İçeriğe atla

Suriye: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Koordinatlar: 35°K 38°D / 35°K 38°D / 35; 38
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
MRTFR55 (mesaj) tarafından yapılan 28973230 sayılı değişiklik geri getirildi
Etiketler: Twinkle Geri al Anlam ayrımı bağlantıları
İngilizce Viki'den sayfa çevrildi.
Etiketler: 2017 kaynak düzenleyici Anlam ayrımı bağlantıları
1. satır: 1. satır:
{{redirect|Suriye Arap Cumhuriyeti|1961'den 1963'e kadar süren Suriye Arap Cumhuriyeti|İkinci Suriye Cumhuriyeti}}
{{diğer anlamı|Suriye (anlam ayrımı)}}
{{about|Modern Suriye devleti}}
{{Coord|35|N|38|E|display=title}}
{{Ülke bilgi kutusu
{{Ülke bilgi kutusu
| kendi_dilinde_adı = ٱلْجُمْهُورِيَّةُ ٱلْعَرَبِيَّةُ ٱلسُّورِيَّةُ ([[Arapça]])<br/>{{küçük|''El-Cumhuriyyetü'l-Arabiyyetü's-Suriyya''}}
| kendi_dilinde_adı = ٱلْجُمْهُورِيَّةُ ٱلْعَرَبِيَّةُ ٱلسُّورِيَّةُ ([[Arapça]])<br/>{{küçük|''El-Cumhuriyyetü'l-Arabiyyetü's-Suriyya''}}
7. satır: 9. satır:
| slogan =وَحْدَةٌ ، حُرِّيَّةٌ ، اِشْتِرَاكِيَّةٌ<br />''Waḥdah, Ḥurrīyah, Ishtirākīyah''<br />{{küçük|("Birlik, Özgürlük, Sosyalizm")}}
| slogan =وَحْدَةٌ ، حُرِّيَّةٌ ، اِشْتِرَاكِيَّةٌ<br />''Waḥdah, Ḥurrīyah, Ishtirākīyah''<br />{{küçük|("Birlik, Özgürlük, Sosyalizm")}}
| ulusal_marş = ''[[Humat ed-Diyar]]''<small><br />''Anavatan Muhafızları''</small>
| ulusal_marş = ''[[Humat ed-Diyar]]''<small><br />''Anavatan Muhafızları''</small>
| diğer_sembol_adı =
| diğer_sembol_resmi =
| harita_açıklaması =
| harita2_resmi =
| harita2_açıklaması =
| başkent = [[Şam]]
| başkent = [[Şam]]
| en_büyük_şehir = başkent
| en_büyük_şehir = başkent
| başkent_koordinatları = {{Kayma|{{Koordinat|33|30|N|36|18|E|type:city}}}}
| başkent_koordinatları = {{Koordinat|33|30|N|36|18|E|type:city}}


| resmî_diller = [[Fasih Arapça|Arapça]]<ref>{{Web kaynağı | başlık = Constitution of the Syrian Arab Republic – 2012 | url = https://www.ilo.org/dyn/natlex/docs/ELECTRONIC/91436/106031/F-931434246/constitution2.pdf | website = International Labour Organization | yayıncı = International Labour Organization | erişimtarihi = 31 Ağustos 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20161106062722/https://www.ilo.org/dyn/natlex/docs/ELECTRONIC/91436/106031/F-931434246/constitution2.pdf | arşivtarihi = 6 Kasım 2016}}</ref>
| resmî_diller = [[Fasih Arapça|Arapça]]<ref>{{Web kaynağı | başlık = Constitution of the Syrian Arab Republic – 2012 | url = https://www.ilo.org/dyn/natlex/docs/ELECTRONIC/91436/106031/F-931434246/constitution2.pdf | website = International Labour Organization | yayıncı = International Labour Organization | erişimtarihi = 31 Ağustos 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20161106062722/https://www.ilo.org/dyn/natlex/docs/ELECTRONIC/91436/106031/F-931434246/constitution2.pdf | arşivtarihi = 6 Kasım 2016}}</ref>
| bölgesel_diller =
| dil_tipi = [[Suriye'de konuşulan diller|Diğer yaygın diller]]
| dil_tipi = [[Suriye'de konuşulan diller|Diğer yaygın diller]]
| etnik_gruplar =~75% [[Araplar|Arap]]<br/>~10% [[Kürtler|Kürt]] <br/>~15% [[Suriye demografisi|Diğer]] ([[Suriye Türkmenleri|Türkmenler]], [[Suriye Süryanileri|Süryanileri]], [[Suriye'deki Ermeniler|Ermeniler]], [[Suriye Çerkesleri|Çerkesler]] ve daha fazlası dahil)<ref name="CIA - The World Factbook"/><ref>{{cite web |title=Largest Ethnic Groups In Syria |url=https://www.worldatlas.com/articles/largest-ethnic-groups-in-syria.html |website=WorldAtlas |date=7 June 2018 |access-date=18 August 2022}}</ref>
| diller = [[Kürtçe]], [[Süryanice]] ve [[Türkçe]]
| etnik_grup_yılı =2018<ref name="CIA - The World Factbook">{{cite web |title=Syria: People and society |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/syria/#people-and-society |website=The World Factbook |date=10 May 2022 |publisher=CIA}}</ref>
| etnik_gruplar =~85% [[Araplar|Arap]]<br/>~10% [[Kürtler|Kürt]] <br/>~5% [[Suriye demografisi|Diğer]](Türk, Süryani, Ermeni, Çerkes, Arami vb.)
| etnik_grup_yılı =2018<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html |başlık=Syria |iş=CIA World factbook |yayıncı=CIA |ölüurl=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140624032324/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html |arşivtarihi=23 Haziran 2016}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://gulf2000.columbia.edu/images/maps/Syria_Ethnic_Shift_2010-2018_lg.png |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=11 Ağustos 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20201119164227/https://gulf2000.columbia.edu/images/maps/Syria_Ethnic_Shift_2010-2018_lg.png |arşivtarihi=19 Kasım 2020 |ölüurl=hayır }}</ref>
| demonim = [[Suriyeliler|Suriyeli]]
| demonim = [[Suriyeliler|Suriyeli]]
| yönetim_biçimi = [[Üniter devlet|Üniter]] [[Baskın parti sistemi|baskın partili]] [[Baasçılık|Baasçı]] [[Yarı başkanlık sistemi|yarı başkanlık]] [[cumhuriyet]]i<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.scribd.com/doc/81771718/Qordoba-Translation-of-the-Syrian-Constitution-Modifications-15-2-2012 | başlık = Constitution of Syria 2012 | yayıncı = Scribd | tarih = 15 Şubat 2012 | erişimtarihi = 25 Ocak 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120218231905/https://www.scribd.com/doc/81771718/Qordoba-Translation-of-the-Syrian-Constitution-Modifications-15-2-2012 | arşivtarihi = 18 Şubat 2012}}</ref>
| yönetim_biçimi = [[Üniter devlet|Üniter]] [[Baskın parti sistemi|baskın partili]] [[Baasçılık|Baasçı]] [[Yarı başkanlık sistemi|yarı başkanlık]] [[cumhuriyet]]i<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.scribd.com/doc/81771718/Qordoba-Translation-of-the-Syrian-Constitution-Modifications-15-2-2012 | başlık = Constitution of Syria 2012 | yayıncı = Scribd | tarih = 15 Şubat 2012 | erişimtarihi = 25 Ocak 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120218231905/https://www.scribd.com/doc/81771718/Qordoba-Translation-of-the-Syrian-Constitution-Modifications-15-2-2012 | arşivtarihi = 18 Şubat 2012}}</ref>
28. satır: 23. satır:
| yönetici_unvanı4 = [[Suriye Halk Meclisi başkanı|Meclis Başkanı]]
| yönetici_unvanı4 = [[Suriye Halk Meclisi başkanı|Meclis Başkanı]]
| yönetici_adı4 = [[Hammuda Sabbah]]
| yönetici_adı4 = [[Hammuda Sabbah]]
| olay10. =
| yüzölçümü_sırası = 87
| yüzölçümü_sırası = 87
| yüzölçümü = 185.180<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.mofa.gov.sy/cweb/MOEX_NEW/syria/Overview.htm|arşivurl=https://web.archive.org/web/20120511155611/http://mofa.gov.sy/cweb/MOEX_NEW/syria/Overview.htm|ölüurl=evet|arşivtarihi=11 Mayıs 2012|başlık= Syrian ministry of foreign affairs}}</ref>
| yüzölçümü = 185.180<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.mofa.gov.sy/cweb/MOEX_NEW/syria/Overview.htm|arşivurl=https://web.archive.org/web/20120511155611/http://mofa.gov.sy/cweb/MOEX_NEW/syria/Overview.htm|ölüurl=evet|arşivtarihi=11 Mayıs 2012|başlık= Syrian ministry of foreign affairs}}</ref>
| yüzölçümü_milkare = 71479
| yüzölçümü_milkare = 71479
| yüzölçümü_dipnotu =
| su_yüzdesi = 1,1
| su_yüzdesi = 1,1
| yüzölçümü2 =
| yüzölçümü2_açıklaması =
| yüzölçümü2_açıklaması =
| population_estimate = 22.125.249<ref>{{Cite web|url=https://worldpopulationreview.com/countries/syria-population|access-date=25 December 2022|title=Syria population 2022|publisher=World Population Review}}</ref>
| FR_dipnot2 =
| FR_IGN_yüzölçümü =
| population_estimate_year = 2022
| FR_IGN_yüzölçümü_milkare =
| population_estimate_rank = 60
| FR_dipnot3 =
| kadastro_yüzölçümü =
| kadastro_yüzölçümü_milkare =
| population_estimate = 17.500.657
| population_census = 21.018.834
| population_estimate_year = 2020
| population_estimate_rank = 66.
| population_census_year = 2010
| population_density_km2 = 118,3
| population_density_km2 = 118,3
| population_density_sq_mi = 306,5 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| population_density_sq_mi = 306,5 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| population_density_rank = 70
| population_density_rank = 70


| GDP_PPP = 50,28 milyar $<ref name=CIA>{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html | başlık = Syria | yayıncı = International Monetary Fund | erişimtarihi = 22 Nisan 2012 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20070612212240/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html | arşivtarihi = 12 Haziran 2007}}</ref>
| GDP_PPP = 50,28 milyar $<ref name=CIA>{{cite web | url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/syria/#people-and-society | title=Syria | work=The World Factbook |publisher=Central Intelligence Agency | access-date=7 April 2021}}</ref>
| GDP_PPP_year = 2015
| GDP_PPP_year = 2015
| GDP_PPP_rank =
| GDP_PPP_per_capita = 2.900 $<ref name="CIA" />
| GDP_PPP_per_capita = 2.900 $<ref name="CIA" />
| GDP_PPP_per_capita_rank =
| GDP_nominal = 24,6 milyar $<ref name="CIA" />
| GDP_nominal = 24,6 milyar $<ref name="CIA" />
| GDP_nominal_year = 2014
| GDP_nominal_year = 2014
| GDP_nominal_rank = 167
| GDP_nominal_rank = 167
| GDP_nominal_per_capita = 831 $<ref name="CIA" />
| GDP_nominal_per_capita = 831 $<ref name="CIA" />
| GDP_nominal_per_capita_rank =

| Gini = 55.8 <!-- number only -->
| Gini = 55.8 <!-- number only -->
| Gini_year = 2014
| Gini_year = 2014
| Gini_change = <! --increase/decrease/steady -->
| Gini_change = <! --increase/decrease/steady -->
| Gini_ref = <ref>{{Web kaynağı | url = http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ | başlık = World Bank GINI index | yayıncı = World Bank | erişimtarihi = 22 Ocak 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110102191548/http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ | arşivtarihi = 2 Ocak 2011}}</ref>
| Gini_ref = <ref>{{Web kaynağı | url = http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ | başlık = World Bank GINI index | yayıncı = World Bank | erişimtarihi = 22 Ocak 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110102191548/http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ | arşivtarihi = 2 Ocak 2011}}</ref>
| Gini_rank =
| HDI = 0.577 <!--number only-->
| HDI = 0.567 <!--number only-->
| HDI_year = 2021<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year -->
| HDI_year = 2019<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year -->
| HDI_change = steady <!-- increase/decrease/steady -->
| HDI_ref = <ref name="HDI">{{cite web|url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf|title=Human Development Report 2021/2022|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=8 September 2022|access-date=8 September 2022}}</ref>
| HDI_change = increase <!-- increase/decrease/steady -->
| HDI_rank = 150
| HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{Kitap kaynağı|başlık=Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene|tarih=15 Aralık 2020|yayıncı=United Nations Development Programme|isbn=978-92-1-126442-5|sayfalar=343-346|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|erişimtarihi=16 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20201215063955/http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|arşivtarihi=15 Aralık 2020|ölüurl=hayır}}</ref>
| HDI_rank = 151


| para_birimi = [[Suriye Lirası]]
| para_birimi = [[Suriye Lirası]]
| para_birimi_kodu = SYP
| para_birimi_kodu = SYP
| zaman_dilimi = [[Doğu Avrupa Saati|DAS]]
| utc = +2
| yaz_zaman_dilimi = [[Doğu Avrupa Saati|EEST]]
| yaz_utc = +3
| takvim = [[Hicrî takvim]]
| takvim = [[Hicrî takvim]]
| trafik_akışı = sağ
| trafik_akışı = sağ
| cctld = [[.sy]]
| cctld = [[.sy]]
| ISO_3166_kodu =
| ISO_3166_kodu =SY
| telefon_kodu = 963<sup>2</sup>
| telefon_kodu = [[Suriye'de telefon numaraları|+963]]
|millî_marş_dosyası=National Anthem of Syria.ogg|established_date3=14 Mayıs 1930|established_event8=[[Suriye Anayasası|Mevcut anayasa]]|established_date7=8 Mart 1963|established_event7={{kayma|[[Baas Partisi]]'nin [[1963 Suriye Darbesi|iktidarı]]}}|established_date6=[[1961 Suriye Darbesi|28 Eylül 1961]]|established_event6=[[Birleşik Arap Cumhuriyeti]]'nden ayrılma|established_date5=[[Tahliye Günü (Suriye)|17 Nisan 1946]]|established_event5=''De facto'' [[Bağımsız Birinci Suriye Cumhuriyeti|bağımsızlık]]|established_date4=24 Ekim 1945|established_event4=''De jure'' bağımsızlık|established_event2=[[Fransız Suriye ve Lübnan Mandası|Fransız Mandası]] altında [[Suriye Devleti (1924-1930)|Suriye Devleti]]|established_event3=[[Birinci Suriye Cumhuriyeti|Suriye Cumhuriyeti]]|established_date2=1 Ocak 1925|established_date1=8 Mart 1920|established_event1=[[Suriye Arap Krallığı]]|yasama_organı=[[Suriye Halk Meclisi|Halk Meclisi]]|yönetici_adı3=[[Hüseyin Arnus]]|yönetici_unvanı3=[[Suriye başbakanı|Başbakan]]|yönetici_adı2=[[Necah el-Attar]]|yönetici_unvanı2=[[Suriye devlet başkanı yardımcısı|Başkan Yardımcısı]]|harita=[[Dosya:Syria (orthographic projection).svg|frameless]]<br /> {{map caption |location_color=green}}<br>[[Dosya:Syria - Location Map (2013) - SYR - UNOCHA.svg|upright=1.15|frameless]]|established_date8=27 Şubat 2012|resmî_adı=Suriye Arap Cumhuriyeti|egemenlik_türü=[[Suriye tarihi|Tarihçe]]|utc_offset=+3}}{{Suriye'de siyaset}}
| harita3_resmi =
'''Suriye''' ({{Dil|ar|سُورِيَا veya سُورِيَة|çeviri=Suriyya}}), resmi olarak '''Suriye Arap Cumhuriyeti''' ({{Dil|ar|الجمهورية العربية السورية|çeviri=El-Cumhuriyyetü'l-Arabiyyetü's-Suriyya}}), [[Doğu Akdeniz]] ve [[Levant]]'ta yer alan bir [[Batı Asya]] ülkesidir. Batıda [[Akdeniz]], kuzeyde [[Türkiye]], doğu ve güneydoğuda [[Irak]], güneyde [[Ürdün]] ve güneybatıda [[İsrail]] ve [[Lübnan]] ile sınırlanan ve [[Suriye'nin illeri|14 vilayetten]] (idari bölüm) oluşan [[Üniter devlet|üniter]] bir [[Cumhuriyet|cumhuriyettir]]. [[Kıbrıs]], Akdeniz'in batısında yer almaktadır. Verimli [[Ova|ovalar]], yüksek [[Dağ|dağlar]] ve [[Çöl|çöllerden]] oluşan bir ülke olan Suriye, çoğunluğu [[Suriyeliler|Suriyeli]] [[Araplar]], [[Suriye Kürtleri|Kürtler]], [[Suriye Türkmenleri|Türkmenler]], [[Suriye Süryanileri|Süryaniler]], [[Suriye'deki Ermeniler|Ermeniler]], [[Suriye Çerkesleri|Çerkesler]],<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=5CVBWjMAtLEC|title=The Caspian Region: The Caucasus|page=64|publisher=Routledge|year=2004|volume=2|isbn=978-0-203-00512-5|first=Moshe|last=Gammer}}</ref> [[Suriye Arnavutları|Arnavutlar]] ve [[Suriye Rumları|Rumlar]] olmak üzere çeşitli etnik ve dini gruplara ev sahipliği yapmaktadır. Dini gruplar arasında [[Müslüman|Müslümanlar]], [[Suriye'de Hristiyanlık|Hristiyanlar]], [[Nusayriler]], [[Dürzîlik|Dürziler]] ve [[Yezîdîler|Yezidiler]] bulunmaktadır. Suriye'nin başkenti ve en büyük şehri [[Şam]]'dır. Araplar en büyük etnik gruptur ve Müslümanlar en büyük dini gruptur.
| harita3_açıklaması =
| dipnotlar =
| dipnot1 = [[Arapça]] resmi dildir; <br /> Halk arasında konuşulan diğer diller ve çeşitleri: [[Suriye Arapçası]], [[Kuzey Mezopotamya Arapçası]], [[Kurmanci|Kurmanci Dili]], [[Türkçe]], [[Ermenice]], [[Aramice]] & [[Kuzeybatı Kafkas dilleri|Kuzeybatı Kafkas Dilleri]]'dir.<ref name="Minority Rights Group International">{{Web kaynağı | url = http://www.minorityrights.org/?lid=5266&tmpl=printpage | başlık = World Directory of Minorities: Syria Overview | yayımcı = Minority Rights Group International | erişimtarihi = 9 Kasım 2010 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160616220529/http://minorityrights.org/?lid=5266&tmpl=printpage | arşivtarihi = 16 Haziran 2016 | ölüurl = evet }}</ref>
| dipnot2 = 02 [[Lübnan]]'dan.
| dipnot3 =
| dipnot4 =
| dipnot5 =
| dipnot6 =
| dipnot7 =
|millî_marş_dosyası=National Anthem of Syria.ogg|established_date3=14 Mayıs 1930|established_event8=[[Suriye Anayasası|Mevcut anayasa]]|established_date7=8 Mart 1963|established_event7={{kayma|[[Baas Partisi]]'nin [[1963 Suriye Darbesi|iktidarı]]}}|established_date6=[[1961 Suriye Darbesi|28 Eylül 1961]]|established_event6=[[Birleşik Arap Cumhuriyeti]]'nden ayrılma|established_date5=[[Tahliye Günü (Suriye)|17 Nisan 1946]]|established_event5=''De facto'' [[Bağımsız Birinci Suriye Cumhuriyeti|bağımsızlık]]|established_date4=24 Ekim 1945|established_event4=''De jure'' bağımsızlık|established_event2=[[Fransız Suriye ve Lübnan Mandası|Fransız Mandası]] altında [[Suriye Devleti (1924-1930)|Suriye Devleti]]|established_event3=[[Birinci Suriye Cumhuriyeti|Suriye Cumhuriyeti]]|established_date2=1 Ocak 1925|established_date1=8 Mart 1920|established_event1=[[Suriye Arap Krallığı]]|yasama_organı=[[Suriye Halk Meclisi|Halk Meclisi]]|yönetici_adı3=[[Faruk eş-Şara]]<br>[[Necah el-Attar]]|yönetici_unvanı3=[[Suriye devlet başkanı yardımcısı|Başkan Yardımcıları]]|yönetici_adı2=[[Hüseyin Arnus]]|yönetici_unvanı2=[[Suriye başbakanı|Başbakan]]|harita=[[Dosya:Syria (orthographic projection).svg|frameless]]<br /> {{map caption |location_color=green}}<br>[[Dosya:Syria - Location Map (2013) - SYR - UNOCHA.svg|upright=1.15|frameless]]|established_date8=27 Şubat 2012|resmî_adı=Suriye Arap Cumhuriyeti|egemenlik_türü=[[Suriye tarihi|Tarihçe]]}}{{Suriye'de siyaset}}


Suriye, [[neo-Baasçılık]] olarak bilinen [[Arap milliyetçiliği|Arap milliyetçi]] ideolojisini benimseyen tek ülkedir. Suriye, [[Birleşmiş Milletler]] dışındaki bir uluslararası örgüt olan [[Bağlantısızlar Hareketi|Bağlantısızlar Hareketinin]] üyesidir. Kasım 2011'de<ref name="NYT Arab League2">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2011/11/13/world/middleeast/arab-league-votes-to-suspend-syria-over-its-crackdown-on-protesters.html|title=Arab League Votes to Suspend Syria|access-date=12 November 2011|date=12 November 2011|work=The New York Times|first=Neil|last=MacFarquhar}}</ref> [[Arap Birliği|Arap Birliğinden]] ve [[İslam İşbirliği Teşkilatı|İslam İşbirliği Teşkilatından]]<ref name="CNN OIC2">{{cite news|url=http://edition.cnn.com/2012/08/13/world/meast/syria-unrest/index.html?hpt=hp_t1|title=Regional group votes to suspend Syria; rebels claim downing of jet|access-date=14 August 2012|date=14 August 2012|publisher=CNN}}</ref> askıya alındı ve [[Akdeniz için Birlik|Akdeniz Birliği]] üyeliğini kendi kendine askıya aldı.<ref>{{cite news|url=http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-12/01/c_131282989.htm|title=Syria suspends its membership in Mediterranean union|archive-date=6 December 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111206201635/http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-12/01/c_131282989.htm|date=1 December 2012|publisher=Xinhua News Agency|url-status=dead}}</ref>
'''Suriye''' ({{Dil|ar|سُورِيَا‎|çeviri=Suriyya}}), resmî adıyla '''Suriye Arap Cumhuriyeti''', [[Batı Asya]]'da bulunan bir ülkedir. Güneybatıda [[Lübnan]], batıda [[Akdeniz]], kuzeyde [[Türkiye]], [[Irak-Suriye sınırı|doğuda]] [[Irak]], güneyde [[Ürdün]] ve güneybatıda [[İsrail]] ile çevrilidir. Verimli ovaları, yüksek dağları ve çölleriyle Suriye; başlıcaları [[Suriyeliler|Suriyeli Araplar]], [[Suriye Kürtleri|Kürtler]], [[Suriye Türkmenleri|Türkmenler]], [[Süryaniler]], [[Suriye'deki Ermeniler|Ermeniler]], [[Çerkesler]],<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=5CVBWjMAtLEC|başlık=The Caspian Region: The Caucasus|sayfa=64|yayıncı=Routledge|yıl=2004|cilt=2|isbn=978-0-203-00512-5|ad=Moshe|soyadı=Gammer|erişimtarihi=16 Nisan 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210416234022/https://books.google.com/books?id=5CVBWjMAtLEC|arşivtarihi=16 Nisan 2021|ölüurl=hayır}}</ref> [[Sâbiîlik|Sâbiîler]]<ref>{{Kaynak|başlık=Who cares for the Mandaeans?|yayıncı=Australian Islamist Monitor}}</ref> ve [[Yunanlar]] olmak üzere çeşitli etnik ve dinî gruplara ev sahipliği yapmaktadır. [[Sünnilik|Sünniler]], [[Suriye'de Hristiyanlık|Hristiyanlar]], [[Nusayriler]], [[Dürzîlik|Dürzîler]], [[İsmaililik|İsmâilîler]], [[Sâbiîlik|Sâbiîler]], [[Şiilik|Şiîler]], [[Selefilik|Selefîler]] ve [[Yezîdîler]]; bazı dinî gruplardır.


Modern Suriye devleti, yüzyıllar süren [[Osmanlı Suriyesi|Osmanlı yönetiminin]] ardından 20. yüzyılın ortalarında kurulmuştur. Bir süre [[Fransız mandası Suriye|Fransız Mandası]] olarak kaldıktan sonra (1923-1946), yeni kurulan devlet, eskiden [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] yönetiminde olan Suriye vilayetlerinden çıkan en büyük Arap devletini temsil ediyordu. [[Demokrasi|Demokratik]] [[Parlamenter cumhuriyet|parlamenter bir cumhuriyet]] olarak ''[[de jure]]'' bağımsızlığını 24 Ekim 1945'te, [[Birinci Suriye Cumhuriyeti|Suriye Cumhuriyeti]]'nin [[Birleşmiş Milletler|Birleşmiş Milletlerin]] kurucu üyesi olmasıyla kazandı ve bu hareket eski Fransız Mandası'nı yasal olarak sona erdirdi (Fransız birlikleri Nisan 1946'ya kadar ülkeyi terk etmemiş olsa da).
Geçmişte "Suriye" ismi, [[Levant]] ile eş anlamlı kullanılmakta ve Arapçada ''el-Şam'' ismiyle bilinmekteydi. Günümüz Suriye toprakları MÖ 3000 yılında kurulan [[Ebla]] Krallığı da dâhil olmak üzere birçok antik uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. [[Halep]] ve başkent [[Şam]], dünyada [[Hâlâ yaşanılan en eski şehirler listesi|halen yaşanılan en eski şehirlerdendir]].<ref>{{Web kaynağı|url=http://ancientneareast.tripod.com/Ramad.html|başlık=Neolithic Tell Ramad in the Damascus Basin of Syria|erişimtarihi=25 Ocak 2013|arşivtarihi=11 Kasım 2006|arşivurl=https://web.archive.org/web/20061111111827/http://ancientneareast.tripod.com/Ramad.html|yayıncı=Archive}}</ref> İslam'ın yayılmasının ardından Şam [[Emevîler]]in başkentliğini yapmış, [[Memlûk Devleti|Memlûk]] dönemindeyse kente bir naib-i saltanat atanarak tüm Suriye naiplikleri Şam'a bağlanmıştır.<ref>{{Web kaynağı | url = https://islamansiklopedisi.org.tr/sam--suriye | başlık = ŞAM - TDV İslâm Ansiklopedisi | erişimtarihi = 20 Nisan 2021 | dil = Türkçe | çalışma = TDV İslam Ansiklopedisi | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190927053442/https://islamansiklopedisi.org.tr/sam--suriye | arşivtarihi = 27 Eylül 2019}}</ref>


"Suriye" adı tarihsel olarak [[Suriye (bölge)|daha geniş bir bölgeyi]] ifade etmekteydi, geniş anlamda [[Levant]] ile eşanlamlıydı ve Arapçada ''eş-Şam'' olarak bilinmekteydi. Modern devlet, MÖ 3. binyılın [[Ebla]] uygarlığı da dahil olmak üzere birçok antik krallık ve imparatorluk alanını kapsamaktadır. [[Halep]] ve başkent [[Şam]], dünyanın sürekli yerleşim gören en eski şehirleri arasındadır.<ref>{{cite web|url=http://ancientneareast.tripod.com/Ramad.html|title=Neolithic Tell Ramad in the Damascus Basin of Syria|access-date=25 January 2013|archive-date=11 November 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20061111111827/http://ancientneareast.tripod.com/Ramad.html|publisher=Archive}}</ref> [[İslam|İslami]] dönemde Şam, [[Emevîler|Emevi Halifeliği]]'nin merkezi ve [[Mısır]]'daki [[Memlûk Devleti|Memlük Sultanlığı]]'nın bir vilayet başkentiydi.
Yüzyıllar süren [[Osmanlı Suriyesi|Osmanlı hâkimiyeti]] ve kısa süreli [[Fransız Suriye ve Lübnan Mandası|Fransız manda yönetiminin]] ardından [[Birinci Suriye Cumhuriyeti]], 24 Ekim 1945'te [[Birleşmiş Milletler]]'e katıldı, böylece mandanın yasal varlığı son buldu ve ülke bir [[parlamenter cumhuriyet]] olarak ''de jure'' bağımsızlığını kazandı. Fransızların ülkeyi terk etmesi ise Nisan 1946'yı buldu. Suriye'de bağımsızlık sonrası dönem 1949'dan 1971'e kadar yaşanan çok sayıda [[Askerî darbe|darbe]] ve darbe girişimiyle oldukça çalkantılı geçti. 1958'de ülke [[Birleşik Arap Cumhuriyeti]] adı altında Mısır'la birleşti. Birlik,1961 Suriye Darbesi ile son buldu. Aynı yılın 1 Aralık tarihinde düzenlenen bir referandumla ülke, Suriye Arap Cumhuriyeti ismini aldı. Ülkedeki istikrarsızlık Baas Partisinin [[1963 Suriye Darbesi|1963'te bir darbeyle]] gücü ele almasıyla tepe noktasına ulaştı. Ardından ülkede [[olağanüstü hâl]] ilan edildi ve anayasal hak ve özgürlükler 2011'de uygulamanın kaldırılmasına dek askıya alındı.


Bağımsızlık sonrası dönem, 1949 ve 1971 yılları arasında ülkeyi sarsan çok sayıda [[Askerî darbe|askeri darbe]] ve darbe girişimi ile çalkantılı geçti. Suriye 1958'de Mısır ile [[Birleşik Arap Cumhuriyeti]] adı verilen kısa süreli bir birlik kurdu ve bu birlik [[1961 Suriye Darbesi]] ile sona erdi. Cumhuriyet, 1 Aralık'ta yapılan [[1961 Suriye anayasa referandumu|anayasa referandumunun]] ardından 1961 yılının sonlarında Suriye Arap Cumhuriyeti olarak yeniden adlandırıldı. [[Arap Sosyalist Baas Partisi - Suriye Bölgesi|Arap Sosyalist Baas Partisinin]] [[Askerî Komite (Suriye)|askeri komitesi]] tarafından gerçekleştirilen ve tek partili bir devlet kuran [[1963 Suriye Darbesi|1963 Darbesi]] önemli bir olaydı. Suriye, 1963'ten 2011'e kadar [[Olağanüstü hâl|Olağanüstü Hal]] Yasası altında kaldı ve vatandaşlar için anayasal korumaları etkin bir şekilde askıya alındı. Neo-Baasçı gruplar arasındaki iç iktidar mücadeleleri [[1966 Suriye Darbesi|1966]] ve [[Düzeltici Hareket (Suriye)|1970]]'te yeni darbelere neden oldu ve nihayetinde General [[Hafız Esad]]'ın iktidarı ele geçirmesiyle sonuçlandı. Esad, [[Suriye Silahlı Kuvvetleri|silahlı kuvvetlerde]], [[Bürokrasi|bürokraside]], "[[Askerî İstihbarat Direktörlüğü (Suriye)|Muhaberat]]"ta ve yönetici elitte kilit görevlere [[Nusayriler|Nusayri]] sadıklarını atadı; iktidarı kendi ailesi içinde sağlamlaştırmak için etkili bir "Nusayri azınlık yönetimi" kurdu.<ref name="The Sturdy House That Assad Built22">{{cite magazine|url=http://www.foreignaffairs.com/articles/67561/michael-broening/the-sturdy-house-that-assad-built|title=The Sturdy House That Assad Built|date=7 March 2011|magazine=Foreign Affairs|author=Michael Bröning}}</ref>
Ülke, 1963'ten bu yana ülke [[Baas Partisi]] tarafından, 1970'ten bu yana ise Esad ailesinin başta olduğu hükûmetler tarafından yönetilmektedir. Suriye'nin şimdiki devlet başkanı, ülkeyi 1970'ten 2000'deki ölümüne kadar yöneten [[Hafız Esad]]'ın<ref name="The Sturdy House That Assad Built">{{Web kaynağı | url = http://www.foreignaffairs.com/articles/67561/michael-broening/the-sturdy-house-that-assad-built | başlık = The Sturdy House That Assad Built | tarih = 7 Mart 2011 | yayıncı = The Foreign Affairs | yazar = Michael Bröning | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110310053703/http://www.foreignaffairs.com/articles/67561/michael-broening/the-sturdy-house-that-assad-built | arşivtarihi = 10 Mart 2011}}</ref> oğlu [[Beşşar Esad]]'dır.<ref>[http://www.bartleby.com/65/ba/Baathpar.html Baath Party] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080421183348/http://www.bartleby.com/65/ba/Baathpar.html |tarih=21 Nisan 2008 }} The Columbia Encyclopedia Sixth Edition 2001–05. Retrieved 2007, [[June 13|06-13]].</ref> Esad, iktidarı boyunca Suriye ve Baas Partisi, siyasi mahkûm infazları ve yaygın sansür uygulamaları gibi birçok insan hakkı ihlalinden dolayı kınanmış ve eleştirilmiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.hrw.org/world-report/2019/country-chapters/syria | başlık = World Report 2019: Rights Trends in Syria | tarih = 17 Aralık 2018 | website = Human Rights Watch | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190224081251/https://www.hrw.org/world-report/2019/country-chapters/syria | arşivtarihi = 24 Şubat 2019}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.ohchr.org/En/HRBodies/HRC/IICISyria/Pages/IndependentInternationalCommission.aspx | başlık = OHCHR {{!}} IICISyria Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic | erişimtarihi = 19 Ekim 2020 | website = www.ohchr.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130222060625/https://www.ohchr.org/En/HRBodies/HRC/IICISyria/Pages/IndependentInternationalCommission.aspx | arşivtarihi = 22 Şubat 2013}}</ref>


Hafız Esad'ın 2000 yılında ölümünden sonra oğlu [[Beşşar Esad]], [[Esad ailesi|Esad ailesine]] bir [[Kişi kültü|kişilik kültü]] etrafında şekillenen [[Suriye devlet başkanı|devlet başkanlığını]] ve [[Suriye'de siyaset|siyasi sistemi]] miras bıraktı.<ref name="The Sturdy House That Assad Built3">{{cite magazine|url=http://www.foreignaffairs.com/articles/67561/michael-broening/the-sturdy-house-that-assad-built|title=The Sturdy House That Assad Built|date=7 March 2011|magazine=Foreign Affairs|author=Michael Bröning}}</ref> Esad ve Baas rejimi, [[Suriye'de idam cezası|vatandaşların ve siyasi mahkumların sık sık infaz edilmesi]], [[Suriye'de internet sansürü|kitlesel sansür]]<ref name=":12">{{Cite book|title=World Report 2019: Rights Trends in Syria|chapter=Syria: Events of 2018|chapter-url=https://www.hrw.org/world-report/2019/country-chapters/syria|date=17 December 2018|publisher=Human Rights Watch}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.ohchr.org/En/HRBodies/HRC/IICISyria/Pages/IndependentInternationalCommission.aspx|title=OHCHR {{!}} IICISyria Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic|access-date=2020-10-19|website=www.ohchr.org}}</ref> ve milyarlarca dolarlık yasa dışı [[Uyuşturucu ticareti|uyuşturucu ticaretinin]]<ref>{{Cite journal|url=https://newlinesinstitute.org/wp-content/uploads/20220404-Captagon_Report-NLISAP-final-.pdf|title=The Captagon Threat: A Profile of Illicit Trade, Consumption, and Regional Realities|archive-date=12 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220412214650if_/https://newlinesinstitute.org/wp-content/uploads/20220404-Captagon_Report-NLISAP-final-.pdf|date=April 2022|pages=2–39|journal=|publisher=New Lines Institute|last=Rose, Söderholm|first=Caroline, Alexander}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.vice.com/amp/en/article/v7v8k8/syria-captagon-pills-drug-trade|title=Is the Syrian Regime the World's Biggest Drug Dealer?|archive-date=15 December 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221215143400/https://www.vice.com/amp/en/article/v7v8k8/syria-captagon-pills-drug-trade|date=14 December 2022|website=Vice World News}}</ref> finanse edilmesi de dahil olmak üzere çok sayıda [[Suriye'de insan hakları|insan hakları ihlali]] nedeniyle kınandı. Mart 2011'den bu yana Suriye, bölgedeki ve ötesindeki bir dizi ülkenin askeri veya başka şekillerde [[Suriye İç Savaşı'na yabancı müdahalesi|müdahil olduğu]] çok taraflı bir [[Suriye İç Savaşı|iç savaşın]] içinde. 2020 itibarıyla Suriye topraklarında Esad yönetimine meydan okuyan üç siyasi oluşum - [[Suriye Geçici Hükûmeti|Suriye Geçici Hükümeti]], [[Suriye Kurtuluş Hükûmeti|Suriye Kurtuluş Hükümeti]] ve [[Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi|Rojava]] - ortaya çıktı. Suriye, 2016-2018 yılları arasında [[Küresel Barış Endeksi]]'nde son sırada yer alarak savaş nedeniyle dünyanın en şiddetli ülkesi haline geldi.<ref>{{Cite web|url=http://visionofhumanity.org/indexes/global-peace-index/|title=Global Peace Index|access-date=2019-10-14|language=en-us|publisher=Vision of Humanity}}</ref> Çatışmalar 570.000'den fazla insanın ölümüne<ref>{{Cite web|url=http://www.syriahr.com/en/?p=120851|title=More than 570 thousand people were killed on the Syrian territory within 8 years of revolution demanding freedom, democracy, justice, and equality|date=15 March 2019|publisher=The Syrian Observatory for Human Rights}}</ref> yol açarken, Esad yanlısı güçler [[Suriye İç Savaşı'nda ölü sayısı|toplam sivil kayıpların]] %90'ından fazlasına neden oldu.{{efn|Kaynaklar:<ref>{{Cite news |date=20 June 2022 |title=Assad, Iran, Russia committed 91% of civilian killings in Syria |work=Middle East Monitor |url=https://www.middleeastmonitor.com/20220620-assad-iran-russia-committed-91-of-civilian-killings-in-syria/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20230104153837/https://www.middleeastmonitor.com/20220620-assad-iran-russia-committed-91-of-civilian-killings-in-syria/ |archive-date=4 January 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=September 2022 |title=Civilian Death Toll |url=https://snhr.org/blog/2021/06/14/civilian-death-toll/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220305114908/https://snhr.org/blog/2021/06/14/civilian-death-toll/ |archive-date=5 March 2022 |website=SNHR}}</ref><ref>{{Cite news |date=19 June 2022 |title=91 percent of civilian deaths caused by Syrian regime and Russian forces: rights group |work=The New Arab |url=https://www.newarab.com/news/syria-regime-and-russia-caused-91-deaths-report |archive-url=https://web.archive.org/web/20230105112752/https://www.newarab.com/news/syria-regime-and-russia-caused-91-deaths-report |archive-date=5 January 2023}}</ref><ref>{{Cite web |title=2020 Country Reports on Human Rights Practices: Syria |url=https://www.state.gov/reports/2020-country-reports-on-human-rights-practices/syria/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220702114009/https://www.state.gov/reports/2020-country-reports-on-human-rights-practices/syria/ |archive-date=2 July 2022 |website=U.S Department of State}}</ref><ref>{{Cite web |date=11 January 2015 |title=In Syria’s Civilian Death Toll, The Islamic State Group, Or ISIS, Is A Far Smaller Threat Than Bashar Assad |url=https://www.syriahr.com/en/9311/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220406183001/https://www.syriahr.com/en/9311/ |archive-date=6 April 2022 |website=SOHR}}</ref><ref>{{Cite web |date=11 March 2021 |title=Assad’s War on the Syrian People Continues |url=https://www.syriahr.com/en/208389/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210313163249/https://www.syriahr.com/en/208389/ |archive-date=13 March 2021 |website=SOHR}}</ref><ref>{{Cite web |last=Roth |first=Kenneth |date=9 January 2017 |title=Barack Obama’s Shaky Legacy on Human Rights |url=https://www.hrw.org/news/2017/01/09/barack-obamas-shaky-legacy-human-rights |archive-url=https://web.archive.org/web/20210202082511/https://www.hrw.org/news/2017/01/09/barack-obamas-shaky-legacy-human-rights |archive-date=2 February 2021 |website=Human Rights Watch}}</ref><ref>{{Cite web |title=The Regional War in Syria: Summary of Caabu event with Christopher Phillips |url=https://www.caabu.org/news/news/regional-war-syria-summary-caabu-event-christopher-phillips |website=Council for Arab-British Understanding}}</ref>}} Savaş aynı zamanda [[Suriye İç Savaşı'nda mülteciler|Suriye mülteci krizine]] de yol açtı. 7,6 milyon [[Ülke içinde yerinden edilmiş kişi|ülke içinde yerinden edilmiş insan]] (Temmuz 2015 [[Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği|UNHCR]] sayısı) ve 5 milyondan fazla mülteci (Temmuz 2017 UNHCR tarafından kaydedildi)<ref>{{cite web|url=http://data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php|title=UNHCR Syria Regional Refugee Response|access-date=9 August 2013|archive-date=19 February 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180219072255/http://www.data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php|publisher=United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR)|url-status=dead}}</ref> olduğu tahmin edilen savaş, son yıllarda nüfus değerlendirmesini zorlaştırmıştır.
2010 yılında Orta Doğu'da başlayan [[Arap Baharı]]'nın etkisiyle Suriye'de başlayan protesto gösterileri kısa sürede şiddet eylemlerine dönüştü ve ülkede [[Suriye İç Savaşı|iç savaş]] başladı. 2011 yılının Mart ayından bu yana aralıksız olarak süren iç savaş nedeniyle 570 binden fazla kişi öldü,<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.syriahr.com/en/?p=120851 | başlık = More than 570 thousand people were killed on the Syrian territory within 8 years of revolution demanding freedom, democracy, justice, and equality • The Syrian Observatory For Human Rights | tarih = 15 Mart 2019 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20191012115333/http://www.syriahr.com/en/?p=120851 | arşivtarihi = 12 Ekim 2019}}</ref> 7,6 milyon insan ülke içinde yerinden edildi<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.unhcr.org/statistics/country/556725e69/unhcr-global-trends-2014.html | başlık = UNHCR Global Trends 2014 | erişimtarihi = 21 Nisan 2021 | dil = İngilizce | çalışma = UNHCR | ad = United Nations High Commissioner for | soyadı = Refugees | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160620103439/https://www.unhcr.org/statistics/country/556725e69/unhcr-global-trends-2014.html | arşivtarihi = 20 Haziran 2016}}</ref> ve 5,5 milyondan fazla Suriyeli ülkeden kaçmak zorunda kaldı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Situation Syria Regional Refugee Response | url = https://data2.unhcr.org/en/situations/syria | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190810150216/https://data2.unhcr.org/en/situations/syria | arşivtarihi = 10 Ağustos 2019 | erişimtarihi = 4 Ağustos 2019 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php | başlık = UNHCR Syria Regional Refugee Response | ad = United Nations High Commissioner for Refugees | soyadı = (UNHCR) | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120413203227/http://data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php | arşivtarihi = 13 Nisan 2012}}</ref> Suriye yönetimi, [[Birleşmiş Milletler|BM]] Araştırma Komisyonu tarafından [[Rusya]] ile birlikte [[savaş suçu]] işlemekle suçlandı.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.aa.com.tr/tr/bahar-kalkani-harekati/bm-suriye-arastirma-komisyonu-rusya-ve-esed-rejimi-savas-sucu-isledi/1751669 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=2 Mart 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200302113659/https://www.aa.com.tr/tr/bahar-kalkani-harekati/bm-suriye-arastirma-komisyonu-rusya-ve-esed-rejimi-savas-sucu-isledi/1751669 |arşivtarihi=2 Mart 2020 |ölüurl=hayır }}</ref> [[Suriye İç Savaşı'nda Türkiye|Aralarında Türkiye'nin de bulunduğu]] birçok ülke çatışmalara dâhil oldu. Savaşın sonucu olarak ülke topraklarında muhalif [[Suriye Geçici Hükûmeti]], [[Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi]], [[Heyetu Tahriru'ş Şam]] ve [[Irak ve Şam İslam Devleti]] gibi birçok siyasi yapı ortaya çıkmıştır.


== Etimoloji ==
Suriye, [[Suriye'nin illeri|o dört ilden]] oluşan bir [[Üniter devlet|üniter]] [[cumhuriyet]] olup günümüzdeki tek [[Baasçılık|Baasçı]] ülkedir. Ülke Birleşmiş Milletler ve [[Bağlantısızlar Hareketi]] üyesidir. Ülkenin [[Arap Birliği]] üyeliği 2011'de,<ref name="NYT Arab League">{{Haber kaynağı|url=https://www.nytimes.com/2011/11/13/world/middleeast/arab-league-votes-to-suspend-syria-over-its-crackdown-on-protesters.html|başlık=Arab League Votes to Suspend Syria|erişimtarihi=12 Kasım 2011|tarih=12 Kasım 2011|iş=The New York Times|ad=Neil|soyadı=MacFarquhar|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190612091929/https://www.nytimes.com/2011/11/13/world/middleeast/arab-league-votes-to-suspend-syria-over-its-crackdown-on-protesters.html|arşivtarihi=12 Haziran 2019|ölüurl=hayır}}</ref> [[İslam İşbirliği Teşkilatı|İslam İşbirliği Teşkilâtı]] üyeliği 2012'de<ref name="CNN OIC">{{Haber kaynağı|url=http://edition.cnn.com/2012/08/13/world/meast/syria-unrest/index.html?hpt=hp_t1|başlık=Regional group votes to suspend Syria; rebels claim downing of jet|erişimtarihi=14 Ağustos 2012|tarih=14 Ağustos 2012|yayıncı=CNN|arşivurl=https://web.archive.org/web/20120815211356/http://edition.cnn.com/2012/08/13/world/meast/syria-unrest/index.html?hpt=hp_t1|arşivtarihi=15 Ağustos 2012|ölüurl=hayır}}</ref> askıya alınmıştır. 2011'de [[Akdeniz için Birlik|Akdeniz İçin Birlik]] üyeliğini kendi isteğiyle askıya almıştır.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-12/01/c_131282989.htm|başlık=Syria suspends its membership in Mediterranean union|ajans=Xinhua News Agency|tarih=1 Aralık 2012|erişimtarihi=20 Nisan 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170114090043/http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-12/01/c_131282989.htm|arşivtarihi=14 Ocak 2017|ölüurl=hayır}}</ref> Savaş sebebiyle Suriye, 2016-2018 yılları arasında [[Küresel Barış Endeksi]]'nde son sırada yer almıştır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://visionofhumanity.org/indexes/global-peace-index/ | başlık = Global Peace Index | erişimtarihi = 14 Ekim 2019 | dil = en-us | website = Vision of Humanity | soyadı = Humanity | ad = Vision of | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140408041157/http://visionofhumanity.org/indexes/global-peace-index/ | arşivtarihi = 8 Nisan 2014}}</ref>
{{Ana|Suriye'nin adı}}
Çeşitli kaynaklar Suriye adının MÖ 8. yüzyılda [[Luviler|Luvi]] dilinde kullanılan "Sura/i" teriminden ve [[Grekçe|antik Yunanca]] Σύριοι, Sýrioi veya Σύροι, Sýroi isimlerinden türetildiğini ve her ikisinin de aslen Kuzey [[Mezopotamya]]'daki (bugünkü Irak) Aššūrāyu'dan ([[Asurlular]]) geldiğini göstermektedir.<ref>{{cite journal|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/511103|title=The terms "Assyria" and "Syria" again|issue=4|pages=284–287|journal=Journal of Near Eastern Studies|year=2006|volume=65|doi=10.1086/511103|last1=Rollinger|first1=Robert|s2cid=162760021}}</ref><ref>{{cite journal|url=https://semanticscholar.org/paper/410d361bda63b8bd5f98f00d03de0fd10ad8e9ce|title=Assyria and Syria: Synonyms|issue=4|pages=281–285|journal=Journal of Near Eastern Studies|year=1992|volume=51|doi=10.1086/373570|last1=Frye|first1=R. N.|s2cid=161323237}}</ref> Ancak [[Seleukos İmparatorluğu]]'ndan (MÖ 323-150) itibaren bu terim [[Levant]]'a da uygulandı ve bu noktadan sonra Yunanlar bu terimi Mezopotamya'daki [[Süryaniler]] ile Levant'taki [[Aramiler]] arasında ayrım yapmadan kullandılar.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://en.wikisource.org/wiki/History_of_Herodotus/Book_7|başlık=The History of Herodotus (Rawlinson)|soyadı=Herodotus}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.jaas.org/edocs/v11n2/JohnJoseph.pdf|title=Assyria and Syria: Synonyms?|year=2008|first=John|last=Joseph}}</ref> Ana akım modern akademik görüş, Yunanca sözcüğün, nihayetinde [[Akadca]] ''Aššur''<nowiki/>'dan türetilen Ἀσσυρία, ''Assyria'' ile ilişkili olduğu argümanını güçlü bir şekilde desteklemektedir.<ref>First proposed by [[Theodor Nöldeke]] in 1881; cf. {{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=Syria|title=Syria|access-date=13 June 2007|date=November 2001|work=Online Etymology Dictionary|last=Harper|first=Douglas}}</ref> Yunanca isim, MÖ 8. yüzyıl [[Çineköy yazıtı|Çineköy yazıtında]] kaydedilen Fenikece ʾšr "Assur", ʾšrym "Asurlular"a karşılık geliyor gibi görünmektedir.<ref name="Rollinger2">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/511103|başlık=The Terms “Assyria” and “Syria” Again|tarih=2006-10-01|sayı=4|sayfalar=283–287|çalışma=Journal of Near Eastern Studies|cilt=65|ad=Robert|soyadı=Rollinger|issn=0022-2968|doi=10.1086/511103}}</ref>

Bu kelimeyle ifade edilen bölge zaman içinde değişmiştir. Klasik olarak Suriye, Akdeniz'in doğu ucunda, güneyde [[Arap Yarımadası|Arabistan]] ve kuzeyde Anadolu arasında yer alır, Irak'ın bazı kısımlarını içerecek şekilde iç kesimlere uzanır ve [[Gaius Plinius Secundus|Yaşlı Plinius]]'un batıdan doğuya [[Kommagene Krallığı|Kommagene]], [[Sophene]] ve [[Adiabene]]'yi içerecek şekilde tanımladığı kuzeydoğuda belirsiz bir sınıra sahiptir.<ref>{{cite book|title=Natural History|chapter=Book 5 Section 66|chapter-url=https://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Pliny_the_Elder/5*.html|date=March 1998|publisher=University of Chicago|others=77AD|isbn=978-84-249-1901-6|author=Pliny|author-link=Pliny the Elder}}</ref>

Ancak Plinius'un zamanında bu büyük Suriye, [[Roma İmparatorluğu]]'na bağlı (ancak siyasi olarak birbirinden bağımsız) bir dizi eyalete bölünmüştü: Daha sonra MS 135'te [[Filistin (bölge)|Filistin]] olarak yeniden adlandırılan [[Yahudiye (eyalet)|Yahudiye]] (günümüz İsrail, Filistin Toprakları ve Ürdün'e karşılık gelen bölge); en güneybatıda modern Lübnan, Şam ve Humus bölgelerine karşılık gelen [[Phoenice (Roma eyaleti)|Phoenice]] (MS 194'te kuruldu); [[Bikâ|Coele-Syria]] (ya da "İçi Boş Suriye") ve [[Nehir el-Kabir|Eleutheris Nehri]]'nin güneyi.<ref>{{cite encyclopedia|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/578856/Syria/29905/Roman-provincial-organization#default|title=Syria :: Roman provincial organization|encyclopedia=Britannica Online Encyclopedia|access-date=25 October 2008}}</ref>


== Tarih ==
== Tarih ==
{{güncelle|bölüm}}
{{Ana|Suriye tarihi}}
{{Ana|Suriye tarihi}}


=== Antik Çağ ===
Suriye, tarih boyunca [[Kenan Ülkesi|Kenanlılar]], [[İbraniler]], [[Aramiler]], [[Asurlular]], [[Babilliler]], [[Persler]], [[Yunanlar]], [[Antik Roma|Romalılar]], [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]], [[Emevîler]], [[Abbâsîler]], [[Eyyubiler|Eyyûbîler]], [[Selçuklu Hanedanı|Selçuklular]], [[Memlûklular|Memlûklüler]], [[Haçlılar]] ve [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]] tarafından yönetilmiştir. Başkenti [[Şam]], [[Emeviler|Emevi İmparatorluğu]]'nun merkezi ve [[Memlûk Devleti]]'nin bölgesel yönetim merkeziydi. [[Şam]], 1260 yılında [[Memlük Sultanlığı|Memlûk Sultanlığı]]nın başkenti olmuş, 1400 yılında, [[Timur]] tarafından saldırıya uğrayıp yok edilmiştir. 1517'de [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] egemenliğine girmiş ve tam 403 sene boyunca Osmanlı tarafından yönetilmiştir. [[I. Dünya Savaşı]]'nda Osmanlı yönetiminden çıkmıştır.
[[Dosya:FemaleFigurineSyria5000BCE.jpg|küçükresim| Kadın heykelciği, MÖ 5000. [[Antik Doğu Müzesi]].]]
Suriye, yaklaşık MÖ 10.000 yılından bu yana, [[tarım]] ve [[Hayvancılık|hayvancılığın]] ilk kez görülmeye başladığı [[Cilalı Taş Devri|Neolitik]] kültürün ([[Çanak Çömlek Öncesi Neolitik A]] olarak bilinir) merkezlerinden biriydi. Neolitik dönem ([[PPNB]]), [[Mureybet]] kültürünün dikdörtgen evleri ile temsil edilmektedir. Çanak çömlek öncesi Neolitik dönemde insanlar taş, alçı ve yanmış kireçten ([[Vaisselle blanche]]) yapılmış kaplar kullandılar. Anadolu'dan gelen [[obsidyen]] aletlerin keşfi erken ticaretin kanıtıdır. [[Hamoukar]] ve [[Emar]] antik kentleri geç Neolitik ve [[Tunç Çağı]]'nda önemli bir rol oynadı. [[Arkeoloji|Arkeologlar]] Suriye'deki [[Uygarlık|uygarlığın]] dünyanın en eski uygarlıklarından biri olduğunu, belki de sadece [[Mezopotamya]]'dakinden önce geldiğini gösterdi.


Bölgede kayıtlara geçen en eski yerli uygarlık, Suriye'nin kuzeyinde, bugünkü [[İdlib]] yakınlarındaki [[Ebla]] Krallığı'dır.<ref>Pettinato, Giovanni. The Archives of Ebla; Gelb, I. J. "Thoughts about Ibla: A Preliminary Evaluation" in Monographic Journals of the Near East, Syro-Mesopotamian Studies 1/1 (May 1977) pp. 3–30.</ref> Ebla'nın MÖ 3500 civarında kurulduğu<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=biyDDd0uKGMC&pg=PT239|title=Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC: Holy Warriors at the Dawn of History|page=239|publisher=Routledge|year=2006|isbn=978-1-134-52062-6|author=William J. Hamblin}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=8HKDtlPuM2oC&pg=PA211|title=A Dictionary of Archaeology|page=211|publisher=John Wiley & Sons|year=2008|isbn=978-0-470-75196-1|author1=Ian Shaw|author2=Robert Jameson}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=z_IBAwAAQBAJ&pg=PA155|title=Monuments of Syria: A Guide|page=155|publisher=I.B.Tauris|year=2009|isbn=978-0-85771-489-3|author=Ross Burns}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=AaZg0ypYrnQC&pg=PA35|title=Ebla and its Landscape: Early State Formation in the Ancient Near East|date=31 May 2013|page=35|publisher=Left Coast Press|isbn=978-1-61132-228-6|author1=Paolo Matthiae|author2=Nicoló Marchetti}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=4sjpB5HlT-YC&pg=PA241|title=Old Testament Parallels: Laws and Stories from the Ancient Near East|page=241|publisher=Paulist Press|year=1997|isbn=978-0-8091-3731-2|author1=Victor Harold Matthews|author2=Don C. Benjamin|author1-link=Victor Harold Matthews}}</ref> ve Mezopotamya devletleri [[Sümerler|Sümer]], [[Asurlular|Asur]] ve [[Akad]]'ın yanı sıra kuzeybatıda, Anadolu'daki [[Hurriler]] ve [[Hattiler]] ile ticaret yaparak servetini kademeli olarak artırdığı anlaşılmaktadır.<ref name="LibraryofCongress">{{Web kaynağı|url=https://www.thoughtco.com/ancient-area-of-greater-syria-121182|başlık=About the Ancient Area of Greater Syria|erişimtarihi=2023-01-19|dil=en|çalışma=ThoughtCo}}</ref> Kazılar sırasında bulunan [[Firavun]] hediyeleri Ebla'nın [[Antik Mısır|Mısır]]'la temasını doğrulamaktadır.
1920 yılında yaşanan [[Fransa-Suriye Savaşı]] sonucunda Suriye bağımsızlığını kaybetmiş ve 1920'den 1946'ya kadar [[Fransa]] yönetiminde kalmıştır.<ref>Mehmet Akif Okur, "Emperyalizmin Ortadoğu Tecrübesinden Bir Kesit: Suriye’de Fransız Mandası", bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 48 Kış'09, ss.137-156, http://yayinlar.yesevi.edu.tr/files/article/214.pdf {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120813083509/http://yayinlar.yesevi.edu.tr/files/article/214.pdf |tarih=13 Ağustos 2012 }}</ref> 1946'daki bağımsızlık ilanından sonra<ref name="WDL">{{Web kaynağı | url = http://www.wdl.org/en/item/400/ | başlık = Report of the Commission Entrusted by the Council with the Study of the Frontier between Syria and Iraq | website = [[World Digital Library]] | tarih = 1932 | erişimtarihi = 11 Temmuz 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160310185621/https://www.wdl.org/en/item/400/ | arşivtarihi = 10 Mart 2016 | ölüurl = hayır }}</ref> 1958 Şubat'ında, [[Mısır]] ile [[Birleşik Arap Cumhuriyeti]]'ni kurmuşlardır. Ama bu birliktelik, ancak üç yıl sürmüştür ve iki ülke 1961 yılında ayrılmışlardır. Suriye, [[Altı Gün Savaşı]]'nda [[Golan Tepeleri]]'ni kaybetmiştir. [[İsrail]], 1981 yılında burayı tek taraflı olarak ilhak etmiştir. Bu işgal, bugün hâlâ iki ülke arasında sorundur.
[[Dosya:Ishqi-Mari_(dark_background).jpg|sol|küçükresim| [[İshqi-Mari]], İkinci [[Mari (antik kent)|Mari]] Krallığı'nın kralı, MÖ 2300 civarı.]]
Suriye'den gelen en eski yazılı metinlerden biri, Ebla Veziri [[İbrium]] ile [[Abarsal]] adlı belirsiz bir krallık arasında MÖ 2300'lerde yapılan bir ticaret anlaşmasıdır.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Kw6U05qBiXcC|title=On the Reliability of the Old Testament|page=285|publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing|year=2003|isbn=978-0-8028-4960-1|author=Kenneth Anderson Kitchen}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=u5DzAgAAQBAJ&pg=PA14|title=Justice among Nations|page=14|publisher=Harvard University Press|year=2014|isbn=978-0-674-72654-3|author=Stephen C. Neff}}</ref> Akademisyenler [[Ebla dili|Ebla dilinin]] [[Akadca|Akadcadan]] sonra bilinen en eski yazılı [[Sami dilleri|Sami dillerinden]] biri olduğuna inanmaktadırlar. Ebla dilinin son sınıflandırmaları, bu dilin Akadca ile yakından ilişkili bir [[Doğu Sami dilleri|Doğu Sami dili]] olduğunu gösterdi.<ref>{{cite journal|url=http://www.jaas.org/edocs/v14n1/e8.pdf|title=The Aramaic Language and Its Classification|issue=1|journal=Journal of Assyrian Academic Studies|volume=14}}</ref>


Ebla, [[Mari (antik kent)|Mari]] ile yapılan uzun bir savaşla zayıfladı ve [[Sargon (Akad kralı)|Akadlı Sargon]] ve torunu [[Naram-Sin]]'in fetihlerinin MÖ 23. yüzyılın ilk yarısında Suriye üzerindeki Eblan egemenliğine son vermesinin ardından tüm Suriye Mezopotamya [[Akad İmparatorluğu]]'nun bir parçası haline geldi.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=q8Z7AgAAQBAJ&pg=PA16|title=Ancient Syria: A Three Thousand Year History|page=16|publisher=OUP Oxford|year=2014|isbn=978-0-19-100292-2|author=Trevor Bryce}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=0Rwals-oh6kC&pg=PA68|title=Eblaitica: Essays on the Ebla Archives and Eblaite Language, Volume 4|page=68|year=1990|isbn=978-1-57506-060-6|author1=Cyrus Herzl Gordon|author2=Gary Rendsburg|author3=Nathan H. Winter}}</ref>
== Coğrafi Konum ve İklim ==

MÖ 21. yüzyıla gelindiğinde, [[Hurriler]] Suriye'nin kuzey doğu bölgelerine yerleşirken, bölgenin geri kalanı [[Amoriler|Amorilerin]] hâkimiyetindeydi. Suriye, Asur-Babilli komşuları tarafından Amurruların (Amoriler) Ülkesi olarak adlandırıldı. Amorilerin [[Kuzeybatı Sami dilleri|Kuzeybatı Sami dili]], [[Kenan dilleri]] arasında en erken kanıtlanan dildir. Mari bu dönemde yeniden ortaya çıkmış ve Babilli [[Hammurabi]] tarafından fethedilene kadar yeniden refaha kavuştu. [[Ugarit]] de bu dönemde, MÖ 1800 civarında, modern [[Lazkiye]] yakınlarında ortaya çıktı. [[Ugaritçe]], Kenan dilleriyle gevşek bir şekilde ilişkili bir Sami diliydi ve dünyanın bilinen en eski alfabesi olarak kabul edilen [[Ugarit alfabesi|Ugarit alfabesine]] sahipti.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=0_KnI588AnkC&pg=PA22|title=The Early Alphabet|page=22|publisher=University of California Press|year=1990|isbn=978-0-520-07309-8|author=John F. Healey}}</ref> Ugarit Krallığı, MÖ 12. yüzyılda yağmacı Hint-Avrupalı [[Deniz Kavimleri|Deniz Halkları]] tarafından yıkılıncaya kadar ayakta kaldı ve Geç [[Bronz Çağı Çöküşü]] olarak bilinen dönemde benzer krallıklar ve devletler Deniz Halkları tarafından aynı yıkıma uğradı.

[[Yamhad]] (modern [[Halep]]) iki yüzyıl boyunca Kuzey Suriye'ye hakim oldu,<ref name="google442">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_oTh51M5XF4C&pg=PA44|title=Mari and Karana: Two Old Babylonian Cities|page=44|year=2002|isbn=978-1-931956-02-4|author=Stephanie Dalley|author-link=Stephanie Dalley}}</ref> ancak Doğu Suriye MÖ 19. ve 18. yüzyıllarda [[I. Şamşi-Ahad]]'ın Amori Hanedanı tarafından yönetilen Eski Asur İmparatorluğu ve Amoriler tarafından kurulan [[Babil|Babil İmparatorluğu]] tarafından işgal edildi. Yamhad, Mari tabletlerinde yakın doğunun en güçlü devleti ve Babilli Hammurabi'den daha fazla tebaaya sahip olarak tanımlandı.<ref name="google442" /> Yamhad otoritesini [[Aççana Höyük|Aççana]],<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=HmTOoQmf23AC&pg=PA285|title=Canaan in the Second Millennium B.C.E.|page=285|publisher=Eisenbrauns|year=2005|isbn=978-1-57506-113-9|author=Nadav Naʼaman}}</ref> [[Katna]],<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=FF5-7JVj4jYC&pg=PA32|title=The Cambridge Ancient History|date=1973|page=32|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-08230-3|author=Iorwerth Eiddon Stephen Edwards}}</ref> [[Hurriler|Hurri]] devletleri ve Fırat Vadisi üzerinde Babil sınırlarına kadar dayattı.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=biyDDd0uKGMC&pg=PT254|title=Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC|page=259|publisher=Routledge|year=2006|isbn=978-1-134-52062-6|author=William J. Hamblin}}</ref> Yamhad'ın ordusu [[Elam]] (modern [[İran]]) sınırındaki [[Der (Sümer)|Der]]'e kadar sefere çıktı.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=J8GgNzv1LfsC&pg=PA2|title=The Military Establishments at Mari|page=2+3|year=1969|author=Jack M. Sasson}}</ref> Yamhad, Ebla ile birlikte MÖ 1600 dolaylarında Anadolu'dan gelen [[Proto Hint-Avrupalılar|Hint-Avrupalı]] [[Hititler]] tarafından fethedildi ve yok edildi.<ref>Relations between God and Man in the Hurro-Hittite Song of Release, Mary R. Bachvarova, ''Journal of the American Oriental Society'', Jan–Mar SAAD 2005</ref>

Bu zamandan itibaren Suriye, [[Hititler|Hitit İmparatorluğu]], [[Mitanni]] İmparatorluğu, [[Yeni Krallık|Mısır İmparatorluğu]], [[Orta Asur İmparatorluğu]] ve daha az derecede [[Babil]] olmak üzere çeşitli yabancı imparatorlukların savaş alanı haline geldi. Mısırlılar başlangıçta güneyin büyük bölümünü, Hititler ve Mitanniler ise kuzeyin büyük bölümünü işgal ettiler. Ancak Asurlular sonunda üstünlüğü ele geçirerek Mitanni İmparatorluğu'nu yıktılar ve daha önce Hitit ve Babil'in elinde bulunan geniş toprakları ilhak ettiler.
 {{multiple image|perrow=2|total_width=400|caption_align=center|align=right|direction=vertical|image1=Syrians bringing presents in the tomb of Rekhmire (actual).jpg|image2=Syrians bringing presents in the tomb of Rekhmire.jpg|footer=Firavun [[III. Thutmose]]'ye hediyeler getiren Suriyeliler, [[Rekhmire]] mezarında tasvir edildiği şekliyle, MÖ 1450 civarı (gerçek resim ve yorumsal çizim). "[[Retjenu]] Şefleri" olarak etiketlenmişlerdir.<ref>"The foreigners of the fourth register, with long hairstyles and calf-length fringed robes, are labeled Chiefs of Retjenu, the ancient name tor the Syrian region. Like the Nubians, they come with animals, in this case horses, an elephant, and a bear; they also offer weapons and vessels most likely filled with precious substance." in {{cite book |last1=Hawass |first1=Zahi A. |last2=Vannini |first2=Sandro |title=The lost tombs of Thebes: life in paradise |date=2009 |publisher=Thames & Hudson |page=120 |isbn=9780500051597 |url=https://books.google.com/books?id=YjZZAAAAYAAJ |language=en}}</ref><ref>{{cite book |last1=Zakrzewski |first1=Sonia |last2=Shortland |first2=Andrew |last3=Rowland |first3=Joanne |title=Science in the Study of Ancient Egypt |date=2015 |publisher=Routledge |isbn=978-1-317-39195-1 |page=268 |url=https://books.google.com/books?id=w6pACwAAQBAJ&pg=PA268 |language=en}}</ref>}}
MÖ 14. yüzyıl civarında, doğuda [[Babil]] ile başarısız bir çatışmaya giren yarı göçebe [[Sutealılar]] ve daha önceki Amorilerin yerini alan [[Batı Sami dilleri|Batı Sami dilinde]] konuşan [[Aramiler]] gibi çeşitli Sami halklar bölgede ortaya çıktılar. Onlar da Asurular ve Hititler tarafından yüzyıllar boyunca boyunduruk altında tutulmuşlardı. Mısırlılar Batı Suriye'nin kontrolü için Hititlerle savaştı; bu savaş MÖ 1274'te [[Kadeş Muharebesi]] ile doruk noktasına ulaştı.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=WOxnM3WJYJgC&pg=PA475|title=The Philosophy of Historiography|page=475|publisher=Open Road Integrated Media, Incorporated|year=2006|isbn=978-1-61756-132-0|author=John Lange}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=EClaAtUb2TAC&pg=PA23|title=Ramses II and His Time|page=23|year=2010|isbn=978-1-906833-74-9|author=Immanuel Velikovsky}}</ref> Batı, MÖ 1200'lerde yıkılana kadar Hitit İmparatorluğu'nun bir parçası olarak kalırken,<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=1A0OgvXfHlQC&pg=PA24|title=Ugarit in Retrospect|page=23,24,25|year=1981|isbn=978-0-931464-07-2|author=Douglas Frayne}}</ref> Doğu Suriye büyük ölçüde, MÖ 1114-1076 yılları arasında [[I. Tiglat-Pileser]] döneminde batının büyük bölümünü de ilhak eden Orta Asur İmparatorluğu'nun bir parçası oldu.<ref>Georges Roux, Ancient Iraq, 3rd ed., Penguin Books, London, 1991, p.381</ref>

MÖ 11. yüzyılın sonlarında Hititlerin yıkılması ve Asur'un gerilemesiyle birlikte Arami kabileleri iç bölgelerin çoğunda kontrolü ele geçirerek [[Bit Bahiani]], [[Aram-Şam]], [[Hama]], [[Aram-Rehob]], [[Aram-Naharaim]] ve [[Luhuti]] gibi devletler kurdular. Bu noktadan sonra bölge Aramea ya da [[Aram (bölge)|Aram]] olarak anılmaya başlandı. Sami Aramiler ile Hint-Avrupa kökenli Hititlerin kalıntıları arasında da bir sentez yaşandı ve Kuzeyorta Aram (Suriye) ve Güneyorta Anadolu (modern Türkiye) merkezli, [[Palistin]], [[Karkamış (antik kent)|Karkamış]] ve [[Zincirli Höyük|Sam'al]] gibi bir dizi [[Geç Hititler|Geç Hitit]] devleti kuruldu.
[[Dosya:Amrit01.jpg|sol|küçükresim| [[Amrit]] Fenike Tapınağı]]
[[Fenikeliler]] olarak bilinen Kenanlı bir grup MÖ 13. yüzyıldan itibaren Suriye kıyılarına (ve ayrıca Lübnan ve kuzey [[Filistin (bölge)|Filistin]]'e) hakim oldular ve [[Amrit]], [[Simyra]], [[Arvad]], [[Arab el-Mülk|Paltos]], Ramitha ve [[Sukas Tepesi|Şuksi]] gibi şehir devletleri kurdular. Bu kıyı bölgelerinden, [[Malta]], [[Sicilya]], [[İber Yarımadası]] (modern [[İspanya]] ve [[Portekiz]]) ve [[Kuzey Afrika]] kıyılarında koloniler kurmak ve en önemlisi, MÖ 9. yüzyılda büyük bir şehir devleti olan [[Kartaca|Kartaca'yı]] (modern [[Tunus]]'ta) kurmak da dahil olmak üzere, etkilerini Akdeniz'e yaydılar ve çok daha sonra [[Roma İmparatorluğu]]'na rakip olan büyük bir imparatorluğun merkezi haline geldiler.

Suriye ve Yakın Doğu'nun batı yarısı daha sonra büyük [[Yeni Asur İmparatorluğu]]'nun (MÖ 911 - MÖ 605) eline geçti. Asurlular, [[İmparatorluk Aramicesi|İmparatorluk Aramicesini]] imparatorluklarının ortak dili olarak tanıttılar. Bu dil, MS 7. ve 8. yüzyıllardaki [[Araplar|Arap]] [[İslam]] fethine kadar Suriye'de ve tüm [[Yakın Doğu]]'da baskın olarak kalacak ve [[Hristiyanlık|Hristiyanlığın]] yayılması için bir araç olacaktı. Asurlular, Suriye ve Lübnan'daki kolonilerine [[Eber-Nari]] adını verdiler. Asur egemenliği, Asurluların bir dizi acımasız iç savaşta kendilerini büyük ölçüde zayıflatmalarının ardından [[Medler]], [[Babil|Babilliler]], [[Kaldea|Keldaniler]], [[Farslar|Persler]], [[İskitler]] ve [[Kimmerler|Kimmerlerin]] saldırılarıyla sona erdi. Asur'un düşüşü sırasında İskitler Suriye'nin büyük bir bölümünü yakıp yıktı ve yağmaladılar. Asur ordusunun son direnişi MÖ 605 yılında kuzey Suriye'deki [[Karkamış (antik kent)|Karkamış]]'ta oldu.

Asur İmparatorluğu'nu [[Yeni Babil İmparatorluğu]] (MÖ 605 - MÖ 539) izledi. Bu dönemde Suriye, Babil ile bir başka eski Asur kolonisi olan Mısır arasında bir savaş alanı haline geldi. Babilliler, Asurlu akrabaları gibi, Mısır'a karşı zafer kazandılar.

=== Klasik Antik Çağ ===
{{Ana|Eber-Nari|Koele-Suriye|Suriye (eyalet)|Suriye Palaestina}}
[[Dosya:Palmyra_03.jpg|sol|küçükresim| Savaştan önce [[Palmira]] antik kenti]]
Günümüz Suriye'sini oluşturan topraklar [[Yeni Babil İmparatorluğu]]'nun bir parçasıydı ve MÖ 539 yılında [[Ahameniş İmparatorluğu]] tarafından ilhak edildi. [[II. Kiros|Büyük Kiros]] liderliğindeki Ahameniş Persleri, [[İmparatorluk Aramicesi|İmparatorluk Aramicesini]] imparatorluklarının diplomatik dillerinden biri olarak (MÖ 539 - MÖ 330) ve Aram/Suriye'nin yeni [[Satraplık|satraplığı]] [[Eber-Nari]]'nin Süryanice adını korudular.

Suriye daha sonra [[İskender|Büyük İskender]] tarafından yönetilen Yunan [[Makedonya (antik krallık)|Makedon İmparatorluğu]] tarafından MÖ 330 civarında fethedildi ve sonuç olarak Yunan [[Seleukos İmparatorluğu]]'nun (MÖ 323 - MÖ 64) [[Bikâ|Koele-Suriye]] eyaleti oldu, Seleukos kralları kendilerini 'Suriye Kralı' olarak adlandırdılar ve [[Antakya (antik kent)|Antakya]] şehri 240 yılından itibaren başkent oldu.

Böylece bölgeye "Suriye" adını verenler Yunanlar oldu. Aslen Mezopotamya'nın (Irak) kuzeyindeki "Asur" kelimesinin Hint-Avrupa dilindeki bozulmuş hali olan bu terimi Yunanlar sadece Asur'un kendisini değil, aynı zamanda yüzyıllar boyunca Asur egemenliği altında kalmış olan batıdaki toprakları tanımlamak için de kullandılar.<ref>{{cite journal|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/511103|title=The terms "Assyria" and "Syria" again"|issue=4|pages=284–287|journal=Journal of Near Eastern Studies|year=2006|volume=65|doi=10.1086/511103|last1=Rollinger|first1=Robert|s2cid=162760021}}</ref> Böylece [[Greko-Romen]] dünyasında hem Suriye'deki Aramiler hem de doğudaki Mezopotamya'daki (günümüz Irak'ı) [[Eski Asur İmparatorluğu|Asurlular]], kendi başlarına farklı halklar olmalarına rağmen "Suriyeliler" ya da "Süryaniler" olarak anıldılar ki bu karışıklık modern dünyada da devam edecekti. Nihayetinde güney Seleukos Suriyesi'nin bazı kısımları Helenistik İmparatorluk'un yavaş yavaş dağılmasıyla birlikte [[Yahudiye]] [[Haşmonayim Hanedanı|Haşmonayimleri]] tarafından ele geçirildi.

Suriye, Suriye halkı tarafından [[Seleukos İmparatorluğu|Seleukoslar]] ve Romalılardan kurtarıcı olarak karşılanan [[Ermeniler|Ermeni]] kralı [[II. Tigran|Büyük Tigran]]'ın fetihleriyle MÖ 83'ten itibaren kısa bir süre Ermeni kontrolü altına girdi. Ancak [[Roma İmparatorluğu]]'nun generallerinden [[Gnaeus Pompeius Magnus|Büyük Pompeius]] Suriye'ye giderek başkent [[Antakya (antik kent)|Antakya]]'yı ele geçirdi ve MÖ 64 yılında Suriye'yi bir [[Suriye (eyalet)|Roma eyaleti]] haline getirerek bölgede yirmi yıl süren Ermeni kontrolüne son verdi. Roma yönetimi altında zenginleşen Suriye, [[İpek Yolu]] üzerinde stratejik bir konuma sahip olduğundan büyük bir zenginlik ve önem kazandı, bu da onu rakip Romalılar ve Farslar için bir savaş alanı haline getirdi.
[[Dosya:Bosra_pano_Syria.jpg|küçükresim| Bugünkü Suriye'nin [[Arabia Petraea|Arabia]] eyaletinde bulunan [[Busra'daki Roma Tiyatrosu]]]]
[[Dosya:The_Jupiter_temple_in_Damascus.jpg|küçükresim| [[Jüpiter Tapınağı, Şam]]]]
[[Palmira]], 2. yüzyılda Suriye'nin kuzeyinde Aramice konuşan zengin ve bazen de güçlü bir krallık olarak ortaya çıktı. Palmira, şehri Roma imparatorluğunun en zenginlerinden biri haline getiren bir ticaret ağı kurdu. Nihayetinde, MS 3. yüzyılın sonlarında Palmira Kralı [[Odaenathus]] [[Sasani İmparatorluğu|Sasani]] İmparatoru [[I. Şâpûr|I. Şapur]]'u yenerek Roma'nın doğusunun tamamını kontrol ederken, halefi ve dul eşi [[Zenobia]], MS 273'te Roma kontrolü altına girmeden önce kısa bir süre Mısır, Suriye, Filistin, Anadolu'nun büyük bir kısmı, Yehuda ve Lübnan'ı fetheden Palmira İmparatorluğu'nu kurdu.

Kuzey Mezopotamya [[Yeni Asur İmparatorluğu|Asur]] krallığı [[Adiabene]], Roma tarafından fethedilmeden önce MS 10 ile MS 117 yılları arasında Kuzeydoğu Suriye bölgelerini kontrol etti.<ref>Hist. xviii., vii. 1</ref>

Aramice dili, Antik [[Büyük Britanya|Britanya]]'daki [[Hadrian Duvarı]]'na kadar çok uzaklarda,<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/culture/charlottehigginsblog/2009/oct/13/hadrians-wall|title=When Syrians, Algerians and Iraqis patrolled Hadrian's Wall|date=13 October 2009|work=The Guardian|author=Charlotte Higgins}}</ref> [[Arbeia]] Kalesi'nde bir Palmira göçmeni tarafından yazılmış bir yazıtla bulundu.<ref>Palmyra: Mirage in the Desert, Joan Aruz, 2018, page 78.</ref>

Suriye'nin kontrolü, [[Roma İmparatorluğu]]'nun ikiye bölünmesiyle birlikte Romalılardan [[Bizans İmparatorluğu|Bizanslılara]] geçti.<ref name="LibraryofCongress" />

Bizans İmparatorluğu'nun en parlak döneminde Suriye'nin büyük ölçüde [[Aramice]] konuşan nüfusu muhtemelen 19. yüzyıla kadar bir daha aşılamadı. MS 7. yüzyıldaki Arap İslam Fethi'nden önce nüfusun büyük bir kısmı [[Aramiler|Arami]]'ydi, ancak Suriye aynı zamanda [[Yunanlar|Yunan]] ve [[Antik Roma|Roma]] yönetici sınıflarına da ev sahipliği yapıyordu, [[Süryaniler]] hâlâ kuzey doğuda, [[Fenikeliler]] kıyılarda yaşıyordu ve [[Yahudiler|Yahudi]] ve [[Ermeniler|Ermeni]] toplulukları da büyük şehirlerde mevcuttu, [[Nabatîler|Nabatiler]] ve [[Lahmîler|Lahmiler]] ve [[Gassaniler]] gibi İslam öncesi [[Araplar]] Güney Suriye çöllerinde yaşıyorlardı. [[Süryani Hristiyanlığı]] ana din olarak benimsenmişti, ancak diğerleri hala [[Yahudilik]], [[Mitraizm]], [[Maniheizm]], [[Klasik mitoloji|Greko-Romen dini]], [[Kenan mitolojisi|Kenan dini]] ve [[Antik Mezopotamya dini|Mezopotamya dinini]] takip ediyorlardı. Suriye'nin büyük ve müreffeh nüfusu, özellikle MS 2. ve 3. yüzyıllarda Suriye'yi Roma ve Bizans eyaletlerinin en önemlilerinden biri haline getirdi.<ref name="Cavendish Corporation 2006 1832">{{cite book|url=https://archive.org/details/worlditspeoplesm0000unse/page/183|title=World and Its Peoples|page=[https://archive.org/details/worlditspeoplesm0000unse/page/183 183]|publisher=[[Marshall Cavendish]]|year=2006|isbn=978-0-7614-7571-2|last=Cavendish Corporation|first=Marshall}}</ref>
[[Dosya:Apamea_02.jpg|sol|küçükresim| Klasik Antik Çağ'da önemli bir ticaret merkezi ve Suriye'nin en müreffeh şehirlerinden biri olan [[Epemiye, Suriye|Epemiye]] antik kenti]]
Suriyeliler [[Severan Hanedanı]] döneminde önemli ölçüde güç sahibi oldular. Ailenin reisi ve İmparator [[Septimius Severus]]'un eşi olarak Roma imparatoriçesi, ailesi tanrı [[Elagabalus (tanrı)|El-Gabal]]'ın rahipliği üzerinde kalıtsal haklara sahip olan Emesa (günümüzde [[Humus, Suriye|Humus]]) şehrinden bir Suriyeli olan [[Julia Domna]]'ydı. Kendisi gibi Suriyeli Arap olan büyük yeğenleri de Roma imparatoru olacaktı; bunlardan ilki [[Elagabalus]], ikincisi ise kuzeni [[Alexander Severus]]'tu. Suriyeli olan bir başka Roma imparatoru da [[Arabia Petraea|Roma Arabistanı]]'nda doğan [[Philippus|Arap Philip]]'ti (Marcus Julius Philippus). 244'ten 249'a kadar imparatorluk yaptı ve [[Üçüncü Yüzyıl Krizi]] sırasında kısa bir süre hüküm sürdü.<ref name="Cavendish Corporation 2006 1832">{{cite book|url=https://archive.org/details/worlditspeoplesm0000unse/page/183|title=World and Its Peoples|page=[https://archive.org/details/worlditspeoplesm0000unse/page/183 183]|publisher=[[Marshall Cavendish]]|year=2006|isbn=978-0-7614-7571-2|last=Cavendish Corporation|first=Marshall}}</ref> Hükümdarlığı sırasında memleketi Philippopolis'e (günümüzde [[Şahba]]) odaklandı ve şehri geliştirmek için çoğu ölümünden sonra durdurulan birçok inşaat projesi başlattı.

Suriye, [[Hristiyanlık tarihi|Hristiyanlık tarihinde]] önemli bir yere sahiptir; Havari [[Pavlus]] olarak bilinen Tarsuslu Saulus, [[Havari Pavlus'un din değiştirmesi|Şam Yolu]]'nda din değiştirmiş ve [[misyonerlik]] seyahatlerinin çoğunu gerçekleştirdiği antik Suriye'deki [[Antakya (antik kent)|Antakya]]'da Hristiyan Kilisesi'nin önemli bir figürü olarak ortaya çıkmıştır.

=== Orta Çağ ===
[[Muhammed]]'in Suriye halkı ve kabileleriyle ilk etkileşimi, Temmuz 626'da [[Dumet-ül Cendel'in İstilası]] sırasında oldu<ref name="autogenerated22">{{citation|url=https://books.google.com/books?id=YDwBAAAAQAAJ&pg=PA225|title=The life of Mahomet|pages=225–226|publisher=Smith, Elder & Co|year=1861|first=William|last=Muir}}</ref> ve takipçilerine Duma'yı istila etmelerini emretti, çünkü Muhammed oradaki bazı kabilelerin kervan soygununa karıştığı ve Medine'ye saldırmaya hazırlandığı istihbaratını aldı.<ref name="Mubarakpuri, The Sealed Nectar pp. 193-194">{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20110623154138/http://www.witness-pioneer.org/vil/Books/SM_tsn/ch4s8.html|title=Military Platoons and Missions between the Battle of Uhud and the Battle of the Confederates|access-date=2023-01-19|date=2011-06-23|pages=193-194|website=web.archive.org}}</ref>

[[W. Montgomery Watt|William Montgomery Watt]], birincil kaynaklarda çok az yer almasına rağmen bunun Muhammed'in o dönemde düzenlediği en önemli sefer olduğunu iddia etmektedir. [[Dumet-ül Cendel]], Medine'ye 800 kilometre uzaklıktaydı ve Watt, Suriye ile iletişiminin ve Medine'ye ikmalinin kesintiye uğraması olasılığı dışında Muhammed için acil bir tehdit olmadığını söylemektedir. Watt, "Muhammed'in ölümünden sonra meydana gelen genişlemenin bir kısmını zaten öngördüğünü varsaymak caziptir" der ve birliklerinin hızlı yürüyüşünün "bunu duyan herkesi etkilemiş" olması gerektiğini söyler.<ref name="Muhammad at Medina2">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=GfAGAQAAIAAJ|title=Muhammad at Medina|authors=[[Montgomery Watt|Watt, W. Montgomery]]|page=35|publisher=Oxford University Press|quote=This expedition receives scant notice in the sources, but in some ways it is the most significant so far. As Dumah was some {{convert|500|mi|km|order=flip|abbr=on}} from Medina there can have been no immediate threat to Muhammad, but it may be, as Caetani suggests, 1 that communications with Syria were being interrupted and supplies to Medina stopped. It is tempting to suppose that was already envisaging something of the expansion which took place after his death.|year=1956|isbn=978-0-19-577307-1}}</ref>

[[William Muir]] de bu seferin, Muhammed'in 1000 adamıyla birlikte Suriye sınırlarına ulaşması, uzak kabilelerin artık Muhammed'in adını öğrenmesi ve Muhammed'in siyasi ufkunun genişlemesi açısından önemli olduğuna inanmaktadır.<ref name="autogenerated22">{{citation|url=https://books.google.com/books?id=YDwBAAAAQAAJ&pg=PA225|title=The life of Mahomet|pages=225–226|publisher=Smith, Elder & Co|year=1861|first=William|last=Muir}}</ref>
[[Dosya:Arabischer_Maler_um_730_002.jpg|küçükresim| Yedinci yüzyılın başlarında inşa edilen [[Kasrü'l-hayri'l-garbî]]'de [[Emevîler|Emevi]] [[Fresk|freski]]]]
MS 640 yılına gelindiğinde Suriye, [[Halid bin Velid]] liderliğindeki Arap [[Râşidîn ordusu|Raşidin ordusu]] tarafından [[Müslümanların Levant'ı fethi|fethedildi]]. Yedinci yüzyılın ortalarında, o zamanlar imparatorluğun hükümdarı olan [[Emevîler|Emevi Hanedanı]], İmparatorluk'un başkentini [[Şam]]'a taşıdı. Daha sonraki Emevi yönetimi sırasında ülkenin gücü azaldı; bunun başlıca nedeni [[Totalitarizm|totaliterlik]], [[yolsuzluk]] ve bunun sonucunda meydana gelen [[Devrim|devrimlerdi]]. Emevi Hanedanı daha sonra 750 yılında imparatorluğun başkentini [[Bağdat]]'a taşıyan [[Abbâsîler|Abbasi Hanedanı]] tarafından devrildi.

Emevi yönetimi altında resmileşen [[Arapça]],<ref>{{cite web|url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/umay/hd_umay.htm|title=The Art of the Umayyad Period (661–750)|publisher=Met Museum}}</ref> Bizans dönemindeki [[Yunanca]] ve [[Aramice]]'nin yerini alarak baskın dil haline geldi. 887 yılında Mısır kökenli [[Tolunoğulları]] Suriye'yi Abbasilerden aldı ve daha sonra yerlerini önce Mısır kökenli [[İhşîdîler|İhşidiler]] ve daha sonra da [[Seyfü'd Devle]] tarafından kurulan [[Halep]] kökenli [[Hamdaniler]] aldı.<ref>{{cite encyclopedia|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/578856/Syria|title=Syria: History|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|access-date=25 January 2013}}</ref>
[[Dosya:BattleOfHoms1299.JPG|sol|küçükresim| 1299 [[Vadi el-Haznedar Muharebesi]]. [[Gazan]] komutasındaki Moğollar Memlükleri yendi.]]
Suriye'nin bazı bölümleri, [[Haçlı Seferleri]] sırasında MS 1098 ve 1189 yılları arasında Fransız, İngiliz, İtalyan ve Alman derebeyleri tarafından ele geçirildi ve aralarında Suriye'deki başlıca [[Antakya Prensliği]]'nin de bulunduğu [[Haçlı devletleri]] olarak biliniyordu. Kıyıdaki dağlık bölge, Haçlı Devletleri ile aralıklı olarak çatışmalar ve ateşkesler yaşayan ve [[Haşhaşîler|Haşhaşiler]] olarak adlandırılan [[Nizarîlik|Nizari]] [[İsmaililik|İsmailileri]] tarafından da kısmen işgal edildi. Tarihin ilerleyen dönemlerinde "Nizariler yenilenen Frank düşmanlıklarıyla karşılaştıklarında, [[Eyyûbîler|Eyyubilerden]] zamanında yardım aldılar."<ref>Farhad Daftary. ''A Short History of the Ismailis.'' 1998, Edinburg, UK. Edinburg University Press. Page 146.</ref>

Bir yüzyıl süren [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Selçuklu]] egemenliğinden sonra Suriye, Mısır'daki [[Eyyûbîler|Eyyubi]] Hanedanı'nın kurucusu [[Kürtler|Kürt]] [[Selahaddin Eyyubi|Selahaddin]] tarafından büyük ölçüde fethedildi (1175-1185). Halep [[Halep Kuşatması (1260)|Ocak 1260]]'ta, Şam ise Mart ayında [[Hülâgû|Hülagu]]'nun [[Moğol İmparatorluğu|Moğollarının]] eline geçti, ancak Hülagu bir veraset anlaşmazlığıyla uğraşmak üzere Çin'e dönmek için saldırısını durdurmak zorunda kaldı.

Birkaç ay sonra Memlükler Mısır'dan bir orduyla geldi ve [[Celile]]'deki [[Ayn Calut Muharebesi]]'nde Moğolları yendi. Memlük lideri [[I. Baybars|Baybars]], Şam'ı vilayet başkenti yaptı. O öldüğünde, iktidar [[Kalavun]] tarafından ele geçirildi. Bu arada [[Sungur el-Eşkar]] adında bir emir kendini Şam'ın hükümdarı ilan etmeye çalışmış, ancak 21 Haziran 1280'de Kalavun tarafından yenilgiye uğratılmış ve Kuzey Suriye'ye kaçmıştır. Moğol bir kadınla evlenmiş olan el-Eşkar, Moğollardan yardım istedi. [[İlhanlılar|İlhanlı]] Moğolları Ekim 1280'de Halep'i aldılar, ancak Kalavun el-Eşkar'ı kendisine katılmaya ikna etti ve 29 Ekim 1281'de [[Memlûk Devleti|Memlükler]] tarafından kazanılan [[İkinci Humus Muharebesi]]'nde Moğollara karşı savaştılar.<ref>{{cite book|url=https://archive.org/details/mongolconquestst00time/page/59|title=Timeframe AD 1200–1300: The Mongol Conquests|pages=[https://archive.org/details/mongolconquestst00time/page/59 59–75]|publisher=Time-Life Books|year=1989|isbn=978-0-8094-6437-1}}</ref>

1400 yılında Müslüman [[Türk-Moğol geleneği|Türk-Moğol]] fatihi [[Timur|Timurlenk]], [[Halep'in Yağmalanması (1400)|Halep'i yağmalayarak]] Suriye'yi istila etti<ref>{{cite web|url=http://www.everything2.com/index.pl?node_id=1433425|title=Battle of Aleppo|access-date=25 January 2013|date=22 February 2003|publisher=Everything2.com}}</ref> ve Memlük ordusunu yendikten sonra [[Şam Kuşatması (1400)|Şam'ı ele geçirdi]]. [[Semerkant]]'a sürülen zanaatkârlar dışında kent sakinleri katledildi.<ref>{{cite web|url=http://www.metmuseum.org/toah/ht/08/wae/ht08wae.htm|title=The Eastern Mediterranean, 1400–1600 A.D|access-date=23 April 2011|archive-date=28 April 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090428055820/http://www.metmuseum.org/toah/ht/08/wae/ht08wae.htm|publisher=Metmuseum.org}}</ref> Timur ayrıca Arami ve Süryani Hristiyan nüfusa yönelik özel katliamlar gerçekleştirerek sayılarını büyük ölçüde azalttı.<ref>{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2015/07/26/magazine/is-this-the-end-of-christianity-in-the-middle-east.html|title=Is This the End of Christianity in the Middle East?|date=22 July 2015|website=The New York Times}}</ref> 15. yüzyılın sonunda, Avrupa'dan [[Uzak Doğu]]'ya giden bir deniz yolunun keşfedilmesi, Suriye üzerinden geçen bir [[İpek Yolu|kara ticaret yoluna]] olan ihtiyacı sona erdirdi.
[[Dosya:Syrian_women,_Description_de_L'Universe_(Alain_Manesson_Mallet,_1683)_(cropped).jpg|küçükresim| Suriyeli kadınlar, 1683]]

=== Osmanlı Suriyesi ===
{{Ana|Osmanlı Suriyesi}}
1516 yılında [[Osmanlı İmparatorluğu]], [[Memlûk Devleti|Mısır Memlük Sultanlığı]]'nı istila ederek Suriye'yi fethetti ve İmparatorluk'a dahil etti. Osmanlı sistemi Suriyeliler için külfetli değildi çünkü [[Türkler]] [[Kur'an]]'ın dili olarak Arapçaya saygı duyuyor ve inancın savunuculuğunu kabul ediyorlardı. Şam, [[Mekke]]'nin başlıca [[Antrepo|antreposu]] haline getirildi ve bu nedenle, Mekke'ye [[Hac (İslam)|hacca]] giden sayısız hacı adayının yararlı sonuçları sayesinde Müslümanlar için kutsal bir nitelik kazandı.<ref name="Syria – Ottoman Empire2">{{cite web|url=http://countrystudies.us/syria/7.htm|title=Syria – Ottoman|access-date=25 January 2013|publisher=Library of Congress Country Studies}}</ref>
[[Dosya:Cedid_Atlas_(Syria)_1803.jpg|küçükresim| 1803 [[Cedid Atlas]], [[Osmanlı Suriyesi]]'ni sarı renkte "[[Suriye (bölge)|Eş-Şam]]" olarak gösteriyor]]
Osmanlı yönetimi barış içinde bir arada yaşamayı sağlayan bir sistem izlemiştir. Her [[Etno-dinî grup|etnik-dinsel]] azınlık - [[Araplar|Arap]] [[Şiilik|Şii]] [[Müslüman]], Arap [[Sünnilik|Sünni]] Müslüman, [[Aramiler|Arami]]-[[Süryani Ortodoks Kilisesi|Süryani Ortodoks]], [[Rum Ortodoks Kilisesi|Rum Ortodoks]], [[Lübnanlı Maruni Hristiyanlar|Maruni Hristiyanlar]], [[Süryaniler|Süryani Hristiyanlar]], [[Ermeniler]], [[Kürtler]] ve [[Yahudiler]] - bir [[Millet (Osmanlı İmparatorluğu)|millet]] oluşturuyordu.<ref>a b Stanford J. Shaw, "Dynamics of Ottoman Society and administration", in "History of the Ottoman Empire and Modern Turkey"</ref> Her cemaatin dini lideri tüm kişisel statü yasalarını yönetiyor ve bazı sivil işlevleri de yerine getiriyordu.<ref name="Syria – Ottoman Empire2">{{cite web|url=http://countrystudies.us/syria/7.htm|title=Syria – Ottoman|access-date=25 January 2013|publisher=Library of Congress Country Studies}}</ref> 1831'de [[Kavalalı İbrahim Paşa|Mısırlı İbrahim Paşa]] İmparatorluk'a olan sadakatinden vazgeçerek Osmanlı Suriyesi'ni istila etti ve Şam'ı ele geçirdi. Kısa süreli yönetimi sırasında bölgenin demografik ve sosyal yapısını değiştirmeye çalıştı: [[Güney Suriye]] ovalarını doldurmak için binlerce Mısırlı köylüyü getirdi, [[Yafa]]'yı yeniden inşa etti ve burayı bölgesel bir başkente dönüştürmeyi amaçlayan deneyimli Mısırlı askerlerle doldurdu, köylü ve [[Dürzîlik|Dürzi]] isyanlarını bastırdı ve sadık olmayan aşiret üyelerini sürgün etti. Ancak 1840 yılına gelindiğinde bölgeyi Osmanlılara geri teslim etmek zorunda kaldı.

1864'ten itibaren Osmanlı Suriyesi'nde [[Tanzimat]] reformları uygulanarak [[Halep Vilayeti|Halep]], [[Deyr-i Zor Vilayeti|Deyr-i Zor]], [[Beyrut Vilayeti|Beyrut]] ve [[Suriye Vilayeti|Şam]] vilayetleri oluşturuldu; [[Cebel-i Lübnan Sancağı]] kuruldu ve kısa bir süre sonra [[Kudüs Sancağı]]'na ayrı bir statü verildi.
[[Dosya:Armenian_woman_kneeling_beside_dead_child_in_field.png|küçükresim|Halep yakınlarında tehcir edilen [[Ermeniler]], 1915]]
[[I. Dünya Savaşı|Birinci Dünya Savaşı]] sırasında [[Osmanlı İmparatorluğu]], [[Alman İmparatorluğu|Almanya]] ve [[Avusturya-Macaristan İmparatorluğu]]'nun yanında savaşa girdi. Nihayetinde yenilgiye uğradı ve tüm [[Yakın Doğu]]'nun kontrolünü [[Britanya İmparatorluğu]] ve [[Fransız sömürge imparatorluğu|Fransa İmparatorluğu]]'na kaptırdı Çatışma sırasında, Osmanlılar ve müttefikleri tarafından yerli Hristiyan halklara karşı [[Ermeni Kırımı]] ve [[Süryani Katliamı|Süryani Kırımı]] uygulandı; Osmanlı Suriyesi'ndeki [[Deyrizor]] bu [[Ölüm yürüyüşü|ölüm yürüyüşlerinin]] son noktasıydı.<ref>''Pouring a People into the Desert:The "Definitive Solution" of the Unionists to the Armenian Question'', Fuat Dundar, '''A Question of Genocide''', ed. Ronald Grigor Suny, Fatma Muge Gocek and Norman M. Naimark, (Oxford University Press, 2011), 280–281.</ref> Birinci Dünya Savaşı'nın ortasında, iki [[İtilaf Devletleri|İtilaf Devleti]] diplomatı (Fransız [[François Georges-Picot]] ve İngiliz [[Mark Sykes]]), 1916 tarihli [[Sykes-Picot Anlaşması]]'nda [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nun savaş sonrası kendi nüfuz bölgelerine bölünmesi konusunda gizlice anlaştı. Başlangıçta iki bölge, [[Ürdün]]'den [[İran]]'a kadar neredeyse düz bir çizgi halinde uzanan bir sınırla ayrılmıştı. Ancak savaşın bitiminden hemen önce [[Musul]] bölgesinde petrol bulunması, 1918'de Fransa ile bu bölgenin Irak'a dönüşecek olan İngiliz nüfuz bölgesine bırakılması için bir kez daha [[1918 Clemenceau-Lloyd George Anlaşması (Orta Doğu)|müzakere edilmesine]] yol açtı. Ara vilayet Deyrizor'un kaderi belirsiz kaldı; [[Arap milliyetçiliği|Arap milliyetçileri]] tarafından [[Deyrizzor'un İşgali|işgal edilmesi]] Suriye'ye bağlanmasıyla sonuçlandı. Bu sınır, Suriye 1920'de [[Milletler Cemiyeti]] [[Manda (diplomasi)|mandası]] olduğunda uluslararası alanda tanındı ve bugüne kadar değişmedi.<ref>{{cite web|url=http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/IMG/pdf/III_-_Protmand_modifie_mandat.pdf|title=Mandat Syrie-Liban|access-date=25 January 2013|archive-date=26 June 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080626065208/http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/IMG/pdf/III_-_Protmand_modifie_mandat.pdf|language=fr}}</ref>

=== Fransız Mandası ===
{{Ana|Fransız Suriye ve Lübnan Mandası|Manda Yönetimindeki Suriye Cumhuriyeti}}
[[Dosya:Hashim_Atassi_Inauguration_1936.jpg|sol|küçükresim| Devlet Başkanı [[Haşim el-Etâsî|Haşim el-Etasi]]'nin 1936 yılında göreve başlaması]]
1920'de [[Haşimoğulları|Haşimi]] ailesinden [[I. Faysal]] yönetiminde kısa ömürlü bağımsız bir [[Suriye Arap Krallığı|Suriye Krallığı]] kuruldu. Ancak Faysal'ın Suriye üzerindeki hakimiyeti sadece birkaç ay sonra, [[Meyselun Muharebesi]]'nin ardından sona erdi. [[San Remo Konferansı]]'nda Milletler Cemiyetinin Suriye'nin bir Fransız mandası altına alınmasını önermesinin ardından Fransız birlikleri aynı yıl Suriye'yi işgal etti. Sekreteri de Caix'e göre General Gouraud'nun önünde iki seçenek vardı: "Ya var olmayan bir Suriye ulusu inşa etmek... onu hala bölen uçurumları yumuşatmak" ya da "bu bölünmelerin verdiği hakemliğimizi gerektiren tüm olguları geliştirmek ve sürdürmek". De Caix "sadece ikinci seçeneğin beni ilgilendirdiğini söylemeliyim" diye ekledi. Gouraud'nun yaptığı da buydu.<ref>{{cite book|title=a line in the sand. Britain, France and the struggle that shaped the Middle East|publisher=Simon & Schuster|year=2011|isbn=978-1-84737-453-0|author=James Barr}}</ref><ref>{{cite book|title=The Encyclopedia of World History|chapter=The Middle East, p. 761|chapter-url=https://books.google.com/books?id=MziRd4ddZz4C|publisher=Houghton Mifflin Books|year=2001|isbn=978-0-395-65237-4|author1=Peter N. Stearns|author2=William Leonard Langer}}</ref>

1925 yılında [[Sultan el-Atraş]], [[Cebel el-Dürzi|Dürzi Dağı]]'nda patlak veren ve tüm Suriye ile Lübnan'ın bazı bölgelerine yayılan [[Büyük Suriye İsyanı|bir isyana]] önderlik etti. El-Atraş, Fransızlara karşı 21 Temmuz 1925'teki [[El-Kufr Muharebesi]], 2-3 Ağustos 1925'teki [[El-Mezra Muharebesi]] ve Salkhad, [[El-Musayfire Muharebesi|El-Musayfire]] ve Süveyde muharebeleri başta olmak üzere birçok muharebe kazandı. Fransa, Fas ve Senegal'den binlerce asker göndererek birçok şehrin Fransızlar tarafından geri alınmasını sağladı, ancak direniş 1927 baharına kadar sürdü. Fransızlar Sultan el-Atraş'ı idama mahkum etti, ancak isyancılarla birlikte Trans Ürdün'e kaçtı ve sonunda affedildi. [[Fransa-Suriye Bağımsızlık Antlaşması|Suriye-Fransa Antlaşması]]'nın imzalanmasının ardından 1937'de Suriye'ye döndü.
[[Dosya:Ghouta_rebels_in_1925.jpg|küçükresim| 1920'lerde Fransız sömürge yönetimine karşı [[Büyük Suriye İsyanı]] sırasında [[Guta]]'daki Suriyeli isyancılar]]
Suriye ve Fransa Eylül 1936'da bir [[Fransa-Suriye Bağımsızlık Antlaşması|bağımsızlık antlaşması]] müzakere etti ve [[Haşim el-Etâsî|Haşim el-Etasi]], modern Suriye Cumhuriyeti'nin ilk cisimleşmesi altında seçilen ilk devlet başkanı oldu. Ancak Fransız Yasama Meclisi antlaşmayı onaylamayı reddettiği için antlaşma hiçbir zaman yürürlüğe girmedi. [[II. Dünya Savaşı|İkinci Dünya Savaşı]] sırasında 1940 yılında Fransa'nın düşmesiyle birlikte Suriye, İngilizler ve [[Özgür Fransa]] Temmuz 1941'de [[Suriye-Lübnan Savaşı]]'nda ülkeyi işgal edene kadar [[Vichy Fransası]]'nın kontrolü altına girdi. [[Suriye milliyetçiliği|Suriyeli milliyetçilerin]] ve İngilizlerin devam eden [[Levant Krizi|baskısı]], Fransızları Nisan 1946'da birliklerini [[Tahliye Günü (Suriye)|tahliye etmeye zorladı]] ve ülkeyi manda sırasında kurulan cumhuriyetçi bir hükümetin eline bıraktı.<ref name="USDoS2">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/outofdate/bgn/syria/85051.htm|title=Background Note: Syria|work=[[United States Department of State]], Bureau of Near Eastern Affairs, May 2007}}</ref>

=== Bağımsız Suriye Cumhuriyeti ===
{{Ana|İkinci Suriye Cumhuriyeti|Birleşik Arap Cumhuriyeti|1963 Suriye Darbesi}}
Bağımsızlıktan 1960'ların sonuna kadar [[Suriye'de siyaset|Suriye siyasetine]] çalkantılar hakim oldu. Mayıs 1948'de Suriye kuvvetleri diğer Arap devletleriyle birlikte [[Filistin (bölge)|Filistin]]'i istila etti ve Yahudi yerleşimlerine [[Kinarot Vadisi Muharebeleri|saldırdı]].<ref>Gelber,2006, pp. 138</ref> Devlet Başkanı [[Şükri el-Kuvvetli]] cephedeki birliklerine "[[Siyonizm|Siyonistleri]] yok etmeleri" talimatını verdi.<ref>Morris,2008, pp. 253, 254</ref><ref>Tal,2004, pp. 251</ref> İstilanın amacı [[İsrail|İsrail Devleti]]'nin kurulmasını engellemekti.<ref name="Britan2">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/578856/Syria/29922/World-War-II-and-independence|title=Syria: World War II and independence|publisher=Britannica Online Encyclopedia}}</ref> Bu amaçla Suriye hükümeti, silahlı kuvvetlerini ve askeri istihbarat yeteneklerini geliştirmek için aralarında [[Schutzstaffel]]'in eski üyelerinin de bulunduğu eski [[Nasyonal sosyalizm|Nazileri]] aktif bir şekilde işe alma sürecine girdi.<ref>{{Cite journal|url=https://doi.org/10.1080/07075332.2017.1367705|title=Former Nazi Officers in the Near East: German Military Advisors in Syria, 1949–56|date=2018-08-08|issue=4|pages=732–751|journal=The International History Review|volume=40|issn=0707-5332|doi=10.1080/07075332.2017.1367705|last=Chen|first=Chern|s2cid=158837784}}</ref> Bu [[1948 Arap-İsrail Savaşı|savaştaki]] yenilgi, Mart 1949'da Albay [[Hüsnü Zaim]] tarafından gerçekleştirilen ve İkinci Dünya Savaşı'nın başlangıcından bu yana [[Arap devletleri|Arap dünyasındaki]] ilk [[Askerî darbe|askeri darbe]] olarak tanımlanan [[Mart 1949 Suriye Darbesi|Suriye Darbesini]] tetikleyen faktörlerden biriydi.<ref name="Britan2" /> Bunu kısa süre sonra Albay [[Sami el-Hinnavi]]'nin bir başka darbesi izledi ve kendisi de aynı yıl içinde Albay [[Edib Çiçekli]] tarafından görevden alındı.<ref name="Britan2" />

Çiçekli sonunda [[Çok partili sistem|çok partililiği]] tamamen ortadan kaldırdı, ancak kendisi de [[1954 Suriye Darbesi|1954 Darbesi]]'yle devrildi ve parlamenter sistem yeniden kuruldu.<ref name="Britan2">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/578856/Syria/29922/World-War-II-and-independence|title=Syria: World War II and independence|publisher=Britannica Online Encyclopedia}}</ref> Ancak bu zamana kadar güç giderek artan bir şekilde ordu ve güvenlik kurumlarında yoğunlaşmıştı.<ref name="Britan2" /> Parlamenter kurumların zayıflığı ve ekonominin kötü yönetimi huzursuzluğa ve [[Nâsırcılık|Nasırcılık]] ve diğer ideolojilerin yükselişine yol açtı. Toplumun hoşnutsuz unsurlarını temsil eden çeşitli [[Arap milliyetçiliği|Arap milliyetçisi]], [[Suriye milliyetçiliği|Suriye milliyetçisi]] ve [[Sosyalizm|sosyalist]] hareketler için verimli bir zemin vardı. Bunların arasında radikal reform talep eden dini azınlıklar da vardı.<ref name="Britan2" />

Kasım 1956'da, [[Süveyş Krizi]]'nin doğrudan bir sonucu olarak Suriye, [[Sovyetler Birliği]] ile bir anlaşma imzaladı.<ref>{{cite news|url=http://www.torontosun.com/2012/02/10/syria-hasnt-changed-but-the-world-has|title=Syria hasn't changed, but the world has|access-date=25 January 2013|date=10 February 2012|newspaper=Toronto Sun|last=Robson|first=John}}</ref> Bu anlaşma, askeri teçhizat karşılığında hükümet içinde [[Komünizm|komünist]] etkiye bir dayanak sağladı.<ref name="Britan2">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/578856/Syria/29922/World-War-II-and-independence|title=Syria: World War II and independence|publisher=Britannica Online Encyclopedia}}</ref> Bunun üzerine [[Türkiye]], Suriye'nin askeri teknolojisindeki bu güç artışından endişe duymaya başladı, zira Suriye'nin [[İskenderun]]'u geri alma girişiminde bulunması mümkün görünüyordu. Sadece [[Birleşmiş Milletler|Birleşmiş Milletlerdeki]] hararetli tartışmalar savaş tehdidini azalttı.<ref>{{cite book|title=A Study of Crisis|pages=345–346|publisher=[[University of Michigan Press]]|year=1997|isbn=978-0-472-10806-0|last=Brecher|first=Michael|author2=Jonathan Wilkenfeld}}</ref>
[[Dosya:Syrien_1961_Aleppol_1.jpg|küçükresim| 1961'de Halep]]
1 Şubat 1958'de Suriye Devlet Başkanı [[Şükri el-Kuvvetli]] ve Mısır lideri [[Cemal Abdünnâsır|Nasır]], Mısır ve Suriye'nin birleşerek [[Birleşik Arap Cumhuriyeti]]'ni kurduklarını açıkladılar ve Suriye'deki tüm siyasi partiler ve komünistler açık faaliyetlerini durdurdular.<ref name="USDoS2">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/outofdate/bgn/syria/85051.htm|title=Background Note: Syria|work=[[United States Department of State]], Bureau of Near Eastern Affairs, May 2007}}</ref> Bu arada, partinin zayıf konumu ve birliğin giderek kırılganlaşmasından endişe duyan bir grup Suriyeli [[Baasçılık|Baasçı]] subay gizli bir [[Askerî Komite (Suriye)|Askeri Komite]] kurmaya karar verdi; ilk üyeleri Yarbay [[Muhammed Ümran]], Binbaşı [[Salah Cedid]] ve Yüzbaşı [[Hafız Esad]]'dı. Suriye, bir [[1961 Suriye Darbesi|darbenin]] ardından 28 Eylül 1961'de Mısır ile olan birlikten ayrıldı.

=== Baasçı Suriye ===
1961'deki darbenin ardından gelen istikrarsızlık [[1963 Suriye Darbesi|8 Mart 1963'teki Baas Darbesi'yle]] doruğa ulaştı. İktidar, [[Mişel Eflak]] ve [[Selahaddin el-Bitar]] liderliğindeki [[Arap Sosyalist Baas Partisi - Suriye Bölgesi|Arap Sosyalist Baas Partisi]] üyeleri tarafından ele geçirildi. Yeni Suriye kabinesi Baas üyelerinin hakimiyetindeydi.<ref name="USDoS2">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/outofdate/bgn/syria/85051.htm|title=Background Note: Syria|work=[[United States Department of State]], Bureau of Near Eastern Affairs, May 2007}}</ref><ref name="Britan2">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/578856/Syria/29922/World-War-II-and-independence|title=Syria: World War II and independence|publisher=Britannica Online Encyclopedia}}</ref>

23 Şubat 1966'da [[Askerî Komite (Suriye)|Askeri Komite]] [[1966 Suriye Darbesi|parti içi bir darbe]] gerçekleştirerek Başkan [[Emin el-Hafız]]'ı hapse attı ve 1 Mart'ta bölgeselci, sivil bir Baas hükümeti atadı.<ref name="Britan2">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/578856/Syria/29922/World-War-II-and-independence|title=Syria: World War II and independence|publisher=Britannica Online Encyclopedia}}</ref> [[Nureddin el-Etâsî|Nureddin el-Etasi]] resmi devlet başkanı olmasına rağmen, [[Salah Cedid]] 1966'dan Kasım 1970'te o sırada savunma bakanı olan [[Hafız Esad]] tarafından görevden alınana kadar Suriye'nin etkin yöneticisi oldu.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/1993/08/24/obituaries/salah-jadid-63-leader-of-syria-deposed-and-imprisoned-by-assad.html|title=Salah Jadid, 63, Leader of Syria Deposed and Imprisoned by Assad|date=24 August 1993|work=The New York Times}}</ref><ref name="ps2">{{cite book|url=https://archive.org/details/asadofsyriastrug00seal|title=Asad: The Struggle for the Middle East|publisher=[[University of California Press]]|year=1988|isbn=978-0-520-06976-3|last=Seale|first=Patrick|author-link=Patrick Seale}}</ref> Darbe, [[Baas Partisi|orijinal pan-Arap Baas Partisi]] içinde bir bölünmeye yol açtı: [[Baas Partisi (Irak ağırlıklı hizip)|Irak liderliğinde bir Baas hareketi]] (1968'den 2003'e kadar Irak'ı yönetti) ve [[Baas Partisi (Suriye ağırlıklı hizip)|Suriye liderliğinde bir Baas hareketi]] kuruldu.

1967'nin ilk yarısında Suriye ve [[İsrail]] arasında düşük yoğunluklu bir savaş durumu vardı. İsrail'in [[İsrail-Suriye Karma Ateşkes Komisyonu|Askerden Arındırılmış Bölge]]'de toprak işlemesi konusundaki anlaşmazlık, İsrail ve Suriye arasında [[Altı Gün Savaşı'nın kökenleri#İsrail ve Suriye|7 Nisan'da savaş öncesi hava çatışmalarına]] yol açtı.<ref name="Tessler19942">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=3kbU4BIAcrQC&pg=PA382|title=A History of the Israeli-Palestinian conflict|page=382|publisher=Indiana University Press|year=1994|isbn=978-0-253-20873-6|author=Mark A. Tessler}}</ref> Mısır ve İsrail arasında [[Altı Gün Savaşı]] patlak verdiğinde Suriye de savaşa katıldı ve İsrail'e saldırdı. Savaşın son günlerinde İsrail dikkatini Suriye'ye çevirdi ve 48 saatten kısa bir süre içinde [[Golan Tepeleri]]'nin üçte ikisini ele geçirdi.<ref>{{cite news|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,837237,00.html|title=A Campaign for the Books|archive-date=15 December 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081215142006/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,837237,00.html|date=1 September 1967|magazine=Time|url-status=dead}}</ref> Bu yenilgi, Cedid ve Esad arasında bundan sonra atılacak adımlar konusunda bir bölünmeye neden oldu.<ref name="Khatib20122">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=S6FMnCyvCu4C&pg=PA34|title=Islamic Revivalism in Syria: The Rise and Fall of Ba'thist Secularism|date=23 May 2012|page=34|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-78203-6|author=Line Khatib}}</ref>
[[Dosya:Destruction_in_the_al-Qunaytra_village_in_the_Golan_Heights,_after_the_Israeli_withdrawal_in_1974.jpg|küçükresim| [[Kuneytire]] köyü, İsrail'in Haziran 1974'te [[İsrail ve Suriye Arasında Çekilme Anlaşması|çekilmesinden]] önce büyük ölçüde yıkılmıştır.]]
Parti aygıtını kontrol eden Cedid ile orduyu kontrol eden Esad arasında anlaşmazlık ortaya çıktı. [[Ürdün]]'le yaşanan "[[Kara Eylül Olayları|Kara Eylül]]" çatışmaları sırasında [[Filistin Kurtuluş Örgütü|FKÖ]]'ye yardım için gönderilen Suriye güçlerinin 1970'te geri çekilmesi bu anlaşmazlığı yansıtıyordu.<ref>{{cite news|url=http://edition.cnn.com/2007/POLITICS/11/28/nixon.papers/index.html|title=Jordan asked Nixon to attack Syria, declassified papers show|access-date=25 October 2008|date=28 November 2007|publisher=CNN}}</ref> İktidar mücadelesi, [[Hafız Esad]]'ın hükümetin güçlü adamı olmasını sağlayan kansız bir askeri darbe olan Kasım [[Düzeltici Hareket (Suriye)|1970 Suriye Düzeltici Devrimi]] ile doruğa ulaştı.<ref name="ps2">{{cite book|url=https://archive.org/details/asadofsyriastrug00seal|title=Asad: The Struggle for the Middle East|publisher=[[University of California Press]]|year=1988|isbn=978-0-520-06976-3|last=Seale|first=Patrick|author-link=Patrick Seale}}</ref>

6 Ekim 1973'te Suriye ve Mısır, İsrail'e karşı [[Yom Kippur Savaşı]]'nı başlattı. [[İsrail Savunma Kuvvetleri]], Suriye'nin ilk kazanımlarını tersine çevirdi ve Suriye topraklarının derinliklerine doğru ilerledi.<ref>{{cite book|title=The Yom Kippur War: The Epic Encounter That Transformed the Middle East|page=302|location=New York City|publisher=[[Schocken Books]]|year=2005|isbn=978-0-8052-4176-1|last=Rabinovich|first=Abraham|author-link=Abraham Rabinovich}}</ref>
[[Dosya:Civil_war_Lebanon_map_1983a.gif|sol|küçükresim| Lübnan İç Savaşı'nda askeri durum, 1983: Yeşil - [[Suriye'nin Lübnan'ı işgali|Suriye tarafından kontrol ediliyor]]]]
1970'lerin sonunda [[Müslüman Kardeşler (Suriye)|Müslüman Kardeşler]]'in başlattığı [[Suriye'deki İslamcı ayaklanma|İslamcı ayaklanma]] hükümeti hedef aldı. [[İslamcılık|İslamcılar]] sivillere ve görevde olmayan askeri personele saldırıyor, güvenlik güçleri de misilleme saldırılarında sivilleri öldürüyordu. Ayaklanma 1982 [[Hama Katliamı]]'nda doruk noktasına ulaşmış, yaklaşık 10.000 ile 40.000 kişi düzenli [[Suriye Arap Ordusu|Suriye Ordusu]] birlikleri tarafından öldürülmüştü.<ref>{{cite web|url=http://www.ou.edu/mideast/Additional%20pages%20-%20non-catagory/Sufism%20in%20Syriawebpage.htm|title=Sufism and Sufi Brotherhoods in Syria and Palestine|access-date=30 January 2013|publisher=University of Oklahoma|author=Itzchak Weismann}}</ref>

Suriye, hem diğer [[Arap devletleri]] hem de [[Batı dünyası]] ile ilişkilerinde önemli bir değişiklik yaparak [[Saddam Hüseyin]]'e karşı [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] liderliğindeki [[Körfez Savaşı]]'na katıldı. Suriye 1991'deki çok taraflı [[1991 Madrid Konferansı|Madrid Konferansı]]'na katıldı ve 1990'larda İsrail ile müzakerelere girişti. Bu müzakereler başarısızlıkla sonuçlandı ve Devlet Başkanı [[Hafız Esad]]'ın Mart 2000'de dönemin ABD Başkanı [[Bill Clinton]] ile [[Cenevre]]'de yaptığı görüşmeden bu yana başka doğrudan Suriye-İsrail görüşmesi yapılmadı.<ref>{{cite web|url=http://www.forward.com/articles/7655/|title=Syria Makes Overture Over Negotiations|access-date=25 October 2008|date=11 July 2003|publisher=Forward.com|author=Marc Perelman}}</ref>{{Suriye İç Savaşı haritası}}Hafız Esad 10 Haziran 2000 tarihinde öldü. Oğlu [[Beşşar Esad]] rakipsiz girdiği [[2000 Suriye devlet başkanlığı seçimi|bir seçimde]] devlet başkanı seçildi.<ref name="USDoS2">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/outofdate/bgn/syria/85051.htm|title=Background Note: Syria|work=[[United States Department of State]], Bureau of Near Eastern Affairs, May 2007}}</ref> Onun seçilmesi [[Şam Baharı]]'nın ve reform umutlarının doğuşuna tanıklık etti, ancak 2001 sonbaharında yetkililer hareketi bastırdı ve önde gelen entelektüellerinden bazılarını hapsetti.<ref name="Alan2">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=dFdbVVcKsSIC|title=Syria: neither bread nor freedom|pages=56–58|location=London|publisher=Zed Books|year=2003|isbn=978-1-84277-213-3|last=George|first=Alan}}</ref> Bunun yerine reformlar bazı piyasa reformlarıyla sınırlı kaldı.<ref name="The Sturdy House That Assad Built3">{{cite magazine|url=http://www.foreignaffairs.com/articles/67561/michael-broening/the-sturdy-house-that-assad-built|title=The Sturdy House That Assad Built|date=7 March 2011|magazine=Foreign Affairs|author=Michael Bröning}}</ref><ref name="autogenerated42">{{cite journal|url=http://www.meforum.org/683/syrian-reform-what-lies-beneath|title=Syrian Reform: What Lies Beneath|date=Winter 2005|journal=The Middle East Quarterly|first=Farid N.|last=Ghadry}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2579331.stm|title=Profile: Syria's Bashar al-Assad|access-date=25 October 2008|work=BBC News}}</ref>

5 Ekim 2003'te İsrail, [[Filistin İslami Cihat Örgütü|İslami Cihad]] üyeleri için terörist eğitim tesisi olduğu iddiasıyla Şam yakınlarındaki [[Ayn es-Saheb hava saldırısı|bir bölgeyi bombaladı]].<ref>{{cite news|url=https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/israel-launches-strikes-on-syria-in-retaliation-for-bomb-attack-582373.html|title=Israel launches strikes on Syria in retaliation for bomb attack|access-date=23 October 2008|archive-date=15 May 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110515112138/http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/israel-launches-strikes-on-syria-in-retaliation-for-bomb-attack-582373.html|date=6 October 2003|work=The Independent|location=London|first=Justin|last=Huggler|url-status=dead}}</ref> Mart 2004'te [[Suriye Kürtleri|Suriyeli Kürtler]] ve Araplar kuzeydoğudaki [[Kamışlı]] kentinde [[Kamışlı Olayı|çatıştılar]]. Kamışlı ve [[Haseke|Hasake]] şehirlerinde ayaklanma belirtileri görüldü.<ref>{{cite web|url=http://www.naharnet.com/domino/tn/Newsdesk.nsf/Story/8A24116B9C5C2F34C2256E59002D08F0?OpenDocument&PRINT|title=Naharnet Newsdesk – Syria Curbs Kurdish Riots for a Merger with Iraq's Kurdistan|access-date=25 October 2008|publisher=Naharnet.com}}</ref> 2005 yılında Suriye, Lübnan'daki askeri varlığına son verdi.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4322477.stm|title=Syria sidesteps Lebanon demands|access-date=28 April 2010|date=6 March 2005|work=BBC News|first=Orla|last=Guerin}}</ref><ref name="The Los Angeles Times2">{{cite news|url=https://www.newspapers.com/search/#query=Last+Syrian+troops+out+of+lebanon&dr_year=2005-2005|title=Last Syrian troops out of Lebanon|access-date=17 March 2020|date=27 April 2005|newspaper=Los Angeles Times}}</ref> 6 Eylül 2007'de, İsrailli olduğundan şüphelenilen yabancı savaş uçaklarının, [[Kuzey Kore|Kuzey Koreli]] teknisyenler tarafından inşa edilmekte olan şüpheli bir [[Nükleer reaktör|nükleer reaktöre]] karşı [[Orchard Operasyonu]]'nu gerçekleştirdiği bildirildi.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2007/10/14/washington/14weapons.html|title=Israel Struck Syrian Nuclear Project, Analysts Say|access-date=15 October 2007|date=14 October 2007|work=The New York Times|first=David|last=Sanger}}</ref>

=== Mevcut siyasi durum 2011'den günümüze ===

==== Suriye İç Savaşı ====
{{Ana|Suriye İç Savaşı}}
Devam etmekte olan [[Suriye İç Savaşı]] [[Arap Baharı]] devrimlerinden esinlenmiştir. 2011 yılında [[Suriye İç Savaşı'nın sivil ayaklanma safhası|barışçıl protestolar]] zinciri olarak başlamış, ardından Suriye Ordusu tarafından bastırıldığı iddia edilmiştir.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-13343540|title=Syrian army tanks 'moving towards Hama'|access-date=18 May 2015|date=10 May 2011|work=BBC News}}</ref> Temmuz 2011'de ordudan ayrılanlar [[Özgür Suriye Ordusu|Özgür Suriye Ordusunun]] kurulduğunu ilan etti ve savaşçı birlikler oluşturmaya başladılar. Muhalefet [[Sünnilik|Sünni]] Müslümanların hakimiyetindeyken, hükümetin önde gelen isimleri genellikle [[Nusayriler|Nusayrilerle]] ilişkilendiriliyor.<ref>{{cite news|url=https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/syrias-sectarian-war-goes-international-as-foreign-fighters-and-arms-pour-into-country-7216665.html|title=Syria's sectarian war goes international as foreign fighters and arms pour into country|access-date=22 February 2012|archive-date=26 May 2022|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220526/https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/syrias-sectarian-war-goes-international-as-foreign-fighters-and-arms-pour-into-country-7216665.html|date=20 February 2012|work=The Independent|location=Antakya|first=Kim|last=Sengupta|url-status=live}}</ref> Savaş aynı zamanda isyancı grupları ([[Irak ve Şam İslam Devleti|IŞİD]] ve [[El-Nusra Cephesi|el-Nusra]]) ve çeşitli [[Suriye İç Savaşı'na yabancı müdahalesi|yabancı ülkeleri]] de içermekte ve Suriye'de bir [[Vekâlet savaşı|vekalet savaşı]] olduğu iddialarına yol açmaktadır.<ref>{{cite news|url=http://www.spiegel.de/international/world/syria-war-became-conflict-between-usa-and-russia-and-iran-a-1115681.html|title=Battle for Aleppo: How Syria Became the New Global War|access-date=4 April 2017|archive-date=5 April 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170405173520/http://www.spiegel.de/international/world/syria-war-became-conflict-between-usa-and-russia-and-iran-a-1115681.html|date=11 October 2016|work=Der Spiegel|quote=Syria has become a proxy war between the US and Russia|last1=Germany|first1=SPIEGEL ONLINE, Hamburg|url-status=live}}</ref>

[[Birleşmiş Milletler]] de dahil olmak üzere çeşitli kaynaklara göre Haziran 2013 itibarıyla 11.000'i çocuk olmak üzere 100.000 kadar insan öldürülmüştür.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2013/jun/13/death-toll-syrian-conflict-93000|title=Syria deaths near 100,000, says U.N. – and 6,000 are children|date=13 June 2013|work=The Guardian}}</ref><ref name="extremetorture2">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/syria/9145744/Syria-Bodies-of-23-extreme-torture-victims-found-in-Idlib-as-thousands-rally-for-Assad.html|title=Syria: Bodies of 23 'extreme torture' victims found in Idlib as thousands rally for Assad|access-date=25 January 2013|archive-date=10 January 2022|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/syria/9145744/Syria-Bodies-of-23-extreme-torture-victims-found-in-Idlib-as-thousands-rally-for-Assad.html|date=15 March 2012|work=The Daily Telegraph|last=Carsten|first=Paul|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.usatoday.com/news/world/story/2011-12-22/syria-arab-league/52159302/1|title=Arab League delegates head to Syria over 'bloodbath'. ''USA Today''. (22 December 2011). Retrieved 26 June 2012|access-date=25 January 2013|date=22 December 2011|work=USA Today}}</ref><ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-25055956|başlık=Syria conflict: Children 'targeted by snipers'|erişimtarihi=2023-01-18|tarih=2013-11-24|dil=en-GB|çalışma=BBC News}}</ref> Şiddetten kaçmak için 4,9 milyon [[Suriye İç Savaşı'nda mülteciler|Suriyeli mülteci]]<ref>{{cite web|url=http://www.unhcr.org/en-us/global-trends-2015.html|title=United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR)|access-date=15 September 2016|website=UNHCR Global Trends 2015|publisher=United Nations}}</ref> komşu ülkeler [[Ürdün]],<ref name="news242">{{cite web|url=http://www.news24.com/World/News/Syria-Refugees-brace-for-more-bloodshed-20120312|title=Syria: Refugees brace for more bloodshed|access-date=25 January 2013|date=12 March 2012|publisher=News24.com}}</ref> [[Irak]],<ref>{{cite web|url=https://news.yahoo.com/syrian-kurds-cold-reception-iraqi-kurds-202627548.html|title=Syrian Kurds get cold reception from Iraqi Kurds|access-date=30 January 2013|date=14 March 2012|publisher=Yahoo! News|author=Lara Jakes And Yahya Barzanji}}</ref> [[Lübnan]] ve [[Türkiye]]'ye kaçtı.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2013/may/16/syria-crisis-refugees-million-un|title=Syria crisis: number of refugees tops 1.5 million, says UN|date=16 May 2013|work=The Guardian}}</ref><ref>[http://data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php Syria Regional Refugee Response – Demographic Data of Registered Population] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180219072255/http://www.data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php|date=19 Şubat 2018}}.</ref> Tahminen 450.000 [[Suriye'de Hristiyanlık|Suriyeli Hristiyan]] evlerini terk etti.<ref name="war2">"[http://www.algemeiner.com/2013/10/18/syrian-civil-war-causes-one-third-of-country%E2%80%99s-christians-to-flee-their-homes/ Syrian Civil War Causes One-Third of Country's Christians to Flee Their Homes]".</ref>{{Güncelle-satır}} BM'ye göre Ekim 2017 itibarıyla savaşta 400.000 kişinin öldüğü tahmin edilmektedir.<ref>{{cite web|url=https://www.cnn.com/2013/08/27/world/meast/syria-civil-war-fast-facts/index.html|title=Syrian Civil War Fast Facts|date=27 August 2013|publisher=[[CNN]]|first=CNN|last=Library}}</ref>

Eylül 2022'de yeni bir BM raporu, Suriye İç Savaşı'nın yeniden alevlenme tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu belirtti. BM ayrıca 2022'nin ilk yarısında hiçbir malzeme ulaştıramadığını da belirtti.<ref>{{Web kaynağı|url=https://arab.news/8gr2n|başlık=Syria may ‘return to larger-scale fighting,’ UN warns in new report|erişimtarihi=2023-01-18|tarih=2022-09-14|dil=en|çalışma=Arab News}}</ref>

==== Mevcut çatışmalar ====
2022 itibarıyla başlıca dış askeri tehdit ve çatışmalar, birincisi [[Irak ve Şam İslam Devleti|IŞİD]] ile devam eden çatışma; ikincisi ise genel olarak Kürt grupları, özel olarak da [[Suriye Kürdistanı|Rojava]]'yı vurmak amacıyla Suriye'nin kuzeydoğu bölgelerinin Türk güçleri tarafından istila edilebileceğine dair süregelen endişelerdir.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.thenation.com/article/world/rojava-kurds-syria/|başlık=Is This the End of Rojava?|erişimtarihi=2023-01-18|tarih=2020-02-18|dil=en-US|ad=Mireille|soyadı=Court|ad2=Chris Den|soyadı2=Hond|issn=0027-8378}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://www.theguardian.com/world/2019/nov/01/we-stand-in-solidarity-with-rojava-an-example-to-the-world|başlık=We stand in solidarity with Rojava, an example to the world {{!}} Letter|erişimtarihi=2023-01-18|tarih=2019-11-01|dil=en|çalışma=the Guardian|soyadı=Letters}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.centcom.mil/MEDIA/STATEMENTS/Statements-View/Article/3161976/statement-regarding-syrian-democratic-forces-security-operation-in-al-hol-camp/https%3A%2F%2Fwww.centcom.mil%2FMEDIA%2FSTATEMENTS%2FStatements-View%2FArticle%2F3161976%2Fstatement-regarding-syrian-democratic-forces-security-operation-in-al-hol-camp%2F|başlık=Statement regarding Syrian Democratic Forces security operation in al-Hol camp|erişimtarihi=2023-01-18|dil=en-US|çalışma=U.S. Central Command}}</ref> Rojava hükümeti tarafından hazırlanan resmi bir raporda Türkiye destekli milislerin Rojava bölgesi ve hükümeti için ana tehdit olduğu belirtilmiştir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://rojavainformationcenter.com/2022/07/the-syrian-national-army-the-turkish-proxy-militias-of-northern-syria/|başlık=The Syrian National Army: The Turkish Proxy Militias of Northern Syria – Rojava Information Center|erişimtarihi=2023-01-18|dil=en-GB|çalışma=rojavainformationcenter.com}}</ref>

Mayıs 2022'de Türk ve Suriyeli muhalif yetkililer, [[Türk Silahlı Kuvvetleri]] ve Türkiye'nin desteklediği bazı milislerin, çoğunluğunu [[YPG]]/[[YPJ]]'nin oluşturduğu [[Suriye Demokratik Güçleri|SDG]]'ye karşı yeni bir operasyon planladığını söylediler.<ref>{{Cite web|url=https://www.middleeastmonitor.com/20220605-turkey-planned-syria-military-operation-after-russia-withdrawal-sources-reveal/|title=Turkey planned Syria military operation after Russia withdrawal, sources reveal|access-date=2022-06-08|date=2022-06-05|language=en-GB|website=Middle East Monitor}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.middleeasteye.net/news/syria-sdf-open-working-syrian-troops-fight-turkey-invasion|title=Syria: US-backed SDF 'open' to working with Syrian troops to fight off Turkey invasion|access-date=2022-06-08|language=en|website=Middle East Eye}}</ref> Türkiye Cumhurbaşkanı [[Recep Tayyip Erdoğan|Erdoğan]] yaptığı açıklamada, yeni operasyonun Türkiye'nin Suriye sınırı boyunca 30 kilometre genişliğinde "güvenli bölgeler" oluşturma çabalarını yeniden başlatacağını söyledi.<ref>{{Cite web|url=https://www.dailysabah.com/politics/diplomacy/russian-regime-forces-boosted-after-turkey-signals-syria-operation|title=Russian, regime forces boosted after Turkey signals Syria operation|access-date=2022-06-08|date=2022-06-07|language=en-US|website=Daily Sabah|last=Agencies}}</ref> Operasyon, [[Fırat]]'ın batısındaki [[Tel Rıf'at]] ve [[Menbic]] bölgeleri ile daha doğudaki diğer alanları hedefliyor. Bu arada [[Ankara]], operasyon konusunda [[Moskova]] ile görüşüyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan 8 Ağustos 2022'de operasyon konusundaki kararlılığını yinelemişti.<ref>{{Cite web|url=https://www.hurriyetdailynews.com/president-erdogan-reiterates-determination-for-syria-operation-175967|title=President Erdoğan reiterates determination for Syria operation - Türkiye News|access-date=2022-08-09|language=en|website=Hürriyet Daily News}}</ref>

==== Büyük ekonomik kriz ====
10 Haziran 2020'de yüzlerce protestocu [[Süveyde]] sokaklarında üst üste dört gün boyunca [[Suriye lirası|Suriye lirasının]] bir önceki hafta dolar karşısında 3000'e düşmesiyle [[Suriye ekonomisi|ülke ekonomisinin]] çöküşünü protesto etti.<ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-syria-security-sweida-protests/protests-hit-druze-city-in-syria-for-fourth-day-idUSKBN23H3LR|title=Protests hit Druze city in Syria for fourth day.|date=10 June 2020|work=Reuters|last1=Al-Khalidi|first1=Suleiman}}</ref>

11 Haziran'da Başbakan [[İmad Hamis]], kötüleşen ekonomik koşullar nedeniyle hükümet karşıtı protestoların ortasında Devlet Başkanı Beşşar Esad tarafından görevden alındı.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-53006408|title=Syria war: Assad sacks PM as economic crisis sparks protests.|date=11 June 2020|work=BBC News}}</ref> Suriye para biriminin yeni dip seviyeleri ve yaptırımlardaki dramatik artış, Esad hükümetinin hayatta kalması konusunda yeni endişeler doğurmaya başladı.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/article/us-syria-economy-currency-idUSKBN23F2YL|başlık=Syrian pound hits record low ahead of new U.S. sanctions: dealers|erişimtarihi=2023-01-18|tarih=2020-06-08|dil=en|çalışma=Reuters}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.jpost.com/middle-east/syrian-currency-collapse-throws-country-into-uncertainty-630719|başlık=Syrian currency collapse throws country into uncertainty|erişimtarihi=2023-01-18|dil=en-US|çalışma=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.rudaw.net/english/middleeast/syria/11062020|başlık=Syrian currency loses more value as sanctions hit|erişimtarihi=2023-01-18|çalışma=www.rudaw.net}}</ref>

Analistler, [[Lübnan likidite krizi|Lübnan'daki mevcut bankacılık krizinin]] çözümünün Suriye'de istikrarın yeniden tesis edilmesi açısından hayati önem taşıyabileceğini belirtiyor.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.newarab.com/analysis/charting-dramatic-collapse-syrias-national-currency|başlık=Charting the dramatic collapse of Syria's national currency|erişimtarihi=2023-01-18|tarih=2020-06-04|dil=en|ad=Hugo|soyadı=Goodridge}}</ref>

Bazı analistler Esad'ın iktidarı kaybetmenin eşiğinde olabileceğine dair endişelerini dile getirmeye başladılar; ancak rejimde yaşanacak böyle bir çöküş, siyasi ya da ekonomik koşullarda bir iyileşmeden ziyade kitlesel bir kaosla sonuçlanabileceği için koşulların daha da kötüleşmesine neden olabilirdi.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.politico.com/news/magazine/2020/06/11/assad-syria-collapse-313276|başlık=Is Assad About to Fall?|erişimtarihi=2023-01-18|dil=en|çalışma=POLITICO|ad=Charles|soyadı=Lister}}</ref><ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.telegraph.co.uk/news/2020/06/08/assad-faces-backlash-syria-economy-crashes/|başlık=Assad faces backlash in Syria as economy crashes|erişimtarihi=2023-01-18|tarih=2020-06-08|dil=en-GB|çalışma=The Telegraph|ad=Gareth|soyadı=Browne|issn=0307-1235}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.newarab.com/analysis/syria-insight-syrias-collapsing-economy-threatens-assads-rule|başlık=Syria Insight: Syria's collapsing economy threatens Assad's rule|erişimtarihi=2023-01-18|tarih=2020-06-07|dil=en|ad=Paul|soyadı=McLoughlin}}</ref> [[Rusya]], Suriye'de ana askeri çatışmanın yaşandığı bölgelerdeki etkisini ve askeri rolünü genişletmeye devam etti.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.newarab.com/analysis/russias-expanding-military-footprint-middle-east|başlık=Russia's expanding military footprint in the Middle East|erişimtarihi=2023-01-18|tarih=2020-06-09|dil=en|ad=Paul|soyadı=Iddon}}</ref>

Analistler, ABD [[Sezar Suriye Sivil Koruma Yasası|Sezar Yasası]] kapsamında uygulanacak yeni ağır yaptırımların Suriye ekonomisini harap edebileceğini, toparlanma şansını yok edebileceğini, bölgesel istikrarı bozabileceğini ve tüm bölgeyi istikrarsızlaştırmaktan başka bir işe yaramayacağını belirtiyorlar.<ref name="Guardian 6-12-20202">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2020/jun/12/us-caesar-act-sanctions-and-could-devastate-syrias-flatlining-economy|title=US 'Caesar Act' sanctions could devastate Syria's flatlining economy. Critics say legislation is being used for US strategy and could cause further problems for country and wider region|date=12 June 2020|newspaper=[[The Guardian]]|first=Martin|last=Chulov}}</ref>

İlk yeni yaptırımlar 17 Haziran 2020'de yürürlüğe girdi. Ağustos ayında üç farklı grupta ek yaptırımlar uygulandı. Gıda bulmanın zorlaştığı, ülke ekonomisinin ciddi baskı altında olduğu ve yaptırımlar nedeniyle tüm rejimin çökebileceği yönündeki haberler giderek arttı.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.voanews.com/a/middle-east_syria-economic-meltdown-presents-new-challenge-assad/6190999.html|başlık=Syria Economic Meltdown Presents New Challenge for Assad|erişimtarihi=2023-01-18|dil=en|çalışma=VOA}}</ref>

2022 yılı başlarında Suriye, yaptırımlar ve diğer ekonomik baskılar nedeniyle hala büyük bir ekonomik krizle karşı karşıyaydı. Suriye hükümetinin halka yönelik yardımları ve temel hizmet ve programları karşılama kabiliyeti konusunda bazı şüpheler vardı.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.middleeasteye.net/news/syria-approves-53-bn-budget-2022-economic-crisis-hits-finances|başlık=Syria approves $5.3bn budget for 2022 as economic crisis hits finances|erişimtarihi=2023-01-18|dil=en|çalışma=Middle East Eye}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://arab.news/nchz6|başlık=2022 Look Ahead: No end to suffering in sight for war-weary Syrians|erişimtarihi=2023-01-18|tarih=2022-01-01|dil=en|çalışma=Arab News}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://arab.news/bywab|başlık=The future looks grim for beleaguered Syrians|erişimtarihi=2023-01-18|tarih=2022-01-04|dil=en|çalışma=Arab News}}</ref> BM, Suriye'nin yakın gelecekte nüfusunu besleyebilmesinin önünde büyük sorunlar olduğunu bildirdi.<ref>{{Web kaynağı|url=https://english.enabbaladi.net/archives/2021/12/syrias-wheat-crisis-foreshadows-a-famine/|başlık=Syria’s wheat crisis foreshadows a famine|erişimtarihi=2023-01-18|tarih=2021-12-30|dil=en-US|çalışma=Enab Baladi|ad=enab10|soyadı=Ula}}</ref>

Suriye halkının refahı için olumlu olabilecek bir işaret olarak, birkaç Arap ülkesi Suriye ile ilişkileri normalleştirmek ve Suriye'ye enerji tedariki sağlamak üzere bir anlaşma yapmak için çaba göstermeye başladı. Ürdün'ün öncülük ettiği bu çabaya diğer bazı Arap ülkeleri de dahil oldu.<ref>{{Web kaynağı|url=https://english.enabbaladi.net/archives/2021/11/us-russia-and-israel-support-energy-supply-despite-caesar-act/|başlık=US, Russia and Israel support energy supply despite Caesar Act|erişimtarihi=2023-01-18|tarih=2021-11-30|dil=en-US|çalışma=Enab Baladi|ad=enab07|soyadı=RA}}</ref>

== Coğrafya ==
{{Ana|Suriye coğrafyası}}
{{Ana|Suriye coğrafyası}}
Suriye, [[32. kuzey enlemi|32°]] ve [[38. kuzey enlemi|38° K]] enlemleri ile [[35. doğu meridyeni|35°]] ve [[45. doğu meridyeni|43° D]] boylamları arasında yer alır. İklim, nemli Akdeniz kıyısından yarı kurak bozkır bölgesine ve doğuda kurak çöle kadar değişiklik gösterir. Akdeniz'i çevreleyen kuzeybatı kısmı oldukça yeşil olmasına rağmen ülke çoğunlukla kurak platolardan oluşmaktadır. Kuzeydoğudaki [[Yukarı Mezopotamya|El-Cezire]] ve güneydeki [[Havran (bölge)|Havran]] önemli tarım alanlarıdır. Suriye'nin en önemli nehri olan [[Fırat]], ülkenin doğusundan geçmektedir. Suriye, "[[uygarlığın beşiği]]" olarak adlandırılan bölgeyi oluşturan on beş devletten biridir.<ref>{{cite book|title=Syria and the Cradle of Civilization: The Findings of Claude F a Schaeffer in Ras Shamra|publisher=Trubner & Company|year=2003|isbn=978-1-84453-129-5|last=F. A. Schaeffer|first=Claude}}</ref> Toprakları "[[Arap levhası|Arap levhasının]] kuzeybatısında" yer almaktadır.<ref>Egyptian Journal of Geology – Volume 42, Issue 1 – Page 263, 1998</ref>
[[Akdeniz]]'in doğusunda yer alan Suriye karışık bir coğrafyaya sahiptir, Suriye'de orman, verimli ovalar, yüksek dağlar ve çölleşmiş bölgeler vardır. Suriye'nin batısında dağlık bir kütle yer alır. K-G yönünde uzanan [[Ensariye Dağları]], [[Türkiye]]'deki [[Nur Dağları]]'nın bir uzantısı şeklinde [[Anti-Lübnan Dağları]] olarak [[İsrail]]'e kadar kıyı boyunca uzanır. 1000 metre yükseklikteki bu dağlar kıyıya paralel uzanması nedeniyle deniz etkisinin Suriye'nin iç kısımlarına sokulmasını önler. Suriye'nin iç kısımlarında çöl şartları etkilidir. Suriye'nin güneydoğusunda [[Suriye Çölü]] yer alır. Akdeniz kıyısında Akdeniz iklimi egemendir. [[Tarım]] ve [[hayvancılık]] halkın temel uğraşıdır. Suriye'nin yeraltı kaynakları arasında [[petrol]] ve [[fosfat]] çok önemlidir.
<gallery>
Image: Syria Topography.png |Fiziki Suriye Haritası
Image: Ruad large.jpg|Suriye de yerleşim olan tek ada, [[Arwad]]
Image: Basalto in SiriaHPIM3278.JPG|
Image: Syrian desert.jpg |[[Suriye Çölü]]
Image: Satellite image of Syria in May 2003.jpg| Suriye'nin uydudan görüntüsü
</gallery>


Ticari miktarlarda [[petrol]] ilk olarak 1956 yılında kuzeydoğuda keşfedildi. En önemli petrol sahaları es-Süveydiye, Karaçok, [[Haseke]] yakınlarındaki [[Rimelan]] ve [[Deyrizor]] yakınlarındaki el-Ömer ve et-Taym sahalarıdır. Bu sahalar [[Irak]]'ın [[Musul]] ve [[Kerkük]] sahalarının doğal bir uzantısıdır. Petrol, 1974'ten sonra Suriye'nin önde gelen doğal kaynağı ve başlıca ihraç ürünü haline geldi. Doğal gaz 1940 yılında Jbessa sahasında keşfedildi.<ref name="USDoS2">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/outofdate/bgn/syria/85051.htm|title=Background Note: Syria|work=[[United States Department of State]], Bureau of Near Eastern Affairs, May 2007}}</ref>{{Geniş resim|LatakiaCountrysidePano.png|1100px|Kuzey Suriye'de bir köy olan [[Ayn el-Beyda, Lazkiye]]'nin panoramik görüntüsü|100%|center}}
=== Bitki örtüsü ===
Suriye'nin iklim şartları, kuzeydeki topoğrafik ve dağlık yapısı nedeniyle, ülkede bitki örtüsü olarak [[bozkır]] ve [[orman]] bulunur. Ülkenin kuzeyindeki dağlık bölgede [[kavak]], [[Söğüt]] ve [[Meşe]] ağaçları bulunur. Güneyinde ise genelde [[çöl]] ağaçları olan [[hurma]] ve [[Palmiye]] ağaçları vardır.


== Ekonomi ==
=== Biyoçeşitlilik ===
{{Ana|Suriye ekonomisi}}
{{Ana|Suriye'de vahşi yaşam}}
Suriye'de dört karasal ekolojik bölge bulunmaktadır: [[Orta Doğu bozkırları|Suriye kserik otlakları ve çalılıkları]], [[Doğu Akdeniz kozalaklı-sklerofilli-geniş yapraklı ormanları]], [[Güney Anadolu dağlık kozalaklı ve yaprak döken ormanları]] ve [[Mezopotamya çalılık çölü]].<ref name="DinersteinOlson20172">{{cite journal|title=An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm|display-authors=1|issue=6|pages=534–545|journal=BioScience|year=2017|volume=67|issn=0006-3568|pmc=5451287|pmid=28608869|doi=10.1093/biosci/bix014|last1=Dinerstein|first1=Eric|last2=Olson|first2=David|last3=Joshi|first3=Anup|last4=Vynne|first4=Carly|last5=Burgess|first5=Neil D.|last6=Wikramanayake|first6=Eric|last7=Hahn|first7=Nathan|last8=Palminteri|first8=Suzanne|last9=Hedao|first9=Prashant|last10=Noss|first10=Reed|last11=Hansen|first11=Matt|last12=Locke|first12=Harvey|last13=Ellis|first13=Erle C|last14=Jones|first14=Benjamin|last15=Barber|first15=Charles Victor|last16=Hayes|first16=Randy|last17=Kormos|first17=Cyril|last18=Martin|first18=Vance|last19=Crist|first19=Eileen|last20=Sechrest|first20=Wes|last21=Price|first21=Lori|last22=Baillie|first22=Jonathan E. M.|last23=Weeden|first23=Don|last24=Suckling|first24=Kierán|last25=Davis|first25=Crystal|last26=Sizer|first26=Nigel|last27=Moore|first27=Rebecca|last28=Thau|first28=David|last29=Birch|first29=Tanya|last30=Potapov|first30=Peter|last31=Turubanova|first31=Svetlana|last32=Tyukavina|first32=Alexandra|last33=de Souza|first33=Nadia|last34=Pintea|first34=Lilian|last35=Brito|first35=José C.|last36=Llewellyn|first36=Othman A.|last37=Miller|first37=Anthony G.|last38=Patzelt|first38=Annette|last39=Ghazanfar|first39=Shahina A.|last40=Timberlake|first40=Jonathan|last41=Klöser|first41=Heinz|last42=Shennan-Farpón|first42=Yara|last43=Kindt|first43=Roeland|last44=Lillesø|first44=Jens-Peter Barnekow|last45=van Breugel|first45=Paulo|last46=Graudal|first46=Lars|last47=Voge|first47=Maianna|last48=Al-Shammari|first48=Khalaf F.|last49=Saleem|first49=Muhammad}}</ref> Ülkenin 2019 [[Orman Peyzaj Bütünlüğü Endeksi]] ortalama puanı 3,64/10 olup, 172 ülke arasında dünya genelinde 144. sırada yer almaktadır.<ref name="FLII-Supplementary2">{{cite journal|title=Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material|display-authors=1|issue=1|page=5978|journal=Nature Communications|year=2020|volume=11|issn=2041-1723|pmc=7723057|pmid=33293507|doi=10.1038/s41467-020-19493-3|last1=Grantham|first1=H. S.|last2=Duncan|first2=A.|last3=Evans|first3=T. D.|last4=Jones|first4=K. R.|last5=Beyer|first5=H. L.|last6=Schuster|first6=R.|last7=Walston|first7=J.|last8=Ray|first8=J. C.|last9=Robinson|first9=J. G.|last10=Callow|first10=M.|last11=Clements|first11=T.|last12=Costa|first12=H. M.|last13=DeGemmis|first13=A.|last14=Elsen|first14=P. R.|last15=Ervin|first15=J.|last16=Franco|first16=P.|last17=Goldman|first17=E.|last18=Goetz|first18=S.|last19=Hansen|first19=A.|last20=Hofsvang|first20=E.|last21=Jantz|first21=P.|last22=Jupiter|first22=S.|last23=Kang|first23=A.|last24=Langhammer|first24=P.|last25=Laurance|first25=W. F.|last26=Lieberman|first26=S.|last27=Linkie|first27=M.|last28=Malhi|first28=Y.|last29=Maxwell|first29=S.|last30=Mendez|first30=M.|last31=Mittermeier|first31=R.|last32=Murray|first32=N. J.|last33=Possingham|first33=H.|last34=Radachowsky|first34=J.|last35=Saatchi|first35=S.|last36=Samper|first36=C.|last37=Silverman|first37=J.|last38=Shapiro|first38=A.|last39=Strassburg|first39=B.|last40=Stevens|first40=T.|last41=Stokes|first41=E.|last42=Taylor|first42=R.|last43=Tear|first43=T.|last44=Tizard|first44=R.|last45=Venter|first45=O.|last46=Visconti|first46=P.|last47=Wang|first47=S.|last48=Watson|first48=J. E. M.|bibcode=2020NatCo..11.5978G}}</ref>
{{Ayrıca|Suriye'de turizm}}
[[Dosya:Syria Export Treemap.png|küçükresim|Suriye İç Savaşı öncesi Suriye İhracat Tablosu]]
[[Dosya:2014 Syria Products Export Treemap.png|küçükresim|Harvard Ekonomik Karmaşıklık Atlası'ndan Ürüne Göre Suriye İhracat Tablosu (2014)]]


== Siyaset ve hükûmet ==
2015 itibarıyla Suriye ekonomisi, büyük ölçüde İran'dan sağlanan kredi limitleriyle desteklenen azalan gümrük ve gelir vergileri gibi doğası gereği güvenilmez gelir kaynaklarına dayanmaktadır. İran'ın, Suriye İç Savaşı sırasında Suriye'ye yılda 6 milyar dolar ile 20 milyar dolar arasında harcama yaptığına inanılmaktadır. Suriye ekonomisi %60 daraldı ve [[Suriye lirası]] değerinin %80'ini kaybetti, ekonomi kısmen [[Kamu İktisadi Teşebbüsü|devlet şirketi]], kısmen de [[savaş ekonomisi]]ne dönüştü. Suriye, hâlâ devam eden Suriye İç Savaşı'nın başlangıcında [[Dünya Bankası]] tarafından "alt orta gelirli ülke" olarak sınıflandırılmaktaydı. 2010 yılında Suriye petrol ve [[Birincil sektör|tarım sektörlerine]] bağımlı kaldı. Petrol sektörü ihracat gelirlerinin yaklaşık %40'ını sağladı. Kanıtlanmış açık deniz seferleri, Suriye ile Kıbrıs arasındaki Akdeniz tabanında büyük miktarda petrol bulunduğunu ortaya çıkarmıştır. Tarım sektörü [[GSYİH]]'nin yaklaşık %20'sine ve istihdamın da %20'sine katkıda bulunmaktadır. Petrol rezervlerinin önümüzdeki yıllarda azalması bekleniyor ve Suriye şimdiden net petrol ithalatçısı haline geldi. İç savaş başladığından beri ekonomi %35 küçüldü ve Suriye lirası savaş öncesi değerinin altıda birine geriledi. Hükümet giderek artan bir şekilde İran, Rusya ve Çin'den gelen krediye güvenmektedir.
{{Ana|Suriye'de siyaset}}
{| class="wikitable" style="text-align:right; float:right; margin-right:9px; margin-right:2px;"
| style="text-align:left;" |[[Dosya:Bashar_al-Assad_(2018-05-17)_03.jpg|189x189pik]]
| style="text-align:left;" |[[Dosya:Hussein_Arnous.jpg|196x196pik]]
|-
| style="text-align:center;" |[[Beşşar Esad]]<br><small>[[File:Seal_of_the_President_of_Syria.svg|bağlantı=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Seal_of_the_President_of_Syria.svg|20x20pik]] [[Suriye devlet başkanı|Devlet Başkanı]]</small>
| style="text-align:center;" | [[Hüseyin Arnus]]<br><small>[[Dosya:Seal_of_the_Prime_Minister_of_Syria.svg|15x15pik]]</small> <small>[[Suriye başbakanı|Başbakan]]</small>
|}
Suriye resmi olarak [[Üniter devlet|üniter]] bir [[Cumhuriyet|cumhuriyettir]]. Suriye'nin [[2012 Suriye anayasa referandumu|2012 yılında kabul edilen]] [[Suriye Anayasası|mevcut anayasası]], [[Ulusal İlerici Cephe (Suriye)|Ulusal İlerici Cephenin]] bir parçası olmayan bireylerin seçilebilmesine yönelik anayasal hak nedeniyle ülkeyi fiilen [[Yarı başkanlık sistemi|yarı-başkanlık]] cumhuriyetine dönüştürmüştür.<ref>{{cite web|url=https://www.scribd.com/doc/81771718/Qordoba-Translation-of-the-Syrian-Constitution-Modifications-15-2-2012|title=Constitution of Syria. Articles 58–59|access-date=30 January 2013|date=15 February 2012|via=Scribd}}</ref> [[Suriye devlet başkanı|Cumhurbaşkanı]] [[devlet başkanı]], [[Suriye başbakanı|başbakan]] ise [[Hükûmet başkanı|hükûmet başkanıdır]].<ref>{{cite web|url=https://www.scribd.com/doc/81771718/Qordoba-Translation-of-the-Syrian-Constitution-Modifications-15-2-2012|title=Constitution of Syria. Articles 83–118|access-date=30 January 2013|date=15 February 2012|via=Scribd}}</ref> [[Yasama organı]] olan [[Suriye Halk Meclisi|Halk Meclisi]], kanunları geçirmekten, hükümet ödeneklerini onaylamaktan ve politikaları tartışmaktan sorumlu organdır.<ref>{{cite web|url=https://www.scribd.com/doc/81771718/Qordoba-Translation-of-the-Syrian-Constitution-Modifications-15-2-2012|title=Constitution of Syria. Article 75(1)2)(4)|access-date=30 January 2013|date=15 February 2012|via=Scribd}}</ref> Basit bir çoğunlukla [[Güven oylaması|güvensizlik oyu]] verilmesi durumunda, başbakanın hükümetinin istifasını devlet başkanına sunması gerekmektedir.<ref>{{cite web|url=https://www.scribd.com/doc/81771718/Qordoba-Translation-of-the-Syrian-Constitution-Modifications-15-2-2012|title=Constitution of Syria. Article 77(2)|access-date=30 January 2013|date=15 February 2012|via=Scribd}}</ref> Suriye İç Savaşı sırasında kurulan iki alternatif hükümet, [[Suriye Geçici Hükûmeti|Suriye Geçici Hükümeti]] (2013'te kuruldu) ve [[Suriye Kurtuluş Hükûmeti|Suriye Kurtuluş Hükümeti]] (2017'de kuruldu), ülkenin kuzeybatısının bazı bölümlerini kontrol ediyor ve Suriye Arap Cumhuriyeti'ne muhalif olarak faaliyet gösteriyor.


[[Yürütme erki|Yürütme]] organı devlet başkanı, [[Suriye devlet başkanı yardımcısı|başkan yardımcısı]], başbakan ve [[Suriye Kabinesi|Bakanlar Kurulundan]] (kabine) oluşur. Anayasa devlet başkanının Müslüman olmasını şart koşmakta ancak [[İslam]]'ı devlet dini haline getirmemektedir.<ref name="const2">{{cite web|url=http://www.servat.unibe.ch/icl/sy00000_.html|title=Constitution of Syria|access-date=22 October 2008}}</ref> 31 Ocak 1973'te Hafız Esad ulusal krize yol açan [[1973 Suriye Anayasası|yeni bir anayasayı]] uygulamaya koydu. Önceki anayasaların aksine bu anayasada Suriye devlet başkanının Müslüman olması şartı aranmıyordu ve bu da [[Hama]], [[Humus, Suriye|Humus]] ve [[Halep]]'te [[Müslüman Kardeşler (Suriye)|Müslüman Kardeşler]] ve [[ulema]] tarafından düzenlenen şiddetli gösterilere yol açtı. Esad'ı "Allah'ın düşmanı" olarak nitelendirdiler ve yönetimine karşı [[cihat]] çağrısında bulundular.<ref>{{Cite book|title=Middle Eastern Leaders and Islam: A Precarious Equilibrium|page=55|publisher=Peter Lang|year=2007|isbn=978-0-8204-6924-9|last=Alianak|first=Sonia}}</ref> Hükümet, 1976'dan 1982'ye kadar çoğunluğu Müslüman Kardeşler üyesi olan İslamcıların bir dizi [[Suriye'deki İslamcı ayaklanma|silahlı isyanından]] kurtuldu.
[[Dosya:Olive groves in Syria.jpg|küçükresim|left|Suriye'nin batısındaki [[Humus Valiliği]]'ndeki zeytinlikler]]


Anayasa devlet başkanına bakanları atama, savaş ve [[Olağanüstü hâl|olağanüstü hal]] ilan etme, kanun çıkarma (olağanüstü haller dışında Halk Meclisinin onayını gerektirir), af ilan etme, anayasayı değiştirme ve devlet memurları ile askeri personeli atama hakkı vermektedir.<ref name="autogenerated12">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/outofdate/bgn/syria/85051.htm|title=Syria (05/07)|access-date=25 October 2008|publisher=State.gov}}</ref> 2012 anayasasına göre devlet başkanı Suriye vatandaşları tarafından doğrudan seçimle seçilmektedir.
[[Dosya:Aleppo soap 01.jpg|küçükresim|left|[[Halep sabunu]]]]


Suriye'nin [[yasama organı]] [[Tek meclislilik|tek kamaralı]] "[[Suriye Halk Meclisi|Halk Meclisi]]"dir. Önceki anayasaya göre Suriye'de yasama organı için çok partili seçimler yapılmıyordu<ref name="autogenerated12">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/outofdate/bgn/syria/85051.htm|title=Syria (05/07)|access-date=25 October 2008|publisher=State.gov}}</ref> ve sandalyelerin üçte ikisi otomatik olarak iktidar koalisyonuna tahsis ediliyordu.<ref>{{cite web|url=http://www.carnegieendowment.org/publications/index.cfm?fa=view&id=21265|title=Syria: Elections without Politics|publisher=Carnegie Endowment}}</ref> [[2012 Suriye parlamento seçimleri|7 Mayıs 2012]] tarihinde Suriye, iktidar koalisyonu dışındaki partilerin katılabildiği ilk seçimlerini gerçekleştirdi. Seçimlere yedi yeni siyasi parti katıldı ve bunlardan [[Değişim ve Özgürlük için Halk Cephesi]] en büyük muhalefet partisi oldu. Ancak hükümet karşıtı silahlı isyancılar aday göstermemeyi tercih ettiler ve destekçilerine seçimleri boykot etmeleri çağrısında bulundular.
Ekonomi, protestocuları yatıştırmak ve [[uluslararası rezervler|döviz rezervlerini]] korumak için dış destek alımını artıran ve ticaret kontrollerini sıkılaştıran hükûmet tarafından büyük ölçüde düzenlenmektedir. Uzun vadeli ekonomik problemler arasında dış ticaret engelleri, azalan petrol üretimi, yüksek işsizlik, artan bütçe açıkları ve tarımda yoğun kullanım, hızlı nüfus artışı, endüstriyel genişleme ve su kirliliği nedeniyle su kaynakları üzerindeki artan baskı sayılabilmektedir. [[UNDP]] 2005'te, Suriye nüfusunun %30'unun yoksulluk içinde, %11.4'ünün ise geçim seviyesinin altında yaşadığını duyurdu.


2008 yılı itibarıyla devlet başkanı, [[Arap Sosyalist Baas Partisi - Suriye Bölgesi|Suriye'deki Baas partisinin]] bölgesel sekreteri ve [[Ulusal İlerici Cephe (Suriye)|Ulusal İlerici Cephe]] iktidar koalisyonunun lideridir. Koalisyonun dışında 14 yasadışı [[Suriye Kürtleri|Kürt]] siyasi partisi bulunmaktadır.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/3774055.stm|title=Syria clamps down on Kurd parties|access-date=22 October 2008|date=3 June 2004|work=BBC News}}</ref>
Suriye'nin küresel ihracattaki payı 2001'den bu yana kademeli olarak azaldı. 2000–2008 döneminde kişi başına düşen reel GSYİH büyümesi yılda sadece %2,5 idi. İşsizlik %10'un üzerindedir. Yoksulluk oranları 2004'te %11'den 2007'de %12.3'e yükseldi. 2007'de Suriye'nin ana ihracatı ham petrol, rafine ürünler, ham pamuk, giyim, meyve ve tahılları içermekteydi. Suriye ithalatının büyük kısmı sanayi, taşıtlar, tarım ekipmanları ve ağır makineler için gerekli olan hammaddeleri kapsamaktadır. Petrol ihracatından elde edilen kazançlar ve Suriyeli işçilerden gelen havaleler, hükûmetin en önemli döviz kaynaklarıdır.


Suriye'nin [[yargı]] organları arasında [[Suriye Yüksek Anayasa Mahkemesi|Yüksek Anayasa Mahkemesi]], [[Yüksek Yargı Konseyi]], Yargıtay ve Devlet Güvenlik Mahkemeleri bulunmaktadır. İslami içtihat, mevzuatın ana kaynağıdır ve Suriye'nin yargı sistemi [[Mecelle|Osmanlı]], [[Fransız hukuku|Fransız]] ve [[Şeriat|İslami]] kanunların unsurlarını taşımaktadır. Suriye'de üç düzey mahkeme bulunmaktadır: ilk derece mahkemeleri, temyiz mahkemeleri ve en yüksek mahkeme olan anayasa mahkemesi. Dini mahkemeler kişisel ve aile hukuku ile ilgili meselelere bakmaktadır.<ref name="autogenerated12">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/outofdate/bgn/syria/85051.htm|title=Syria (05/07)|access-date=25 October 2008|publisher=State.gov}}</ref> Yüksek Devlet Güvenlik Mahkemesi (YDGM) 21 Nisan 2011 tarihinde 53 sayılı kanun hükmünde kararname ile Devlet Başkanı Beşşar Esad tarafından lağvedildi.<ref name="decree533">{{cite news|url=http://sana.sy/eng/21/2011/04/22/pr-342711.htm|title=Decrees on Ending State of Emergency, Abolishing SSSC, Regulating Right to Peaceful Demonstration|access-date=30 January 2013|agency=Syrian Arab News Agency|archive-date=28 March 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120328221640/http://sana.sy/eng/21/2011/04/22/pr-342711.htm|date=22 April 2011|url-status=dead}}</ref>
Siyasi istikrarsızlık gelecekteki ekonomik kalkınma için önemli bir tehdit oluşturuyor. Yabancı yatırımlar, savaş, hükûmet kısıtlamaları, ekonomik yaptırımlar ve uluslararası izolasyon nedeniyle kısıtlanmaktadır. Suriye ekonomisi aynı zamanda devlet bürokrasisi, azalan petrol üretimi, artan bütçe açıkları ve enflasyon tarafından da sekteye uğramaya devam etmektedir.


1953 tarihli 59 sayılı Kişisel Statü Kanunu (1975 tarihli 34 sayılı Kanun'la değiştirilmiştir) esasen kodifiye edilmiş bir şeriattır.<ref>{{cite web|url=http://www.carnegieendowment.org/files/Syria_APS.doc|title=Syria|page=13|publisher=Carnegie Endowment for International Peace}}</ref> 1973 Anayasası'nın 3(2) maddesi İslam hukukunu yasamanın ana kaynağı olarak ilan etmektedir. Kişisel Statü Kanunu Müslümanlara şeriat mahkemeleri tarafından uygulanmaktadır.<ref>{{cite web|url=http://www.law.emory.edu/ifl/legal/syria.htm|title=Syria (Syrian Arab Republic)|access-date=18 February 2013|publisher=Law.emory.edu}}</ref>
2011'deki iç savaştan önce hükûmet, ekonomisini çeşitlendirmek ve petrol ve tarıma olan bağımlılığını azaltmak için turizm, doğal gaz ve hizmet sektörlerine yeni yatırımlar çekmeyi umuyordu. Hükümet, çoğu piyasayı liberalleştirmeyi amaçlayan ekonomik reformlar başlatmaya başladı ancak bu reformlar yavaş ve geçiciydi ve 2011'de çatışmanın patlak vermesinden bu yana tamamen tersine döndü.


Devam eden iç savaşın bir sonucu olarak [[Suriye Geçici Hükûmeti|Suriye Geçici Hükümeti]], [[PYD|Demokratik Birlik Partisi]] ve şeriat hukuku ile yönetilen yerel bölgeler de dahil olmak üzere çeşitli alternatif hükümetler kuruldu. Suriye Geçici Hükümeti temsilcileri 28 Mart 2013 tarihinde Suriye'nin [[Arap Birliği|Arap Birliğindeki]] koltuğuna oturmaya davet edildi<ref name="guardian.co.uk2">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2013/mar/26/syrian-opposition-appeals-nato-support|title=Syrian opposition takes Arab League seat|date=26 March 2013|newspaper=The Guardian|last=Black|first=Ian}}</ref> ve aralarında ABD, Birleşik Krallık ve Fransa'nın da bulunduğu birçok ülke tarafından "Suriye halkının tek temsilcisi" olarak tanındı.<ref name="bbc.co.uk2">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-politics-20406562|title=Syria conflict: UK recognises opposition, says William Hague|access-date=28 August 2013|date=20 November 2012|publisher=BBC}}</ref><ref name="bbc2">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-20319787|title=Syria: France backs anti-Assad coalition|access-date=28 August 2013|date=13 November 2012|publisher=BBC|author=Hugh Schofield}}</ref><ref name="usatoday.com2">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2012/12/11/al-nusra-designated-terrorists/1760755/|title=Obama says U.S. will recognize Syrian opposition|date=12 December 2012|newspaper=USA Today|last=Madhani|first=Aamer}}</ref>
[[Dosya:Al-Hamidiyah Souq 02.jpg|küçükresim|Şam'daki [[Hamidiye Çarşısı (Şam)|Hamidiye Çarşısı]], 2010]]


Suriye'nin hükümet kontrolündeki bölgelerinde [[2016 Suriye parlamento seçimleri|13 Nisan 2016]] tarihinde, Suriye'nin tek meclisli yasama organı olan Suriye Halk Meclisinin 250 sandalyesinin tamamı için parlamento seçimleri yapıldı.<ref>{{cite web|url=http://gr.euronews.com/2016/04/13/syrian-parliamentary-elections-take-place-to-the-backdrop-of-fighting-in-aleppo/|title=Συρία: Βουλευτικές εκλογές για την διαπραγματευτική ενίσχυση Άσαντ|date=13 April 2016|work=euronews.com|first=Γιώργος|last=Αϊβαλιώτης}}</ref> Daha sonuçlar açıklanmadan önce, aralarında Almanya, ABD ve Birleşik Krallık'ın da bulunduğu çok sayıda ülke "Suriye halkının iradesini temsil etmediği" gerekçesiyle sonuçları kabul etmeyeceklerini açıkladı.<ref>{{cite web|url=http://www.efsyn.gr/arthro/ekloges-sti-syria-eno-i-empolemi-katastasi-paramenei|title=Εκλογές στη Συρία, ενώ η εμπόλεμη κατάσταση παραμένει|date=13 April 2016|work=efsyn.gr}}</ref> Ancak Rusya Federasyonu temsilcileri seçim sonuçlarını desteklediklerini açıkladılar. Suriye'nin hükümet sistemi Kuzey Amerikalı sivil toplum kuruluşu [[Freedom House]] tarafından [[Demokrasi|demokratik]] olmayan bir sistem olarak değerlendirilmektedir.<ref>{{cite web|url=http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2013/syria|title=Freedom on the world report|access-date=25 January 2013|publisher=Freedomhouse.org}}</ref>
[[Dosya:Beach Latakia 4.jpg|küçükresim|2014 yılında [[Lazkiye]]'de bir koy]]


=== Askerîye ===
2012 itibarıyla, devam eden Suriye iç savaşı nedeniyle, Suriye'nin toplam ihracatının değeri üçte iki oranında azaldı, 2010'da 12 milyar ABD dolarından 2012'de yalnızca 4 milyar ABD dolarına düştü. Suriye'nin GSYİH'si 2011'de %3'ün üzerinde düştü ve 2012'de daha da %20'lik bir oranla düşmesi bekleniyor.
{{Ana|Suriye Silahlı Kuvvetleri}}
[[Dosya:VOA_Arrott_-_A_View_of_Syria,_Under_Government_Crackdown_08.jpg|sağ|küçükresim| [[Suriye İç Savaşı]]'nın başlamasından kısa bir süre sonra [[Şam]]'ın dışında bir kontrol noktasında nöbet tutan bir [[Suriye Ordusu]] askeri, 2012]]
Suriye devlet başkanı, [[seferberlik]] halinde yaklaşık 400.000 askerden oluşan [[Suriye Silahlı Kuvvetleri|Suriye Silahlı Kuvvetlerinin]] başkomutanıdır. Ordu [[Zorunlu askerlik|zorunlu askerliğe]] sahip bir güçtür; erkekler 18 yaşına geldiklerinde askere alınırlar.{{Kaynak belirt}} Zorunlu askerlik süresi 2005 yılında iki buçuk yıldan iki yıla, 2008 yılında 21 aya ve 2011 yılında bir buçuk yıla indirildi.<ref>{{cite web|url=http://www.chinadaily.com.cn/xinhua/2011-03-20/content_2068776.html|title=Syria reduces compulsory military service by three months|access-date=23 April 2011|archive-date=3 May 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110503190742/http://www.chinadaily.com.cn/xinhua/2011-03-20/content_2068776.html|date=20 March 2011|work=China Daily}}</ref> Suriye'nin son askerlerinin otuz yıl sonra ülkeyi terk ettiği 27 Nisan 2005 tarihine kadar yaklaşık 20.000 Suriyeli asker Lübnan'da konuşlandırılmıştı.{{Kaynak belirt}}


Suriye güçlerinin başlıca eğitim, malzeme ve kredi kaynağı olan [[Sovyetler Birliği'nin dağılması]], Suriye'nin modern askeri teçhizat edinme kabiliyetini yavaşlatmış olabilir. Suriye, karadan karaya füzelerden oluşan bir cephaneliğe sahiptir. Zisser'e göre 1990'ların başında Kuzey Kore'den 500 kilometre menzilli [[Scud]]-C füzeleri tedarik edildi ve 700 kilometreye kadar menzili olan Scud-D'nin Suriye tarafından Kuzey Kore ve İran'ın yardımıyla geliştirildiği iddia ediliyor.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.theglobeandmail.com/servlet/Page/document/v4/sub/MarketingPage/?user_URL=https://www.theglobeandmail.com%2Fservlet%2FArticleNews%2FTPStory%2FLAC%2F20040928%2FCOSYRIA28%2FTPComment%2FTopStories&ord=2674524&brand=theglobeandmail&redirect_reason=2&denial_reasons=none&force_login=false|başlık=Syria's embrace of WMD|arşivtarihi=16 Ocak 2009|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090116184238/http://www.theglobeandmail.com/servlet/Page/document/v4/sub/MarketingPage?user_URL=http%3A%2F%2Fwww.theglobeandmail.com%2Fservlet%2FArticleNews%2FTPStory%2FLAC%2F20040928%2FCOSYRIA28%2FTPComment%2FTopStories&ord=2674524&brand=theglobeandmail&redirect_reason=2&denial_reasons=none&force_login=false|yazarlar=Eyal Zisser|tarih=28 Eylül 2004|yayıncı=The Globe and Mail}}</ref>
Savaştan önce %90 olan otel doluluk oranlarının Mayıs 2012'de %15'in altına düşmesiyle turizmden elde edilen gelirler önemli ölçüde azaldı. Savaşın başlangıcından bu yana turizm sektöründeki tüm çalışanların yaklaşık %40'ı işini kaybetti.


Suriye, [[Körfez Savaşı]]'na katılmasının bir sonucu olarak [[Basra Körfezi]]'ndeki [[Körfez ülkeleri|Arap devletlerinden]] önemli miktarda mali yardım aldı ve bu fonların önemli bir kısmı [[Askerî bütçe|askeri harcamalara]] ayrıldı.
Mayıs 2015'te [[DAEŞ]], Suriye hükûmetinin son başlıca gelir kaynaklarından biri olan Suriye'nin fosfat madenlerini ele geçirdi. Ertesi ay, DAEŞ, Şam ve Humus'ta ısıtma ve elektrik üretmek için kullanılan ve Şam'a giden bir gaz boru hattını havaya uçurdu; Bir analist, "DAEŞ'in şimdilik oyununun adı, rejimin temel kaynaklarının reddidir" dedi. Buna ek olarak, DAEŞ, Şaer gaz sahasına ve bölgedeki diğer üç tesise –Hayan, Cihar ve Ebla– yaklaşıyordu ve bu batıdaki gaz sahalarının kaybı İran'ın Suriye hükûmetine daha fazla destek sağlamasına neden olma potansiyeline sahipti.


=== Dış ilişkiler ===
Suriye, Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esad'ın iş arkadaşları ve akrabaları tarafından yönetilen ve gelişmekte olan bir yasa dışı uyuşturucu endüstrisine ev sahipliği yapıyor. Esas olarak Arap dünyasında popüler olan bağımlılık yapan bir [[amfetamin]] olan fenitilin üretiliyor. 2021 itibarıyla, yasadışı uyuşturucu ihracatı ülkenin yasal ihracatını gölgede bıraktı ve New York Times'ın Suriye'yi "dünyanın en yeni narko-devleti" olarak adlandırmasına neden oldu. Uyuşturucu ihracatı, Suriye Hükûmetinin nakit para üretmesine ve Batı tarafından uygulanan yaptırımları atlamasına olanak sağlıyor.
{{Ana|Suriye'nin dış ilişkileri}}
[[Dosya:Diplomatic_missions_of_Syria.png|küçükresim| [[Suriye'nin diplomatik temsilcilikleri listesi|Suriye'nin diplomatik temsilcilikleri]]]]
Ulusal güvenliğin sağlanması, Arap komşuları arasında nüfuzun artırılması ve [[Golan Tepeleri]]'nin [[Golan Tepeleri'nin statüsü|geri alınmasının]] güvence altına alınması Suriye'nin dış politikasının temel hedefleri oldu. Suriye, tarihinin birçok noktasında Türkiye, İsrail, Irak ve Lübnan gibi coğrafi olarak kültürel komşularıyla şiddetli gerginlikler yaşadı. Suriye, 21. yüzyılda Arap Baharı ve Suriye İç Savaşı öncesinde bölgesindeki bazı devletlerle ilişkilerinde bir iyileşme yaşadı.


2011'de başlayan iç savaş ve buna bağlı olarak yaşanan ölümler ve insan hakları ihlallerinden bu yana Suriye, bölge ülkelerinden ve daha geniş anlamda uluslararası toplumdan giderek daha fazla izole edilmektedir. Aralarında İngiltere, Kanada, Fransa, İtalya, Almanya, Tunus, Mısır, Libya, Amerika Birleşik Devletleri, Belçika, İspanya ve Basra Körfezi'ndeki Arap devletlerinin de bulunduğu birçok ülke ile diplomatik ilişkiler kesilmiştir.<ref>{{cite web|url=http://www.haaretz.com/news/middle-east/assad-takes-a-page-out-of-russia-s-book-in-his-war-against-rebels-1.411789|title=Assad takes a page out of Russia's book in his war against rebels|access-date=15 January 2013|date=8 February 2012|work=Haaretz|last=Strenger|first=Carlo}}</ref>
== Kültür ==
[[Dosya:Syria_military_involvement.svg|küçükresim| Dünya haritası ve askeri müdahalenin olduğu Suriye (kırmızı).{{Lejant|red|Suriye hükümetini destekleyen ülkeler}}<div class="legend">{{legend|blue|Suriyeli isyancıları destekleyen ülkeler}}</div>]]
[[Dosya:Dabke2.jpg|küçükresim|[[Dabke]], düğün ya da kutlamalarda çember ve sıra halinde oynanan yaygın bir halk oyunudur.]]
Suriye Arap Birliğinden [[Cezayir]], [[Mısır]], [[Irak]], [[Lübnan]], [[Sudan]] ve [[Yemen]] ile diplomatik ilişkilerini sürdürmeye devam etmektedir. Suriye'nin sivillere yönelik şiddeti 2012 yılında [[Arap Birliği]] ve [[İslam İşbirliği Teşkilatı|İslam İşbirliği Teşkilatından]] uzaklaştırılmasına neden oldu. Suriye, geleneksel müttefikleri [[İran]] ve [[Rusya]] ile iyi ilişkiler geliştirmeye devam etmektedir; bu iki ülke Suriye hükümetini [[Suriye muhalefeti|Suriyeli muhaliflerle]] olan çatışmalarında destekleyen az sayıdaki ülke arasındadır.


Suriye, AB ile komşularını yakınlaştırmayı amaçlayan Avrupa Birliği'nin [[Avrupa Komşuluk Politikası]] (ENP) kapsamındadır.
Suriye, uzun bir kültürel geçmişi olan geleneksel bir toplumdur. Aile, din, eğitim, öz disiplin ve saygıya önem verilir. Suriyelilerin geleneksel sanatlara olan ilgileri, el-Sama, tüm çeşitleriyle [[Dabke]] ve kılıç dansı gibi danslarda ifade edilmektedir. Evlilik törenleri ve çocukların doğumları, halk geleneklerinin neşeli bir şekilde sergilenmesine vesile olur.


==== Uluslararası anlaşmazlıklar ====
Suriye'nin kültürü [[Mezopotamya]] kültürü, Hristiyanlık dini, [[İslam]] dini ve Suriye'deki etnik karışımın kültürü etrafında biçimlenmiştir. Buna karşın, Suriye'nin çeşitlilikler içinde yüksek bir kozmopolit toplum ve canlı bir kültüre sahiptir. [[İslam]] etkisi ve ağırlıklı olarak [[Araplar|Arap]] kültürünün mimari, müzik, giyim, mutfak ve yaşam tarzında görülebilmektedir.
1939 yılında, Suriye hala bir Fransız mandasıyken, Fransızlar [[İskenderun Sancağı]]'nın İkinci Dünya Savaşı'nda bir dostluk antlaşmasının parçası olarak [[Türkiye]]'ye katılmasına ilişkin bir [[Referandum|plebisite]] izin verdi. Bu sayede Türkiye'nin [[Hatay]] ili kuruldu. Fransızların bu hamlesi Suriye'de çok tartışıldı ve sadece beş yıl sonra Suriye bağımsız oldu.<ref name="Morris92">{{cite book|title=The New Turkey|chapter=[[The New Turkey#Chapter 9: Crossroads|Chapter 9: Crossroads]]|pages=[https://archive.org/details/newturkeyquietre0000morr_l7s3/page/203 203–227]|location=London|publisher=[[Granta Books]]|title-link=The New Turkey|year=2005|isbn=978-1-86207-865-9|author=Morris, Chris|author-link=Chris Morris (journalist)}}</ref> Türkiye'nin İskenderun Sancağı'nı ilhak etmesine rağmen Suriye hükümeti, 1949'daki kısa bir dönem hariç, bağımsızlıktan bu yana bölge üzerindeki Türk egemenliğini tanımayı reddetti.<ref name="AlexandrettaTurkeyRelations2">{{cite journal|url=https://www.jstor.org/stable/4322848|title=The Sanjak of Alexandretta (Hatay): Its Impact on Turkish-Syrian Relations (1939-1956)|access-date=22 December 2022|date=1956|issue=4|pages=379–394|journal=The Middle East Journal|volume=10|last1=Sanjian|first1=Avedis K.|jstor=4322848}}</ref>


Suriye'nin [[Golan Tepeleri]] bölgesinin batıdaki üçte ikisi 1967'den beri [[İsrail işgali altındaki topraklar|İsrail'in işgali altındadır]] ve 1981'de İsrail tarafından [[Golan Tepeleri Yasası|fiilen ilhak edildi]];<ref name="occupiedSyrian2">"The international community maintains that the Israeli decision to impose its laws, jurisdiction and administration in the occupied Syrian Golan is null and void and without international legal effect." {{cite book|url=https://books.google.com/books?id=DqIv03qWPc0C|title=The situation of workers of the occupied Arab territories|page=23|publisher=International Labour Office|edition=International government publication|year=2009|isbn=978-92-2-120630-9|author=International Labour Office}}<cite class="citation book cs1" id="CITEREFInternational_Labour_Office2009"><span class="cx-segment" data-segmentid="2954">International Labour Office (2009). </span><span class="cx-segment" data-segmentid="2955">[https://books.google.com/books?id=DqIv03qWPc0C ''The situation of workers of the occupied Arab territories''] (International government publication&nbsp;ed.</span><span class="cx-segment" data-segmentid="2956">). </span><span class="cx-segment" data-segmentid="2957">International Labour Office. p.&nbsp;23. </span></cite><cite class="citation book cs1">[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Özel:KitapKaynakları/978-92-2-120630-9|<bdi>978-92-2-120630-9</bdi>]].</cite>. * "...occupied Syrian Golan Heights..." ([http://www.al-bab.com/arab/docs/league/peace02.htm The Arab Peace Initiative, 2002] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090604091304/http://www.al-bab.com/arab/docs/league/peace02.htm|date=4 Haziran 2009}}, ''www.al-bab.com''. Retrieved 1 August 2010.)</ref><ref name="InternationalCommunityOccupiedTerritory3">Occupied territory:
=== Edebiyat ===
[[Dosya:Adonis Cracow Poland May12 2011 Fot Mariusz Kubik 08.JPG|küçükresim|[[Adonis (şair)|Adunis]]]]


* "Israeli-occupied Golan Heights" (Central Intelligence Agency. [https://books.google.com/books?id=pqanFyF6nI0C&pg=PA339 CIA World Factbook 2010], Skyhorse Publishing Inc., 2009. p. 339. {{ISBN|1-60239-727-9}}.)
Suriye edebiyatı Arap edebiyatına katkıda bulunmuştur ve sözlü ve yazılı şiir geleneğine sahiptir. Birçoğu Mısır'a göç eden Suriyeli yazarlar, 19. yüzyılın nahda olarak da bilinen Arap edebi ve kültürel canlanmasında çok önemli bir rol oynadılar. Önde gelen çağdaş Suriyeli yazarlar arasında [[Adonis (şair)|Adunis]], Muhammed Magut, Haydar Haydar, Gada el-Semman, [[Nizar Kabbani]] ve Zekeriya Tamer sayılabilir.
* "...the United States considers the Golan Heights to be occupied territory subject to negotiation and Israeli withdrawal..." ([https://fpc.state.gov/documents/organization/9570.pdf "CRS Issue Brief for Congress: Israeli-United States Relations"], Congressional Research Service, 5 April 2002. pg. 5. Retrieved 1 August 2010.)
* "Occupied Golan Heights" ([http://www.fco.gov.uk/en/travelling-and-living-overseas/travel-advice-by-country/middle-east-north-africa/israel-occupied Travel advice: Israel and the Occupied Palestinian Territories] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090720052803/http://www.fco.gov.uk/en/travelling-and-living-overseas/travel-advice-by-country/middle-east-north-africa/israel-occupied|date=20 Temmuz 2009}}, UK Foreign and Commonwealth Office. Retrieved 1 August 2010.)
* "In the ICRC's view, the Golan is an occupied territory." ([http://www.icrc.org/web/eng/siteeng0.nsf/htmlall/israel-golan-311207?OpenDocument&style=custo_print ICRC activities in the occupied Golan during 2007], International Committee of the Red Cross, 24 April 2008.)</ref> doğudaki üçte birlik kısım ise Suriye'nin kontrolündedir ve [[UNDOF]], [[Mor Hat (ateşkes hattı)|Mor Hat]] ateşkesini uygulamak için arada bir tampon bölge oluşturmaktadır. İsrail'in 1981 tarihli Golan ilhak yasası uluslararası hukukta tanınmamaktadır. [[Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi|BM Güvenlik Konseyi]] 497 (1981) sayılı kararıyla bu yasayı "hükümsüz ve geçersiz ve uluslararası hukuki etkisi olmayan" bir yasa olarak kınadı. O tarihten bu yana Genel Kurulun "İşgal Altındaki Suriye Golan'ı" ile ilgili kararları İsrail işgali ve ilhakının gayrimeşruluğunu teyit etmektedir.<ref>{{Cite web|url=https://golan-marsad.org/about-us/#background|title=About Us - Al-Marsad - المرصد|access-date=2023-01-19|date=2020-10-12|language=en-US}}</ref> Suriye hükümeti bu toprakların geri verilmesini talep etmeye devam etmektedir.<ref>{{Cite journal|url=https://www.odu.edu/content/dam/odu/offices/mun/2017/ib-2017-fourth-golan.pdf|title=Resolving the Future of the Occupied Syrian Golan|journal=Old Dominion University Model United Nations}}</ref> Suriye'nin Golan'da elinde kalan tek toprak, terk edilmiş [[Kuneytire]] şehrini, vilayetin fiili başkenti [[Madinat el-Baas]]'ı ve [[Beer Ajam]] ve [[Hader, Kuneytire ili|Hader]] gibi çoğunlukla [[Çerkesler|Çerkeslerin]] yaşadığı birçok küçük köyü içeren bir şerittir. Mart 2019'da ABD Başkanı [[Donald Trump]], ABD'nin İsrail'in Golan Tepeleri'ni ilhakını tanıyacağını açıkladı.<ref>{{cite news|url=https://www.theglobeandmail.com/world/article-the-jungle-is-back-with-his-golan-heights-tweet-trump-will/|title='The jungle is back.' With his Golan Heights tweet, Trump emboldens the annexation agendas of the world's strongmen|date=22 March 2019|work=[[The Globe and Mail]]}}</ref>
[[Dosya:Golan_heights_border.jpg|küçükresim| [[Altı Gün Savaşı|Altı Gün Savaşı'ndan]] bu yana İsrail tarafından işgal edilen Suriye [[Golan Tepeleri]]]]
1976 yılının başlarında Suriye Lübnan'a girerek yirmi dokuz yıllık askeri varlığını başlattı. Suriye, Filistinli milislere karşı Lübnanlı Hristiyan milislere yardım etmek üzere dönemin Maruni Hıristiyan Cumhurbaşkanı Süleyman Franjieh'in daveti üzerine Lübnan'a girdi.<ref name="St. Petersburg Times2">{{cite news|url=https://www.newspapers.com/search/#ymd=1976-11-12&query=syria+lebanon&p_place=FL&oquery=syria+lebanon++November+12%2C+1976|title=Political foe of Syrians wounded on Beirut street|access-date=17 March 2020|agency=St. Petersburg Times|date=12 November 1976|publisher=Tampa Bay Times (previously named the St. Petersburg Times through 2011)}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.aljazeera.com/focus/lebanon/2007/07/200852517306599517.html|title=Syria's role in Lebanon|access-date=11 August 2020|publisher=Al Jazeera}}</ref> Takip eden 15 yıllık [[Lübnan İç Savaşı|iç savaş]] boyunca Suriye, Lübnan'ı kontrol etmek için savaştı. Suriye Ordusu, eski Lübnan Başbakanı [[Refik el-Hariri|Refik Hariri]]'nin öldürülmesinin ardından iç ve dış baskılara yanıt olarak 26 Nisan 2005 tarihine kadar Lübnan'da kaldı.<ref name="BBC2">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4484325.stm|title=Syrian troops leave Lebanese soil|access-date=11 August 2020|date=26 April 2005|website=BBC News|publisher=BBC}}</ref>


Bir diğer ihtilaflı bölge ise [[Lübnan-Suriye sınırı]] ile İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri'nin kesiştiği noktada yer alan [[Şebaa çiftlikleri|Şebaa çiftlikleridir]]. Yaklaşık 11 km uzunluğunda ve 3 km genişliğindeki çiftlikler, 1981 yılında Golan Tepeleri'nin geri kalanıyla birlikte İsrail tarafından işgal edildi.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/5281178.stm|title=Israeli views on Shebaa Farms harden|date=25 August 2006|work=BBC News}}</ref> Ancak Suriye ordusunun ilerleyişinin ardından İsrail işgali sona erdi ve Suriye çiftlikler üzerinde fiili egemen güç haline geldi. Ancak İsrail'in 2000 yılında Lübnan'dan çekilmesinin ardından [[Hizbullah (Lübnan)|Hizbullah]] çekilmenin tamamlanmadığını çünkü Şebaa'nın Suriye değil Lübnan topraklarında olduğunu iddia etti.<ref>{{cite news|url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3289532,00.html|title=Shebaa Farms – nub of conflict|date=8 October 2006|work=Ynetnews|last1=Berman|first1=Yaniv|last2=Line|first2=Media}}</ref> Birleşmiş Milletler, 81 farklı haritayı inceledikten sonra, terk edilmiş tarım arazilerinin Lübnan'a ait olduğuna dair hiçbir kanıt bulunmadığı sonucuna vardı.<ref>{{cite web|url=http://www.jpost.com/Israel/Har-Dov-withdrawal-not-on-the-table|title=Har Dov withdrawal not on the table|work=The Jerusalem Post}}</ref> Bununla birlikte, Lübnan bölgenin kendisine ait olduğunu iddia etmeye devam etti.
Baas Partisi yönetimi, [[1966 Suriye Darbesi|1966 darbesi]]nden bu yana yenilenen bir sansür getirdi. Bu bağlamda, Nebil Süleyman, Fevvaz Haddad, Khyri al-Dhahabi ve Nihad Siris'in öncülük ettiği tarihi roman türü, zaman zaman geçmişin tasviri üzerinden bugünü eleştiren bir muhalif ifade etme aracı olarak kullanılmaktadır. Suriye [[Folklor|halk anlatısı]], tarihsel kurgunun bir alt türü olarak, [[büyülü gerçekçilik]]le doludur ve aynı zamanda günümüzün örtülü eleştirisinin bir aracı olarak kullanılır. İsveç'te yaşayan Suriyeli bir göçmen olan Selim Berakat, türün önde gelen isimlerinden biridir. Çağdaş Suriye edebiyatı, aynı zamanda muhalif medya olarak da hizmet edebilecek bilimkurgu ve fütürist [[ütopya]]yı (Nuhad Şerif, Talib Umran) kapsamaktadır.


=== Müzik ===
=== İnsan hakları ===
{{Ana|Suriye'de insan hakları}}
[[Dosya:Wounded_civilians_arrive_at_hospital_Aleppo.jpg|küçükresim| Yaralı siviller Halep'teki bir hastaneye geliyorlar, Ekim 2012]]
Suriye'deki insan hakları durumu, 2010 yılında ülkenin sicilini "dünyanın en kötüleri arasında" olarak nitelendiren [[İnsan Hakları İzleme Örgütü]] gibi bağımsız kuruluşlar arasında uzun zamandır önemli bir endişe kaynağı olmuştur.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-syria-rights-idUSTRE70N5S620110124|title=Syria among worst for rights abuses: HRW report|date=24 January 2011|work=Reuters}}</ref> [[Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı|ABD Dışişleri Bakanlığı]] tarafından finanse edilen [[Freedom House]],<ref name="debate2">{{cite news|url=https://www.ft.com/content/364cda0e-c016-11da-939f-0000779e2340|title=Bush enters debate on freedom in Iran|access-date=6 April 2006|archive-date=11 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180311050710/https://www.ft.com/content/364cda0e-c016-11da-939f-0000779e2340|date=31 March 2006|work=Financial Times|author=Guy Dinmore|url-status=live}}</ref> yıllık [[Freedom House Dünya Özgürlük Raporu|Dünya Özgürlük araştırmasında]] Suriye'yi "Özgür Değil" olarak derecelendirmiştir.<ref>{{cite web|url=http://freedomhouse.org/template.cfm?page=363&year=2011&country=8143|title=Freedom in the World Report: Syria|access-date=22 August 2011|archive-date=23 December 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111223011741/http://freedomhouse.org/template.cfm?page=363&year=2011&country=8143|date=January 2011|url-status=dead}}</ref>


Yetkililer, demokrasi ve insan hakları aktivistlerini tutuklamak, internet sitelerini [[Sansür|sansürlemek]], blog yazarlarını gözaltına almak ve seyahat yasağı uygulamakla suçlanıyor. [[Keyfi gözaltı|Keyfi gözaltılar]], [[işkence]] ve kayıplar yaygındır.<ref name="hrw.org2">{{cite book|url=https://www.hrw.org/en/node/79303|title=Syria: Events of 2008|date=13 January 2009|publisher=Human Rights Watch}}</ref> Suriye anayasası [[Cinsiyet eşitliği|cinsiyet eşitliğini]] garanti altına alsa da eleştirmenler kişisel kanunların ve ceza kanununun kadınlara ve kız çocuklarına karşı ayrımcılık yaptığını söylüyorlar. Ayrıca, sözde '[[Töre ve namus suçları|namus cinayetleri]]' için de hoşgörü tanınmaktadır.<ref name="hrw.org2" /> Birleşmiş Milletler, 9 Kasım 2011 itibarıyla Devlet Başkanı Beşşar Esad'a karşı ayaklanma sırasında ölen 3500'den fazla kişinin 250'den fazlasının iki yaşından küçük çocuklar olduğunu ve 11 yaşından küçük erkek çocuklarının güvenlik güçleri tarafından toplu tecavüze uğradığını bildirdi.<ref>{{cite news|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052970203935604577066623669457632|title=More than 250 children among dead, U.N. says|access-date=29 November 2011|date=29 November 2011|work=The Wall Street Journal|author=Joe Lauria}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.cnn.com/2011/11/28/world/meast/syria-un-report/index.html|title=UN report: Syrian forces commit 'gross violations' of human rights, CNN|date=29 November 2011}}</ref> Başkan Esad yönetimine muhalif kişiler, 12 Temmuz 2012 tarihinde Hama'da hükümet güçleri tarafından gerçekleştirilen bombardımanda çoğu sivil 200'den fazla kişinin katledildiğini ve yaklaşık 300 kişinin yaralandığını iddia etmektedirler.<ref>{{cite news|url=http://www.thehindu.com/news/international/article3634445.ece|title=200 massacred in Hama, claim Syrian activists|date=13 July 2012}}</ref>
Suriye müziği, Şam başta olmak üzere özellikle klasik Arap müziği alanında uzun zamandır Arap dünyasının en önde gelen müziği olarak bilinmektedir. Suriye, Esmahan, [[Ferid el-Atraş]] ve şarkıcı [[Lena Şamamyan]] da dahil olmak üzere birçok pan-Arap yıldızı sanat dünyasına kazandırmıştır. Halep şehri, Sabri Mudallal tarafından popüler hale getirilen bir tür [[Endülüs]] şiiri olan Muvaşşah ve [[Sabah Fahri]] gibi popüler yıldızlarla tanınır.


Ağustos 2013'te hükümetin sivillere karşı [[kimyasal silah]] kullandığından şüpheleniliyordu. ABD Dışişleri Bakanı [[John Kerry]], ülkede kimyasal silah kullanıldığının "inkar edilemez" olduğunu ve Devlet Başkanı Beşşar Esad'ın güçlerinin kendi halkına karşı "ahlaki bir müstehcenlik" işlediğini söyledi. Kerry, "Hata yapmayın, Başkan [[Barack Obama|Obama]], dünyanın en savunmasız insanlarına karşı dünyanın en iğrenç silahını kullananların hesap vermesi gerektiğine inanmaktadır. Bugün hiçbir şey bundan daha ciddi değildir ve hiçbir şey bundan daha ciddi bir incelemeye tabi tutulmamaktadır." dedi.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2013/aug/26/syria-us-un-inspection-kerry|title=Iran warns west against military intervention in Syria|access-date=28 August 2013|date=27 August 2013|work=The Guardian}}</ref>
=== Medya ===


Çoğu anayasal korumayı fiilen askıya alan Olağanüstü Hal Kanunu 1963 yılından 21 Nisan 2011 tarihine kadar yürürlükte kaldı.<ref name="decree533">{{cite news|url=http://sana.sy/eng/21/2011/04/22/pr-342711.htm|title=Decrees on Ending State of Emergency, Abolishing SSSC, Regulating Right to Peaceful Demonstration|access-date=30 January 2013|agency=Syrian Arab News Agency|archive-date=28 March 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120328221640/http://sana.sy/eng/21/2011/04/22/pr-342711.htm|date=22 April 2011|url-status=dead}}</ref> Hükümet bu kanunu Golan Tepeleri konusunda İsrail ile devam eden savaş sebebiyle gerekçelendirmişti.
[[Suriye Televizyonu|Televizyon]], her ikisi de [[Birleşik Arap Cumhuriyeti]]'nin bir parçasıyken Suriye ve Mısır'a ilk olarak 1960 yılında gelmiştir. 1976'ya kadar siyah beyaz yayın yapılmıştır. Suriye pembe dizileri doğu Arap dünyasında hatırı sayılır bir izleyici kitlesine sahiptir.


Ağustos 2014'te [[Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği|BM İnsan Hakları]] Şefi [[Navi Pillay]], uluslararası toplumu, 30 Nisan 2014 itibarıyla 191.369 kişinin ölümüyle sonuçlanan ve Pillay'a göre çatışmanın tüm taraflarının cezasız kaldığı savaş suçlarının işlendiği 3 yılı aşkın süredir devam eden iç savaşla mücadelede "felç" olmakla eleştirdi. Azınlık Nusayriler ve Hristiyanlar, İslamcılar ve Suriye İç Savaşı'nda savaşan diğer gruplar tarafından giderek daha fazla hedef alınmaktadır.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2013/02/14/world/middleeast/christians-squeezed-out-by-violent-struggle-in-north-syria.html?pagewanted=all|title=Christians Squeezed Out by Violent Struggle in North Syria|date=13 February 2013|work=The New York Times|author=Güsten, Susanne}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/151013|title=Syria: Sunnis Threatening to Massacre Minority Alawites|date=23 December 2011|publisher=Arutz Sheva|first=Elad|last=Behari}}</ref> Nisan 2017'de [[Amerika Birleşik Devletleri Donanması|ABD Donanması]], ABD hükümetine göre [[2017 İdlib kimyasal saldırısı|Suriyeli sivillere yönelik kimyasal silah saldırısında]] kullanıldığı iddia edilen bir Suriye hava üssüne [[2017 Şayrat bombardımanı|füze saldırısı]] düzenledi.<ref>{{cite web|url=http://www.foxnews.com/world/2017/04/06/us-launches-missiles-into-syria-in-response-to-chemical-weapons-attack.html|title=US launches missiles into Syria in response to chemical weapons attack|date=6 April 2017|publisher=[[Fox News]]|first=Jennifer|last=Griffin}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/turkish-autopsies-confirm-chemical-weapons-used-in-syria-attack-that-killed-scores/2017/04/06/4d660ac4-1aa7-11e7-8003-f55b4c1cfae2_story.html|title=Deadly nerve agent sarin used in Syria attack, Turkish Health Ministry says|date=6 April 2017|newspaper=The Washington Post|first=Louisa|last=Loveluck}}</ref>
Suriye'deki medya kuruluşlarının neredeyse tamamı devlete aittir ve neredeyse tüm gazeteler Baas Partisi tarafından kontrol edilmektedir. Yetkililer, aralarında Suriye İstihbarat Müdürlüğü'nün de bulunduğu birçok ajan çalıştıran birkaç istihbarat teşkilatını işletiyor. [[Suriye İç Savaşı]] sırasında, ünlü karikatürist Akram Raslam da dahil olmak üzere, Suriye'deki birçok sanatçı, şair, yazar ve aktivist hapsedildi ve bazıları öldürüldü.


Kasım 2021'de ABD Merkez Komutanlığı 2019 yılında Suriye'de sivillerin ölümüne neden olan bir hava saldırısını "meşru" olarak nitelendirdi. Bu kabul, [[The New York Times|New York Times]]'ın bir soruşturmasında ordunun onlarca sivilin ölümünü gizlediğinin ortaya çıkmasının ardından geldi.<ref>{{Cite web|url=https://www.france24.com/en/americas/20211115-us-claims-2019-syria-airstrike-investigated-by-ny-times-legitimate|title=US claims 2019 Syria airstrike investigated by NY Times 'legitimate'|access-date=2022-05-09|date=2021-11-15|language=en|website=France 24}}</ref>
=== Sporlar ===
[[Dosya:Aleppo International Stadium, day view, 2009 (2).jpg|küçükresim|[[Halep Uluslararası Stadyumu]]]]


=== İdari bölümler ===
Suriye'deki en popüler sporlar [[futbol]], ​​basketbol, ​​yüzme ve tenistir. Şam, beşinci ve yedinci [[Pan Arap Oyunları]]'na ev sahipliği yapmıştır.
{{Ana|Suriye'nin illeri|Suriye'nin ilçeleri}}
Suriye 14 [[Suriye'nin illeri|ile]], bunlar da 61 [[Suriye'nin ilçeleri|ilçeye]] ve bunlar da kendi içlerinde [[Nahiye|nahiyelere]] bölünmüştür. [[Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi]] fiilen özerk olmakla birlikte merkezi yönetim tarafından tanınmamaktadır.
{| cellpadding="3" border="0"
!
!Numara
!İl
! Başkent
|-
| rowspan="15" |[[Dosya:Syria,_administrative_divisions_-_Nmbrs_-_colored.svg|küçükresim| Suriye'nin illeri]]
|-
| 1
| [[Lazkiye (il)|Lazkiye]]
| [[Lazkiye]]
|-
| 2
| [[İdlib (il)|İdlib]]
| [[İdlib]]
|-
| 3
| [[Halep (il)|Halep]]
| [[Halep]]
|-
| 4
| [[Rakka (il)|Rakka]]
| [[Rakka]]
|-
| 5
| [[Haseke (il)|Haseke]]
| [[Haseke]]
|-
| 6
| [[Tartus (il)|Tartus]]
| [[Tartus]]
|-
| 7
| [[Hama (il)|Hama]]
| [[Hama]]
|-
| 8
| [[Deyrizor (il)|Deyrizor]]
| [[Deyrizor]]
|-
| 9
| [[Humus (il)|Humus]]
| [[Humus, Suriye|Humus]]
|-
| 10
| [[Şam (il)|Şam]]
| [[Şam]]
|-
| 11
| [[Rif Şam]]
| –
|-
| 12
| [[Kuneytire (il)|Kuneytire]]
| [[Kuneytire]]
|-
| 13
| [[Dera (il)|Dera]]
| [[Dera]]
|-
| 14
| [[Süveyde (il)|Süveyde]]
| [[Süveyde]]
|}


=== Suriye mutfağı ===
==== Rojava yarı özerk bölgesi ====
{{Ana|Suriye mutfağı}}
{{Ana|Rojava}}
[[Suriye Kürdistanı|Rojava]]{{efn|"Rojava" ("Batı") ismi ilk olarak bölgedeki [[PYD]] liderliğindeki hükümet tarafından kullanılmış, 2016 yılında bu isim kullanımdan kaldırılmıştır.{{sfnp|Lister|2015|p=154}}{{sfnp|Allsopp|van Wilgenburg|2019|p=89}}<ref>{{Cite web|url=https://www.kurdistan24.net/en/news/51940fb9-3aff-4e51-bcf8-b1629af00299/-Rojava--no-longer-exists---Northern-Syria--adopted-instead-|title='Rojava' no longer exists, 'Northern Syria' adopted instead|website=Kurdistan24}}</ref> O zamandan beri bu isim yerel halk ve uluslararası gözlemciler tarafından kullanılmaya devam etmektedir.}} olarak da bilinen [[Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi]] (KDSÖY), Suriye'nin kuzeydoğusunda yer alan [[de facto]] bir [[Özerk idari bölüm|özerk bölgedir]].{{sfnp|Allsopp|van Wilgenburg|2019|pp=11, 95}}{{sfnp|Zabad|2017|pp=219, 228}} [[Afrin Bölgesi|Afrin]], [[Cezire Kantonu|Cezire]], [[Fırat Bölgesi|Fırat]], [[Rakka]], [[Tabka]], [[Menbic]] ve [[Deyrizor]] bölgelerinde kendi kendini yöneten alt bölgelerden oluşmaktadır.{{sfnp|Allsopp|van Wilgenburg|2019|pp=97–98}}<ref name="Second conference of Shahba region2">{{cite web|url=http://cantonafrin.com/en/news/view/1658.a-delegation-from-the-democratic-administration-of-self-participate-in-the-second-conference-of-the-el--shahba-region.html|title=Delegation from the Democratic administration of Self-participate of self-participate in the first and second conference of the Shaba region|access-date=12 June 2016|archive-date=9 August 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160809175326/http://cantonafrin.com/en/news/view/1658.a-delegation-from-the-democratic-administration-of-self-participate-in-the-second-conference-of-the-el--shahba-region.html|date=4 February 2016|publisher=Cantonafrin.com|url-status=dead}}</ref> Bölge 2012 yılında, devam eden [[Suriye Kürdistanı çatışmaları|Rojava çatışması]] ve resmi askeri gücü [[Suriye Demokratik Güçleri|Suriye Demokratik Güçlerinin]] (SDG) de yer aldığı daha geniş Suriye İç Savaşı bağlamında fiili özerkliğini kazandı.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-49973218|title=Turkey's Syria offensive explained in four maps|access-date=1 November 2019|date=14 October 2019|work=BBC News}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.alaraby.co.uk/english/news/2016/12/30/syria-kurds-adopt-constitution-for-autonomous-federal-region|title=Syria Kurds adopt constitution for autonomous federal region|access-date=5 October 2018|archive-date=5 October 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181005194832/https://www.alaraby.co.uk/english/news/2016/12/30/syria-kurds-adopt-constitution-for-autonomous-federal-region|date=31 December 2016|publisher=TheNewArab|url-status=live}}</ref>


[[Rojava'nın dış ilişkileri|Bazı dış ilişkilere]] sahip olmakla birlikte, bölge [[Katalonya Parlamentosu]] dışında Suriye hükümeti de dahil olmak üzere herhangi bir devlet tarafından resmi olarak özerk olarak tanınmamaktadır.<ref name="russia-mediates2">{{cite news|url=https://www.economist.com/news/21690203-city-was-once-syrias-largest-faces-siege-assadu2019s-grip-tightens|title=Syria's war: Assad on the offensive|access-date=1 May 2016|date=13 February 2016|newspaper=[[The Economist]]}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.hawarnews.com/en/haber/umar-catalonian-recognition-of-aanes-is-the-beginning-h27342.html|title=Umar: Catalonian recognition of AANES is the beginning|access-date=2021-10-27|archive-date=26 October 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211026094527/https://hawarnews.com/en/haber/umar-catalonian-recognition-of-aanes-is-the-beginning-h27342.html|date=26 October 2021|language=en|website=[[Hawar News Agency]]|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.kurdistan24.net/en/story/25991-Catalan-parliament-recognizes-administration-in-northeast-Syria|title=Catalan parliament recognizes administration in northeast Syria|access-date=2021-10-27|archive-date=21 October 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211021074228/https://www.kurdistan24.net/en/story/25991-Catalan-parliament-recognizes-administration-in-northeast-Syria|date=21 October 2021|language=en|website=[[Kurdistan24]]|last=van Wilgenburg|first=Wladimir|author-link=Wladimir van Wilgenburg|url-status=live}}</ref> KDSÖY, diğer parti ve örgütlerle diyaloglarında evrensel [[Demokrasi|demokratik]], [[Sürdürülebilirlik|sürdürülebilir]], özerk [[Siyasi çoğulculuk|çoğulcu]], [[Kanun önünde eşitlik|eşit]] ve [[Jineoloji|feminist]] politikaları için yaygın bir desteğe sahiptir.<ref name="tandfonline.com2">{{Cite journal|url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/14650045.2018.1554564|title=Beyond Orientalism: Exploring the Distinctive Feminism of democratic confederalism in Rojava|issue=4|pages=1–25|journal=Geopolitics|year=2018|volume=26|doi=10.1080/14650045.2018.1554564|last1=Shahvisi|first1=Arianne|s2cid=149972015}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://anfenglish.com/news/german-mp-jelpke-rojava-needs-help-against-corona-pandemic-42546|title=German MP Jelpke: Rojava needs help against Corona pandemic|website=ANF News}}</ref><ref>{{Cite journal|url=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14650045.2018.1531283|title=Gender Revolution in Rojava: The Voices beyond Tabloid Geopolitics|date=29 October 2018|issue=4|pages=1023–1045|journal=Geopolitics|volume=26|doi=10.1080/14650045.2018.1531283|first1=Bahar|last1=Şimşek|first2=Joost|last2=Jongerden}}</ref><ref>{{Cite journal|url=http://www.doiserbia.nb.rs/img/doi/0353-5738/2020/0353-57382003319B.pdf|title=Non-territorial autonomy and gender equality: The case of the Autonomous Administration of North and East Syria - Rojava|date=22 May 2020|issue=3|pages=277–448|journal=Philosophy and Society|volume=31|doi=10.2298/FID2003319B|last=Burç|first=Rosa|s2cid=226412887}}</ref> Kuzeydoğu Suriye çok etnikli bir bölgedir ve büyük etnik [[Kürtler|Kürt]], [[Araplar|Arap]] ve [[Süryaniler|Süryani]] nüfusu ile daha küçük etnik [[Suriye Türkmenleri|Türkmen]], [[Suriye'deki Ermeniler|Ermeni]], [[Çerkesler|Çerkes]] ve [[Yezîdîler|Yezidi]] topluluklarına ev sahipliği yapmaktadır.{{sfnp|Allsopp|van Wilgenburg|2019|pp=xviii, 112}}{{sfnp|Zabad|2017|pp=219, 228–229}}<ref>{{Cite book|title=The Battle for the Mountain of the Kurds|pages=12|location=Oakland, CA|publisher=PM Press, Kairos|quote=Afrin was the home to the largest Ezidi minority in Syria.|year=2019|isbn=978-1-62963-651-1|translator-first=Thomas|translator-last=Schiffmann|last=Schmidinger|first=Thomas}}</ref>
[[Dosya:Fattoush.JPG|küçükresim|[[Fettuş]], bir Suriye ekmek salatası]]


Bölge yönetiminin destekçileri, [[Adem-i merkeziyetçilik|adem-i merkeziyetçiliği]], [[Cinsiyet eşitliği|toplumsal cinsiyet eşitliğini]],{{sfnp|Zabad|2017|p=219}}{{sfnp|Allsopp|van Wilgenburg|2019|pp=156–163}} çevresel sürdürülebilirliği, sosyal [[Ekoloji|ekolojiyi]] ve dini, kültürel ve siyasi çeşitliliğe çoğulcu hoşgörüyü teşvik eden [[Anarşizm|anarşist]], [[Feminizm|feminist]] ve [[Liberteryen sosyalizm|özgürlükçü sosyalist]] bir ideolojiye dayanan [[Doğrudan demokrasi|doğrudan demokratik]] hedefleri olan resmi olarak [[laik]] bir yönetim{{sfnp|Allsopp|van Wilgenburg|2019|pp=xviii, 66, 200}} olduğunu ve bu değerlerin [[Rojava Anayasası|anayasasına]], toplumuna ve siyasetine yansıdığını belirtmekte ve bunun doğrudan [[Bağımsızlık|bağımsızlıktan]] ziyade bir bütün olarak [[Federasyon|federalleşmiş]] bir Suriye için bir model olduğunu ifade etmektedirler.<ref name="marriage2">{{cite web|url=http://aranews.net/2016/02/syria-kurds-challenging-traditions-promote-civil-marriage/|title=Syria Kurds challenging traditions, promote civil marriage|access-date=23 August 2016|archive-date=22 February 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160222111444/http://aranews.net/2016/02/syria-kurds-challenging-traditions-promote-civil-marriage/|date=20 February 2016|publisher=[[ARA News]]|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=http://aranews.net/2016/05/poyd-leader-current-sdf-operation-recapture-northern-countryside-raqqa-not-city/|title=PYD leader: SDF operation for Raqqa countryside in progress, Syria can only be secular|access-date=8 October 2016|archive-date=1 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161001094203/http://aranews.net/2016/05/poyd-leader-current-sdf-operation-recapture-northern-countryside-raqqa-not-city/|date=28 May 2016|publisher=[[ARA News]]|url-status=dead}}</ref><ref name="utopia2">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/09/30/opinion/the-kurds-democratic-experiment.html|title=The Kurds' Democratic Experiment|access-date=20 May 2016|date=30 September 2015|work=[[The New York Times]]|last=Ross|first=Carne}}</ref><ref>{{cite book|url=http://newworldsummit.eu/wp-content/uploads/2015/06/NWA5-Stateless-Democracy1.pdf|title=Stateless Democracy|access-date=19 April 2016|archive-date=25 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161025095239/http://newworldsummit.eu/wp-content/uploads/2015/06/NWA5-Stateless-Democracy1.pdf|chapter=Introduction|date=2015|page=19|location=Utrecht|publisher=BAK|isbn=978-90-77288-22-1|last1=In der Maur|first1=Renée|last2=Staal|first2=Jonas|url-status=dead}}</ref><ref name="Jongerden2">{{cite web|url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/12/turkey4358b.pdf|title=Rethinking Politics and Democracy in the Middle East|access-date=9 October 2016|archive-date=15 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160315143043/http://ekurd.net/mismas/articles/misc2012/12/turkey4358b.pdf|date=6 December 2012|publisher=[[Ekurd.net]]|last=Jongerden|first=Joost|url-status=dead}}</ref> Bölge yönetimi ayrıca bazı [[Partizanlık|partizan]] ve partizan olmayan kaynaklar tarafından [[Otoriteryanizm|otoriterlik]], Suriye hükümetine destek,{{sfnp|Allsopp|van Wilgenburg|2019|pp=94, 130–131, 184}} [[Kürtleştirme]] ve yerinden etme ile suçlandı.{{Kaynak belirt}}
Suriye mutfağı, kendine has yemeklerin ortaya çıktığı Suriye bölgeleriyle bağlantılı olarak, malzemeleri bakımından zengin ve çeşitlidir. Suriye yemekleri çoğunlukla Güney Akdeniz, Yunan ve [[Batı Asya]] yemeklerinden oluşur. Bazı Suriye yemekleri de Türk ve Fransız mutfağından evrilmiştir: [[şiş kebap]], kabak dolması ve [[dolma|yabraʾ]] (yaprak kelimesinden türemiştir) gibi yemekler.


13 Ekim 2019'da SDG, Türkiye ve [[Suriye Millî Ordusu|Türkiye destekli Suriyeli isyancıların]] sınır ötesi saldırısının bir parçası olarak Türkiye'nin bu şehirlere yönelik bir saldırısını caydırmak amacıyla Suriye Ordusu ile SDG'nin elindeki Menbic ve Kobani şehirlerine girmesine izin veren bir anlaşmaya vardığını duyurdu.<ref>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/us-syria-security-towns-report-idUSKBN1WS0K0|title=Report: Syrian army to enter SDF-held Kobani, Manbij|access-date=1 November 2019|date=14 October 2019|website=Reuters}}</ref> Suriye Ordusu ayrıca SDG ile birlikte Suriye'nin kuzeyinde Suriye-Türkiye sınırı boyunca konuşlandı ve Ayn İsa ve Tel Tamer gibi SDG'nin elindeki bazı şehirlere girdi.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-syria-security-government-sdf-idUSKBN1WS0PF|title=Syrian army to deploy along Turkish border in deal with Kurdish-led forces|access-date=1 November 2019|date=14 October 2019|website=Reuters}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/syrian-army-moves-to-confront-turkish-forces-as-us-withdraws/|title=Syrian army moves to confront Turkish forces as US withdraws|access-date=1 November 2019|date=14 October 2019|website=Times of Israel}}</ref> [[Soçi Mutabakatı (2019)|İkinci Kuzey Suriye Tampon Bölgesi]]'nin oluşturulmasının ardından SDG, Suriye hükümeti ile SDG arasında siyasi bir çözüme ulaşılması halinde Suriye Ordusu ile işbirliği yapmaya hazır olduğunu açıkladı.<ref>{{cite web|url=https://uk.reuters.com/article/uk-syria-security-idUKKBN1X319A|title=Syrian Kurds accuse Turkey of violations, Russia says peace plan on track|access-date=1 November 2019|date=24 October 2019|website=Reuters}}</ref>
Suriye mutfağını oluşturan başlıca yemekler; [[içli köfte|kibbe]], [[humus]], [[tabbule]], [[fettuş]], [[süzme yoğurt|labne]], [[şavurma]], [[müceddere]], [[sürke|şankliş]], [[pastırma]], [[sucuk]] ve [[baklava]]dır. Baklava, içi kıyılmış fındıkla doldurulmuş ve balla ıslatılmış yufkadan yapılır. Suriyeliler, meze çeşitlerini genellikle ana yemekten önce servis ederler. [[Zahter]], kıyılmış sığır eti ve peynirli [[menâkiş]], popüler [[ordövr]]lerdir. Arap gözlemesi olan hubz her zaman meze ile birlikte yenir.


=== En büyük şehirler ===
Suriye'de içecekler günün saatine ve duruma göre değişir. [[Arap kahvesi]], genellikle sabahları kahvaltıda veya akşamları hazırlanan en bilinen sıcak içecektir. Genellikle misafirlere ikram edilir veya yemekten sonra içilir. Alkollü bir içecek olan [[Arak]], daha çok özel günlerde servis edilen bir içecektir. Diğer Suriye içecekleri arasında [[ayran]], cellab, beyaz kahve ve El Şark adında yerel olarak üretilen bir bira yer almaktadır.
{{Suriye'nin en büyük şehirleri}}


== Nüfus ==
=== Tarım reformu ===
Suriye'de birbiriyle ilişkili üç programdan oluşan tarım reformu tedbirleri uygulamaya konuldu: Tarım işçileri ile toprak sahipleri arasındaki ilişkileri düzenleyen mevzuat; özel ve devlet arazilerinin mülkiyetini ve kullanımını düzenleyen ve köylülerin ekonomik örgütlenmesini yönlendiren mevzuat ve tarımsal üretimi devlet kontrolü altında yeniden düzenleyen tedbirler.<ref>Heydemann, Steven. Authoritarianism in Syria. Ithaca: Cornell UP, 1999. Print. Pg.110</ref> Toprak mülkiyetindeki yüksek eşitsizlik seviyelerine rağmen bu reformlar, 1958'den 1961'e kadar toprağın yeniden dağıtımında, bağımsızlıktan bu yana Suriye tarihindeki diğer tüm reformlardan daha fazla ilerleme kaydedilmesini sağladı.
{{Tarihî nüfus
|source = [[Suriye Merkezi İstatistik Bürosu]], 2011<ref>{{Web kaynağı | başlık = 1960, 1970, 1981, 1994, 2004 nüfus sayımları ve 2005–2011 yılları arasındaki tahminlere göre Suriye nüfusu (000) | url = http://www.cbssyr.sy/yearbook/2011/Data-Chapter2/TAB-10-2-2011.htm | yayıncı = Central Bureau of Statistics | erişimtarihi = 18 Ekim 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151023010741/http://www.cbssyr.sy/yearbook/2011/Data-Chapter2/TAB-10-2-2011.htm | arşivtarihi = 23 Ekim 2015 | ölüurl = evet | dil = İngilizce }}</ref>
|title = Nüfus tarihçesi
|percentages = pagr
|1960 |4565000
|1970 |6305000
|1981 |9046000
|1994 |13782000
|2004 |17921000
|2011 |21124000
|2015 |18734987
|2019 |18528105
|footnote = 2019 tahmini<ref>{{Web kaynağı | url = https://population.un.org/wpp/DataQuery/ | başlık = World Population Prospects – Population Division – United Nations | yayıncı = population.un.org | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180922024646/https://population.un.org/wpp/DataQuery/ | arşivtarihi = 22 Eylül 2018 | erişimtarihi = 16 Ağustos 2020 | ölüurl = hayır }}</ref>
}}
'''Suriye etnik yapısı''': % 60-70 [[Araplar|Arap]] veya Araplaşmış, % 7-10 [[Kürtler|Kürt]], % 5-6 Süryani, % 5-6 [[Türkler|Türk]], % 3 [[Ermeniler|Ermeni]], % 1 [[Çerkesler|Çerkes]], % 23 diğer, ayrıca [[Filistinliler|Filistinli]] ve Iraklı mülteciler.


İlk yasa (134 sayılı kanun; 4 Eylül 1958'de kabul edildi) köylülerin mobilizasyonu ve köylü haklarının genişletilmesi konusundaki endişelere yanıt olarak çıkarıldı.<ref name="Heydemann, Steven 19992">Heydemann, Steven. Authoritarianism in Syria. Ithaca: Cornell UP, 1999. Print.</ref> Bu yasa, ortakçıların ve tarım işçilerinin toprak sahipleri karşısındaki konumlarını güçlendirmek için tasarlanmıştı.<ref name="Heydemann, Steven 19992" /> Bu yasa, özellikle kadınlar ve gençler için çalışma koşullarının düzenlenmesine, çalışma saatlerinin belirlenmesine ve ücretli işçiler için asgari ücret ilkesi ile ortakçılar için hasadın adil bir şekilde paylaştırılmasına olanak tanıyacak yeni yasaların uygulanacağını duyuran Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığının kurulmasına yol açtı.<ref>Heydemann, Steven. Authoritarianism in Syria. Ithaca: Cornell UP, 1999. Print. Pg 111.</ref> Ayrıca, ev sahiplerini hem yazılı hem de sözlü sözleşmelere uymakla yükümlü kılmış, toplu pazarlığı tesis etmiş, işçi tazminatı, sağlık, barınma ve istihdam hizmetleri için hükümler içermiştir.<ref name="Heydemann, Steven 19992" /> 134 sayılı Kanun sadece işçileri korumak için tasarlanmamıştı. Aynı zamanda toprak sahiplerinin kendi sendikalarını kurma haklarını da kabul ediyordu.<ref name="Heydemann, Steven 19992" />
'''[[Din]]i gruplar''': [[Sünnilik|Sünni]] (% 60), [[Nusayri]] (% 11), [[Hristiyanlık|Hristiyan]] (% 16), [[Dürzî]] (% 3) ve az sayıda diğer [[Şiî İslam]]i hizipler ([[İsmailî]], [[Câferî]]), çok az sayıda da [[Yahudiler|Yahudi]] ve [[Yezidi]].
<gallery>
Image: Syria pop.jpg |Ülkeye Ait Nüfus Yoğunluğu Haritası (1993)
Image: Syria-Religion-Map.jpg| Suriye'nin Din ve Mezhep Haritası
Image: Christianity in Syria.png| Suriye'deki Hristiyanlar
</gallery>


=== İnternet ve telekomünikasyon ===
== Bilgiler ==
[[Suriye'de telekomünikasyon]] [[İletişim ve Teknoloji Bakanlığı (Suriye)|İletişim ve Teknoloji Bakanlığı]] tarafından denetlenmektedir.<ref>{{cite web|url=http://www.moct.gov.sy/moct/?q=ar|title=وزارة الاتصالات والتقانة|access-date=28 August 2013|archive-date=20 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130820050013/http://moct.gov.sy/moct/?q=ar|publisher=Moct.gov.sy|url-status=dead}}</ref> Buna ek olarak, [[Syrian Telecom]] devlet internet erişiminin dağıtımında ayrılmaz bir rol oynamaktadır.<ref>{{cite web|url=http://www.ste.gov.sy/|title=AT&T – 4G LTE, Cell Phones, U-verse, TV, Internet & Phone Service|access-date=28 August 2013|archive-date=23 July 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130723080155/https://www.ste.gov.sy/|publisher=Ste.gov.sy|url-status=dead}}</ref> [[Suriye Elektronik Ordusu]] siber uzayda hükümet yanlısı askeri bir grup olarak hizmet vermektedir ve uzun süredir hacktivist grup [[Anonymous (hacker grubu)|Anonymous]]'un düşmanı olarak kabul edilmektedir.<ref>{{cite web|url=https://www.vice.com/en_uk/read/the-syrian-electronic-army-hacked-the-bbc|title=The Syrian Electronic Army Are at Cyber War with Anonymous|access-date=28 August 2013|date=4 April 2013|work=Vice (magazine)|last=Katerji|first=Oz}}</ref> [[İnternet sansürü]] yasaları nedeniyle Mart 2011 ile Ağustos 2012 arasında 13.000 internet [[Aktivizm|aktivisti]] tutuklandı.<ref>{{Cite book|url=https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-94-007-5860-5_21|title=Internet Anonymity in Syria, Challenges and Solution|pages=177–186|series=Lecture Notes in Electrical Engineering|year=2013|volume=215|isbn=978-94-007-5859-9|doi=10.1007/978-94-007-5860-5_21|last1=Eissa|first1=T|last2=Cho|first2=Gi-Hwan}}</ref>
* Kullanılan telefon hatları: 1.313 milyon (1997)
* Radyo yayın istasyonları: AM 14, FM 2, kısa dalga 1 (1998)
* Radyolar: 4.15 milyon (1997)
* Televizyon yayını yapan istasyonlar: 44 (1995)
* Televizyonlar: 1.05 milyon (1997)
* İnternet servis sağlayıcıları: 1 (2000)
* İnternet kullanıcıları: 20,000 (2000)


== İdari bölümler ==
== Ekonomi ==
{{Ana|Suriye ekonomisi|Suriye'de endüstri|Suriye'de turizm}}{{multiple image|image1=Syria Export Treemap.png|width1=350px|alt1=|thumbtime1=|caption1=İç savaş öncesi Suriye İhracat Ağaç Haritası|image2=2014 Syria Products Export Treemap.png|width2=350px|alt2=|thumbtime2=|caption2=Harvard Atlas of Economic Complexity'den Ürünlere Göre Suriye İhracat Ağaç Haritası (2014)}}[[Dosya:GDP_per_capita_development_of_Syria.svg|küçükresim| Suriye'de kişi başına reel GSYİH'nın 1820'den bu yana tarihsel gelişimi]]
{{Ana| Suriye'nin illeri}}
2015 itibarıyla Suriye ekonomisi, azalan gümrük ve gelir vergileri gibi doğası gereği güvenilmez gelir kaynaklarına dayanmakta ve bu kaynaklar büyük ölçüde [[İran]]'dan alınan kredilerle desteklenmektedir.<ref name="revenues_shrink2">{{cite news|url=https://www.dailystar.com.lb/Business/Regional/2015/May-30/299784-syria-regime-revenues-shrink-as-losses-mount.ashx|title=Syria regime revenues shrink as losses mount|access-date=31 May 2015|agency=Agence France-Presse|date=30 May 2015|work=The Daily Star}}</ref> İran'ın Suriye İç Savaşı sırasında Suriye'ye yılda 6 milyar ile 20 milyar ABD coları arasında harcama yaptığına inanılıyor.<ref>{{cite news|url=https://www.dailystar.com.lb/News/Middle-East/2015/Jun-11/301349-iran-spends-billions-to-prop-up-assad.ashx|title=Iran spends billions to prop up Assad|access-date=11 June 2015|agency=Bloomberg|date=11 June 2015|publisher=TDA}}</ref> Suriye ekonomisi %60 daraldı ve [[Suriye lirası]] %80 değer kaybetti; ekonomi kısmen [[Kamu İktisadi Teşebbüsü|devlete ait]], kısmen de [[savaş ekonomisi]] haline geldi.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/business-33244164|title=Syria's economy cut in half by conflict|access-date=24 June 2015|date=23 June 2015|work=BBC News}}</ref> Devam etmekte olan Suriye İç Savaşı'nın başlangıcında Suriye, [[Dünya Bankası]] tarafından "alt orta gelirli ülke" olarak sınıflandırılmıştı.<ref name="data.worldbank.org2">{{cite web|url=http://data.worldbank.org/about/country-classifications/country-and-lending-groups|title=Country and Lending Groups|access-date=26 July 2012|archive-date=18 March 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110318125456/http://data.worldbank.org/about/country-classifications/country-and-lending-groups|publisher=World Bank|url-status=dead}}</ref> 2010 yılında Suriye petrol ve tarım sektörlerine bağımlı kaldı.<ref name="wbbrief2">{{cite web|url=http://siteresources.worldbank.org/INTSYRIANARAB/Resources/Syria_Web_brief.pdf|title=Syria Country Brief, September 2010|publisher=World Bank}}</ref> Petrol sektörü ihracat gelirlerinin yaklaşık %40'ını sağlıyordu.<ref name="wbbrief2" /> Kanıtlanmış [[Açık deniz sondajı|açık deniz sondajları]], Suriye ve Kıbrıs arasındaki Akdeniz tabanında büyük miktarda petrol bulunduğunu gösterdi.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=iW9VAAAAYAAJ&pg=PA209|title=Transactions of the American Institute of Mining and Metallurgical Engineers|date=1921|publisher=The Institute of Mining and Metallurgical Engineers}}</ref> Tarım sektörü GSYH'nin yaklaşık %20'sine ve istihdamın %20'sine katkıda bulunmaktadır. Petrol rezervlerinin önümüzdeki yıllarda azalması beklenmektedir ve Suriye şimdiden net petrol ithalatçısı haline gelmiştir.<ref name="wbbrief2" /> İç savaşın başlamasından bu yana ekonomi %35 oranında küçüldü ve Suriye lirası savaş öncesi değerinin altıda birine düştü.<ref name="economycrumble">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2013/07/14/world/middleeast/government-in-syria-searches-for-answers-as-economy-crumbles.html|title=Syria Weighs Its Tactics as Pillars of Its Economy Continue to Crumble|access-date=13 July 2013|date=13 July 2013|newspaper=The New York Times}}</ref> Hükümet İran, Rusya ve Çin'den gelen kredilere giderek daha fazla bel bağlamaktadır.<ref name="economycrumble" />
[[Dosya:Syrnumbered.png|300px|sağ]]
Suriye yönetimsel olarak [[Suriye'nin illeri|on dört ile]] bölünmüştür. En yüksek yönetimsel bölüm olan il Suriye'de [[Arapça]] محافظة ''muhafaza'' olarak adlandırılır. On dört il, Arapça منطقة ''mıntıka'' olarak adlandırılan altmış ilçeye, ilçeler de Arapça ناحية nahiye diye adlandırılan 206 bucağa bölünmüştür. Bucaklar, en küçük yönetimsel birim olan köyleri içinde barındırır.


Ekonomi, protestocuları yatıştırmak ve [[Uluslararası rezervler|döviz rezervlerini]] korumak için sübvansiyonları artıran ve ticaret kontrollerini sıkılaştıran hükümet tarafından büyük ölçüde düzenlenmektedir.<ref name="CIA" /> Uzun vadeli ekonomik kısıtlamalar arasında dış ticaret engelleri, azalan petrol üretimi, yüksek işsizlik, artan bütçe açıkları ve tarımda yoğun kullanım, hızlı nüfus artışı, endüstriyel genişleme ve su kirliliği nedeniyle su kaynakları üzerinde artan baskı yer almaktadır.<ref name="CIA" /> [[Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı|UNDP]] 2005 yılında Suriye nüfusunun %30'unun yoksulluk içinde yaşadığını ve %11,4'ünün geçim seviyesinin altında yaşadığını açıkladı.<ref name="USDoS2">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/outofdate/bgn/syria/85051.htm|title=Background Note: Syria|work=[[United States Department of State]], Bureau of Near Eastern Affairs, May 2007}}</ref>
# [[Şam (il)|Şam]] (مُحافظة دمشق) ([[Şam]])
# [[Rif Şam (il)|Rif Şam]] (مُحافظة ريف دمشق) ([[Şam]])
# [[Kuneytire (il)|Kuneytire]] (قنيطرة الخراب) ([[Kuneytire]])
# [[Dera (il)|Dera]] (مُحافظة درعا) ([[Dera]])
# [[Süveyde (il)|Süveyde]] (مُحافظة السويداء) ([[Süveyde]])
# [[Humus (il)|Humus]] (مُحافظة حمص) ([[Humus, Suriye|Humus]])
# [[Tartus (il)|Tartus]] (مُحافظة طرطوس) ([[Tartus]])
# [[Lazkiye (il)|Lazkiye]] (مُحافظة اللاذقية) ([[Lazkiye]])
# [[Hama (il)|Hama]] (مُحافظة حماه) ([[Hama]])
# [[İdlip (il)|İdlip]] (مُحافظة ادلب) ([[İdlip]])
# [[Halep (il)|Halep]] (مُحافظة حلب) ([[Halep]])
# [[Rakka (il)|Rakka]] (مُحافظة الرقة) ([[Rakka]])
# [[Deyrizor (il)|Deyrizor]] (مُحافظة دير الزور) ([[Deyrizor]])
# [[Haseke (il)|Haseke]] (مُحافظة الحسكة) ([[Haseke]])


Suriye'nin küresel ihracattaki payı 2001 yılından bu yana kademeli olarak azaldı.<ref name="wbgrowth102">{{cite web|url=http://siteresources.worldbank.org/INTDEBTDEPT/Resources/468980-1218567884549/5289593-1224797529767/5506237-1270144995464/DFSG03SyriaFR.pdf|title=Economic Challenges and Reform Options for Syria: A Growth Diagnostics Report|date=21 February 2011|page=10|publisher=World Bank}}</ref> Kişi başına reel GSYİH büyümesi 2000-2008 döneminde yılda sadece %2,5 oldu.<ref name="wbgrowth102" /> İşsizlik oranı %10'un üzerinde seyretmektedir. Yoksulluk oranları 2004'te %11'den 2007'de %12,3'e yükseldi.<ref name="wbgrowth102" /> 2007 yılında Suriye'nin başlıca ihracat kalemleri arasında [[fenetilin]] hapları (captagon olarak bilinen yasadışı bir uyuşturucu), ham petrol, rafine ürünler, ham pamuk, giysi, meyve ve tahıl yer almaktadır. Suriye'nin ithalatının büyük bölümünü sanayi için gerekli hammaddeler, taşıtlar, tarım ekipmanları ve ağır makineler oluşturmaktadır. Petrol ihracatından elde edilen gelirler ve Suriyeli işçilerden gelen işçi dövizleri hükümetin en önemli döviz kaynaklarıdır.<ref name="USDoS2">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/outofdate/bgn/syria/85051.htm|title=Background Note: Syria|work=[[United States Department of State]], Bureau of Near Eastern Affairs, May 2007}}</ref>
== Eğitim ==
[[Dosya:Damascus University.jpg|küçükresim|Baramkeh'deki [[Şam Üniversitesi]]]]
[[Dosya:Aleppo_soap_01.jpg|sol|küçükresim| [[Halep sabunu]]]]
Siyasi istikrarsızlık gelecekteki ekonomik kalkınma için önemli bir tehdit oluşturmaktadır.<ref name="ief2">{{cite web|url=http://www.heritage.org/index/country/syria|title=Syria|publisher=Index of Economic Freedom}}</ref> Yabancı yatırımlar; şiddet, hükümet kısıtlamaları, ekonomik yaptırımlar ve uluslararası izolasyon nedeniyle kısıtlanmaktadır. Suriye ekonomisi ayrıca devlet bürokrasisi, düşen petrol üretimi, artan bütçe açıkları ve enflasyon nedeniyle de sekteye uğramaktadır.<ref name="ief2" />


2011'deki iç savaştan önce hükümet, ekonomisini çeşitlendirmek ve petrol ile tarıma olan bağımlılığını azaltmak için turizm, doğal gaz ve hizmet sektörlerine yeni yatırımlar çekmeyi umuyordu. Hükümet çoğu piyasayı liberalleştirmeyi amaçlayan ekonomik reformlar yapmaya başladı, ancak bu reformlar yavaş ve geçici oldu ve 2011'de çatışmaların patlak vermesinden bu yana tamamen tersine döndü.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-syria-economy-socialist-idUSBRE8630FA20120704|title=Syria reverts to socialist economic policies to ease tension|access-date=27 October 2012|date=4 July 2012|work=Reuters}}</ref>
Eğitim 6 ila 12 yaş arası için ücretsiz ve zorunludur. Eğitim, 6 yıllık ilköğretimi takiben 3 yıllık genel veya mesleki eğitim ve 3 yıllık akademik veya mesleki programdan oluşur. [[Yükseköğretim|Ortaöğretim sonrası]] için okullara toplam kayıt 150.000'in üzerindedir. 15 yaş ve üstü Suriyelilerin okuryazarlık oranı erkeklerde %90,7 ve kadınlarda %82,2'dir.
[[Dosya:Al-Hamidiyah_Souq_02.jpg|küçükresim| 2010 yılında Şam'daki [[Hamidiye Çarşısı (Şam)|Hamidiye Çarşısı]]]]
[[Dosya:Beach_Latakia_4.jpg|küçükresim| 2014'te [[Lazkiye|Lazkiye'de]] bir koy]]
Suriye'de devam eden iç savaş nedeniyle 2012 yılı itibarıyla Suriye'nin toplam ihracatı üçte iki oranında azaldı, 2010 yılındaki 12 milyar ABD xoları değerinden 2012 yılında sadece 4 milyar ABD doları değerine düştü.<ref name="AFP economy3">{{cite news|url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5iIP7T7v6W5nxdJfSVrQhm5aszqgQ?docId=CNG.7610691ef383e1f07fd5e86d87ebce6e.561|title=Syria's battling economy may hold on with help from friends|access-date=28 August 2012|agency=Agence France-Presse|archive-date=23 August 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120823112658/https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5iIP7T7v6W5nxdJfSVrQhm5aszqgQ?docId=CNG.7610691ef383e1f07fd5e86d87ebce6e.561|url-status=dead}}</ref> Suriye'nin GSYİH'si 2011 yılında %3'ün üzerinde azaldı<ref>{{cite news|url=http://www.ft.com/cms/s/0/2ceb7690-50df-11e1-8cdb-00144feabdc0.html|title=Syria's ailing economy hits citizens and regime|access-date=24 August 2012|date=6 February 2012|work=Financial Times}}</ref> ve 2012 yılında da %20 oranında azalması beklenmekteydi.<ref>{{cite web|url=http://www.huffingtonpost.com/2012/12/10/syrian-economy-2012_n_2270103.html|title=Syrian Economy To Shrink By 20 Percent in 2012 As Country Struggles With War|date=12 October 2012|work=HuffPost}}</ref>


2012 yılı itibarıyla, Suriye'nin özellikle petrol ve turizm sektörleri harap oldu, devam eden iç savaş nedeniyle 5 milyar ABD doları kaybedildi.<ref name="AFP economy3">{{cite news|url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5iIP7T7v6W5nxdJfSVrQhm5aszqgQ?docId=CNG.7610691ef383e1f07fd5e86d87ebce6e.561|title=Syria's battling economy may hold on with help from friends|access-date=28 August 2012|agency=Agence France-Presse|archive-date=23 August 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120823112658/https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5iIP7T7v6W5nxdJfSVrQhm5aszqgQ?docId=CNG.7610691ef383e1f07fd5e86d87ebce6e.561|url-status=dead}}</ref> Devam eden iç savaş nedeniyle ihtiyaç duyulan yeniden yapılanma 10 milyar ABD dolarına mal olacaktır.<ref name="AFP economy3" /> Yaptırımlar hükümetin mali kaynaklarını tüketmiştir. ABD ve Avrupa Birliğinin 2012 yılında yürürlüğe giren petrol ithalatı yasaklarının Suriye'ye ayda yaklaşık 400 milyon dolara mal olduğu tahmin edilmektedir.<ref name="shortap2">{{cite news|url=http://hosted2.ap.org/KRGIFM/a7000fba28184ed9b6491e7afba69917/Article_2013-01-22-Syria-Floundering%20Economy/id-5e0da121530445049c514a7ebd88e494|title=Syrians struggle with shortages as economy buckles|agency=Associated Press|archive-date=13 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130513183900/http://hosted2.ap.org/KRGIFM/a7000fba28184ed9b6491e7afba69917/Article_2013-01-22-Syria-Floundering%20Economy/id-5e0da121530445049c514a7ebd88e494|date=22 January 2013|url-status=dead}}</ref>
[[Dosya:UIS Literacy Rate Syria population plus15 1980 2015.png|küçükresim|Suriye'deki yetişkin [[okuryazarlık]] oranı (UNESCO İstatistik Enstitüsü)]]


Turizmden elde edilen gelirler dramatik bir şekilde düştü, savaştan önce %90 olan otel doluluk oranları Mayıs 2012'de %15'in altına indi.<ref name="economyhang2">{{cite web|url=http://carnegieendowment.org/2012/06/20/syrian-economy-hanging-by-thread/dwq7|title=The Syrian Economy: Hanging by a Thread|date=20 June 2012|publisher=Carnegie Endowment for International Peace}}</ref> Turizm sektöründe çalışanların yaklaşık %40'ı savaşın başlangıcından bu yana işlerini kaybetmiştir.<ref name="economyhang2" />
1967'den beri, tüm okullar, kolejler ve üniversiteler [[Baas Partisi]] hükûmetinin yakın denetimi altındadır.


Mayıs 2015'te [[Irak ve Şam İslam Devleti|IŞİD]], Suriye hükümetinin son önemli gelir kaynaklarından biri olan [[fosfat]] madenlerini ele geçirdi.<ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/syria/11633289/Isil-seizes-Syrian-regimes-lucrative-phosphate-mines.html|title=Isil seizes Syrian regime's lucrative phosphate mines|access-date=11 June 2015|archive-date=10 January 2022|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/syria/11633289/Isil-seizes-Syrian-regimes-lucrative-phosphate-mines.html|date=27 May 2015|work=The Telegraph|url-status=live|last=Sherlock|first=Ruth}}</ref> Bir sonraki ay IŞİD Şam'a giden ve Şam ve Humus'ta ısınma ve elektrik üretiminde kullanılan bir doğalgaz boru hattını havaya uçurdu; bir analist "IŞİD'in şu an için oyununun adı rejimin kilit kaynaklarını engellemek" dedi.<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/blows-syria-gas-pipeline-serving-capital-monitor-171653865.html|title=IS blows up Syria gas pipeline serving capital: monitor|access-date=11 June 2015|agency=Agence France-Presse|date=10 June 2015|publisher=Yahoo News}}</ref> Buna ek olarak, IŞİD Şaer gaz sahasına ve bölgedeki diğer üç tesise -Hayan, Cihar ve Ebla- yaklaşıyordu; bu batı gaz sahalarının kaybı İran'ın Suriye hükümetini daha fazla sübvanse etmesine neden olma potansiyeline sahipti.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2015/jun/11/syria-losses-east-assad-regime-precarious|title=String of losses in Syria leaves Assad regime increasingly precarious|access-date=11 June 2015|date=11 June 2015|work=The Guardian|last1=Shaheen|first1=Kareem}}</ref>
Suriye'de 6 devlet üniversitesi ve 15 özel üniversite bulunmaktadır. İlk iki devlet üniversitesi Şam Üniversitesi (2014 itibarıyla 210.000 öğrenci) ve [[Halep Üniversitesi]]'dir. Suriye'deki en iyi özel üniversiteler şunlardır: Suriye Özel Üniversitesi, Arap Uluslararası Üniversitesi, Kalamoon Üniversitesi ve Uluslararası Bilim ve Teknoloji Üniversitesi. Suriye'de ayrıca, işletme alanında lisans ve yüksek lisans programları sunan Yüksek İşletme Enstitüsü gibi birçok yüksek enstitü bulunmaktadır.


Suriye, Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad'ın ortakları ve akrabaları tarafından yönetilen ve giderek büyüyen bir yasadışı uyuşturucu endüstrisine ev sahipliği yapıyor.<ref name=":02">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2021/12/05/world/middleeast/syria-drugs-captagon-assad.html|title=On Syria's Ruins, a Drug Empire Flourishes|access-date=2021-12-06|archive-date=2021-12-28|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20211228/https://www.nytimes.com/2021/12/05/world/middleeast/syria-drugs-captagon-assad.html|date=2021-12-05|language=en-US|work=The New York Times|issn=0362-4331|last1=Hubbard|first1=Ben|last2=Saad|first2=Hwaida}}</ref> Bu sektörde ağırlıklı olarak Arap dünyasında popüler olan ve bağımlılık yapan bir [[amfetamin]] olan captagon üretiliyor. 2021 yılı itibarıyla yasadışı uyuşturucu ihracatı ülkenin yasal ihracatını gölgede bırakarak New York Times'ın Suriye'yi "dünyanın en yeni [[Narko-devlet|narko-devleti]]" olarak adlandırmasına yol açtı.<ref name=":02" /> Uyuşturucu ihracatı Suriye hükümetinin döviz kazanmasına ve Batı yaptırımlarını aşmasına olanak sağlıyor.<ref name=":02" />
[[Webometrics Dünya Üniversite Sıralamaları]]na göre, ülkedeki en üst sıradaki üniversiteler arasında Şam Üniversitesi (dünya çapında 3540.), Halep Üniversitesi (7176.) ve Tişrin Üniversitesi (7968.) yer almaktadır.


== Sağlık ==
=== Petrol endüstrisi ===
{{Ana|Suriye'de petrol endüstrisi}}
[[Dosya:Oil_refinery_in_Homs,_2010.jpg|sol|küçükresim| [[Humus, Suriye|Humus'ta]] petrol rafinerisi]]
Suriye'nin petrol endüstrisi keskin bir düşüşe maruz kaldı. Eylül 2014'te IŞİD 80.000 varil/gün (13.000 m<sup>3</sup>/gün) ile hükümetin 17.000 varil/gün (2.700 m<sup>3</sup>/gün) üretimine kıyasla daha fazla petrol üretiyordu ve Suriye Petrol Bakanlığı 2014'ün sonunda petrol üretiminin 9.329 varil/gün'e (1.483,2 m<sup>3</sup>/gün) düştüğünü açıkladı; IŞİD o tarihten bu yana bir petrol sahasını daha ele geçirdi ve petrol üretiminin 6.829 varil/gün (1.085,7 m<sup>3</sup>/gün) olacağı tahmin edildi.<ref name="revenues_shrink2">{{cite news|url=https://www.dailystar.com.lb/Business/Regional/2015/May-30/299784-syria-regime-revenues-shrink-as-losses-mount.ashx|title=Syria regime revenues shrink as losses mount|access-date=31 May 2015|agency=Agence France-Presse|date=30 May 2015|work=The Daily Star}}</ref> Suriye İç Savaşı'nın üçüncü yılında Ekonomi Bakan Yardımcısı Selman Hayan, Suriye'nin iki ana petrol rafinerisinin %10'dan daha az kapasiteyle çalıştığını belirtti.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-fuel-idUSKBN0L029R20150127|title=Syria raises fuel prices to snuff out black market, soothe unrest|access-date=28 January 2015|date=27 January 2015|work=Reuters|last=Al-Khalidi|first=Suleiman}}</ref>


Tarihsel olarak ülke, 1960'ların sonlarından beri kuzeydoğuda bulunan sahalardan ağır dereceli petrol üretmiştir. 1980'lerin başında, Suriye'nin doğusundaki Deyrizor yakınlarında hafif dereceli, düşük sülfürlü petrol keşfedildi. Suriye'nin petrol üretim oranı 1995'te günde 600.000 varile (95.000 m<sup>3</sup>/gün) (bpd) yakın bir zirveden 2012'de 182.500 varil/gün'ün (29.020 m<sup>3</sup>/gün) altına düşerek dramatik bir şekilde azalmıştır.<ref>{{cite web|url=http://www.indexmundi.com/g/g.aspx?c=sy&v=88|title=Syria's oil production on Index Mundi|access-date=15 October 2016}}</ref> 2012 yılından bu yana üretim daha da düşerek 2014 yılında günlük 32.000 varile (5.100 m<sup>3</sup>/gün) (bpd) ulaşmıştır. Resmi rakamlar 2015 yılı üretimini günlük 27,000 varil (4,300 m3/gün) olarak vermektedir ancak bu rakamlar ihtiyatla karşılanmalıdır çünkü isyancıların elindeki bölgelerde şu anda üretilen petrol miktarını tahmin etmek zordur.
2010 yılında, sağlık hizmetlerine yapılan harcamalar ülkenin [[GSYİH]]'sının %3.4'ünü oluşturmaktaydı. 2008'de 10.000 kişiye ortalama 14.9 doktor ve 18.5 hemşire olmak üzere sağlık hizmeti veriliyordu. Ortalama yaşam süresi 2010 yılında 75,7 yıl veya erkekler için 74,2 yıl ve kadınlar için 77,3 yıldı.

Ayaklanmadan önce Suriye'nin petrol ihracatının %90'ından fazlası AB ülkelerine, geri kalanı ise Türkiye'ye yapılıyordu.<ref name="economyhang2">{{cite web|url=http://carnegieendowment.org/2012/06/20/syrian-economy-hanging-by-thread/dwq7|title=The Syrian Economy: Hanging by a Thread|date=20 June 2012|publisher=Carnegie Endowment for International Peace}}</ref> Petrol ve gaz gelirleri 2012 yılında toplam GSYH'nin yaklaşık %20'sini ve toplam hükümet gelirlerinin %25'ini oluşturdu.<ref name="economyhang2" />
[[Dosya:جسر_الرستن_الكبير.jpg|küçükresim| Er-Rastan yakınlarındaki M5 otoyolu]]

=== Ulaşım ===
{{Ana|Suriye'de ulaşım}}
Suriye'de dört uluslararası havalimanı (Şam, Halep, Lazkiye ve Kamışlı) bulunmakta olup, bunlar [[Syrian Air]] için merkez görevi görmekte ve çeşitli yabancı taşıyıcılar tarafından da hizmet verilmektedir.<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/144596963|title=Syria|date=2007|pages=210|location=Madrid|publisher=EBizguides|others=Matthew Bennett, Turismo y Comunicaciones Spain. Ministerio de Transportes|isbn=978-84-935202-0-5|oclc=144596963}}</ref>

Suriye'deki yüklerin büyük bir kısmı, Türkiye'deki muadili olan [[Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları|Devlet Demiryolları]] ile bağlantılı olan [[Suriye Demiryolları]] tarafından taşınmaktadır. Nispeten az gelişmiş bir ülke için, Suriye'nin demiryolu altyapısı birçok ekspres servis ve modern trenlerle iyi korunmaktadır.<ref>{{cite web|url=http://www.seat61.com/Syria.htm|title=How to travel by train from London to Syria &#124; Train travel in Syria|access-date=25 October 2008|publisher=Seat61.com}}</ref>

Suriye'deki karayolu ağı 69.873 kilometre uzunluğunda olup, 1103 kilometresi otoyollardan oluşmaktadır. Ülkede ayrıca 900 kilometrelik gezilebilir ancak ekonomik açıdan önemli olmayan su yolları bulunmaktadır.<ref name="CIA" />

=== Su temini ve sanitasyon ===
{{Ana|Suriye'de su temini ve sanitasyon}}
Suriye, kıt su kaynaklarına sahip yarı kurak bir ülkedir. Suriye'de en fazla su tüketen sektör [[Tarım|tarımdır]]. Evsel su kullanımı toplam su kullanımının sadece %9'u kadardır.<ref name="Agriculutre">{{Citation|url=https://www.worldscientific.com/doi/abs/10.1142/9789812702753_0031|title=The utilization of water resources for agriculture in syria: analysis of the current situation and future challenges|access-date=2023-01-19|date=2004-03-01|pages=263–274|work=International Seminar on Nuclear War and Planetary Emergencies ? 30th Session|publisher=WORLD SCIENTIFIC|series=The Science and Culture Series ? Nuclear Strategy and Peace Technology|isbn=978-981-238-820-9|doi=10.1142/9789812702753_0031|last=Salman|first=M.|last2=Mualla|first2=W.}}</ref> İç savaştan önce Suriye için büyük bir zorluk, kentsel ve endüstriyel su talebinin hızla artmasına yol açan yüksek nüfus artışıydı (2006 yılında büyüme oranı %2,7 idi<ref>{{Cite web|url=https://documents1.worldbank.org/curated/en/424551565105634645/pdf/Growth-after-War-in-Syria.pdf|title=Growth after War in Syria}}</ref>).<ref name="World Bank3">{{Web kaynağı|url=https://web.archive.org/web/20081012215523/http://www-wds.worldbank.org/servlet/WDSContentServer/WDSP/IB/2001/09/21/000094946_01090804014647/Rendered/PDF/multi0page.pdf|başlık=Syrian Arab Republic Irrigation Sector Report|erişimtarihi=2023-01-19|tarih=2001|çalışma=web.archive.org}}</ref>

== Demografi ==
{{Ana|Suriye demografisi|Suriye'deki şehirler listesi}}
{{Tarihî nüfus|1960|4565000|1970|6305000|1981|9046000|1994|13782000|2004|17921000|2011|21124000|2015|18734987|2019|18528105|footnote=2019 tahmini<ref>{{Cite web|url=https://population.un.org/wpp/DataQuery/|title=World Population Prospects – Population Division|publisher=United Nations}}</ref>|percentages=pagr|source=Suriye Arap Cumhuriyeti [[Merkez İstatistik Bürosu (Suriye)|Merkez İstatistik Bürosu]], 2011<ref name=cbspop>{{cite web|title=Population Existed in Syria According To Censuses (1960, 1970, 1981, 1994, 2004) And Estimates of Their Number in Mid Years 2005–2011(000)|url=http://www.cbssyr.sy/yearbook/2011/Data-Chapter2/TAB-10-2-2011.htm|publisher=Central Bureau of Statistics|access-date=18 October 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151023010741/http://www.cbssyr.sy/yearbook/2011/Data-Chapter2/TAB-10-2-2011.htm|archive-date=23 October 2015|url-status=dead}}</ref>|title=Tarihsel nüfus}}İnsanların çoğu [[Fırat|Fırat Nehri]] vadisinde ve kıyı dağları ile çöl arasında verimli bir şerit olan kıyı ovası boyunca yaşamaktadır. İç savaştan önce Suriye'deki genel nüfus yoğunluğu kilometre kare başına yaklaşık 99 idi.<ref>{{Cite journal|url=https://hwb.gov.wales/api/storage/a2190b93-e3a3-433f-8316-8e47a692f7b9/1-INTRODUCTION_-SYRIA_CONTEXT..pdf|title=INTRODUCTION_-SYRIA_CONTEXT|journal=Pead Tracey}}</ref> ABD Mülteciler ve Göçmenler Komitesi tarafından yayınlanan 2008 Dünya Mülteci Araştırması'na göre, Suriye yaklaşık 1.852.300 kişilik bir mülteci ve sığınmacı nüfusuna ev sahipliği yapıyordu. Bu nüfusun büyük çoğunluğu Irak'tan (1.300.000) gelmekteydi, ancak Filistin (543.400) ve [[Somali]]'den (5.200) gelen büyük nüfuslar da ülkede yaşamaktaydı.<ref name="World Refugee Survey 2008">{{cite news|url=http://www.refugees.org/resources/refugee-warehousing/archived-world-refugee-surveys/2008-world-refugee-survey.html|title=World Refugee Survey 2008|archive-date=28 December 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121228132236/http://www.refugees.org/resources/refugee-warehousing/archived-world-refugee-surveys/2008-world-refugee-survey.html|date=19 June 2008|publisher=U.S. Committee for Refugees and Immigrants|url-status=dead}}</ref>

BM'nin "çağımızın en büyük insani acil durumu"<ref>{{cite web|url=http://www.slate.com/blogs/the_slatest/2014/08/30/u_n_syria_crisis_is_biggest_humanitarian_emergency_of_our_era.html|title=U.N.: Syria Crisis Is 'Biggest Humanitarian Emergency of Our Era'|access-date=1 September 2014|date=30 August 2014|work=[[Slate (magazine)|Slate]]|last=Politi|first=Daniel}}</ref> olarak tanımladığı Suriye İç Savaşı'nın patlak verdiği Mart 2011'den bu yana, 2014 itibariyle nüfusun yarısını oluşturan yaklaşık 9,5 milyon Suriyeli yerinden edildi;<ref name="Reuters Half">{{Cite news|url=http://uk.reuters.com/article/uk-syria-crisis-refugees-idUKKBN0GT0AZ20140829|title=Syrian refugees top 3 million, half of all Syrians displaced – U.N.|access-date=29 August 2014|date=29 August 2014|work=Reuters|last=Nebehay|first=Stephanie}}</ref> 4 milyonu ise mülteci olarak ülke dışında kaldı.<ref>{{cite web|url=http://data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php|title=Demographic Data of Registered Population|access-date=29 August 2014|archive-date=19 February 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180219072255/http://www.data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php|publisher=United Nations High Commission for Refugees|url-status=dead}}</ref> BM, 2020 yılı itibarıyla 5,5 milyondan fazla Suriyelinin bölgede mülteci olarak yaşadığını ve 6,1 milyon kişinin de ülke içinde yerinden edildiğini tahmin etmektedir.<ref name="The Refugee Brief 2020">{{cite web|url=https://www.unhcr.org/refugeebrief/the-refugee-brief-11-march-2020/|title=11 March 2020 – The Refugee Brief|access-date=2021-05-20|date=2020-03-11|website=The Refugee Brief}}</ref>

=== Etnik gruplar ===
{{Ana|Suriyeliler}}
[[Dosya:Damascus,_traditional_clothing_(6364877017).jpg|küçükresim| Şam, geleneksel giyim]]
Suriyeliler, [[Lübnanlılar]], [[Filistinliler]], [[Ürdün'ün demografisi|Ürdünlüler]] ve [[Yahudiler]] gibi yakın komşularıyla yakın akraba olan genel olarak yerli bir [[Levant|Levanten]] halkıdır.<ref>{{cite journal|title=Extensive Female-Mediated Gene Flow from Sub-Saharan Africa into Near Eastern Arab Populations|issue=4|pages=1058–1064|journal=American Journal of Human Genetics|year=2003|volume=72|pmc=1180338|pmid=12629598|doi=10.1086/374384|last1=Richards|first1=M|last2=Rengo|first2=C|last3=Cruciani|first3=F|last4=Gratrix|first4=F|last5=Wilson|first5=JF|last6=Scozzari|first6=R|last7=MacAulay|first7=V|last8=Torroni|first8=A}}</ref><ref>{{cite web|url=http://magma.nationalgeographic.com/ngm/0410/feature2/online_extra.html|title=In the Wake of the Phoenicians: DNA study reveals a Phoenician-Maltese link|access-date=30 January 2013|date=October 2004|publisher=National Geographic Magazine}}</ref> Suriye'nin nüfusu yaklaşık 18.500.000 kişidir (2019 tahmini) - Suriyeli Araplar, ülke dışındaki 6 milyon mülteciyi sayılmazsa yaklaşık 600.000 Filistinli ile birlikte. Araplar nüfusun yaklaşık %74'ünü oluşturmaktadır.<ref name="CIA" />

Yerli [[Süryaniler]] ve [[Batı Neo-Aramice|Batı Aramice]] konuşanların sayısı yaklaşık 400.000 kişidir;<ref>{{cite web|url=http://www.al-monitor.com/pulse/security/2014/04/syria-assyrians-threat-crisis.html|title=Syria's Assyrians threatened by extremists – Al-Monitor: the Pulse of the Middle East|access-date=24 July 2014|publisher=Al-Monitor}}</ref> Batı Aramice konuşanlar çoğunlukla [[Malule]], [[Jubb'adin]] ve [[Es-Sarkha (Bakhah)|Bakh'a]] köylerinde yaşarken, Süryaniler çoğunlukla kuzey ve kuzeydoğuda (Humus, Halep, Kamışlı, Haseke) ikamet etmektedir. Birçoğu (özellikle Süryani grubu) konuşma ve yazı dili olarak birkaç [[Neo-Arami dilleri|Neo-Arami]] lehçesini hala korumaktadır.<ref>{{cite web|url=http://www.todayszaman.com/newsDetail_getNewsById.action?load=detay&link=140085|title=Turkey-Syria deal allows Syriacs to cross border for religious holidays|access-date=23 April 2011|archive-date=11 May 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110511073737/http://www.todayszaman.com/newsDetail_getNewsById.action?load=detay&link=140085|date=26 April 2008|work=Today's Zaman|url-status=dead}}</ref>

Suriye'deki en büyük ikinci etnik grup [[Suriye Kürtleri|Kürtlerdir]]. Nüfusun yaklaşık %9<ref name="SyriaKurds">{{cite web|url=http://countrystudies.us/syria/23.htm|title=Syria – Kurds|work=[[Library of Congress Country Studies]]}}</ref> ile %10'unu<ref name=":0">{{citation|last=Khalifa|first=Mustafa|year=2013|title=The impossible partition of Syria|url=http://www.arab-reform.net/en/node/510|pages=3–5|journal=[[Arab Reform Initiative]]|quote='''Arabs''' constitute the major ethnic group in Syria, making up between 80 and 85% of the population. <br /> '''Kurds''' are the second largest ethnic group in Syria, making up around 10% of the Syrian population and distributed among four regions...with a Yazidi minority that numbers around 40,000...<br />'''Turkmen''' are the third-largest ethnic group in Syria, making up around 4–5% of the population. Some estimations indicate that they are the second biggest group, outnumbering Kurds, drawing on the fact that Turkmen are divided into two groups: the rural Turkmen who make up 30% of the Turkmen in Syria and have kept their mother tongue, and the urban Turkmen who have become Arabised and no longer speak their mother language... <br /> '''Assyrians''' are the fourth-largest ethnic group in Syria. They represent the original and oldest inhabitants of Syria, today making up around 3–4% of the Syrian population... <br /> '''Circassians''' are the fifth-largest ethnic group in Syria, making up around 1.5% of the population... <br /> '''Armenians''' are sixth-largest ethnic group in Syria, making up around 1% of the population... <br /> There are also a small number of other ethnic groups in Syria, including Greeks, Persians, Albanians, Bosnian, Pashtuns, Russians and Georgians...}}</ref> ya da yaklaşık 2 milyon kişiyi (40.000 [[Yezîdîler|Yezidi]] dahil)<ref name=":0" /> oluşturmaktadırlar. Kürtlerin çoğu Suriye'nin kuzeydoğusunda yaşamakta ve çoğu [[Kürt dilleri|Kürtçenin]] [[Kurmançça]] varyantını konuşmaktadır.<ref name="SyriaKurds" />

Üçüncü en büyük etnik grup ise [[Türkçe]] konuşan [[Suriye Türkmenleri|Suriye Türkmenleridir]]. Toplam nüfusları hakkında güvenilir tahminler bulunmamakla birlikte, tahminler birkaç yüz bin ile 3,5 milyon arasında değişmektedir.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-34910389|title=Who are the Turkmen in Syria?|work=BBC News|publisher=BBC|quote=There are no reliable population figures, but they are estimated to number between about half a million and 3.5 million.|year=2015|author-link=BBC}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/11/25/world/middleeast/who-are-the-turkmens-of-syria.html|title=Who Are the Turkmens of Syria?|work=The New York Times|quote=Q. How many are there? A. No reliable figures are available, and estimates on the number of Turkmens in Syria and nearby countries vary widely, from the hundreds of thousands up to 3 million or more.|year=2015|author-link=The New York Times}}</ref><ref>{{citation|title=Turkmenistan: Strategies of Power, Dilemmas of Development|page=62|publisher=[[Routledge]]|quote=There are nearly one million [Turkmen] in Syria...|year=2015|isbn=978-0-230-11552-1|last=Peyrouse|first=Sebastien}}</ref>

Dördüncü en büyük etnik grup [[Süryaniler]] (%3-4),<ref name=":0" /> ardından [[Suriye Çerkesleri|Çerkesler]] (%1,5)<ref name=":0" /> ve [[Suriye'deki Ermeniler|Ermeniler]] (%1)<ref name=":0" /> gelmektedir; bunların çoğu [[Ermeni Kırımı]] sırasında Suriye'ye gelen mültecilerin torunlarıdır. Suriye, [[Ermeni diasporası|dünyadaki en büyük 7. Ermeni nüfusuna sahiptir]]. Ağırlıklı olarak Halep, Kamışlı, Şam ve [[Keseb|Keseb'de]] bulunurlar.
[[Dosya:Syria_Ethno-religious_composition..jpg|küçükresim| Suriye'nin etno-dini haritası]]
[[Arnavutlar]], [[Bosnalılar]], [[Gürcüler]], [[Yunanlar]], [[Farslar]], [[Peştunlar]] ve [[Ruslar]] gibi daha küçük etnik azınlık grupları da bulunmaktadır.<ref name=":0" /> Ancak bu etnik azınlıkların çoğu, özellikle de İslam inancını benimseyenler bir dereceye kadar [[Araplaşma|Araplaşmıştır]].<ref name=":0" />

[[Suriye diasporası|Suriye diasporasının]] [[Arap devletleri|Arap dünyası]] dışındaki en büyük yoğunluğu, milyonlarca Arap ve diğer Yakın Doğu kökenli insanın yaşadığı [[Brezilya]]'da bulunmaktadır.<ref>{{cite web|url=http://www.saudiaramcoworld.com/issue/200505/the.arabs.of.brazil.htm|title=The Arabs of Brazil|access-date=30 January 2013|archive-date=26 November 2005|archive-url=https://web.archive.org/web/20051126160504/http://www.saudiaramcoworld.com/issue/200505/the.arabs.of.brazil.htm|date=September–October 2005|publisher=Saudi Aramco World|url-status=dead}}</ref> Brezilya, Amerika kıtasında Suriyeli mültecilere insani vize veren ilk ülkedir.<ref>{{cite web|url=http://www.unhcr.org/524555689.html|title=UN refugee agency welcomes Brazil announcement of humanitarian visas for Syrians|access-date=24 July 2014|publisher=United Nations High Commission for Refugees|author=United Nations High Commissioner for Refugees}}</ref> [[Arjantinli Araplar|Arjantinli Arapların]] çoğunluğu Lübnan ya da Suriye kökenlidir.<ref>{{cite web|url=http://www.fearab.org.ar/inmigracion_sirio_libanesa_en_argentina.php|title=Inmigracion sirio-libanesa en Argentina|access-date=30 January 2013|archive-date=20 June 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100620004217/http://www.fearab.org.ar/inmigracion_sirio_libanesa_en_argentina.php|language=es|publisher=Confederación de Entidades Argentino Árabes|url-status=dead}}</ref>

=== Din ===
{{Ana|Suriye'de din|Suriye'de İslam|Suriye'de Hristiyanlık}}
[[Dosya:Omayad_Mosque_of_Aleppo_Syria.jpg|sol|küçükresim| [[Halep Ulu Cami|Halep Ulu Camii]], [[Halep]]]]
[[Sünnilik|Sünni]] [[Müslüman|Müslümanlar]] Suriye nüfusunun yaklaşık %74'ünü oluştururken<ref name="CIA" /> Sünni Araplar nüfusun %59-60'ını oluşturmaktadır. Kürtlerin çoğu (%8,5)<ref name="Drysdale&Hinnebusch19912">{{citation|url=https://archive.org/details/syriamiddleeast00alas/page/222|title=Syria and the Middle East Peace Process|page=[https://archive.org/details/syriamiddleeast00alas/page/222 222]|publisher=[[Council on Foreign Relations]]|year=1991|isbn=978-0-87609-105-0|last1=Drysdale|first1=Alasdair|last2=Hinnebusch|first2=Raymond A.}}</ref> ve Türkmenlerin çoğu (%3)<ref name="Drysdale&Hinnebusch19912" /> Sünni olup Sünniler ve Sünni Araplar arasındaki farkı oluştururken, Suriyelilerin %13'ü [[Şiilik|Şii]] Müslümanlar (özellikle [[Nusayriler]], [[İsmaililik|İsmaililer]] ve [[Onikiciler]], ancak Araplar, Kürtler ve Türkmenler de var), %10'u Hristiyanlar<ref name="CIA" /> (çoğunluğu Antakya Rum Ortodoks, geri kalanı Süryani Ortodoks, Rum Katolik ve diğer Katolik Ritler, Ermeni Ortodoks, Doğu Süryani Kilisesi, Protestanlar ve diğer mezhepler) ve %3'ü [[Dürzîlik|Dürzilerdir]].<ref name="CIA" /> Dürzilerin sayısı 500.000 civarındadır ve çoğunlukla [[Cebel el-Dürzi]]'nin güney bölgesinde yoğunlaşmaktadırlar.<ref name="book2">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=2nCWIsyZJxUC&pg=PA99|title=The Druze in the Middle East: Their Faith, Leadership, Identity and Status|date=December 2003|page=227|location=[[Brighton]]|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-903900-36-9|last=Danna|first=Nissim}}</ref>

Devlet Başkanı Beşşar Esad'ın ailesi Nusayri'dir ve Nusayriler, Suriye hükümetine hakimdir ve kilit askeri pozisyonları ellerinde tutmaktadırlar.<ref>{{cite journal|url=https://semanticscholar.org/paper/c6df0349b11212c4d70c9010e528aa2727f443e9|title=The Alawi Capture of Power in Syria|date=1 January 1989|issue=4|pages=429–450|journal=Middle Eastern Studies|volume=25|doi=10.1080/00263208908700793|jstor=4283331|first=Daniel|last=Pipes|s2cid=143250254}}</ref> Mayıs 2013'te [[Suriye İnsan Hakları Gözlemevi|SOHR]], Suriye İç Savaşı sırasında öldürülen 94.000 kişiden en az 41.000'inin Nusayri olduğunu belirtti.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-syria-crisis-deaths-idUSBRE94D0L420130514|title=Death toll in Syria likely as high as 120,000: group|date=14 May 2013|work=Reuters}}</ref>

Önemli bir kısmı Suriye'nin [[Filistinliler|Filistinli]] ve [[Iraklılar|Iraklı]] mülteci nüfusu arasında bulunan [[Hristiyan|Hristiyanlar]] (1,2 milyon) çeşitli mezheplere bölünmüştür: [[Antakya Rum Ortodoks Patrikhanesi|Rum Ortodokslar]] Hristiyan nüfusun %45,7'sini; [[Süryani Ortodoks Kilisesi|Süryani Ortodokslar]] %22,4'ünü; [[Ermeni Apostolik Kilisesi|Ermeni Ortodokslar]] %10,9'unu; Katolikler ([[Melkani Rum Katolik Kilisesi|Rum Katolik]], [[Süryani Katolik Kilisesi|Süryani Katolik]], [[Ermeni Katolik Kilisesi|Ermeni Katolik]], [[Maruni Kilisesi|Maruni]], [[Keldani Katolik Kilisesi|Keldani Katolik]] ve [[Latin litürjik ayinleri|Latin]] dahil) %16,2'sini; [[Doğu Süryani Kilisesi]] ve birkaç küçük Hristiyan mezhebi geri kalanını oluşturmaktadır. Çok sayıda [[Suriye'deki manastırlar listesi|Hristiyan manastırı]] da mevcuttur. Birçok Hristiyan Suriyeli yüksek sosyo-ekonomik sınıfa mensuptur.<ref>{{cite web|url=http://www.fw-magazine.com/content/patriarch-antioch-i-will-be-judged-if-i-do-not-carry-church-and-each-one-you-my-heart|title=Patriarch of Antioch: I will be judged if I do not carry the Church and each one of you in my heart|access-date=30 January 2013|archive-date=2 March 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100302140119/http://www.fw-magazine.com/content/patriarch-antioch-i-will-be-judged-if-i-do-not-carry-church-and-each-one-you-my-heart|date=25 October 2008|work=Forward Magazine|author=Tomader Fateh}}</ref>

Suriye bir zamanlar Şam, Halep ve Kamışlı'daki büyük cemaatleriyle önemli bir [[Suriye'deki Yahudilerin tarihi|Yahudi]] nüfusuna ev sahipliği yapıyordu. Suriye'deki zulüm ve başka yerlerdeki fırsatların birleşimi nedeniyle, Yahudiler 19. yüzyılın ikinci yarısında Büyük Britanya, Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail'e göç etmeye başladılar. Bu süreç 1948 yılında İsrail Devleti'nin kurulmasıyla tamamlandı. 2021 yılında Suriye'de hiç Yahudi kalmamıştı.<ref>{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jews-of-syria|title=Jews of Syria|website=www.jewishvirtuallibrary.org}}</ref>

=== Diller ===
{{Ana|Suriye'de konuşulan diller}}
[[Fasih Arapça|Arapça]] ülkenin [[Resmî dil|resmi dilidir]]. Günlük hayatta, özellikle batıda [[Levanten Arapça|Levanten]] ve kuzeydoğuda [[Mezopotamya Arapçası|Mezopotamya]] olmak üzere çeşitli modern [[Arapçanın lehçeleri|Arapça lehçeleri]] kullanılmaktadır. The ''Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics''<nowiki/>'e göre, ülkede Arapçanın yanı sıra, konuşmacı sayısına göre sırayla şu diller de konuşulmaktadır: [[Kürt dilleri|Kürtçe]],<ref name="Behnstedt">{{citation|title=Encyclopedia of Arabic language and linguistics|chapter=Syria|page=402|publisher=[[Brill Publishers]]|year=2008|volume=4|isbn=978-90-04-14476-7|last=Behnstedt|first=Peter}}</ref> [[Türkçe]],<ref name="Behnstedt" /> [[Neo-Aramice]] (dört lehçe),<ref name="Behnstedt" /> [[Çerkes dilleri|Çerkesçe]],<ref name="Behnstedt" /> [[Çeçence]],<ref name="Behnstedt" /> [[Ermenice]]<ref name="Behnstedt" /> ve son olarak [[Yunanca]].<ref name="Behnstedt" /> Ancak bu azınlık dillerinin hiçbiri resmi statüye sahip değildir.<ref name="Behnstedt" />

[[Aramice]], [[Klasik Arapça|Arapçanın]] ortaya çıkışından önce bölgenin [[Lingua franca|geçer diliydi]] ve hala [[Süryaniler]] arasında konuşulmaktadır ve [[Süryanice|Klasik Süryanice]] hala [[Süryani Hristiyanlığı|çeşitli Süryani Hristiyan mezheplerinin]] ayin dili olarak kullanılmaktadır. En dikkat çekici olanı, Şam'ın 56 km kuzeydoğusundaki [[Malule]] köyünde ve iki komşu köyde [[Batı Neo-Aramicesi|Batı Neo-Aramicesinin]] hâlâ konuşuluyor olmasıdır.

[[İngilizce]] ve [[Fransızca]] yaygın olarak ikinci dil olarak konuşulmaktadır, ancak İngilizce daha sık kullanılmaktadır.<ref>{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-languages-are-spoken-in-syria.html|title=What Languages Are Spoken in Syria?|access-date=2022-05-09|date=2017-08-01|language=en-US|website=WorldAtlas}}</ref>

=== Eğitim ===
{{Ana|Suriye'de eğitim}}
[[Dosya:Damascus_University.jpg|küçükresim| [[Şam Üniversitesi|Şam Üniversitesinin]] [[Baramkeh]]'teki merkezi]]
Eğitim 6 ile 12 yaş arasında ücretsiz ve zorunludur. Okul eğitimi 6 yıllık ilköğretimin ardından 3 yıllık genel veya mesleki eğitim dönemi ve 3 yıllık akademik veya mesleki programdan oluşmaktadır. İkinci 3 yıllık akademik eğitim dönemi [[Üniversite ve kolejlere giriş|üniversiteye giriş]] için gereklidir. [[Yükseköğretim|Lise sonrası]] okullara toplam kayıt 150.000'in üzerindedir. [[Okuryazarlık|Okuma yazma]] oranı 15 yaş ve üzeri Suriyelilerde erkeklerde %90,7, kadınlarda ise %82,2'dir.<ref name="US department of States">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/outofdate/bgn/syria/85051.htm|title=U.S. Relations With Syria|access-date=25 January 2013|date=24 October 2012|publisher=State.gov}}</ref><ref name="impact-se">{{cite web|url=http://www.impact-se.org/docs/reports/Syria/Syria2001_ch1.pdf|title=Syria's Education System – Report – June 2001|access-date=23 April 2011|archive-date=11 May 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110511081229/http://www.impact-se.org/docs/reports/Syria/Syria2001_ch1.pdf|url-status=dead}}</ref>
[[Dosya:UIS_Literacy_Rate_Syria_population_plus15_1980_2015.png|sol|küçükresim| Suriye'de [[UNESCO İstatistik Enstitüsü|UIS]] yetişkin okuryazarlık oranı]]
1967'den bu yana tüm okullar, kolejler ve üniversiteler [[Arap Sosyalist Baas Partisi - Suriye Bölgesi|Baas Partisi]] tarafından yakın hükümet denetimi altında tutulmaktadır.<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/syria/37.htm|title=Syria – Education|access-date=25 October 2008|publisher=Countrystudies.us}}</ref>

Suriye'de 6 devlet üniversitesi<ref>{{cite web|url=http://www.mohe.gov.sy/new/index.php?page=show&ex=2&dir=docs&lang=2&ser=1&cat=1168&ref=home|title=Public universities|access-date=22 January 2013|archive-date=13 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121113145303/http://www.mohe.gov.sy/new/index.php?page=show&ex=2&dir=docs&lang=2&ser=1&cat=1168&ref=home|date=23 November 2011|publisher=Ministry of Higher Education|author=Ministry of Higher Education|url-status=dead}}</ref> ve 15 özel üniversite bulunmaktadır.<ref>{{cite web|url=http://www.mohe.gov.sy/new/index.php?page=show&ex=2&dir=docs&ex=2&ser=1&lang=2&cat=1521|title=Private universities|access-date=22 January 2013|archive-date=13 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121113145919/http://www.mohe.gov.sy/new/index.php?page=show&ex=2&dir=docs&ex=2&ser=1&lang=2&cat=1521|date=23 November 2011|publisher=Ministry of Higher Education|url-status=dead}}</ref> En iyi iki devlet üniversitesi [[Şam Üniversitesi]] (2014 itibarıyla 210.000 öğrenci)<ref>{{cite web|url=http://www.fw-magazine.com/content/we-are-still-high-demand-180000-students-and-20000-annual-enrollments|title=Forward Magazine, Interview with President of Damascus University|archive-date=18 June 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080618100320/http://www.fw-magazine.com/content/we-are-still-high-demand-180000-students-and-20000-annual-enrollments|date=February 2008}}</ref> ve [[Halep Üniversitesi|Halep Üniversitesidir]].<ref>[http://www.fw-magazine.com/content/celebrating-50-years-aleppo-university Forward Magazine, Interview with President of Aleppo University, May 2008]. {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150906214558/http://www.fw-magazine.com/content/celebrating-50-years-aleppo-university|date=6 Eylül 2015}}</ref> Suriye'deki en iyi özel üniversiteler şunlardır: [[Suriye Özel Üniversitesi]], [[Uluslararası Arap Üniversitesi]], [[Kalemun Üniversitesi]] ve [[Uluslararası Bilim ve Teknoloji Üniversitesi]]. Suriye'de ayrıca işletme alanında lisans ve lisansüstü programlar sunan Yüksek İşletme Enstitüsü gibi birçok yüksek enstitü bulunmaktadır.<ref>{{cite web|url=http://www.fw-magazine.com/content/getting-education-right|title=Getting education right|archive-date=3 October 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20101003162241/http://www.fw-magazine.com/content/getting-education-right|date=March 2008}}</ref>

[[Webometrics Dünya Üniversite Sıralamaları|Webometrics Dünya Üniversiteleri Sıralaması]]'na göre, ülkedeki en üst düzey üniversiteler Şam Üniversitesi (dünya çapında 3540.), Halep Üniversitesi (7176.) ve [[Tişrin Üniversitesi|Tişrin Üniversitesidir]] (7968.).<ref>{{cite web|url=http://www.webometrics.info/en/aw/Syrian%20Arab%20Republic|title=Syrian Arab Republic|access-date=26 February 2013|publisher=Ranking Web of Universities}}</ref>

=== Sağlık ===
{{Ana|Suriye'de sağlık}}
2010 yılında sağlık harcamaları ülkenin GSYH'sinin %3,4'ünü oluşturdu. 2008 yılında her 10.000 kişiye 14,9 doktor ve 18,5 hemşire düşmekteydi.<ref>{{cite web|url=http://www.sesrtcic.org/oic-member-countries-infigures.php?c_code=50&cat_code=8|title=Health|access-date=5 March 2013|archive-date=13 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130513184758/http://www.sesrtcic.org/oic-member-countries-infigures.php?c_code=50&cat_code=8|publisher=SESRIC|url-status=dead}}</ref> Doğuşta beklenen yaşam süresi 2010 yılında 75,7 yıl ya da erkekler için 74,2 yıl ve kadınlar için 77,3 yıldı.<ref>{{cite web|url=http://www.sesrtcic.org/oic-member-countries-infigures.php?c_code=50&cat_code=7|title=Demography|access-date=5 March 2013|publisher=SESRIC}}</ref>

== Kültür ==
{{Ana|Suriye kültürü}}
[[Dosya:Dabke2.jpg|küçükresim| [[Dabke]], daire dansı ve çizgi dansını birleştirir ve düğünlerde ve diğer neşeli durumlarda yaygın olarak icra edilir.]]
Suriye uzun bir kültürel geçmişe sahip geleneksel bir toplumdur.<ref>{{cite book|url=https://archive.org/details/syria19451986pol0000hopw|title=Syria 1945–1986: Politics and Society|publisher=[[Routledge]]|year=1988|isbn=978-0-04-445039-9|last=Hopwood|first=Derek|author-link=Derek Hopwood}}</ref> Aileye, dine, eğitime, öz disipline ve saygıya önem verilir. Suriyelilerin geleneksel sanatlara olan düşkünlüğü es-Samah, tüm çeşitleriyle [[Dabke]] ve kılıç dansı gibi danslarda kendini gösterir. Evlilik törenleri ve çocuk doğumları, halk geleneklerinin canlı bir şekilde sergilenmesine vesile olur.<ref name="traditional">{{cite book|title=A New Old Damascus: Authenticity and Distinction in Urban Syria|page=103|publisher=[[Indiana University Press]]|year=2004|isbn=978-0-253-21722-6|last=Salamandra|first=Christa|author-link=Derek Hopwood}}</ref>

=== Edebiyat ===
{{Ana|Suriye edebiyatı}}
[[Dosya:Adonis_Cracow_Poland_May12_2011_Fot_Mariusz_Kubik_08.JPG|küçükresim| [[Adonis (şair)|Adonis]]]]
Suriye edebiyatı [[Arap edebiyatı|Arap edebiyatına]] katkıda bulunmuş ve gurur verici bir sözlü ve yazılı şiir geleneğine sahip olmuştur. Birçoğu Mısır'a göç eden Suriyeli yazarlar, 19. yüzyıldaki [[nahda]] ya da Arap edebi ve kültürel uyanışında önemli bir rol oynamıştır. Önde gelen çağdaş Suriyeli yazarlar arasında [[Adonis (şair)|Adonis]], [[Muhammed el-Maghut]], [[Haydar Haydar (Suriyeli yazar)|Haydar Haydar]], [[Gada es-Samman]], [[Nizar Kabbani]] ve [[Zekeriya Tamer]] bulunmaktadır.

Baas Partisi yönetimi, [[1966 Suriye Darbesi|1966 Darbesi]]'nden bu yana sansürü yeniden gündeme getirmiştir. Bu bağlamda, Nabil Süleyman, [[Fevvaz Haddad]], Hayri ed-Dahabi ve Nihad Siris'in öncülük ettiği tarihi roman türü, bazen muhalefeti ifade etmenin bir aracı olarak kullanılmakta ve geçmişin tasviri yoluyla bugünü eleştirmektedir. Suriye [[Folklor|folklorü]], tarihsel kurgunun bir alt türü olarak [[Büyülü gerçekçilik|büyülü gerçekçilikle]] doludur ve aynı zamanda şimdiki zamana yönelik örtülü bir eleştiri aracı olarak da kullanılır. İsveç'te yaşayan Suriyeli bir göçmen olan [[Selim Bereket]], bu türün önde gelen isimlerinden biridir. Çağdaş Suriye edebiyatı aynı zamanda bilimkurgu ve fütüristik [[Ütopya|ütopyaları]] (Nuhad Şerif, Talib Ümran) da kapsar ve bunlar muhalefet aracı olarak da kullanılabilir.

=== Müzik ===
{{Ana|Suriye müziği}}
Suriye müzik sahnesi, özellikle de Şam müzik sahnesi, özellikle [[klasik Arap müziği]] alanında uzun zamandır Arap dünyasının en önemli sahneleri arasında yer almaktadır. Suriye, aralarında [[Esmahan]], [[Ferid el-Atraş]] ve şarkıcı [[Lena Şamamyan]]'ın da bulunduğu birçok pan-Arap yıldızı yetiştirmiştir. Halep şehri, [[Sabri Mudallal]] tarafından popülerleştirilen [[Endülüs]] şiirinin bir formu olan [[muvaşşah]] ve [[Sabah Fahri]] gibi popüler yıldızlarıyla tanınmaktadır.

=== Medya ===
Televizyon Suriye ve Mısır'a 1960 yılında, her ikisi de [[Birleşik Arap Cumhuriyeti]]'nin bir parçasıyken [[Suriye'de televizyon|girdş]]. Televizyon 1976 yılına kadar siyah beyaz yayın yaptı. Suriye pembe dizileri Doğu Arap dünyasında önemli bir pazar penetrasyonuna sahiptir.<ref>{{cite book|title=Insights into Syrian Cinema: Essays and Conversations with Contemporary Filmmakers|publisher=[[ArteEast]]|year=2006|isbn=978-1-892494-70-2|last=Salti|first=Rasha}}</ref>

[[Suriye'de medya|Suriye'deki medya]] kuruluşlarının neredeyse tamamı devlete aittir ve Baas Partisi neredeyse tüm gazeteleri kontrol etmektedir.<ref>{{cite web|url=http://www.freedomhouse.org/uploads/pfs/371.pdf|title=Freedom House report on Syria (2010)|archive-date=27 December 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20101227094624/http://www.freedomhouse.org/uploads/pfs/371.pdf|publisher=Freedom House}}</ref> Yetkililer, aralarında [[Askeri İstihbarat Direktörlüğü (Suriye)|Askerî İstihbarat Direktörlüğünde]] bulunduğu çok sayıda istihbarat teşkilatı işletmektedir.<ref>{{cite book|url=https://archive.org/details/dreamsshadowsfut00wrig|title=Dreams and shadows, the Future of the Middle East|page=[https://archive.org/details/dreamsshadowsfut00wrig/page/214 214]|publisher=Penguin Press|quote=more than one dozen intelligence agencies|year=2008|isbn=9781594201110|last=Wright|first=Robin}}</ref><ref>{{cite book|url=https://archive.org/details/dreamsshadowsfut00wrig|title=Dreams and shadows, the Future of the Middle East|page=[https://archive.org/details/dreamsshadowsfut00wrig/page/230 230]|publisher=Penguin Press|quote=hundreds of thousands of mukhabarat according to dissident Riad Seif|year=2008|isbn=9781594201110|last=Wright|first=Robin}}</ref> Suriye İç Savaşı sırasında Suriye'nin birçok sanatçısı, şairi, yazarı ve aktivisti hapsedildi ve ünlü karikatürist [[Ekrem Raslam]] da dahil olmak üzere bazıları öldürüldü.<ref>{{cite web|url=http://www.syriauntold.com/en/creative/akram-raslan-how-caricatures-shake-tyranny|title=Akram Raslan: How Caricatures Shake Tyranny|access-date=23 September 2015|date=13 April 2015|publisher=Syria Untold}}</ref>

=== Spor ===
[[Dosya:Aleppo_International_Stadium,_day_view,_2009_(2).jpg|küçükresim| [[Halep Uluslararası Stadyumu]]]]
Suriye'de en popüler sporlar futbol, basketbol, yüzme ve tenistir. Şam beşinci ve yedinci [[Pan Arap Oyunları|Pan Arap Oyunlarına]] ev sahipliği yaptı.

=== Mutfak ===
{{Ana|Suriye mutfağı}}
[[Dosya:Fattoush.JPG|sağ|küçükresim| [[Fettuş]], bir Suriye ekmek salatası]]
Suriye mutfağı, belirli bir yemeğin ortaya çıktığı Suriye bölgeleriyle bağlantılı olarak zengin ve çeşitli malzemelere sahiptir. Suriye yemekleri çoğunlukla Güney Akdeniz, Yunan ve Güneybatı Asya yemeklerinden oluşur. Bazı Suriye yemekleri de Türk ve Fransız mutfağından evrimleşmiştir: [[Şiş kebabı|şiş kebap]], kabak/kabak dolması ve [[dolma]] gibi yemekler.

Suriye mutfağını oluşturan başlıca yemekler [[içli köfte]], [[Humus (yemek)|humus]], tabbule, [[fettuş]], [[şavurma]], [[müceddere]], [[sürke]], [[pastırma]], [[sucuk]] ve [[Baklava|baklavadır]]. Baklava, içi kıyılmış fındıkla doldurulmuş ve balla ıslatılmış [[Yufka|yufkadan]] yapılır. Suriyeliler genellikle ana yemekten önce [[meze]] olarak bilinen aperatiflerden oluşan seçenekler sunarlar. [[Zahter]], [[kıyma]] ve peynirli [[Menâkiş|menakiş]] popüler [[Ordövr|ordövrlerdir]]. Arap gözlemesi khubz her zaman meze ile birlikte yenir.

Suriye'de içecekler günün saatine ve duruma göre değişiklik gösterir. [[Arap kahvesi]] en bilinen sıcak içecektir ve genellikle sabahları kahvaltıda ya da akşamları hazırlanır. Genellikle misafirler için veya yemekten sonra servis edilir. Alkollü bir içecek olan [[arak]], çoğunlukla özel günlerde servis edilen iyi bilinen bir içecektir. Diğer Suriye içecekleri arasında [[ayran]], [[jallab]], [[beyaz kahve]] ve ''eş-Şark'' adında yerel olarak üretilen bir [[bira]] bulunmaktadır.<ref>{{cite news|url=http://www.rte.ie/travel/2009/1015/damascus.html|title=Damascus|access-date=26 November 2009|archive-date=4 December 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20091204125219/http://www.rte.ie/travel/2009/1015/damascus.html|date=15 October 2009|publisher=Raidió Teilifís Éireann|url-status=dead}}</ref>


== Ayrıca bakınız ==
== Ayrıca bakınız ==
277. satır: 549. satır:
* [[Suriye Türkleri]]
* [[Suriye Türkleri]]
* [[Suriye'de lâiklik]]
* [[Suriye'de lâiklik]]

[[Dosya:PalmyraPanoramaZoom.jpg|thumbnail|orta|600px|Suriye'nin turistik yerlerinden [[Palmira]]'da sabahın erken saatleri]]


== Kaynakça ==
== Kaynakça ==

{{kaynakça}}
=== Notlar ===
{{notelist}}

=== Kaynaklar ===
{{Kaynakça|30em}}

== İleri okuma ==
{{refbegin}}
* {{Citation|url=http://www.themontrealreview.com/2009/The-struggle-for-power-in-Syria-Nikolaos-van-Dam.php|title=The Struggle for Power in Syria: Politics and Society under Asad and the Ba'ath Party|publisher=I. B. Tauris|year=2011|first=Nikolaos|last=van Dam}}.
* {{cite book|title=Syria and the Lebanese Crisis|year=1980|isbn=978-0-312-78203-0|last=Dawisha|first=A. I.}}
* {{Citation|url=http://www.themontrealreview.com/2009/Demystifying-Syria.php|title=Demystifying Syria|publisher=Saqi|year=2010|first=Fred H|last=Lawson}}.
* {{cite book|title=Syria Under Assad|year=1986|isbn=978-0-312-78206-1|editor-first=A|editor-last=Yaniv|last=Maoz|first=M.}}
* {{cite book|title=The Early History of Syria and Palestine|year=1981|isbn=978-1-113-53822-2|last=Paton|first=L. B.}}
* {{cite book|url=http://global.oup.com/academic/product/among-the-ruins-9780199396702;jsessionid=096DE7B7596EB6555D9A4B94D99A8333?cc=us&lang=en&|title=Among the Ruins: Syria Past and Present|publisher=Oxford University Press|year=2014|isbn=978-0-19-939670-2|first=Christian C.|last=Sahner}}
* {{Citation|title=The role of foreign powers in the history of Lebanon and Syria from 1799 to 1861|journal=Journal of Asian History|year=1980|volume=14|first=Alfred|last=Schlicht}}.
*{{cite book|title=The Struggle for Syria|year=1987|isbn=978-0-300-03944-3|last=Seale|first=Patrick}}
{{refend}}


== Dış bağlantılar ==
== Dış bağlantılar ==
{{Kardeş proje bağlantıları|Suriye|voy=Suriye|commons=Syria|wikt=Suriye|q=Suriye}}
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html CIA World Factbook'un Suriye Sayfası]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20171229122345/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html |tarih=29 Aralık 2017 }}
* [https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/syria/ Syria]. ''[[The World Factbook]]''. [[CIA]]. {{En}}
* [https://web.archive.org/web/20100914100230/http://suriye.ihh.org.tr/turkiye/turkiye.html Koloni döneminden, son yıllara kadar dönem dönem Türkiye-Suriye ilişkileri]
* {{Curlie|Regional/Middle_East/Syria}} {{En}}
* [https://web.archive.org/web/20211022124444/https://www.hurriyet.com.tr/egitim/suriye-hangi-kitada-ve-yarim-kurede-yer-alir-suriye-hangi-dine-mensup-hangi-dili-alfabeyi-ve-takvimi-kullaniyor-41920064 Suriye hangi kıtada ve yarım kürede yer alır? Suriye hangi dine mensup, hangi dili, alfabeyi ve takvimi kullanıyor]
* [[BBC News]]'den [https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-14703856 Suriye profili] {{En}}
* [https://web.archive.org/web/20120728032653/http://www.aksiyon.com.tr/aksiyon/haber-13032-26-suriyeli-turkler.html Suriyeli Türkler]
* {{Wikiatlas|Syria|Suriye}} {{En}}
* [http://www.orsam.org.tr/tr/trUploads/Yazilar/Dosyalar/2011113_inceleme4.pdf Orsam Suriye Türkleri Raporu]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20121224231822/http://www.orsam.org.tr/tr/trUploads/Yazilar/Dosyalar/2011113_inceleme4.pdf |tarih=24 Aralık 2012 }}


{{Suriye konuları}}
{{Suriye konuları}}
{{Şablon grubu|başlık=Coğrafi bölge|liste=
{{Suriye Kürdistanı konuları}}
{{Akdeniz'e kıyısı olan ülkeler}}
{{Orta Doğu ülkeleri}}
{{Asya ülkeleri}}
{{Asya ülkeleri}}
}}
{{Şablon grubu|başlık=Uluslararası üyelik|liste=
{{Arap Birliği}}
{{Arap Birliği}}
{{İslam İşbirliği Teşkilatı}}
{{İslam İşbirliği Teşkilatı}}
{{Bağlantısızlar Hareketi}}
{{Akdeniz'e kıyısı olan ülkeler}}
}}
{{Orta Doğu ülkeleri}}

{{Otorite kontrolü}}
{{Otorite kontrolü}}


[[Kategori:Suriye| ]]
[[Kategori:Arapça konuşan bölgeler ve ülkeler]]
[[Kategori:Doğu Akdeniz]]
[[Kategori:Levant]]
[[Kategori:İslam İşbirliği Teşkilatı ülkeleri]]
[[Kategori:Akdeniz İçin Birlik ülkeleri]]
[[Kategori:Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler]]
[[Kategori:Orta Doğu ülkeleri]]
[[Kategori:Yakın Doğu ülkeleri]]
[[Kategori:1946'da kurulan bölgeler ve ülkeler]]
[[Kategori:Batı Asya ülkeleri]]
[[Kategori:1946'da Asya'da kurulan oluşumlar]]
[[Kategori:Asya kıtasındaki ülkeler]]
[[Kategori:Asya kıtasındaki ülkeler]]
[[Kategori:1946'da Asya'da kurulan oluşumlar]]
[[Kategori:Batı Asya ülkeleri]]
[[Kategori:Totaliter devletler]]
[[Kategori:1946'da kurulan bölgeler ve ülkeler]]
[[Kategori:Yakın Doğu ülkeleri]]
[[Kategori:Orta Doğu ülkeleri]]
[[Kategori:Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler]]
[[Kategori:Akdeniz İçin Birlik ülkeleri]]
[[Kategori:İslam İşbirliği Teşkilatı ülkeleri]]
[[Kategori:Levant]]
[[Kategori:Doğu Akdeniz]]
[[Kategori:Kürtçe konuşan bölgeler ve ülkeler]]
[[Kategori:Arapça konuşan bölgeler ve ülkeler]]
[[Kategori:Suriye]]

Sayfanın 13.49, 19 Ocak 2023 tarihindeki hâli

"Suriye Arap Cumhuriyeti" buraya yönlendirilmektedir. 1961'den 1963'e kadar süren Suriye Arap Cumhuriyeti için İkinci Suriye Cumhuriyeti sayfasına bakınız.
Bu madde Modern Suriye devleti hakkındadır. Başlığın diğer anlamları için Suriye (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Suriye
ٱلْجُمْهُورِيَّةُ ٱلْعَرَبِيَّةُ ٱلسُّورِيَّةُ (Arapça)
El-Cumhuriyyetü'l-Arabiyyetü's-Suriyya
Suriye Arap Cumhuriyeti
Slogan
وَحْدَةٌ ، حُرِّيَّةٌ ، اِشْتِرَاكِيَّةٌ
Waḥdah, Ḥurrīyah, Ishtirākīyah
("Birlik, Özgürlük, Sosyalizm")
Millî marş
Humat ed-Diyar
Anavatan Muhafızları

 Suriye konumu (yeşil)

Başkent
ve en büyük şehir
Şam
33°30′K 36°18′D / 33.500°K 36.300°D / 33.500; 36.300
Resmî dil(ler)Arapça[1]
Etnik gruplar
(2018[2])
~75% Arap
~10% Kürt
~15% Diğer (Türkmenler, Süryanileri, Ermeniler, Çerkesler ve daha fazlası dahil)[2][3]
DemonimSuriyeli
HükûmetÜniter baskın partili Baasçı yarı başkanlık cumhuriyeti[4]
Beşşar Esad
Necah el-Attar
• Başbakan
Hüseyin Arnus
Hammuda Sabbah
Yasama organıHalk Meclisi
Tarihçe
8 Mart 1920
1 Ocak 1925
14 Mayıs 1930
• De jure bağımsızlık
24 Ekim 1945
• De facto bağımsızlık
17 Nisan 1946
• Birleşik Arap Cumhuriyeti'nden ayrılma
28 Eylül 1961
8 Mart 1963
27 Şubat 2012
Yüzölçümü
• Toplam
185.180[5] km2 (87.)
• Su (%)
1,1
Nüfus
• 2022 tahminî
22.125.249[6] (60.)
• Yoğunluk
118,3/km2 (70.)
GSYİH (SAGP)2015 tahminî
• Toplam
50,28 milyar $[7]
• Kişi başına
2.900 $[7]
GSYİH (nominal)2014 tahminî
• Toplam
24,6 milyar $[7] (167.)
• Kişi başına
831 $[7]
Gini (2014)55.8[8]
yüksek
İGE (2021)Sabit 0.577[9]
orta · 150.
Para birimiSuriye Lirası (SYP)
Zaman dilimiUTC+3
Tarih formatıHicrî takvim
Trafik akışısağ
Telefon kodu+963
ISO 3166 koduSY
İnternet alan adı.sy
Suriye Arap Cumhuriyeti
Bu kategoride yer alan maddeler
Suriye hükûmeti ve siyasetinin
bir parçasıdır.

Arap Birliği Arap Birliği Üye Devleti

Anayasa
İnsan hakları
Yürütme
Yasama
Yargı
Yerel Yönetimler
Seçimler
Dış İlişkiler

Suriye (Arapça: سُورِيَا veya سُورِيَة, romanize: Suriyya), resmi olarak Suriye Arap Cumhuriyeti (Arapça: الجمهورية العربية السورية, romanize: El-Cumhuriyyetü'l-Arabiyyetü's-Suriyya), Doğu Akdeniz ve Levant'ta yer alan bir Batı Asya ülkesidir. Batıda Akdeniz, kuzeyde Türkiye, doğu ve güneydoğuda Irak, güneyde Ürdün ve güneybatıda İsrail ve Lübnan ile sınırlanan ve 14 vilayetten (idari bölüm) oluşan üniter bir cumhuriyettir. Kıbrıs, Akdeniz'in batısında yer almaktadır. Verimli ovalar, yüksek dağlar ve çöllerden oluşan bir ülke olan Suriye, çoğunluğu Suriyeli Araplar, Kürtler, Türkmenler, Süryaniler, Ermeniler, Çerkesler,[10] Arnavutlar ve Rumlar olmak üzere çeşitli etnik ve dini gruplara ev sahipliği yapmaktadır. Dini gruplar arasında Müslümanlar, Hristiyanlar, Nusayriler, Dürziler ve Yezidiler bulunmaktadır. Suriye'nin başkenti ve en büyük şehri Şam'dır. Araplar en büyük etnik gruptur ve Müslümanlar en büyük dini gruptur.

Suriye, neo-Baasçılık olarak bilinen Arap milliyetçi ideolojisini benimseyen tek ülkedir. Suriye, Birleşmiş Milletler dışındaki bir uluslararası örgüt olan Bağlantısızlar Hareketinin üyesidir. Kasım 2011'de[11] Arap Birliğinden ve İslam İşbirliği Teşkilatından[12] askıya alındı ve Akdeniz Birliği üyeliğini kendi kendine askıya aldı.[13]

Modern Suriye devleti, yüzyıllar süren Osmanlı yönetiminin ardından 20. yüzyılın ortalarında kurulmuştur. Bir süre Fransız Mandası olarak kaldıktan sonra (1923-1946), yeni kurulan devlet, eskiden Osmanlı yönetiminde olan Suriye vilayetlerinden çıkan en büyük Arap devletini temsil ediyordu. Demokratik parlamenter bir cumhuriyet olarak de jure bağımsızlığını 24 Ekim 1945'te, Suriye Cumhuriyeti'nin Birleşmiş Milletlerin kurucu üyesi olmasıyla kazandı ve bu hareket eski Fransız Mandası'nı yasal olarak sona erdirdi (Fransız birlikleri Nisan 1946'ya kadar ülkeyi terk etmemiş olsa da).

"Suriye" adı tarihsel olarak daha geniş bir bölgeyi ifade etmekteydi, geniş anlamda Levant ile eşanlamlıydı ve Arapçada eş-Şam olarak bilinmekteydi. Modern devlet, MÖ 3. binyılın Ebla uygarlığı da dahil olmak üzere birçok antik krallık ve imparatorluk alanını kapsamaktadır. Halep ve başkent Şam, dünyanın sürekli yerleşim gören en eski şehirleri arasındadır.[14] İslami dönemde Şam, Emevi Halifeliği'nin merkezi ve Mısır'daki Memlük Sultanlığı'nın bir vilayet başkentiydi.

Bağımsızlık sonrası dönem, 1949 ve 1971 yılları arasında ülkeyi sarsan çok sayıda askeri darbe ve darbe girişimi ile çalkantılı geçti. Suriye 1958'de Mısır ile Birleşik Arap Cumhuriyeti adı verilen kısa süreli bir birlik kurdu ve bu birlik 1961 Suriye Darbesi ile sona erdi. Cumhuriyet, 1 Aralık'ta yapılan anayasa referandumunun ardından 1961 yılının sonlarında Suriye Arap Cumhuriyeti olarak yeniden adlandırıldı. Arap Sosyalist Baas Partisinin askeri komitesi tarafından gerçekleştirilen ve tek partili bir devlet kuran 1963 Darbesi önemli bir olaydı. Suriye, 1963'ten 2011'e kadar Olağanüstü Hal Yasası altında kaldı ve vatandaşlar için anayasal korumaları etkin bir şekilde askıya alındı. Neo-Baasçı gruplar arasındaki iç iktidar mücadeleleri 1966 ve 1970'te yeni darbelere neden oldu ve nihayetinde General Hafız Esad'ın iktidarı ele geçirmesiyle sonuçlandı. Esad, silahlı kuvvetlerde, bürokraside, "Muhaberat"ta ve yönetici elitte kilit görevlere Nusayri sadıklarını atadı; iktidarı kendi ailesi içinde sağlamlaştırmak için etkili bir "Nusayri azınlık yönetimi" kurdu.[15]

Hafız Esad'ın 2000 yılında ölümünden sonra oğlu Beşşar Esad, Esad ailesine bir kişilik kültü etrafında şekillenen devlet başkanlığını ve siyasi sistemi miras bıraktı.[16] Esad ve Baas rejimi, vatandaşların ve siyasi mahkumların sık sık infaz edilmesi, kitlesel sansür[17][18] ve milyarlarca dolarlık yasa dışı uyuşturucu ticaretinin[19][20] finanse edilmesi de dahil olmak üzere çok sayıda insan hakları ihlali nedeniyle kınandı. Mart 2011'den bu yana Suriye, bölgedeki ve ötesindeki bir dizi ülkenin askeri veya başka şekillerde müdahil olduğu çok taraflı bir iç savaşın içinde. 2020 itibarıyla Suriye topraklarında Esad yönetimine meydan okuyan üç siyasi oluşum - Suriye Geçici Hükümeti, Suriye Kurtuluş Hükümeti ve Rojava - ortaya çıktı. Suriye, 2016-2018 yılları arasında Küresel Barış Endeksi'nde son sırada yer alarak savaş nedeniyle dünyanın en şiddetli ülkesi haline geldi.[21] Çatışmalar 570.000'den fazla insanın ölümüne[22] yol açarken, Esad yanlısı güçler toplam sivil kayıpların %90'ından fazlasına neden oldu.[a] Savaş aynı zamanda Suriye mülteci krizine de yol açtı. 7,6 milyon ülke içinde yerinden edilmiş insan (Temmuz 2015 UNHCR sayısı) ve 5 milyondan fazla mülteci (Temmuz 2017 UNHCR tarafından kaydedildi)[31] olduğu tahmin edilen savaş, son yıllarda nüfus değerlendirmesini zorlaştırmıştır.

Etimoloji

Ana madde: Suriye'nin adı

Çeşitli kaynaklar Suriye adının MÖ 8. yüzyılda Luvi dilinde kullanılan "Sura/i" teriminden ve antik Yunanca Σύριοι, Sýrioi veya Σύροι, Sýroi isimlerinden türetildiğini ve her ikisinin de aslen Kuzey Mezopotamya'daki (bugünkü Irak) Aššūrāyu'dan (Asurlular) geldiğini göstermektedir.[32][33] Ancak Seleukos İmparatorluğu'ndan (MÖ 323-150) itibaren bu terim Levant'a da uygulandı ve bu noktadan sonra Yunanlar bu terimi Mezopotamya'daki Süryaniler ile Levant'taki Aramiler arasında ayrım yapmadan kullandılar.[34][35] Ana akım modern akademik görüş, Yunanca sözcüğün, nihayetinde Akadca Aššur'dan türetilen Ἀσσυρία, Assyria ile ilişkili olduğu argümanını güçlü bir şekilde desteklemektedir.[36] Yunanca isim, MÖ 8. yüzyıl Çineköy yazıtında kaydedilen Fenikece ʾšr "Assur", ʾšrym "Asurlular"a karşılık geliyor gibi görünmektedir.[37]

Bu kelimeyle ifade edilen bölge zaman içinde değişmiştir. Klasik olarak Suriye, Akdeniz'in doğu ucunda, güneyde Arabistan ve kuzeyde Anadolu arasında yer alır, Irak'ın bazı kısımlarını içerecek şekilde iç kesimlere uzanır ve Yaşlı Plinius'un batıdan doğuya Kommagene, Sophene ve Adiabene'yi içerecek şekilde tanımladığı kuzeydoğuda belirsiz bir sınıra sahiptir.[38]

Ancak Plinius'un zamanında bu büyük Suriye, Roma İmparatorluğu'na bağlı (ancak siyasi olarak birbirinden bağımsız) bir dizi eyalete bölünmüştü: Daha sonra MS 135'te Filistin olarak yeniden adlandırılan Yahudiye (günümüz İsrail, Filistin Toprakları ve Ürdün'e karşılık gelen bölge); en güneybatıda modern Lübnan, Şam ve Humus bölgelerine karşılık gelen Phoenice (MS 194'te kuruldu); Coele-Syria (ya da "İçi Boş Suriye") ve Eleutheris Nehri'nin güneyi.[39]

Tarih

Ana madde: Suriye tarihi

Antik Çağ

Kadın heykelciği, MÖ 5000. Antik Doğu Müzesi.

Suriye, yaklaşık MÖ 10.000 yılından bu yana, tarım ve hayvancılığın ilk kez görülmeye başladığı Neolitik kültürün (Çanak Çömlek Öncesi Neolitik A olarak bilinir) merkezlerinden biriydi. Neolitik dönem (PPNB), Mureybet kültürünün dikdörtgen evleri ile temsil edilmektedir. Çanak çömlek öncesi Neolitik dönemde insanlar taş, alçı ve yanmış kireçten (Vaisselle blanche) yapılmış kaplar kullandılar. Anadolu'dan gelen obsidyen aletlerin keşfi erken ticaretin kanıtıdır. Hamoukar ve Emar antik kentleri geç Neolitik ve Tunç Çağı'nda önemli bir rol oynadı. Arkeologlar Suriye'deki uygarlığın dünyanın en eski uygarlıklarından biri olduğunu, belki de sadece Mezopotamya'dakinden önce geldiğini gösterdi.

Bölgede kayıtlara geçen en eski yerli uygarlık, Suriye'nin kuzeyinde, bugünkü İdlib yakınlarındaki Ebla Krallığı'dır.[40] Ebla'nın MÖ 3500 civarında kurulduğu[41][42][43][44][45] ve Mezopotamya devletleri Sümer, Asur ve Akad'ın yanı sıra kuzeybatıda, Anadolu'daki Hurriler ve Hattiler ile ticaret yaparak servetini kademeli olarak artırdığı anlaşılmaktadır.[46] Kazılar sırasında bulunan Firavun hediyeleri Ebla'nın Mısır'la temasını doğrulamaktadır.

İshqi-Mari, İkinci Mari Krallığı'nın kralı, MÖ 2300 civarı.

Suriye'den gelen en eski yazılı metinlerden biri, Ebla Veziri İbrium ile Abarsal adlı belirsiz bir krallık arasında MÖ 2300'lerde yapılan bir ticaret anlaşmasıdır.[47][48] Akademisyenler Ebla dilinin Akadcadan sonra bilinen en eski yazılı Sami dillerinden biri olduğuna inanmaktadırlar. Ebla dilinin son sınıflandırmaları, bu dilin Akadca ile yakından ilişkili bir Doğu Sami dili olduğunu gösterdi.[49]

Ebla, Mari ile yapılan uzun bir savaşla zayıfladı ve Akadlı Sargon ve torunu Naram-Sin'in fetihlerinin MÖ 23. yüzyılın ilk yarısında Suriye üzerindeki Eblan egemenliğine son vermesinin ardından tüm Suriye Mezopotamya Akad İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi.[50][51]

MÖ 21. yüzyıla gelindiğinde, Hurriler Suriye'nin kuzey doğu bölgelerine yerleşirken, bölgenin geri kalanı Amorilerin hâkimiyetindeydi. Suriye, Asur-Babilli komşuları tarafından Amurruların (Amoriler) Ülkesi olarak adlandırıldı. Amorilerin Kuzeybatı Sami dili, Kenan dilleri arasında en erken kanıtlanan dildir. Mari bu dönemde yeniden ortaya çıkmış ve Babilli Hammurabi tarafından fethedilene kadar yeniden refaha kavuştu. Ugarit de bu dönemde, MÖ 1800 civarında, modern Lazkiye yakınlarında ortaya çıktı. Ugaritçe, Kenan dilleriyle gevşek bir şekilde ilişkili bir Sami diliydi ve dünyanın bilinen en eski alfabesi olarak kabul edilen Ugarit alfabesine sahipti.[52] Ugarit Krallığı, MÖ 12. yüzyılda yağmacı Hint-Avrupalı Deniz Halkları tarafından yıkılıncaya kadar ayakta kaldı ve Geç Bronz Çağı Çöküşü olarak bilinen dönemde benzer krallıklar ve devletler Deniz Halkları tarafından aynı yıkıma uğradı.

Yamhad (modern Halep) iki yüzyıl boyunca Kuzey Suriye'ye hakim oldu,[53] ancak Doğu Suriye MÖ 19. ve 18. yüzyıllarda I. Şamşi-Ahad'ın Amori Hanedanı tarafından yönetilen Eski Asur İmparatorluğu ve Amoriler tarafından kurulan Babil İmparatorluğu tarafından işgal edildi. Yamhad, Mari tabletlerinde yakın doğunun en güçlü devleti ve Babilli Hammurabi'den daha fazla tebaaya sahip olarak tanımlandı.[53] Yamhad otoritesini Aççana,[54] Katna,[55] Hurri devletleri ve Fırat Vadisi üzerinde Babil sınırlarına kadar dayattı.[56] Yamhad'ın ordusu Elam (modern İran) sınırındaki Der'e kadar sefere çıktı.[57] Yamhad, Ebla ile birlikte MÖ 1600 dolaylarında Anadolu'dan gelen Hint-Avrupalı Hititler tarafından fethedildi ve yok edildi.[58]

Bu zamandan itibaren Suriye, Hitit İmparatorluğu, Mitanni İmparatorluğu, Mısır İmparatorluğu, Orta Asur İmparatorluğu ve daha az derecede Babil olmak üzere çeşitli yabancı imparatorlukların savaş alanı haline geldi. Mısırlılar başlangıçta güneyin büyük bölümünü, Hititler ve Mitanniler ise kuzeyin büyük bölümünü işgal ettiler. Ancak Asurlular sonunda üstünlüğü ele geçirerek Mitanni İmparatorluğu'nu yıktılar ve daha önce Hitit ve Babil'in elinde bulunan geniş toprakları ilhak ettiler.

 

Firavun III. Thutmose'ye hediyeler getiren Suriyeliler, Rekhmire mezarında tasvir edildiği şekliyle, MÖ 1450 civarı (gerçek resim ve yorumsal çizim). "Retjenu Şefleri" olarak etiketlenmişlerdir.[59][60]

MÖ 14. yüzyıl civarında, doğuda Babil ile başarısız bir çatışmaya giren yarı göçebe Sutealılar ve daha önceki Amorilerin yerini alan Batı Sami dilinde konuşan Aramiler gibi çeşitli Sami halklar bölgede ortaya çıktılar. Onlar da Asurular ve Hititler tarafından yüzyıllar boyunca boyunduruk altında tutulmuşlardı. Mısırlılar Batı Suriye'nin kontrolü için Hititlerle savaştı; bu savaş MÖ 1274'te Kadeş Muharebesi ile doruk noktasına ulaştı.[61][62] Batı, MÖ 1200'lerde yıkılana kadar Hitit İmparatorluğu'nun bir parçası olarak kalırken,[63] Doğu Suriye büyük ölçüde, MÖ 1114-1076 yılları arasında I. Tiglat-Pileser döneminde batının büyük bölümünü de ilhak eden Orta Asur İmparatorluğu'nun bir parçası oldu.[64]

MÖ 11. yüzyılın sonlarında Hititlerin yıkılması ve Asur'un gerilemesiyle birlikte Arami kabileleri iç bölgelerin çoğunda kontrolü ele geçirerek Bit Bahiani, Aram-Şam, Hama, Aram-Rehob, Aram-Naharaim ve Luhuti gibi devletler kurdular. Bu noktadan sonra bölge Aramea ya da Aram olarak anılmaya başlandı. Sami Aramiler ile Hint-Avrupa kökenli Hititlerin kalıntıları arasında da bir sentez yaşandı ve Kuzeyorta Aram (Suriye) ve Güneyorta Anadolu (modern Türkiye) merkezli, Palistin, Karkamış ve Sam'al gibi bir dizi Geç Hitit devleti kuruldu.

Amrit Fenike Tapınağı

Fenikeliler olarak bilinen Kenanlı bir grup MÖ 13. yüzyıldan itibaren Suriye kıyılarına (ve ayrıca Lübnan ve kuzey Filistin'e) hakim oldular ve Amrit, Simyra, Arvad, Paltos, Ramitha ve Şuksi gibi şehir devletleri kurdular. Bu kıyı bölgelerinden, Malta, Sicilya, İber Yarımadası (modern İspanya ve Portekiz) ve Kuzey Afrika kıyılarında koloniler kurmak ve en önemlisi, MÖ 9. yüzyılda büyük bir şehir devleti olan Kartaca'yı (modern Tunus'ta) kurmak da dahil olmak üzere, etkilerini Akdeniz'e yaydılar ve çok daha sonra Roma İmparatorluğu'na rakip olan büyük bir imparatorluğun merkezi haline geldiler.

Suriye ve Yakın Doğu'nun batı yarısı daha sonra büyük Yeni Asur İmparatorluğu'nun (MÖ 911 - MÖ 605) eline geçti. Asurlular, İmparatorluk Aramicesini imparatorluklarının ortak dili olarak tanıttılar. Bu dil, MS 7. ve 8. yüzyıllardaki Arap İslam fethine kadar Suriye'de ve tüm Yakın Doğu'da baskın olarak kalacak ve Hristiyanlığın yayılması için bir araç olacaktı. Asurlular, Suriye ve Lübnan'daki kolonilerine Eber-Nari adını verdiler. Asur egemenliği, Asurluların bir dizi acımasız iç savaşta kendilerini büyük ölçüde zayıflatmalarının ardından Medler, Babilliler, Keldaniler, Persler, İskitler ve Kimmerlerin saldırılarıyla sona erdi. Asur'un düşüşü sırasında İskitler Suriye'nin büyük bir bölümünü yakıp yıktı ve yağmaladılar. Asur ordusunun son direnişi MÖ 605 yılında kuzey Suriye'deki Karkamış'ta oldu.

Asur İmparatorluğu'nu Yeni Babil İmparatorluğu (MÖ 605 - MÖ 539) izledi. Bu dönemde Suriye, Babil ile bir başka eski Asur kolonisi olan Mısır arasında bir savaş alanı haline geldi. Babilliler, Asurlu akrabaları gibi, Mısır'a karşı zafer kazandılar.

Klasik Antik Çağ

Ana maddeler: Eber-Nari, Koele-Suriye, Suriye (eyalet) ve Suriye Palaestina
Savaştan önce Palmira antik kenti

Günümüz Suriye'sini oluşturan topraklar Yeni Babil İmparatorluğu'nun bir parçasıydı ve MÖ 539 yılında Ahameniş İmparatorluğu tarafından ilhak edildi. Büyük Kiros liderliğindeki Ahameniş Persleri, İmparatorluk Aramicesini imparatorluklarının diplomatik dillerinden biri olarak (MÖ 539 - MÖ 330) ve Aram/Suriye'nin yeni satraplığı Eber-Nari'nin Süryanice adını korudular.

Suriye daha sonra Büyük İskender tarafından yönetilen Yunan Makedon İmparatorluğu tarafından MÖ 330 civarında fethedildi ve sonuç olarak Yunan Seleukos İmparatorluğu'nun (MÖ 323 - MÖ 64) Koele-Suriye eyaleti oldu, Seleukos kralları kendilerini 'Suriye Kralı' olarak adlandırdılar ve Antakya şehri 240 yılından itibaren başkent oldu.

Böylece bölgeye "Suriye" adını verenler Yunanlar oldu. Aslen Mezopotamya'nın (Irak) kuzeyindeki "Asur" kelimesinin Hint-Avrupa dilindeki bozulmuş hali olan bu terimi Yunanlar sadece Asur'un kendisini değil, aynı zamanda yüzyıllar boyunca Asur egemenliği altında kalmış olan batıdaki toprakları tanımlamak için de kullandılar.[65] Böylece Greko-Romen dünyasında hem Suriye'deki Aramiler hem de doğudaki Mezopotamya'daki (günümüz Irak'ı) Asurlular, kendi başlarına farklı halklar olmalarına rağmen "Suriyeliler" ya da "Süryaniler" olarak anıldılar ki bu karışıklık modern dünyada da devam edecekti. Nihayetinde güney Seleukos Suriyesi'nin bazı kısımları Helenistik İmparatorluk'un yavaş yavaş dağılmasıyla birlikte Yahudiye Haşmonayimleri tarafından ele geçirildi.

Suriye, Suriye halkı tarafından Seleukoslar ve Romalılardan kurtarıcı olarak karşılanan Ermeni kralı Büyük Tigran'ın fetihleriyle MÖ 83'ten itibaren kısa bir süre Ermeni kontrolü altına girdi. Ancak Roma İmparatorluğu'nun generallerinden Büyük Pompeius Suriye'ye giderek başkent Antakya'yı ele geçirdi ve MÖ 64 yılında Suriye'yi bir Roma eyaleti haline getirerek bölgede yirmi yıl süren Ermeni kontrolüne son verdi. Roma yönetimi altında zenginleşen Suriye, İpek Yolu üzerinde stratejik bir konuma sahip olduğundan büyük bir zenginlik ve önem kazandı, bu da onu rakip Romalılar ve Farslar için bir savaş alanı haline getirdi.

Bugünkü Suriye'nin Arabia eyaletinde bulunan Busra'daki Roma Tiyatrosu
Jüpiter Tapınağı, Şam

Palmira, 2. yüzyılda Suriye'nin kuzeyinde Aramice konuşan zengin ve bazen de güçlü bir krallık olarak ortaya çıktı. Palmira, şehri Roma imparatorluğunun en zenginlerinden biri haline getiren bir ticaret ağı kurdu. Nihayetinde, MS 3. yüzyılın sonlarında Palmira Kralı Odaenathus Sasani İmparatoru I. Şapur'u yenerek Roma'nın doğusunun tamamını kontrol ederken, halefi ve dul eşi Zenobia, MS 273'te Roma kontrolü altına girmeden önce kısa bir süre Mısır, Suriye, Filistin, Anadolu'nun büyük bir kısmı, Yehuda ve Lübnan'ı fetheden Palmira İmparatorluğu'nu kurdu.

Kuzey Mezopotamya Asur krallığı Adiabene, Roma tarafından fethedilmeden önce MS 10 ile MS 117 yılları arasında Kuzeydoğu Suriye bölgelerini kontrol etti.[66]

Aramice dili, Antik Britanya'daki Hadrian Duvarı'na kadar çok uzaklarda,[67] Arbeia Kalesi'nde bir Palmira göçmeni tarafından yazılmış bir yazıtla bulundu.[68]

Suriye'nin kontrolü, Roma İmparatorluğu'nun ikiye bölünmesiyle birlikte Romalılardan Bizanslılara geçti.[46]

Bizans İmparatorluğu'nun en parlak döneminde Suriye'nin büyük ölçüde Aramice konuşan nüfusu muhtemelen 19. yüzyıla kadar bir daha aşılamadı. MS 7. yüzyıldaki Arap İslam Fethi'nden önce nüfusun büyük bir kısmı Arami'ydi, ancak Suriye aynı zamanda Yunan ve Roma yönetici sınıflarına da ev sahipliği yapıyordu, Süryaniler hâlâ kuzey doğuda, Fenikeliler kıyılarda yaşıyordu ve Yahudi ve Ermeni toplulukları da büyük şehirlerde mevcuttu, Nabatiler ve Lahmiler ve Gassaniler gibi İslam öncesi Araplar Güney Suriye çöllerinde yaşıyorlardı. Süryani Hristiyanlığı ana din olarak benimsenmişti, ancak diğerleri hala Yahudilik, Mitraizm, Maniheizm, Greko-Romen dini, Kenan dini ve Mezopotamya dinini takip ediyorlardı. Suriye'nin büyük ve müreffeh nüfusu, özellikle MS 2. ve 3. yüzyıllarda Suriye'yi Roma ve Bizans eyaletlerinin en önemlilerinden biri haline getirdi.[69]

Klasik Antik Çağ'da önemli bir ticaret merkezi ve Suriye'nin en müreffeh şehirlerinden biri olan Epemiye antik kenti

Suriyeliler Severan Hanedanı döneminde önemli ölçüde güç sahibi oldular. Ailenin reisi ve İmparator Septimius Severus'un eşi olarak Roma imparatoriçesi, ailesi tanrı El-Gabal'ın rahipliği üzerinde kalıtsal haklara sahip olan Emesa (günümüzde Humus) şehrinden bir Suriyeli olan Julia Domna'ydı. Kendisi gibi Suriyeli Arap olan büyük yeğenleri de Roma imparatoru olacaktı; bunlardan ilki Elagabalus, ikincisi ise kuzeni Alexander Severus'tu. Suriyeli olan bir başka Roma imparatoru da Roma Arabistanı'nda doğan Arap Philip'ti (Marcus Julius Philippus). 244'ten 249'a kadar imparatorluk yaptı ve Üçüncü Yüzyıl Krizi sırasında kısa bir süre hüküm sürdü.[69] Hükümdarlığı sırasında memleketi Philippopolis'e (günümüzde Şahba) odaklandı ve şehri geliştirmek için çoğu ölümünden sonra durdurulan birçok inşaat projesi başlattı.

Suriye, Hristiyanlık tarihinde önemli bir yere sahiptir; Havari Pavlus olarak bilinen Tarsuslu Saulus, Şam Yolu'nda din değiştirmiş ve misyonerlik seyahatlerinin çoğunu gerçekleştirdiği antik Suriye'deki Antakya'da Hristiyan Kilisesi'nin önemli bir figürü olarak ortaya çıkmıştır.

Orta Çağ

Muhammed'in Suriye halkı ve kabileleriyle ilk etkileşimi, Temmuz 626'da Dumet-ül Cendel'in İstilası sırasında oldu[70] ve takipçilerine Duma'yı istila etmelerini emretti, çünkü Muhammed oradaki bazı kabilelerin kervan soygununa karıştığı ve Medine'ye saldırmaya hazırlandığı istihbaratını aldı.[71]

William Montgomery Watt, birincil kaynaklarda çok az yer almasına rağmen bunun Muhammed'in o dönemde düzenlediği en önemli sefer olduğunu iddia etmektedir. Dumet-ül Cendel, Medine'ye 800 kilometre uzaklıktaydı ve Watt, Suriye ile iletişiminin ve Medine'ye ikmalinin kesintiye uğraması olasılığı dışında Muhammed için acil bir tehdit olmadığını söylemektedir. Watt, "Muhammed'in ölümünden sonra meydana gelen genişlemenin bir kısmını zaten öngördüğünü varsaymak caziptir" der ve birliklerinin hızlı yürüyüşünün "bunu duyan herkesi etkilemiş" olması gerektiğini söyler.[72]

William Muir de bu seferin, Muhammed'in 1000 adamıyla birlikte Suriye sınırlarına ulaşması, uzak kabilelerin artık Muhammed'in adını öğrenmesi ve Muhammed'in siyasi ufkunun genişlemesi açısından önemli olduğuna inanmaktadır.[70]

Yedinci yüzyılın başlarında inşa edilen Kasrü'l-hayri'l-garbî'de Emevi freski

MS 640 yılına gelindiğinde Suriye, Halid bin Velid liderliğindeki Arap Raşidin ordusu tarafından fethedildi. Yedinci yüzyılın ortalarında, o zamanlar imparatorluğun hükümdarı olan Emevi Hanedanı, İmparatorluk'un başkentini Şam'a taşıdı. Daha sonraki Emevi yönetimi sırasında ülkenin gücü azaldı; bunun başlıca nedeni totaliterlik, yolsuzluk ve bunun sonucunda meydana gelen devrimlerdi. Emevi Hanedanı daha sonra 750 yılında imparatorluğun başkentini Bağdat'a taşıyan Abbasi Hanedanı tarafından devrildi.

Emevi yönetimi altında resmileşen Arapça,[73] Bizans dönemindeki Yunanca ve Aramice'nin yerini alarak baskın dil haline geldi. 887 yılında Mısır kökenli Tolunoğulları Suriye'yi Abbasilerden aldı ve daha sonra yerlerini önce Mısır kökenli İhşidiler ve daha sonra da Seyfü'd Devle tarafından kurulan Halep kökenli Hamdaniler aldı.[74]

1299 Vadi el-Haznedar Muharebesi. Gazan komutasındaki Moğollar Memlükleri yendi.

Suriye'nin bazı bölümleri, Haçlı Seferleri sırasında MS 1098 ve 1189 yılları arasında Fransız, İngiliz, İtalyan ve Alman derebeyleri tarafından ele geçirildi ve aralarında Suriye'deki başlıca Antakya Prensliği'nin de bulunduğu Haçlı devletleri olarak biliniyordu. Kıyıdaki dağlık bölge, Haçlı Devletleri ile aralıklı olarak çatışmalar ve ateşkesler yaşayan ve Haşhaşiler olarak adlandırılan Nizari İsmailileri tarafından da kısmen işgal edildi. Tarihin ilerleyen dönemlerinde "Nizariler yenilenen Frank düşmanlıklarıyla karşılaştıklarında, Eyyubilerden zamanında yardım aldılar."[75]

Bir yüzyıl süren Selçuklu egemenliğinden sonra Suriye, Mısır'daki Eyyubi Hanedanı'nın kurucusu Kürt Selahaddin tarafından büyük ölçüde fethedildi (1175-1185). Halep Ocak 1260'ta, Şam ise Mart ayında Hülagu'nun Moğollarının eline geçti, ancak Hülagu bir veraset anlaşmazlığıyla uğraşmak üzere Çin'e dönmek için saldırısını durdurmak zorunda kaldı.

Birkaç ay sonra Memlükler Mısır'dan bir orduyla geldi ve Celile'deki Ayn Calut Muharebesi'nde Moğolları yendi. Memlük lideri Baybars, Şam'ı vilayet başkenti yaptı. O öldüğünde, iktidar Kalavun tarafından ele geçirildi. Bu arada Sungur el-Eşkar adında bir emir kendini Şam'ın hükümdarı ilan etmeye çalışmış, ancak 21 Haziran 1280'de Kalavun tarafından yenilgiye uğratılmış ve Kuzey Suriye'ye kaçmıştır. Moğol bir kadınla evlenmiş olan el-Eşkar, Moğollardan yardım istedi. İlhanlı Moğolları Ekim 1280'de Halep'i aldılar, ancak Kalavun el-Eşkar'ı kendisine katılmaya ikna etti ve 29 Ekim 1281'de Memlükler tarafından kazanılan İkinci Humus Muharebesi'nde Moğollara karşı savaştılar.[76]

1400 yılında Müslüman Türk-Moğol fatihi Timurlenk, Halep'i yağmalayarak Suriye'yi istila etti[77] ve Memlük ordusunu yendikten sonra Şam'ı ele geçirdi. Semerkant'a sürülen zanaatkârlar dışında kent sakinleri katledildi.[78] Timur ayrıca Arami ve Süryani Hristiyan nüfusa yönelik özel katliamlar gerçekleştirerek sayılarını büyük ölçüde azalttı.[79] 15. yüzyılın sonunda, Avrupa'dan Uzak Doğu'ya giden bir deniz yolunun keşfedilmesi, Suriye üzerinden geçen bir kara ticaret yoluna olan ihtiyacı sona erdirdi.

Suriyeli kadınlar, 1683

Osmanlı Suriyesi

Ana madde: Osmanlı Suriyesi

1516 yılında Osmanlı İmparatorluğu, Mısır Memlük Sultanlığı'nı istila ederek Suriye'yi fethetti ve İmparatorluk'a dahil etti. Osmanlı sistemi Suriyeliler için külfetli değildi çünkü Türkler Kur'an'ın dili olarak Arapçaya saygı duyuyor ve inancın savunuculuğunu kabul ediyorlardı. Şam, Mekke'nin başlıca antreposu haline getirildi ve bu nedenle, Mekke'ye hacca giden sayısız hacı adayının yararlı sonuçları sayesinde Müslümanlar için kutsal bir nitelik kazandı.[80]

1803 Cedid Atlas, Osmanlı Suriyesi'ni sarı renkte "Eş-Şam" olarak gösteriyor

Osmanlı yönetimi barış içinde bir arada yaşamayı sağlayan bir sistem izlemiştir. Her etnik-dinsel azınlık - Arap Şii Müslüman, Arap Sünni Müslüman, Arami-Süryani Ortodoks, Rum Ortodoks, Maruni Hristiyanlar, Süryani Hristiyanlar, Ermeniler, Kürtler ve Yahudiler - bir millet oluşturuyordu.[81] Her cemaatin dini lideri tüm kişisel statü yasalarını yönetiyor ve bazı sivil işlevleri de yerine getiriyordu.[80] 1831'de Mısırlı İbrahim Paşa İmparatorluk'a olan sadakatinden vazgeçerek Osmanlı Suriyesi'ni istila etti ve Şam'ı ele geçirdi. Kısa süreli yönetimi sırasında bölgenin demografik ve sosyal yapısını değiştirmeye çalıştı: Güney Suriye ovalarını doldurmak için binlerce Mısırlı köylüyü getirdi, Yafa'yı yeniden inşa etti ve burayı bölgesel bir başkente dönüştürmeyi amaçlayan deneyimli Mısırlı askerlerle doldurdu, köylü ve Dürzi isyanlarını bastırdı ve sadık olmayan aşiret üyelerini sürgün etti. Ancak 1840 yılına gelindiğinde bölgeyi Osmanlılara geri teslim etmek zorunda kaldı.

1864'ten itibaren Osmanlı Suriyesi'nde Tanzimat reformları uygulanarak Halep, Deyr-i Zor, Beyrut ve Şam vilayetleri oluşturuldu; Cebel-i Lübnan Sancağı kuruldu ve kısa bir süre sonra Kudüs Sancağı'na ayrı bir statü verildi.

Halep yakınlarında tehcir edilen Ermeniler, 1915

Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu, Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun yanında savaşa girdi. Nihayetinde yenilgiye uğradı ve tüm Yakın Doğu'nun kontrolünü Britanya İmparatorluğu ve Fransa İmparatorluğu'na kaptırdı Çatışma sırasında, Osmanlılar ve müttefikleri tarafından yerli Hristiyan halklara karşı Ermeni Kırımı ve Süryani Kırımı uygulandı; Osmanlı Suriyesi'ndeki Deyrizor bu ölüm yürüyüşlerinin son noktasıydı.[82] Birinci Dünya Savaşı'nın ortasında, iki İtilaf Devleti diplomatı (Fransız François Georges-Picot ve İngiliz Mark Sykes), 1916 tarihli Sykes-Picot Anlaşması'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun savaş sonrası kendi nüfuz bölgelerine bölünmesi konusunda gizlice anlaştı. Başlangıçta iki bölge, Ürdün'den İran'a kadar neredeyse düz bir çizgi halinde uzanan bir sınırla ayrılmıştı. Ancak savaşın bitiminden hemen önce Musul bölgesinde petrol bulunması, 1918'de Fransa ile bu bölgenin Irak'a dönüşecek olan İngiliz nüfuz bölgesine bırakılması için bir kez daha müzakere edilmesine yol açtı. Ara vilayet Deyrizor'un kaderi belirsiz kaldı; Arap milliyetçileri tarafından işgal edilmesi Suriye'ye bağlanmasıyla sonuçlandı. Bu sınır, Suriye 1920'de Milletler Cemiyeti mandası olduğunda uluslararası alanda tanındı ve bugüne kadar değişmedi.[83]

Fransız Mandası

Ana maddeler: Fransız Suriye ve Lübnan Mandası ve Manda Yönetimindeki Suriye Cumhuriyeti
Devlet Başkanı Haşim el-Etasi'nin 1936 yılında göreve başlaması

1920'de Haşimi ailesinden I. Faysal yönetiminde kısa ömürlü bağımsız bir Suriye Krallığı kuruldu. Ancak Faysal'ın Suriye üzerindeki hakimiyeti sadece birkaç ay sonra, Meyselun Muharebesi'nin ardından sona erdi. San Remo Konferansı'nda Milletler Cemiyetinin Suriye'nin bir Fransız mandası altına alınmasını önermesinin ardından Fransız birlikleri aynı yıl Suriye'yi işgal etti. Sekreteri de Caix'e göre General Gouraud'nun önünde iki seçenek vardı: "Ya var olmayan bir Suriye ulusu inşa etmek... onu hala bölen uçurumları yumuşatmak" ya da "bu bölünmelerin verdiği hakemliğimizi gerektiren tüm olguları geliştirmek ve sürdürmek". De Caix "sadece ikinci seçeneğin beni ilgilendirdiğini söylemeliyim" diye ekledi. Gouraud'nun yaptığı da buydu.[84][85]

1925 yılında Sultan el-Atraş, Dürzi Dağı'nda patlak veren ve tüm Suriye ile Lübnan'ın bazı bölgelerine yayılan bir isyana önderlik etti. El-Atraş, Fransızlara karşı 21 Temmuz 1925'teki El-Kufr Muharebesi, 2-3 Ağustos 1925'teki El-Mezra Muharebesi ve Salkhad, El-Musayfire ve Süveyde muharebeleri başta olmak üzere birçok muharebe kazandı. Fransa, Fas ve Senegal'den binlerce asker göndererek birçok şehrin Fransızlar tarafından geri alınmasını sağladı, ancak direniş 1927 baharına kadar sürdü. Fransızlar Sultan el-Atraş'ı idama mahkum etti, ancak isyancılarla birlikte Trans Ürdün'e kaçtı ve sonunda affedildi. Suriye-Fransa Antlaşması'nın imzalanmasının ardından 1937'de Suriye'ye döndü.

1920'lerde Fransız sömürge yönetimine karşı Büyük Suriye İsyanı sırasında Guta'daki Suriyeli isyancılar

Suriye ve Fransa Eylül 1936'da bir bağımsızlık antlaşması müzakere etti ve Haşim el-Etasi, modern Suriye Cumhuriyeti'nin ilk cisimleşmesi altında seçilen ilk devlet başkanı oldu. Ancak Fransız Yasama Meclisi antlaşmayı onaylamayı reddettiği için antlaşma hiçbir zaman yürürlüğe girmedi. İkinci Dünya Savaşı sırasında 1940 yılında Fransa'nın düşmesiyle birlikte Suriye, İngilizler ve Özgür Fransa Temmuz 1941'de Suriye-Lübnan Savaşı'nda ülkeyi işgal edene kadar Vichy Fransası'nın kontrolü altına girdi. Suriyeli milliyetçilerin ve İngilizlerin devam eden baskısı, Fransızları Nisan 1946'da birliklerini tahliye etmeye zorladı ve ülkeyi manda sırasında kurulan cumhuriyetçi bir hükümetin eline bıraktı.[86]

Bağımsız Suriye Cumhuriyeti

Ana maddeler: İkinci Suriye Cumhuriyeti, Birleşik Arap Cumhuriyeti ve 1963 Suriye Darbesi

Bağımsızlıktan 1960'ların sonuna kadar Suriye siyasetine çalkantılar hakim oldu. Mayıs 1948'de Suriye kuvvetleri diğer Arap devletleriyle birlikte Filistin'i istila etti ve Yahudi yerleşimlerine saldırdı.[87] Devlet Başkanı Şükri el-Kuvvetli cephedeki birliklerine "Siyonistleri yok etmeleri" talimatını verdi.[88][89] İstilanın amacı İsrail Devleti'nin kurulmasını engellemekti.[90] Bu amaçla Suriye hükümeti, silahlı kuvvetlerini ve askeri istihbarat yeteneklerini geliştirmek için aralarında Schutzstaffel'in eski üyelerinin de bulunduğu eski Nazileri aktif bir şekilde işe alma sürecine girdi.[91] Bu savaştaki yenilgi, Mart 1949'da Albay Hüsnü Zaim tarafından gerçekleştirilen ve İkinci Dünya Savaşı'nın başlangıcından bu yana Arap dünyasındaki ilk askeri darbe olarak tanımlanan Suriye Darbesini tetikleyen faktörlerden biriydi.[90] Bunu kısa süre sonra Albay Sami el-Hinnavi'nin bir başka darbesi izledi ve kendisi de aynı yıl içinde Albay Edib Çiçekli tarafından görevden alındı.[90]

Çiçekli sonunda çok partililiği tamamen ortadan kaldırdı, ancak kendisi de 1954 Darbesi'yle devrildi ve parlamenter sistem yeniden kuruldu.[90] Ancak bu zamana kadar güç giderek artan bir şekilde ordu ve güvenlik kurumlarında yoğunlaşmıştı.[90] Parlamenter kurumların zayıflığı ve ekonominin kötü yönetimi huzursuzluğa ve Nasırcılık ve diğer ideolojilerin yükselişine yol açtı. Toplumun hoşnutsuz unsurlarını temsil eden çeşitli Arap milliyetçisi, Suriye milliyetçisi ve sosyalist hareketler için verimli bir zemin vardı. Bunların arasında radikal reform talep eden dini azınlıklar da vardı.[90]

Kasım 1956'da, Süveyş Krizi'nin doğrudan bir sonucu olarak Suriye, Sovyetler Birliği ile bir anlaşma imzaladı.[92] Bu anlaşma, askeri teçhizat karşılığında hükümet içinde komünist etkiye bir dayanak sağladı.[90] Bunun üzerine Türkiye, Suriye'nin askeri teknolojisindeki bu güç artışından endişe duymaya başladı, zira Suriye'nin İskenderun'u geri alma girişiminde bulunması mümkün görünüyordu. Sadece Birleşmiş Milletlerdeki hararetli tartışmalar savaş tehdidini azalttı.[93]

1961'de Halep

1 Şubat 1958'de Suriye Devlet Başkanı Şükri el-Kuvvetli ve Mısır lideri Nasır, Mısır ve Suriye'nin birleşerek Birleşik Arap Cumhuriyeti'ni kurduklarını açıkladılar ve Suriye'deki tüm siyasi partiler ve komünistler açık faaliyetlerini durdurdular.[86] Bu arada, partinin zayıf konumu ve birliğin giderek kırılganlaşmasından endişe duyan bir grup Suriyeli Baasçı subay gizli bir Askeri Komite kurmaya karar verdi; ilk üyeleri Yarbay Muhammed Ümran, Binbaşı Salah Cedid ve Yüzbaşı Hafız Esad'dı. Suriye, bir darbenin ardından 28 Eylül 1961'de Mısır ile olan birlikten ayrıldı.

Baasçı Suriye

1961'deki darbenin ardından gelen istikrarsızlık 8 Mart 1963'teki Baas Darbesi'yle doruğa ulaştı. İktidar, Mişel Eflak ve Selahaddin el-Bitar liderliğindeki Arap Sosyalist Baas Partisi üyeleri tarafından ele geçirildi. Yeni Suriye kabinesi Baas üyelerinin hakimiyetindeydi.[86][90]

23 Şubat 1966'da Askeri Komite parti içi bir darbe gerçekleştirerek Başkan Emin el-Hafız'ı hapse attı ve 1 Mart'ta bölgeselci, sivil bir Baas hükümeti atadı.[90] Nureddin el-Etasi resmi devlet başkanı olmasına rağmen, Salah Cedid 1966'dan Kasım 1970'te o sırada savunma bakanı olan Hafız Esad tarafından görevden alınana kadar Suriye'nin etkin yöneticisi oldu.[94][95] Darbe, orijinal pan-Arap Baas Partisi içinde bir bölünmeye yol açtı: Irak liderliğinde bir Baas hareketi (1968'den 2003'e kadar Irak'ı yönetti) ve Suriye liderliğinde bir Baas hareketi kuruldu.

1967'nin ilk yarısında Suriye ve İsrail arasında düşük yoğunluklu bir savaş durumu vardı. İsrail'in Askerden Arındırılmış Bölge'de toprak işlemesi konusundaki anlaşmazlık, İsrail ve Suriye arasında 7 Nisan'da savaş öncesi hava çatışmalarına yol açtı.[96] Mısır ve İsrail arasında Altı Gün Savaşı patlak verdiğinde Suriye de savaşa katıldı ve İsrail'e saldırdı. Savaşın son günlerinde İsrail dikkatini Suriye'ye çevirdi ve 48 saatten kısa bir süre içinde Golan Tepeleri'nin üçte ikisini ele geçirdi.[97] Bu yenilgi, Cedid ve Esad arasında bundan sonra atılacak adımlar konusunda bir bölünmeye neden oldu.[98]

Kuneytire köyü, İsrail'in Haziran 1974'te çekilmesinden önce büyük ölçüde yıkılmıştır.

Parti aygıtını kontrol eden Cedid ile orduyu kontrol eden Esad arasında anlaşmazlık ortaya çıktı. Ürdün'le yaşanan "Kara Eylül" çatışmaları sırasında FKÖ'ye yardım için gönderilen Suriye güçlerinin 1970'te geri çekilmesi bu anlaşmazlığı yansıtıyordu.[99] İktidar mücadelesi, Hafız Esad'ın hükümetin güçlü adamı olmasını sağlayan kansız bir askeri darbe olan Kasım 1970 Suriye Düzeltici Devrimi ile doruğa ulaştı.[95]

6 Ekim 1973'te Suriye ve Mısır, İsrail'e karşı Yom Kippur Savaşı'nı başlattı. İsrail Savunma Kuvvetleri, Suriye'nin ilk kazanımlarını tersine çevirdi ve Suriye topraklarının derinliklerine doğru ilerledi.[100]

Lübnan İç Savaşı'nda askeri durum, 1983: Yeşil - Suriye tarafından kontrol ediliyor

1970'lerin sonunda Müslüman Kardeşler'in başlattığı İslamcı ayaklanma hükümeti hedef aldı. İslamcılar sivillere ve görevde olmayan askeri personele saldırıyor, güvenlik güçleri de misilleme saldırılarında sivilleri öldürüyordu. Ayaklanma 1982 Hama Katliamı'nda doruk noktasına ulaşmış, yaklaşık 10.000 ile 40.000 kişi düzenli Suriye Ordusu birlikleri tarafından öldürülmüştü.[101]

Suriye, hem diğer Arap devletleri hem de Batı dünyası ile ilişkilerinde önemli bir değişiklik yaparak Saddam Hüseyin'e karşı ABD liderliğindeki Körfez Savaşı'na katıldı. Suriye 1991'deki çok taraflı Madrid Konferansı'na katıldı ve 1990'larda İsrail ile müzakerelere girişti. Bu müzakereler başarısızlıkla sonuçlandı ve Devlet Başkanı Hafız Esad'ın Mart 2000'de dönemin ABD Başkanı Bill Clinton ile Cenevre'de yaptığı görüşmeden bu yana başka doğrudan Suriye-İsrail görüşmesi yapılmadı.[102]

Suriye İç Savaşı'ndaki askeri durum (sık güncellenen harita).
  Suriye Arap Cumhuriyeti tarafından kontrol ediliyor
  Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi, (Rojava) (SDG) tarafından kontrol ediliyor
  Rojava (KDSÖY) ve Suriye Arap Cumhuriyeti tarafından kontrol ediliyor
  Suriye Geçici Hükûmeti (SMO) ve Türk Silahlı Kuvvetleri kontrol ediliyor
  Devrimci Komando Ordusu ve Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleri tarafından kontrol ediliyor
  İslam Devleti (IŞİD) tarafından kontrol ediliyor
  Suriye Kurtuluş Hükûmeti (HTŞ) tarafından kontrol ediliyor

(Daha ayrıntılı, etkileşimli bir harita için bkz. Şablon:Suriye İç Savaşı ayrıntılı haritası.)

Hafız Esad 10 Haziran 2000 tarihinde öldü. Oğlu Beşşar Esad rakipsiz girdiği bir seçimde devlet başkanı seçildi.[86] Onun seçilmesi Şam Baharı'nın ve reform umutlarının doğuşuna tanıklık etti, ancak 2001 sonbaharında yetkililer hareketi bastırdı ve önde gelen entelektüellerinden bazılarını hapsetti.[103] Bunun yerine reformlar bazı piyasa reformlarıyla sınırlı kaldı.[16][104][105]

5 Ekim 2003'te İsrail, İslami Cihad üyeleri için terörist eğitim tesisi olduğu iddiasıyla Şam yakınlarındaki bir bölgeyi bombaladı.[106] Mart 2004'te Suriyeli Kürtler ve Araplar kuzeydoğudaki Kamışlı kentinde çatıştılar. Kamışlı ve Hasake şehirlerinde ayaklanma belirtileri görüldü.[107] 2005 yılında Suriye, Lübnan'daki askeri varlığına son verdi.[108][109] 6 Eylül 2007'de, İsrailli olduğundan şüphelenilen yabancı savaş uçaklarının, Kuzey Koreli teknisyenler tarafından inşa edilmekte olan şüpheli bir nükleer reaktöre karşı Orchard Operasyonu'nu gerçekleştirdiği bildirildi.[110]

Mevcut siyasi durum 2011'den günümüze

Suriye İç Savaşı

Ana madde: Suriye İç Savaşı

Devam etmekte olan Suriye İç Savaşı Arap Baharı devrimlerinden esinlenmiştir. 2011 yılında barışçıl protestolar zinciri olarak başlamış, ardından Suriye Ordusu tarafından bastırıldığı iddia edilmiştir.[111] Temmuz 2011'de ordudan ayrılanlar Özgür Suriye Ordusunun kurulduğunu ilan etti ve savaşçı birlikler oluşturmaya başladılar. Muhalefet Sünni Müslümanların hakimiyetindeyken, hükümetin önde gelen isimleri genellikle Nusayrilerle ilişkilendiriliyor.[112] Savaş aynı zamanda isyancı grupları (IŞİD ve el-Nusra) ve çeşitli yabancı ülkeleri de içermekte ve Suriye'de bir vekalet savaşı olduğu iddialarına yol açmaktadır.[113]

Birleşmiş Milletler de dahil olmak üzere çeşitli kaynaklara göre Haziran 2013 itibarıyla 11.000'i çocuk olmak üzere 100.000 kadar insan öldürülmüştür.[114][115][116][117] Şiddetten kaçmak için 4,9 milyon Suriyeli mülteci[118] komşu ülkeler Ürdün,[119] Irak,[120] Lübnan ve Türkiye'ye kaçtı.[121][122] Tahminen 450.000 Suriyeli Hristiyan evlerini terk etti.[123][güncellenmeli] BM'ye göre Ekim 2017 itibarıyla savaşta 400.000 kişinin öldüğü tahmin edilmektedir.[124]

Eylül 2022'de yeni bir BM raporu, Suriye İç Savaşı'nın yeniden alevlenme tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu belirtti. BM ayrıca 2022'nin ilk yarısında hiçbir malzeme ulaştıramadığını da belirtti.[125]

Mevcut çatışmalar

2022 itibarıyla başlıca dış askeri tehdit ve çatışmalar, birincisi IŞİD ile devam eden çatışma; ikincisi ise genel olarak Kürt grupları, özel olarak da Rojava'yı vurmak amacıyla Suriye'nin kuzeydoğu bölgelerinin Türk güçleri tarafından istila edilebileceğine dair süregelen endişelerdir.[126][127][128] Rojava hükümeti tarafından hazırlanan resmi bir raporda Türkiye destekli milislerin Rojava bölgesi ve hükümeti için ana tehdit olduğu belirtilmiştir.[129]

Mayıs 2022'de Türk ve Suriyeli muhalif yetkililer, Türk Silahlı Kuvvetleri ve Türkiye'nin desteklediği bazı milislerin, çoğunluğunu YPG/YPJ'nin oluşturduğu SDG'ye karşı yeni bir operasyon planladığını söylediler.[130][131] Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan yaptığı açıklamada, yeni operasyonun Türkiye'nin Suriye sınırı boyunca 30 kilometre genişliğinde "güvenli bölgeler" oluşturma çabalarını yeniden başlatacağını söyledi.[132] Operasyon, Fırat'ın batısındaki Tel Rıf'at ve Menbic bölgeleri ile daha doğudaki diğer alanları hedefliyor. Bu arada Ankara, operasyon konusunda Moskova ile görüşüyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan 8 Ağustos 2022'de operasyon konusundaki kararlılığını yinelemişti.[133]

Büyük ekonomik kriz

10 Haziran 2020'de yüzlerce protestocu Süveyde sokaklarında üst üste dört gün boyunca Suriye lirasının bir önceki hafta dolar karşısında 3000'e düşmesiyle ülke ekonomisinin çöküşünü protesto etti.[134]

11 Haziran'da Başbakan İmad Hamis, kötüleşen ekonomik koşullar nedeniyle hükümet karşıtı protestoların ortasında Devlet Başkanı Beşşar Esad tarafından görevden alındı.[135] Suriye para biriminin yeni dip seviyeleri ve yaptırımlardaki dramatik artış, Esad hükümetinin hayatta kalması konusunda yeni endişeler doğurmaya başladı.[136][137][138]

Analistler, Lübnan'daki mevcut bankacılık krizinin çözümünün Suriye'de istikrarın yeniden tesis edilmesi açısından hayati önem taşıyabileceğini belirtiyor.[139]

Bazı analistler Esad'ın iktidarı kaybetmenin eşiğinde olabileceğine dair endişelerini dile getirmeye başladılar; ancak rejimde yaşanacak böyle bir çöküş, siyasi ya da ekonomik koşullarda bir iyileşmeden ziyade kitlesel bir kaosla sonuçlanabileceği için koşulların daha da kötüleşmesine neden olabilirdi.[140][141][142] Rusya, Suriye'de ana askeri çatışmanın yaşandığı bölgelerdeki etkisini ve askeri rolünü genişletmeye devam etti.[143]

Analistler, ABD Sezar Yasası kapsamında uygulanacak yeni ağır yaptırımların Suriye ekonomisini harap edebileceğini, toparlanma şansını yok edebileceğini, bölgesel istikrarı bozabileceğini ve tüm bölgeyi istikrarsızlaştırmaktan başka bir işe yaramayacağını belirtiyorlar.[144]

İlk yeni yaptırımlar 17 Haziran 2020'de yürürlüğe girdi. Ağustos ayında üç farklı grupta ek yaptırımlar uygulandı. Gıda bulmanın zorlaştığı, ülke ekonomisinin ciddi baskı altında olduğu ve yaptırımlar nedeniyle tüm rejimin çökebileceği yönündeki haberler giderek arttı.[145]

2022 yılı başlarında Suriye, yaptırımlar ve diğer ekonomik baskılar nedeniyle hala büyük bir ekonomik krizle karşı karşıyaydı. Suriye hükümetinin halka yönelik yardımları ve temel hizmet ve programları karşılama kabiliyeti konusunda bazı şüpheler vardı.[146][147][148] BM, Suriye'nin yakın gelecekte nüfusunu besleyebilmesinin önünde büyük sorunlar olduğunu bildirdi.[149]

Suriye halkının refahı için olumlu olabilecek bir işaret olarak, birkaç Arap ülkesi Suriye ile ilişkileri normalleştirmek ve Suriye'ye enerji tedariki sağlamak üzere bir anlaşma yapmak için çaba göstermeye başladı. Ürdün'ün öncülük ettiği bu çabaya diğer bazı Arap ülkeleri de dahil oldu.[150]

Coğrafya

Ana madde: Suriye coğrafyası

Suriye, 32° ve 38° K enlemleri ile 35° ve 43° D boylamları arasında yer alır. İklim, nemli Akdeniz kıyısından yarı kurak bozkır bölgesine ve doğuda kurak çöle kadar değişiklik gösterir. Akdeniz'i çevreleyen kuzeybatı kısmı oldukça yeşil olmasına rağmen ülke çoğunlukla kurak platolardan oluşmaktadır. Kuzeydoğudaki El-Cezire ve güneydeki Havran önemli tarım alanlarıdır. Suriye'nin en önemli nehri olan Fırat, ülkenin doğusundan geçmektedir. Suriye, "uygarlığın beşiği" olarak adlandırılan bölgeyi oluşturan on beş devletten biridir.[151] Toprakları "Arap levhasının kuzeybatısında" yer almaktadır.[152]

Ticari miktarlarda petrol ilk olarak 1956 yılında kuzeydoğuda keşfedildi. En önemli petrol sahaları es-Süveydiye, Karaçok, Haseke yakınlarındaki Rimelan ve Deyrizor yakınlarındaki el-Ömer ve et-Taym sahalarıdır. Bu sahalar Irak'ın Musul ve Kerkük sahalarının doğal bir uzantısıdır. Petrol, 1974'ten sonra Suriye'nin önde gelen doğal kaynağı ve başlıca ihraç ürünü haline geldi. Doğal gaz 1940 yılında Jbessa sahasında keşfedildi.[86]

Kuzey Suriye'de bir köy olan Ayn el-Beyda, Lazkiye'nin panoramik görüntüsü

Biyoçeşitlilik

Ana madde: Suriye'de vahşi yaşam

Suriye'de dört karasal ekolojik bölge bulunmaktadır: Suriye kserik otlakları ve çalılıkları, Doğu Akdeniz kozalaklı-sklerofilli-geniş yapraklı ormanları, Güney Anadolu dağlık kozalaklı ve yaprak döken ormanları ve Mezopotamya çalılık çölü.[153] Ülkenin 2019 Orman Peyzaj Bütünlüğü Endeksi ortalama puanı 3,64/10 olup, 172 ülke arasında dünya genelinde 144. sırada yer almaktadır.[154]

Siyaset ve hükûmet

Ana madde: Suriye'de siyaset
Beşşar Esad
Devlet Başkanı 		Hüseyin Arnus
Başbakan

Suriye resmi olarak üniter bir cumhuriyettir. Suriye'nin 2012 yılında kabul edilen mevcut anayasası, Ulusal İlerici Cephenin bir parçası olmayan bireylerin seçilebilmesine yönelik anayasal hak nedeniyle ülkeyi fiilen yarı-başkanlık cumhuriyetine dönüştürmüştür.[155] Cumhurbaşkanı devlet başkanı, başbakan ise hükûmet başkanıdır.[156] Yasama organı olan Halk Meclisi, kanunları geçirmekten, hükümet ödeneklerini onaylamaktan ve politikaları tartışmaktan sorumlu organdır.[157] Basit bir çoğunlukla güvensizlik oyu verilmesi durumunda, başbakanın hükümetinin istifasını devlet başkanına sunması gerekmektedir.[158] Suriye İç Savaşı sırasında kurulan iki alternatif hükümet, Suriye Geçici Hükümeti (2013'te kuruldu) ve Suriye Kurtuluş Hükümeti (2017'de kuruldu), ülkenin kuzeybatısının bazı bölümlerini kontrol ediyor ve Suriye Arap Cumhuriyeti'ne muhalif olarak faaliyet gösteriyor.

Yürütme organı devlet başkanı, başkan yardımcısı, başbakan ve Bakanlar Kurulundan (kabine) oluşur. Anayasa devlet başkanının Müslüman olmasını şart koşmakta ancak İslam'ı devlet dini haline getirmemektedir.[159] 31 Ocak 1973'te Hafız Esad ulusal krize yol açan yeni bir anayasayı uygulamaya koydu. Önceki anayasaların aksine bu anayasada Suriye devlet başkanının Müslüman olması şartı aranmıyordu ve bu da Hama, Humus ve Halep'te Müslüman Kardeşler ve ulema tarafından düzenlenen şiddetli gösterilere yol açtı. Esad'ı "Allah'ın düşmanı" olarak nitelendirdiler ve yönetimine karşı cihat çağrısında bulundular.[160] Hükümet, 1976'dan 1982'ye kadar çoğunluğu Müslüman Kardeşler üyesi olan İslamcıların bir dizi silahlı isyanından kurtuldu.

Anayasa devlet başkanına bakanları atama, savaş ve olağanüstü hal ilan etme, kanun çıkarma (olağanüstü haller dışında Halk Meclisinin onayını gerektirir), af ilan etme, anayasayı değiştirme ve devlet memurları ile askeri personeli atama hakkı vermektedir.[161] 2012 anayasasına göre devlet başkanı Suriye vatandaşları tarafından doğrudan seçimle seçilmektedir.

Suriye'nin yasama organı tek kamaralı "Halk Meclisi"dir. Önceki anayasaya göre Suriye'de yasama organı için çok partili seçimler yapılmıyordu[161] ve sandalyelerin üçte ikisi otomatik olarak iktidar koalisyonuna tahsis ediliyordu.[162] 7 Mayıs 2012 tarihinde Suriye, iktidar koalisyonu dışındaki partilerin katılabildiği ilk seçimlerini gerçekleştirdi. Seçimlere yedi yeni siyasi parti katıldı ve bunlardan Değişim ve Özgürlük için Halk Cephesi en büyük muhalefet partisi oldu. Ancak hükümet karşıtı silahlı isyancılar aday göstermemeyi tercih ettiler ve destekçilerine seçimleri boykot etmeleri çağrısında bulundular.

2008 yılı itibarıyla devlet başkanı, Suriye'deki Baas partisinin bölgesel sekreteri ve Ulusal İlerici Cephe iktidar koalisyonunun lideridir. Koalisyonun dışında 14 yasadışı Kürt siyasi partisi bulunmaktadır.[163]

Suriye'nin yargı organları arasında Yüksek Anayasa Mahkemesi, Yüksek Yargı Konseyi, Yargıtay ve Devlet Güvenlik Mahkemeleri bulunmaktadır. İslami içtihat, mevzuatın ana kaynağıdır ve Suriye'nin yargı sistemi Osmanlı, Fransız ve İslami kanunların unsurlarını taşımaktadır. Suriye'de üç düzey mahkeme bulunmaktadır: ilk derece mahkemeleri, temyiz mahkemeleri ve en yüksek mahkeme olan anayasa mahkemesi. Dini mahkemeler kişisel ve aile hukuku ile ilgili meselelere bakmaktadır.[161] Yüksek Devlet Güvenlik Mahkemesi (YDGM) 21 Nisan 2011 tarihinde 53 sayılı kanun hükmünde kararname ile Devlet Başkanı Beşşar Esad tarafından lağvedildi.[164]

1953 tarihli 59 sayılı Kişisel Statü Kanunu (1975 tarihli 34 sayılı Kanun'la değiştirilmiştir) esasen kodifiye edilmiş bir şeriattır.[165] 1973 Anayasası'nın 3(2) maddesi İslam hukukunu yasamanın ana kaynağı olarak ilan etmektedir. Kişisel Statü Kanunu Müslümanlara şeriat mahkemeleri tarafından uygulanmaktadır.[166]

Devam eden iç savaşın bir sonucu olarak Suriye Geçici Hükümeti, Demokratik Birlik Partisi ve şeriat hukuku ile yönetilen yerel bölgeler de dahil olmak üzere çeşitli alternatif hükümetler kuruldu. Suriye Geçici Hükümeti temsilcileri 28 Mart 2013 tarihinde Suriye'nin Arap Birliğindeki koltuğuna oturmaya davet edildi[167] ve aralarında ABD, Birleşik Krallık ve Fransa'nın da bulunduğu birçok ülke tarafından "Suriye halkının tek temsilcisi" olarak tanındı.[168][169][170]

Suriye'nin hükümet kontrolündeki bölgelerinde 13 Nisan 2016 tarihinde, Suriye'nin tek meclisli yasama organı olan Suriye Halk Meclisinin 250 sandalyesinin tamamı için parlamento seçimleri yapıldı.[171] Daha sonuçlar açıklanmadan önce, aralarında Almanya, ABD ve Birleşik Krallık'ın da bulunduğu çok sayıda ülke "Suriye halkının iradesini temsil etmediği" gerekçesiyle sonuçları kabul etmeyeceklerini açıkladı.[172] Ancak Rusya Federasyonu temsilcileri seçim sonuçlarını desteklediklerini açıkladılar. Suriye'nin hükümet sistemi Kuzey Amerikalı sivil toplum kuruluşu Freedom House tarafından demokratik olmayan bir sistem olarak değerlendirilmektedir.[173]

Askerîye

Ana madde: Suriye Silahlı Kuvvetleri
Suriye İç Savaşı'nın başlamasından kısa bir süre sonra Şam'ın dışında bir kontrol noktasında nöbet tutan bir Suriye Ordusu askeri, 2012

Suriye devlet başkanı, seferberlik halinde yaklaşık 400.000 askerden oluşan Suriye Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanıdır. Ordu zorunlu askerliğe sahip bir güçtür; erkekler 18 yaşına geldiklerinde askere alınırlar.[kaynak belirtilmeli] Zorunlu askerlik süresi 2005 yılında iki buçuk yıldan iki yıla, 2008 yılında 21 aya ve 2011 yılında bir buçuk yıla indirildi.[174] Suriye'nin son askerlerinin otuz yıl sonra ülkeyi terk ettiği 27 Nisan 2005 tarihine kadar yaklaşık 20.000 Suriyeli asker Lübnan'da konuşlandırılmıştı.[kaynak belirtilmeli]

Suriye güçlerinin başlıca eğitim, malzeme ve kredi kaynağı olan Sovyetler Birliği'nin dağılması, Suriye'nin modern askeri teçhizat edinme kabiliyetini yavaşlatmış olabilir. Suriye, karadan karaya füzelerden oluşan bir cephaneliğe sahiptir. Zisser'e göre 1990'ların başında Kuzey Kore'den 500 kilometre menzilli Scud-C füzeleri tedarik edildi ve 700 kilometreye kadar menzili olan Scud-D'nin Suriye tarafından Kuzey Kore ve İran'ın yardımıyla geliştirildiği iddia ediliyor.[175]

Suriye, Körfez Savaşı'na katılmasının bir sonucu olarak Basra Körfezi'ndeki Arap devletlerinden önemli miktarda mali yardım aldı ve bu fonların önemli bir kısmı askeri harcamalara ayrıldı.

Dış ilişkiler

Ana madde: Suriye'nin dış ilişkileri
Suriye'nin diplomatik temsilcilikleri

Ulusal güvenliğin sağlanması, Arap komşuları arasında nüfuzun artırılması ve Golan Tepeleri'nin geri alınmasının güvence altına alınması Suriye'nin dış politikasının temel hedefleri oldu. Suriye, tarihinin birçok noktasında Türkiye, İsrail, Irak ve Lübnan gibi coğrafi olarak kültürel komşularıyla şiddetli gerginlikler yaşadı. Suriye, 21. yüzyılda Arap Baharı ve Suriye İç Savaşı öncesinde bölgesindeki bazı devletlerle ilişkilerinde bir iyileşme yaşadı.

2011'de başlayan iç savaş ve buna bağlı olarak yaşanan ölümler ve insan hakları ihlallerinden bu yana Suriye, bölge ülkelerinden ve daha geniş anlamda uluslararası toplumdan giderek daha fazla izole edilmektedir. Aralarında İngiltere, Kanada, Fransa, İtalya, Almanya, Tunus, Mısır, Libya, Amerika Birleşik Devletleri, Belçika, İspanya ve Basra Körfezi'ndeki Arap devletlerinin de bulunduğu birçok ülke ile diplomatik ilişkiler kesilmiştir.[176]

Dünya haritası ve askeri müdahalenin olduğu Suriye (kırmızı).
  Suriye hükümetini destekleyen ülkeler
  Suriyeli isyancıları destekleyen ülkeler

Suriye Arap Birliğinden Cezayir, Mısır, Irak, Lübnan, Sudan ve Yemen ile diplomatik ilişkilerini sürdürmeye devam etmektedir. Suriye'nin sivillere yönelik şiddeti 2012 yılında Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatından uzaklaştırılmasına neden oldu. Suriye, geleneksel müttefikleri İran ve Rusya ile iyi ilişkiler geliştirmeye devam etmektedir; bu iki ülke Suriye hükümetini Suriyeli muhaliflerle olan çatışmalarında destekleyen az sayıdaki ülke arasındadır.

Suriye, AB ile komşularını yakınlaştırmayı amaçlayan Avrupa Birliği'nin Avrupa Komşuluk Politikası (ENP) kapsamındadır.

Uluslararası anlaşmazlıklar

1939 yılında, Suriye hala bir Fransız mandasıyken, Fransızlar İskenderun Sancağı'nın İkinci Dünya Savaşı'nda bir dostluk antlaşmasının parçası olarak Türkiye'ye katılmasına ilişkin bir plebisite izin verdi. Bu sayede Türkiye'nin Hatay ili kuruldu. Fransızların bu hamlesi Suriye'de çok tartışıldı ve sadece beş yıl sonra Suriye bağımsız oldu.[177] Türkiye'nin İskenderun Sancağı'nı ilhak etmesine rağmen Suriye hükümeti, 1949'daki kısa bir dönem hariç, bağımsızlıktan bu yana bölge üzerindeki Türk egemenliğini tanımayı reddetti.[178]

Suriye'nin Golan Tepeleri bölgesinin batıdaki üçte ikisi 1967'den beri İsrail'in işgali altındadır ve 1981'de İsrail tarafından fiilen ilhak edildi;[179][180] doğudaki üçte birlik kısım ise Suriye'nin kontrolündedir ve UNDOF, Mor Hat ateşkesini uygulamak için arada bir tampon bölge oluşturmaktadır. İsrail'in 1981 tarihli Golan ilhak yasası uluslararası hukukta tanınmamaktadır. BM Güvenlik Konseyi 497 (1981) sayılı kararıyla bu yasayı "hükümsüz ve geçersiz ve uluslararası hukuki etkisi olmayan" bir yasa olarak kınadı. O tarihten bu yana Genel Kurulun "İşgal Altındaki Suriye Golan'ı" ile ilgili kararları İsrail işgali ve ilhakının gayrimeşruluğunu teyit etmektedir.[181] Suriye hükümeti bu toprakların geri verilmesini talep etmeye devam etmektedir.[182] Suriye'nin Golan'da elinde kalan tek toprak, terk edilmiş Kuneytire şehrini, vilayetin fiili başkenti Madinat el-Baas'ı ve Beer Ajam ve Hader gibi çoğunlukla Çerkeslerin yaşadığı birçok küçük köyü içeren bir şerittir. Mart 2019'da ABD Başkanı Donald Trump, ABD'nin İsrail'in Golan Tepeleri'ni ilhakını tanıyacağını açıkladı.[183]

Altı Gün Savaşı'ndan bu yana İsrail tarafından işgal edilen Suriye Golan Tepeleri

1976 yılının başlarında Suriye Lübnan'a girerek yirmi dokuz yıllık askeri varlığını başlattı. Suriye, Filistinli milislere karşı Lübnanlı Hristiyan milislere yardım etmek üzere dönemin Maruni Hıristiyan Cumhurbaşkanı Süleyman Franjieh'in daveti üzerine Lübnan'a girdi.[184][185] Takip eden 15 yıllık iç savaş boyunca Suriye, Lübnan'ı kontrol etmek için savaştı. Suriye Ordusu, eski Lübnan Başbakanı Refik Hariri'nin öldürülmesinin ardından iç ve dış baskılara yanıt olarak 26 Nisan 2005 tarihine kadar Lübnan'da kaldı.[186]

Bir diğer ihtilaflı bölge ise Lübnan-Suriye sınırı ile İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri'nin kesiştiği noktada yer alan Şebaa çiftlikleridir. Yaklaşık 11 km uzunluğunda ve 3 km genişliğindeki çiftlikler, 1981 yılında Golan Tepeleri'nin geri kalanıyla birlikte İsrail tarafından işgal edildi.[187] Ancak Suriye ordusunun ilerleyişinin ardından İsrail işgali sona erdi ve Suriye çiftlikler üzerinde fiili egemen güç haline geldi. Ancak İsrail'in 2000 yılında Lübnan'dan çekilmesinin ardından Hizbullah çekilmenin tamamlanmadığını çünkü Şebaa'nın Suriye değil Lübnan topraklarında olduğunu iddia etti.[188] Birleşmiş Milletler, 81 farklı haritayı inceledikten sonra, terk edilmiş tarım arazilerinin Lübnan'a ait olduğuna dair hiçbir kanıt bulunmadığı sonucuna vardı.[189] Bununla birlikte, Lübnan bölgenin kendisine ait olduğunu iddia etmeye devam etti.

İnsan hakları

Ana madde: Suriye'de insan hakları
Yaralı siviller Halep'teki bir hastaneye geliyorlar, Ekim 2012

Suriye'deki insan hakları durumu, 2010 yılında ülkenin sicilini "dünyanın en kötüleri arasında" olarak nitelendiren İnsan Hakları İzleme Örgütü gibi bağımsız kuruluşlar arasında uzun zamandır önemli bir endişe kaynağı olmuştur.[190] ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından finanse edilen Freedom House,[191] yıllık Dünya Özgürlük araştırmasında Suriye'yi "Özgür Değil" olarak derecelendirmiştir.[192]

Yetkililer, demokrasi ve insan hakları aktivistlerini tutuklamak, internet sitelerini sansürlemek, blog yazarlarını gözaltına almak ve seyahat yasağı uygulamakla suçlanıyor. Keyfi gözaltılar, işkence ve kayıplar yaygındır.[193] Suriye anayasası cinsiyet eşitliğini garanti altına alsa da eleştirmenler kişisel kanunların ve ceza kanununun kadınlara ve kız çocuklarına karşı ayrımcılık yaptığını söylüyorlar. Ayrıca, sözde 'namus cinayetleri' için de hoşgörü tanınmaktadır.[193] Birleşmiş Milletler, 9 Kasım 2011 itibarıyla Devlet Başkanı Beşşar Esad'a karşı ayaklanma sırasında ölen 3500'den fazla kişinin 250'den fazlasının iki yaşından küçük çocuklar olduğunu ve 11 yaşından küçük erkek çocuklarının güvenlik güçleri tarafından toplu tecavüze uğradığını bildirdi.[194][195] Başkan Esad yönetimine muhalif kişiler, 12 Temmuz 2012 tarihinde Hama'da hükümet güçleri tarafından gerçekleştirilen bombardımanda çoğu sivil 200'den fazla kişinin katledildiğini ve yaklaşık 300 kişinin yaralandığını iddia etmektedirler.[196]

Ağustos 2013'te hükümetin sivillere karşı kimyasal silah kullandığından şüpheleniliyordu. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, ülkede kimyasal silah kullanıldığının "inkar edilemez" olduğunu ve Devlet Başkanı Beşşar Esad'ın güçlerinin kendi halkına karşı "ahlaki bir müstehcenlik" işlediğini söyledi. Kerry, "Hata yapmayın, Başkan Obama, dünyanın en savunmasız insanlarına karşı dünyanın en iğrenç silahını kullananların hesap vermesi gerektiğine inanmaktadır. Bugün hiçbir şey bundan daha ciddi değildir ve hiçbir şey bundan daha ciddi bir incelemeye tabi tutulmamaktadır." dedi.[197]

Çoğu anayasal korumayı fiilen askıya alan Olağanüstü Hal Kanunu 1963 yılından 21 Nisan 2011 tarihine kadar yürürlükte kaldı.[164] Hükümet bu kanunu Golan Tepeleri konusunda İsrail ile devam eden savaş sebebiyle gerekçelendirmişti.

Ağustos 2014'te BM İnsan Hakları Şefi Navi Pillay, uluslararası toplumu, 30 Nisan 2014 itibarıyla 191.369 kişinin ölümüyle sonuçlanan ve Pillay'a göre çatışmanın tüm taraflarının cezasız kaldığı savaş suçlarının işlendiği 3 yılı aşkın süredir devam eden iç savaşla mücadelede "felç" olmakla eleştirdi. Azınlık Nusayriler ve Hristiyanlar, İslamcılar ve Suriye İç Savaşı'nda savaşan diğer gruplar tarafından giderek daha fazla hedef alınmaktadır.[198][199] Nisan 2017'de ABD Donanması, ABD hükümetine göre Suriyeli sivillere yönelik kimyasal silah saldırısında kullanıldığı iddia edilen bir Suriye hava üssüne füze saldırısı düzenledi.[200][201]

Kasım 2021'de ABD Merkez Komutanlığı 2019 yılında Suriye'de sivillerin ölümüne neden olan bir hava saldırısını "meşru" olarak nitelendirdi. Bu kabul, New York Times'ın bir soruşturmasında ordunun onlarca sivilin ölümünü gizlediğinin ortaya çıkmasının ardından geldi.[202]

İdari bölümler

Ana maddeler: Suriye'nin illeri ve Suriye'nin ilçeleri

Suriye 14 ile, bunlar da 61 ilçeye ve bunlar da kendi içlerinde nahiyelere bölünmüştür. Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi fiilen özerk olmakla birlikte merkezi yönetim tarafından tanınmamaktadır.

Numara İl Başkent
Suriye'nin illeri
1 Lazkiye Lazkiye
2 İdlib İdlib
3 Halep Halep
4 Rakka Rakka
5 Haseke Haseke
6 Tartus Tartus
7 Hama Hama
8 Deyrizor Deyrizor
9 Humus Humus
10 Şam Şam
11 Rif Şam –
12 Kuneytire Kuneytire
13 Dera Dera
14 Süveyde Süveyde

Rojava yarı özerk bölgesi

Ana madde: Rojava

Rojava[b] olarak da bilinen Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi (KDSÖY), Suriye'nin kuzeydoğusunda yer alan de facto bir özerk bölgedir.[206][207] Afrin, Cezire, Fırat, Rakka, Tabka, Menbic ve Deyrizor bölgelerinde kendi kendini yöneten alt bölgelerden oluşmaktadır.[208][209] Bölge 2012 yılında, devam eden Rojava çatışması ve resmi askeri gücü Suriye Demokratik Güçlerinin (SDG) de yer aldığı daha geniş Suriye İç Savaşı bağlamında fiili özerkliğini kazandı.[210][211]

Bazı dış ilişkilere sahip olmakla birlikte, bölge Katalonya Parlamentosu dışında Suriye hükümeti de dahil olmak üzere herhangi bir devlet tarafından resmi olarak özerk olarak tanınmamaktadır.[212][213][214] KDSÖY, diğer parti ve örgütlerle diyaloglarında evrensel demokratik, sürdürülebilir, özerk çoğulcu, eşit ve feminist politikaları için yaygın bir desteğe sahiptir.[215][216][217][218] Kuzeydoğu Suriye çok etnikli bir bölgedir ve büyük etnik Kürt, Arap ve Süryani nüfusu ile daha küçük etnik Türkmen, Ermeni, Çerkes ve Yezidi topluluklarına ev sahipliği yapmaktadır.[219][220][221]

Bölge yönetiminin destekçileri, adem-i merkeziyetçiliği, toplumsal cinsiyet eşitliğini,[222][223] çevresel sürdürülebilirliği, sosyal ekolojiyi ve dini, kültürel ve siyasi çeşitliliğe çoğulcu hoşgörüyü teşvik eden anarşist, feminist ve özgürlükçü sosyalist bir ideolojiye dayanan doğrudan demokratik hedefleri olan resmi olarak laik bir yönetim[224] olduğunu ve bu değerlerin anayasasına, toplumuna ve siyasetine yansıdığını belirtmekte ve bunun doğrudan bağımsızlıktan ziyade bir bütün olarak federalleşmiş bir Suriye için bir model olduğunu ifade etmektedirler.[225][226][227][228][229] Bölge yönetimi ayrıca bazı partizan ve partizan olmayan kaynaklar tarafından otoriterlik, Suriye hükümetine destek,[230] Kürtleştirme ve yerinden etme ile suçlandı.[kaynak belirtilmeli]

13 Ekim 2019'da SDG, Türkiye ve Türkiye destekli Suriyeli isyancıların sınır ötesi saldırısının bir parçası olarak Türkiye'nin bu şehirlere yönelik bir saldırısını caydırmak amacıyla Suriye Ordusu ile SDG'nin elindeki Menbic ve Kobani şehirlerine girmesine izin veren bir anlaşmaya vardığını duyurdu.[231] Suriye Ordusu ayrıca SDG ile birlikte Suriye'nin kuzeyinde Suriye-Türkiye sınırı boyunca konuşlandı ve Ayn İsa ve Tel Tamer gibi SDG'nin elindeki bazı şehirlere girdi.[232][233] İkinci Kuzey Suriye Tampon Bölgesi'nin oluşturulmasının ardından SDG, Suriye hükümeti ile SDG arasında siyasi bir çözüme ulaşılması halinde Suriye Ordusu ile işbirliği yapmaya hazır olduğunu açıkladı.[234]

En büyük şehirler

Suriye büyük şehir ve merkezleri
2004 nüfus sayımı
Sıra Şehir ismi Suriye'nin illeri Nüfus
Halep
Halep

Şam
Şam

1 Halep Halep 2.132.100 Humus
Humus

Lazkiye
Lazkiye

2 Şam Şam 1.414.913
3 Humus Humus 652.609
4 Lazkiye Lazkiye 383.786
5 Hama Hama 312.994
6 Rakka Rakka 220.488
7 Deyrizor Deyrizor 211.857
8 Hasiçi Hasiçi 188.160
9 Kamışlı Hasiçi 184.231
10 Seyyide Zeynep Rif Şam 136.427

Tarım reformu

Suriye'de birbiriyle ilişkili üç programdan oluşan tarım reformu tedbirleri uygulamaya konuldu: Tarım işçileri ile toprak sahipleri arasındaki ilişkileri düzenleyen mevzuat; özel ve devlet arazilerinin mülkiyetini ve kullanımını düzenleyen ve köylülerin ekonomik örgütlenmesini yönlendiren mevzuat ve tarımsal üretimi devlet kontrolü altında yeniden düzenleyen tedbirler.[235] Toprak mülkiyetindeki yüksek eşitsizlik seviyelerine rağmen bu reformlar, 1958'den 1961'e kadar toprağın yeniden dağıtımında, bağımsızlıktan bu yana Suriye tarihindeki diğer tüm reformlardan daha fazla ilerleme kaydedilmesini sağladı.

İlk yasa (134 sayılı kanun; 4 Eylül 1958'de kabul edildi) köylülerin mobilizasyonu ve köylü haklarının genişletilmesi konusundaki endişelere yanıt olarak çıkarıldı.[236] Bu yasa, ortakçıların ve tarım işçilerinin toprak sahipleri karşısındaki konumlarını güçlendirmek için tasarlanmıştı.[236] Bu yasa, özellikle kadınlar ve gençler için çalışma koşullarının düzenlenmesine, çalışma saatlerinin belirlenmesine ve ücretli işçiler için asgari ücret ilkesi ile ortakçılar için hasadın adil bir şekilde paylaştırılmasına olanak tanıyacak yeni yasaların uygulanacağını duyuran Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığının kurulmasına yol açtı.[237] Ayrıca, ev sahiplerini hem yazılı hem de sözlü sözleşmelere uymakla yükümlü kılmış, toplu pazarlığı tesis etmiş, işçi tazminatı, sağlık, barınma ve istihdam hizmetleri için hükümler içermiştir.[236] 134 sayılı Kanun sadece işçileri korumak için tasarlanmamıştı. Aynı zamanda toprak sahiplerinin kendi sendikalarını kurma haklarını da kabul ediyordu.[236]

İnternet ve telekomünikasyon

Suriye'de telekomünikasyon İletişim ve Teknoloji Bakanlığı tarafından denetlenmektedir.[238] Buna ek olarak, Syrian Telecom devlet internet erişiminin dağıtımında ayrılmaz bir rol oynamaktadır.[239] Suriye Elektronik Ordusu siber uzayda hükümet yanlısı askeri bir grup olarak hizmet vermektedir ve uzun süredir hacktivist grup Anonymous'un düşmanı olarak kabul edilmektedir.[240] İnternet sansürü yasaları nedeniyle Mart 2011 ile Ağustos 2012 arasında 13.000 internet aktivisti tutuklandı.[241]

Ekonomi

Ana maddeler: Suriye ekonomisi, Suriye'de endüstri ve Suriye'de turizm
İç savaş öncesi Suriye İhracat Ağaç Haritası
Harvard Atlas of Economic Complexity'den Ürünlere Göre Suriye İhracat Ağaç Haritası (2014)
Suriye'de kişi başına reel GSYİH'nın 1820'den bu yana tarihsel gelişimi

2015 itibarıyla Suriye ekonomisi, azalan gümrük ve gelir vergileri gibi doğası gereği güvenilmez gelir kaynaklarına dayanmakta ve bu kaynaklar büyük ölçüde İran'dan alınan kredilerle desteklenmektedir.[242] İran'ın Suriye İç Savaşı sırasında Suriye'ye yılda 6 milyar ile 20 milyar ABD coları arasında harcama yaptığına inanılıyor.[243] Suriye ekonomisi %60 daraldı ve Suriye lirası %80 değer kaybetti; ekonomi kısmen devlete ait, kısmen de savaş ekonomisi haline geldi.[244] Devam etmekte olan Suriye İç Savaşı'nın başlangıcında Suriye, Dünya Bankası tarafından "alt orta gelirli ülke" olarak sınıflandırılmıştı.[245] 2010 yılında Suriye petrol ve tarım sektörlerine bağımlı kaldı.[246] Petrol sektörü ihracat gelirlerinin yaklaşık %40'ını sağlıyordu.[246] Kanıtlanmış açık deniz sondajları, Suriye ve Kıbrıs arasındaki Akdeniz tabanında büyük miktarda petrol bulunduğunu gösterdi.[247] Tarım sektörü GSYH'nin yaklaşık %20'sine ve istihdamın %20'sine katkıda bulunmaktadır. Petrol rezervlerinin önümüzdeki yıllarda azalması beklenmektedir ve Suriye şimdiden net petrol ithalatçısı haline gelmiştir.[246] İç savaşın başlamasından bu yana ekonomi %35 oranında küçüldü ve Suriye lirası savaş öncesi değerinin altıda birine düştü.[248] Hükümet İran, Rusya ve Çin'den gelen kredilere giderek daha fazla bel bağlamaktadır.[248]

Ekonomi, protestocuları yatıştırmak ve döviz rezervlerini korumak için sübvansiyonları artıran ve ticaret kontrollerini sıkılaştıran hükümet tarafından büyük ölçüde düzenlenmektedir.[7] Uzun vadeli ekonomik kısıtlamalar arasında dış ticaret engelleri, azalan petrol üretimi, yüksek işsizlik, artan bütçe açıkları ve tarımda yoğun kullanım, hızlı nüfus artışı, endüstriyel genişleme ve su kirliliği nedeniyle su kaynakları üzerinde artan baskı yer almaktadır.[7] UNDP 2005 yılında Suriye nüfusunun %30'unun yoksulluk içinde yaşadığını ve %11,4'ünün geçim seviyesinin altında yaşadığını açıkladı.[86]

Suriye'nin küresel ihracattaki payı 2001 yılından bu yana kademeli olarak azaldı.[249] Kişi başına reel GSYİH büyümesi 2000-2008 döneminde yılda sadece %2,5 oldu.[249] İşsizlik oranı %10'un üzerinde seyretmektedir. Yoksulluk oranları 2004'te %11'den 2007'de %12,3'e yükseldi.[249] 2007 yılında Suriye'nin başlıca ihracat kalemleri arasında fenetilin hapları (captagon olarak bilinen yasadışı bir uyuşturucu), ham petrol, rafine ürünler, ham pamuk, giysi, meyve ve tahıl yer almaktadır. Suriye'nin ithalatının büyük bölümünü sanayi için gerekli hammaddeler, taşıtlar, tarım ekipmanları ve ağır makineler oluşturmaktadır. Petrol ihracatından elde edilen gelirler ve Suriyeli işçilerden gelen işçi dövizleri hükümetin en önemli döviz kaynaklarıdır.[86]

Halep sabunu

Siyasi istikrarsızlık gelecekteki ekonomik kalkınma için önemli bir tehdit oluşturmaktadır.[250] Yabancı yatırımlar; şiddet, hükümet kısıtlamaları, ekonomik yaptırımlar ve uluslararası izolasyon nedeniyle kısıtlanmaktadır. Suriye ekonomisi ayrıca devlet bürokrasisi, düşen petrol üretimi, artan bütçe açıkları ve enflasyon nedeniyle de sekteye uğramaktadır.[250]

2011'deki iç savaştan önce hükümet, ekonomisini çeşitlendirmek ve petrol ile tarıma olan bağımlılığını azaltmak için turizm, doğal gaz ve hizmet sektörlerine yeni yatırımlar çekmeyi umuyordu. Hükümet çoğu piyasayı liberalleştirmeyi amaçlayan ekonomik reformlar yapmaya başladı, ancak bu reformlar yavaş ve geçici oldu ve 2011'de çatışmaların patlak vermesinden bu yana tamamen tersine döndü.[251]

2010 yılında Şam'daki Hamidiye Çarşısı
2014'te Lazkiye'de bir koy

Suriye'de devam eden iç savaş nedeniyle 2012 yılı itibarıyla Suriye'nin toplam ihracatı üçte iki oranında azaldı, 2010 yılındaki 12 milyar ABD xoları değerinden 2012 yılında sadece 4 milyar ABD doları değerine düştü.[252] Suriye'nin GSYİH'si 2011 yılında %3'ün üzerinde azaldı[253] ve 2012 yılında da %20 oranında azalması beklenmekteydi.[254]

2012 yılı itibarıyla, Suriye'nin özellikle petrol ve turizm sektörleri harap oldu, devam eden iç savaş nedeniyle 5 milyar ABD doları kaybedildi.[252] Devam eden iç savaş nedeniyle ihtiyaç duyulan yeniden yapılanma 10 milyar ABD dolarına mal olacaktır.[252] Yaptırımlar hükümetin mali kaynaklarını tüketmiştir. ABD ve Avrupa Birliğinin 2012 yılında yürürlüğe giren petrol ithalatı yasaklarının Suriye'ye ayda yaklaşık 400 milyon dolara mal olduğu tahmin edilmektedir.[255]

Turizmden elde edilen gelirler dramatik bir şekilde düştü, savaştan önce %90 olan otel doluluk oranları Mayıs 2012'de %15'in altına indi.[256] Turizm sektöründe çalışanların yaklaşık %40'ı savaşın başlangıcından bu yana işlerini kaybetmiştir.[256]

Mayıs 2015'te IŞİD, Suriye hükümetinin son önemli gelir kaynaklarından biri olan fosfat madenlerini ele geçirdi.[257] Bir sonraki ay IŞİD Şam'a giden ve Şam ve Humus'ta ısınma ve elektrik üretiminde kullanılan bir doğalgaz boru hattını havaya uçurdu; bir analist "IŞİD'in şu an için oyununun adı rejimin kilit kaynaklarını engellemek" dedi.[258] Buna ek olarak, IŞİD Şaer gaz sahasına ve bölgedeki diğer üç tesise -Hayan, Cihar ve Ebla- yaklaşıyordu; bu batı gaz sahalarının kaybı İran'ın Suriye hükümetini daha fazla sübvanse etmesine neden olma potansiyeline sahipti.[259]

Suriye, Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad'ın ortakları ve akrabaları tarafından yönetilen ve giderek büyüyen bir yasadışı uyuşturucu endüstrisine ev sahipliği yapıyor.[260] Bu sektörde ağırlıklı olarak Arap dünyasında popüler olan ve bağımlılık yapan bir amfetamin olan captagon üretiliyor. 2021 yılı itibarıyla yasadışı uyuşturucu ihracatı ülkenin yasal ihracatını gölgede bırakarak New York Times'ın Suriye'yi "dünyanın en yeni narko-devleti" olarak adlandırmasına yol açtı.[260] Uyuşturucu ihracatı Suriye hükümetinin döviz kazanmasına ve Batı yaptırımlarını aşmasına olanak sağlıyor.[260]

Petrol endüstrisi

Ana madde: Suriye'de petrol endüstrisi
Humus'ta petrol rafinerisi

Suriye'nin petrol endüstrisi keskin bir düşüşe maruz kaldı. Eylül 2014'te IŞİD 80.000 varil/gün (13.000 m3/gün) ile hükümetin 17.000 varil/gün (2.700 m3/gün) üretimine kıyasla daha fazla petrol üretiyordu ve Suriye Petrol Bakanlığı 2014'ün sonunda petrol üretiminin 9.329 varil/gün'e (1.483,2 m3/gün) düştüğünü açıkladı; IŞİD o tarihten bu yana bir petrol sahasını daha ele geçirdi ve petrol üretiminin 6.829 varil/gün (1.085,7 m3/gün) olacağı tahmin edildi.[242] Suriye İç Savaşı'nın üçüncü yılında Ekonomi Bakan Yardımcısı Selman Hayan, Suriye'nin iki ana petrol rafinerisinin %10'dan daha az kapasiteyle çalıştığını belirtti.[261]

Tarihsel olarak ülke, 1960'ların sonlarından beri kuzeydoğuda bulunan sahalardan ağır dereceli petrol üretmiştir. 1980'lerin başında, Suriye'nin doğusundaki Deyrizor yakınlarında hafif dereceli, düşük sülfürlü petrol keşfedildi. Suriye'nin petrol üretim oranı 1995'te günde 600.000 varile (95.000 m3/gün) (bpd) yakın bir zirveden 2012'de 182.500 varil/gün'ün (29.020 m3/gün) altına düşerek dramatik bir şekilde azalmıştır.[262] 2012 yılından bu yana üretim daha da düşerek 2014 yılında günlük 32.000 varile (5.100 m3/gün) (bpd) ulaşmıştır. Resmi rakamlar 2015 yılı üretimini günlük 27,000 varil (4,300 m3/gün) olarak vermektedir ancak bu rakamlar ihtiyatla karşılanmalıdır çünkü isyancıların elindeki bölgelerde şu anda üretilen petrol miktarını tahmin etmek zordur.

Ayaklanmadan önce Suriye'nin petrol ihracatının %90'ından fazlası AB ülkelerine, geri kalanı ise Türkiye'ye yapılıyordu.[256] Petrol ve gaz gelirleri 2012 yılında toplam GSYH'nin yaklaşık %20'sini ve toplam hükümet gelirlerinin %25'ini oluşturdu.[256]

Er-Rastan yakınlarındaki M5 otoyolu

Ulaşım

Ana madde: Suriye'de ulaşım

Suriye'de dört uluslararası havalimanı (Şam, Halep, Lazkiye ve Kamışlı) bulunmakta olup, bunlar Syrian Air için merkez görevi görmekte ve çeşitli yabancı taşıyıcılar tarafından da hizmet verilmektedir.[263]

Suriye'deki yüklerin büyük bir kısmı, Türkiye'deki muadili olan Devlet Demiryolları ile bağlantılı olan Suriye Demiryolları tarafından taşınmaktadır. Nispeten az gelişmiş bir ülke için, Suriye'nin demiryolu altyapısı birçok ekspres servis ve modern trenlerle iyi korunmaktadır.[264]

Suriye'deki karayolu ağı 69.873 kilometre uzunluğunda olup, 1103 kilometresi otoyollardan oluşmaktadır. Ülkede ayrıca 900 kilometrelik gezilebilir ancak ekonomik açıdan önemli olmayan su yolları bulunmaktadır.[7]

Su temini ve sanitasyon

Ana madde: Suriye'de su temini ve sanitasyon

Suriye, kıt su kaynaklarına sahip yarı kurak bir ülkedir. Suriye'de en fazla su tüketen sektör tarımdır. Evsel su kullanımı toplam su kullanımının sadece %9'u kadardır.[265] İç savaştan önce Suriye için büyük bir zorluk, kentsel ve endüstriyel su talebinin hızla artmasına yol açan yüksek nüfus artışıydı (2006 yılında büyüme oranı %2,7 idi[266]).[267]

Demografi

Ana maddeler: Suriye demografisi ve Suriye'deki şehirler listesi
Tarihsel nüfus
Yıl Nüfus   %± Artış  
1960 4.565.000 —    
1970 6.305.000 3,28%
1981 9.046.000 3,34%
1994 13.782.000 3,29%
2004 17.921.000 2,66%
2011 21.124.000 2,38%
2015 18.734.987 −2,96%
2019 18.528.105 −0,28%
2019 tahmini[268]
Kaynak: Suriye Arap Cumhuriyeti Merkez İstatistik Bürosu, 2011[269]

İnsanların çoğu Fırat Nehri vadisinde ve kıyı dağları ile çöl arasında verimli bir şerit olan kıyı ovası boyunca yaşamaktadır. İç savaştan önce Suriye'deki genel nüfus yoğunluğu kilometre kare başına yaklaşık 99 idi.[270] ABD Mülteciler ve Göçmenler Komitesi tarafından yayınlanan 2008 Dünya Mülteci Araştırması'na göre, Suriye yaklaşık 1.852.300 kişilik bir mülteci ve sığınmacı nüfusuna ev sahipliği yapıyordu. Bu nüfusun büyük çoğunluğu Irak'tan (1.300.000) gelmekteydi, ancak Filistin (543.400) ve Somali'den (5.200) gelen büyük nüfuslar da ülkede yaşamaktaydı.[271]

BM'nin "çağımızın en büyük insani acil durumu"[272] olarak tanımladığı Suriye İç Savaşı'nın patlak verdiği Mart 2011'den bu yana, 2014 itibariyle nüfusun yarısını oluşturan yaklaşık 9,5 milyon Suriyeli yerinden edildi;[273] 4 milyonu ise mülteci olarak ülke dışında kaldı.[274] BM, 2020 yılı itibarıyla 5,5 milyondan fazla Suriyelinin bölgede mülteci olarak yaşadığını ve 6,1 milyon kişinin de ülke içinde yerinden edildiğini tahmin etmektedir.[275]

Etnik gruplar

Ana madde: Suriyeliler
Şam, geleneksel giyim

Suriyeliler, Lübnanlılar, Filistinliler, Ürdünlüler ve Yahudiler gibi yakın komşularıyla yakın akraba olan genel olarak yerli bir Levanten halkıdır.[276][277] Suriye'nin nüfusu yaklaşık 18.500.000 kişidir (2019 tahmini) - Suriyeli Araplar, ülke dışındaki 6 milyon mülteciyi sayılmazsa yaklaşık 600.000 Filistinli ile birlikte. Araplar nüfusun yaklaşık %74'ünü oluşturmaktadır.[7]

Yerli Süryaniler ve Batı Aramice konuşanların sayısı yaklaşık 400.000 kişidir;[278] Batı Aramice konuşanlar çoğunlukla Malule, Jubb'adin ve Bakh'a köylerinde yaşarken, Süryaniler çoğunlukla kuzey ve kuzeydoğuda (Humus, Halep, Kamışlı, Haseke) ikamet etmektedir. Birçoğu (özellikle Süryani grubu) konuşma ve yazı dili olarak birkaç Neo-Arami lehçesini hala korumaktadır.[279]

Suriye'deki en büyük ikinci etnik grup Kürtlerdir. Nüfusun yaklaşık %9[280] ile %10'unu[281] ya da yaklaşık 2 milyon kişiyi (40.000 Yezidi dahil)[281] oluşturmaktadırlar. Kürtlerin çoğu Suriye'nin kuzeydoğusunda yaşamakta ve çoğu Kürtçenin Kurmançça varyantını konuşmaktadır.[280]

Üçüncü en büyük etnik grup ise Türkçe konuşan Suriye Türkmenleridir. Toplam nüfusları hakkında güvenilir tahminler bulunmamakla birlikte, tahminler birkaç yüz bin ile 3,5 milyon arasında değişmektedir.[282][283][284]

Dördüncü en büyük etnik grup Süryaniler (%3-4),[281] ardından Çerkesler (%1,5)[281] ve Ermeniler (%1)[281] gelmektedir; bunların çoğu Ermeni Kırımı sırasında Suriye'ye gelen mültecilerin torunlarıdır. Suriye, dünyadaki en büyük 7. Ermeni nüfusuna sahiptir. Ağırlıklı olarak Halep, Kamışlı, Şam ve Keseb'de bulunurlar.

Suriye'nin etno-dini haritası

Arnavutlar, Bosnalılar, Gürcüler, Yunanlar, Farslar, Peştunlar ve Ruslar gibi daha küçük etnik azınlık grupları da bulunmaktadır.[281] Ancak bu etnik azınlıkların çoğu, özellikle de İslam inancını benimseyenler bir dereceye kadar Araplaşmıştır.[281]

Suriye diasporasının Arap dünyası dışındaki en büyük yoğunluğu, milyonlarca Arap ve diğer Yakın Doğu kökenli insanın yaşadığı Brezilya'da bulunmaktadır.[285] Brezilya, Amerika kıtasında Suriyeli mültecilere insani vize veren ilk ülkedir.[286] Arjantinli Arapların çoğunluğu Lübnan ya da Suriye kökenlidir.[287]

Din

Ana maddeler: Suriye'de din, Suriye'de İslam ve Suriye'de Hristiyanlık
Halep Ulu Camii, Halep

Sünni Müslümanlar Suriye nüfusunun yaklaşık %74'ünü oluştururken[7] Sünni Araplar nüfusun %59-60'ını oluşturmaktadır. Kürtlerin çoğu (%8,5)[288] ve Türkmenlerin çoğu (%3)[288] Sünni olup Sünniler ve Sünni Araplar arasındaki farkı oluştururken, Suriyelilerin %13'ü Şii Müslümanlar (özellikle Nusayriler, İsmaililer ve Onikiciler, ancak Araplar, Kürtler ve Türkmenler de var), %10'u Hristiyanlar[7] (çoğunluğu Antakya Rum Ortodoks, geri kalanı Süryani Ortodoks, Rum Katolik ve diğer Katolik Ritler, Ermeni Ortodoks, Doğu Süryani Kilisesi, Protestanlar ve diğer mezhepler) ve %3'ü Dürzilerdir.[7] Dürzilerin sayısı 500.000 civarındadır ve çoğunlukla Cebel el-Dürzi'nin güney bölgesinde yoğunlaşmaktadırlar.[289]

Devlet Başkanı Beşşar Esad'ın ailesi Nusayri'dir ve Nusayriler, Suriye hükümetine hakimdir ve kilit askeri pozisyonları ellerinde tutmaktadırlar.[290] Mayıs 2013'te SOHR, Suriye İç Savaşı sırasında öldürülen 94.000 kişiden en az 41.000'inin Nusayri olduğunu belirtti.[291]

Önemli bir kısmı Suriye'nin Filistinli ve Iraklı mülteci nüfusu arasında bulunan Hristiyanlar (1,2 milyon) çeşitli mezheplere bölünmüştür: Rum Ortodokslar Hristiyan nüfusun %45,7'sini; Süryani Ortodokslar %22,4'ünü; Ermeni Ortodokslar %10,9'unu; Katolikler (Rum Katolik, Süryani Katolik, Ermeni Katolik, Maruni, Keldani Katolik ve Latin dahil) %16,2'sini; Doğu Süryani Kilisesi ve birkaç küçük Hristiyan mezhebi geri kalanını oluşturmaktadır. Çok sayıda Hristiyan manastırı da mevcuttur. Birçok Hristiyan Suriyeli yüksek sosyo-ekonomik sınıfa mensuptur.[292]

Suriye bir zamanlar Şam, Halep ve Kamışlı'daki büyük cemaatleriyle önemli bir Yahudi nüfusuna ev sahipliği yapıyordu. Suriye'deki zulüm ve başka yerlerdeki fırsatların birleşimi nedeniyle, Yahudiler 19. yüzyılın ikinci yarısında Büyük Britanya, Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail'e göç etmeye başladılar. Bu süreç 1948 yılında İsrail Devleti'nin kurulmasıyla tamamlandı. 2021 yılında Suriye'de hiç Yahudi kalmamıştı.[293]

Diller

Ana madde: Suriye'de konuşulan diller

Arapça ülkenin resmi dilidir. Günlük hayatta, özellikle batıda Levanten ve kuzeydoğuda Mezopotamya olmak üzere çeşitli modern Arapça lehçeleri kullanılmaktadır. The Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics'e göre, ülkede Arapçanın yanı sıra, konuşmacı sayısına göre sırayla şu diller de konuşulmaktadır: Kürtçe,[294] Türkçe,[294] Neo-Aramice (dört lehçe),[294] Çerkesçe,[294] Çeçence,[294] Ermenice[294] ve son olarak Yunanca.[294] Ancak bu azınlık dillerinin hiçbiri resmi statüye sahip değildir.[294]

Aramice, Arapçanın ortaya çıkışından önce bölgenin geçer diliydi ve hala Süryaniler arasında konuşulmaktadır ve Klasik Süryanice hala çeşitli Süryani Hristiyan mezheplerinin ayin dili olarak kullanılmaktadır. En dikkat çekici olanı, Şam'ın 56 km kuzeydoğusundaki Malule köyünde ve iki komşu köyde Batı Neo-Aramicesinin hâlâ konuşuluyor olmasıdır.

İngilizce ve Fransızca yaygın olarak ikinci dil olarak konuşulmaktadır, ancak İngilizce daha sık kullanılmaktadır.[295]

Eğitim

Ana madde: Suriye'de eğitim
Şam Üniversitesinin Baramkeh'teki merkezi

Eğitim 6 ile 12 yaş arasında ücretsiz ve zorunludur. Okul eğitimi 6 yıllık ilköğretimin ardından 3 yıllık genel veya mesleki eğitim dönemi ve 3 yıllık akademik veya mesleki programdan oluşmaktadır. İkinci 3 yıllık akademik eğitim dönemi üniversiteye giriş için gereklidir. Lise sonrası okullara toplam kayıt 150.000'in üzerindedir. Okuma yazma oranı 15 yaş ve üzeri Suriyelilerde erkeklerde %90,7, kadınlarda ise %82,2'dir.[296][297]

Suriye'de UIS yetişkin okuryazarlık oranı

1967'den bu yana tüm okullar, kolejler ve üniversiteler Baas Partisi tarafından yakın hükümet denetimi altında tutulmaktadır.[298]

Suriye'de 6 devlet üniversitesi[299] ve 15 özel üniversite bulunmaktadır.[300] En iyi iki devlet üniversitesi Şam Üniversitesi (2014 itibarıyla 210.000 öğrenci)[301] ve Halep Üniversitesidir.[302] Suriye'deki en iyi özel üniversiteler şunlardır: Suriye Özel Üniversitesi, Uluslararası Arap Üniversitesi, Kalemun Üniversitesi ve Uluslararası Bilim ve Teknoloji Üniversitesi. Suriye'de ayrıca işletme alanında lisans ve lisansüstü programlar sunan Yüksek İşletme Enstitüsü gibi birçok yüksek enstitü bulunmaktadır.[303]

Webometrics Dünya Üniversiteleri Sıralaması'na göre, ülkedeki en üst düzey üniversiteler Şam Üniversitesi (dünya çapında 3540.), Halep Üniversitesi (7176.) ve Tişrin Üniversitesidir (7968.).[304]

Sağlık

Ana madde: Suriye'de sağlık

2010 yılında sağlık harcamaları ülkenin GSYH'sinin %3,4'ünü oluşturdu. 2008 yılında her 10.000 kişiye 14,9 doktor ve 18,5 hemşire düşmekteydi.[305] Doğuşta beklenen yaşam süresi 2010 yılında 75,7 yıl ya da erkekler için 74,2 yıl ve kadınlar için 77,3 yıldı.[306]

Kültür

Ana madde: Suriye kültürü
Dabke, daire dansı ve çizgi dansını birleştirir ve düğünlerde ve diğer neşeli durumlarda yaygın olarak icra edilir.

Suriye uzun bir kültürel geçmişe sahip geleneksel bir toplumdur.[307] Aileye, dine, eğitime, öz disipline ve saygıya önem verilir. Suriyelilerin geleneksel sanatlara olan düşkünlüğü es-Samah, tüm çeşitleriyle Dabke ve kılıç dansı gibi danslarda kendini gösterir. Evlilik törenleri ve çocuk doğumları, halk geleneklerinin canlı bir şekilde sergilenmesine vesile olur.[308]

Edebiyat

Ana madde: Suriye edebiyatı
Adonis

Suriye edebiyatı Arap edebiyatına katkıda bulunmuş ve gurur verici bir sözlü ve yazılı şiir geleneğine sahip olmuştur. Birçoğu Mısır'a göç eden Suriyeli yazarlar, 19. yüzyıldaki nahda ya da Arap edebi ve kültürel uyanışında önemli bir rol oynamıştır. Önde gelen çağdaş Suriyeli yazarlar arasında Adonis, Muhammed el-Maghut, Haydar Haydar, Gada es-Samman, Nizar Kabbani ve Zekeriya Tamer bulunmaktadır.

Baas Partisi yönetimi, 1966 Darbesi'nden bu yana sansürü yeniden gündeme getirmiştir. Bu bağlamda, Nabil Süleyman, Fevvaz Haddad, Hayri ed-Dahabi ve Nihad Siris'in öncülük ettiği tarihi roman türü, bazen muhalefeti ifade etmenin bir aracı olarak kullanılmakta ve geçmişin tasviri yoluyla bugünü eleştirmektedir. Suriye folklorü, tarihsel kurgunun bir alt türü olarak büyülü gerçekçilikle doludur ve aynı zamanda şimdiki zamana yönelik örtülü bir eleştiri aracı olarak da kullanılır. İsveç'te yaşayan Suriyeli bir göçmen olan Selim Bereket, bu türün önde gelen isimlerinden biridir. Çağdaş Suriye edebiyatı aynı zamanda bilimkurgu ve fütüristik ütopyaları (Nuhad Şerif, Talib Ümran) da kapsar ve bunlar muhalefet aracı olarak da kullanılabilir.

Müzik

Ana madde: Suriye müziği

Suriye müzik sahnesi, özellikle de Şam müzik sahnesi, özellikle klasik Arap müziği alanında uzun zamandır Arap dünyasının en önemli sahneleri arasında yer almaktadır. Suriye, aralarında Esmahan, Ferid el-Atraş ve şarkıcı Lena Şamamyan'ın da bulunduğu birçok pan-Arap yıldızı yetiştirmiştir. Halep şehri, Sabri Mudallal tarafından popülerleştirilen Endülüs şiirinin bir formu olan muvaşşah ve Sabah Fahri gibi popüler yıldızlarıyla tanınmaktadır.

Medya

Televizyon Suriye ve Mısır'a 1960 yılında, her ikisi de Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin bir parçasıyken girdş. Televizyon 1976 yılına kadar siyah beyaz yayın yaptı. Suriye pembe dizileri Doğu Arap dünyasında önemli bir pazar penetrasyonuna sahiptir.[309]

Suriye'deki medya kuruluşlarının neredeyse tamamı devlete aittir ve Baas Partisi neredeyse tüm gazeteleri kontrol etmektedir.[310] Yetkililer, aralarında Askerî İstihbarat Direktörlüğünde bulunduğu çok sayıda istihbarat teşkilatı işletmektedir.[311][312] Suriye İç Savaşı sırasında Suriye'nin birçok sanatçısı, şairi, yazarı ve aktivisti hapsedildi ve ünlü karikatürist Ekrem Raslam da dahil olmak üzere bazıları öldürüldü.[313]

Spor

Halep Uluslararası Stadyumu

Suriye'de en popüler sporlar futbol, basketbol, yüzme ve tenistir. Şam beşinci ve yedinci Pan Arap Oyunlarına ev sahipliği yaptı.

Mutfak

Ana madde: Suriye mutfağı
Fettuş, bir Suriye ekmek salatası

Suriye mutfağı, belirli bir yemeğin ortaya çıktığı Suriye bölgeleriyle bağlantılı olarak zengin ve çeşitli malzemelere sahiptir. Suriye yemekleri çoğunlukla Güney Akdeniz, Yunan ve Güneybatı Asya yemeklerinden oluşur. Bazı Suriye yemekleri de Türk ve Fransız mutfağından evrimleşmiştir: şiş kebap, kabak/kabak dolması ve dolma gibi yemekler.

Suriye mutfağını oluşturan başlıca yemekler içli köfte, humus, tabbule, fettuş, şavurma, müceddere, sürke, pastırma, sucuk ve baklavadır. Baklava, içi kıyılmış fındıkla doldurulmuş ve balla ıslatılmış yufkadan yapılır. Suriyeliler genellikle ana yemekten önce meze olarak bilinen aperatiflerden oluşan seçenekler sunarlar. Zahter, kıyma ve peynirli menakiş popüler ordövrlerdir. Arap gözlemesi khubz her zaman meze ile birlikte yenir.

Suriye'de içecekler günün saatine ve duruma göre değişiklik gösterir. Arap kahvesi en bilinen sıcak içecektir ve genellikle sabahları kahvaltıda ya da akşamları hazırlanır. Genellikle misafirler için veya yemekten sonra servis edilir. Alkollü bir içecek olan arak, çoğunlukla özel günlerde servis edilen iyi bilinen bir içecektir. Diğer Suriye içecekleri arasında ayran, jallab, beyaz kahve ve eş-Şark adında yerel olarak üretilen bir bira bulunmaktadır.[314]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Notlar

  1. ^ Kaynaklar:[23][24][25][26][27][28][29][30]
  2. ^ "Rojava" ("Batı") ismi ilk olarak bölgedeki PYD liderliğindeki hükümet tarafından kullanılmış, 2016 yılında bu isim kullanımdan kaldırılmıştır.[203][204][205] O zamandan beri bu isim yerel halk ve uluslararası gözlemciler tarafından kullanılmaya devam etmektedir.

Kaynaklar

  1. ^ "Constitution of the Syrian Arab Republic – 2012" (PDF). International Labour Organization. International Labour Organization. 6 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2020. 
  2. ^ a b "Syria: People and society". The World Factbook. CIA. 10 May 2022. 
  3. ^ "Largest Ethnic Groups In Syria". WorldAtlas. 7 June 2018. Erişim tarihi: 18 August 2022. 
  4. ^ "Constitution of Syria 2012". Scribd. 15 Şubat 2012. 18 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2013. 
  5. ^ "Syrian ministry of foreign affairs". 11 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Syria population 2022". World Population Review. Erişim tarihi: 25 December 2022. 
  7. ^ a b c d e f g h i j k "Syria". The World Factbook. Central Intelligence Agency. Erişim tarihi: 7 April 2021. 
  8. ^ "World Bank GINI index". World Bank. 2 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2013. 
  9. ^ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Erişim tarihi: 8 September 2022. 
  10. ^ Gammer, Moshe (2004). The Caspian Region: The Caucasus. 2. Routledge. s. 64. ISBN 978-0-203-00512-5. 
  11. ^ MacFarquhar, Neil (12 November 2011). "Arab League Votes to Suspend Syria". The New York Times. Erişim tarihi: 12 November 2011. 
  12. ^ "Regional group votes to suspend Syria; rebels claim downing of jet". CNN. 14 August 2012. Erişim tarihi: 14 August 2012. 
  13. ^ "Syria suspends its membership in Mediterranean union". Xinhua News Agency. 1 December 2012. 6 December 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ "Neolithic Tell Ramad in the Damascus Basin of Syria". Archive. 11 November 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 January 2013. 
  15. ^ Michael Bröning (7 March 2011). "The Sturdy House That Assad Built". Foreign Affairs. 
  16. ^ a b Michael Bröning (7 March 2011). "The Sturdy House That Assad Built". Foreign Affairs. 
  17. ^ "Syria: Events of 2018". World Report 2019: Rights Trends in Syria. Human Rights Watch. 17 December 2018. 
  18. ^ "OHCHR | IICISyria Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic". www.ohchr.org. Erişim tarihi: 2020-10-19. 
  19. ^ Rose, Söderholm, Caroline, Alexander (April 2022). "The Captagon Threat: A Profile of Illicit Trade, Consumption, and Regional Realities" (PDF). New Lines Institute: 2–39. 12 April 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  20. ^ "Is the Syrian Regime the World's Biggest Drug Dealer?". Vice World News. 14 December 2022. 15 December 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ "Global Peace Index" (İngilizce). Vision of Humanity. Erişim tarihi: 2019-10-14. 
  22. ^ "More than 570 thousand people were killed on the Syrian territory within 8 years of revolution demanding freedom, democracy, justice, and equality". The Syrian Observatory for Human Rights. 15 March 2019. 
  23. ^ "Assad, Iran, Russia committed 91% of civilian killings in Syria". Middle East Monitor. 20 June 2022. 4 January 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  24. ^ "Civilian Death Toll". SNHR. September 2022. 5 March 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  25. ^ "91 percent of civilian deaths caused by Syrian regime and Russian forces: rights group". The New Arab. 19 June 2022. 5 January 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  26. ^ "2020 Country Reports on Human Rights Practices: Syria". U.S Department of State. 2 July 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  27. ^ "In Syria's Civilian Death Toll, The Islamic State Group, Or ISIS, Is A Far Smaller Threat Than Bashar Assad". SOHR. 11 January 2015. 6 April 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ "Assad's War on the Syrian People Continues". SOHR. 11 March 2021. 13 March 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  29. ^ Roth, Kenneth (9 January 2017). "Barack Obama's Shaky Legacy on Human Rights". Human Rights Watch. 2 February 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  30. ^ "The Regional War in Syria: Summary of Caabu event with Christopher Phillips". Council for Arab-British Understanding. 
  31. ^ "UNHCR Syria Regional Refugee Response". United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). 19 February 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 August 2013. 
  32. ^ Rollinger, Robert (2006). "The terms "Assyria" and "Syria" again". Journal of Near Eastern Studies. 65 (4): 284–287. doi:10.1086/511103. 
  33. ^ Frye, R. N. (1992). "Assyria and Syria: Synonyms". Journal of Near Eastern Studies. 51 (4): 281–285. doi:10.1086/373570. 
  34. ^ Herodotus. The History of Herodotus (Rawlinson). 
  35. ^ Joseph, John (2008). "Assyria and Syria: Synonyms?" (PDF). 
  36. ^ First proposed by Theodor Nöldeke in 1881; cf. Harper, Douglas (November 2001). "Syria". Online Etymology Dictionary. Erişim tarihi: 13 June 2007. 
  37. ^ Rollinger, Robert (2006-10-01). "The Terms "Assyria" and "Syria" Again". Journal of Near Eastern Studies. 65 (4): 283–287. doi:10.1086/511103. ISSN 0022-2968. 
  38. ^ Pliny (March 1998). "Book 5 Section 66". Natural History. 77AD. University of Chicago. ISBN 978-84-249-1901-6. 
  39. ^ "Syria :: Roman provincial organization". Britannica Online Encyclopedia. Erişim tarihi: 25 October 2008. 
  40. ^ Pettinato, Giovanni. The Archives of Ebla; Gelb, I. J. "Thoughts about Ibla: A Preliminary Evaluation" in Monographic Journals of the Near East, Syro-Mesopotamian Studies 1/1 (May 1977) pp. 3–30.
  41. ^ William J. Hamblin (2006). Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC: Holy Warriors at the Dawn of History. Routledge. s. 239. ISBN 978-1-134-52062-6. 
  42. ^ Ian Shaw; Robert Jameson (2008). A Dictionary of Archaeology. John Wiley & Sons. s. 211. ISBN 978-0-470-75196-1. 
  43. ^ Ross Burns (2009). Monuments of Syria: A Guide. I.B.Tauris. s. 155. ISBN 978-0-85771-489-3. 
  44. ^ Paolo Matthiae; Nicoló Marchetti (31 May 2013). Ebla and its Landscape: Early State Formation in the Ancient Near East. Left Coast Press. s. 35. ISBN 978-1-61132-228-6. 
  45. ^ Victor Harold Matthews; Don C. Benjamin (1997). Old Testament Parallels: Laws and Stories from the Ancient Near East. Paulist Press. s. 241. ISBN 978-0-8091-3731-2. 
  46. ^ a b "About the Ancient Area of Greater Syria". ThoughtCo (İngilizce). Erişim tarihi: 2023-01-19. 
  47. ^ Kenneth Anderson Kitchen (2003). On the Reliability of the Old Testament. Wm. B. Eerdmans Publishing. s. 285. ISBN 978-0-8028-4960-1. 
  48. ^ Stephen C. Neff (2014). Justice among Nations. Harvard University Press. s. 14. ISBN 978-0-674-72654-3. 
  49. ^ "The Aramaic Language and Its Classification" (PDF). Journal of Assyrian Academic Studies. 14 (1). 
  50. ^ Trevor Bryce (2014). Ancient Syria: A Three Thousand Year History. OUP Oxford. s. 16. ISBN 978-0-19-100292-2. 
  51. ^ Cyrus Herzl Gordon; Gary Rendsburg; Nathan H. Winter (1990). Eblaitica: Essays on the Ebla Archives and Eblaite Language, Volume 4. s. 68. ISBN 978-1-57506-060-6. 
  52. ^ John F. Healey (1990). The Early Alphabet. University of California Press. s. 22. ISBN 978-0-520-07309-8. 
  53. ^ a b Stephanie Dalley (2002). Mari and Karana: Two Old Babylonian Cities. s. 44. ISBN 978-1-931956-02-4. 
  54. ^ Nadav Naʼaman (2005). Canaan in the Second Millennium B.C.E. Eisenbrauns. s. 285. ISBN 978-1-57506-113-9. 
  55. ^ Iorwerth Eiddon Stephen Edwards (1973). The Cambridge Ancient History. Cambridge University Press. s. 32. ISBN 978-0-521-08230-3. 
  56. ^ William J. Hamblin (2006). Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC. Routledge. s. 259. ISBN 978-1-134-52062-6. 
  57. ^ Jack M. Sasson (1969). The Military Establishments at Mari. s. 2+3. 
  58. ^ Relations between God and Man in the Hurro-Hittite Song of Release, Mary R. Bachvarova, Journal of the American Oriental Society, Jan–Mar SAAD 2005
  59. ^ "The foreigners of the fourth register, with long hairstyles and calf-length fringed robes, are labeled Chiefs of Retjenu, the ancient name tor the Syrian region. Like the Nubians, they come with animals, in this case horses, an elephant, and a bear; they also offer weapons and vessels most likely filled with precious substance." in Hawass, Zahi A.; Vannini, Sandro (2009). The lost tombs of Thebes: life in paradise (İngilizce). Thames & Hudson. s. 120. ISBN 9780500051597. 
  60. ^ Zakrzewski, Sonia; Shortland, Andrew; Rowland, Joanne (2015). Science in the Study of Ancient Egypt (İngilizce). Routledge. s. 268. ISBN 978-1-317-39195-1. 
  61. ^ John Lange (2006). The Philosophy of Historiography. Open Road Integrated Media, Incorporated. s. 475. ISBN 978-1-61756-132-0. 
  62. ^ Immanuel Velikovsky (2010). Ramses II and His Time. s. 23. ISBN 978-1-906833-74-9. 
  63. ^ Douglas Frayne (1981). Ugarit in Retrospect. s. 23,24,25. ISBN 978-0-931464-07-2. 
  64. ^ Georges Roux, Ancient Iraq, 3rd ed., Penguin Books, London, 1991, p.381
  65. ^ Rollinger, Robert (2006). "The terms "Assyria" and "Syria" again"". Journal of Near Eastern Studies. 65 (4): 284–287. doi:10.1086/511103. 
  66. ^ Hist. xviii., vii. 1
  67. ^ Charlotte Higgins (13 October 2009). "When Syrians, Algerians and Iraqis patrolled Hadrian's Wall". The Guardian. 
  68. ^ Palmyra: Mirage in the Desert, Joan Aruz, 2018, page 78.
  69. ^ a b Cavendish Corporation, Marshall (2006). World and Its Peoples. Marshall Cavendish. s. 183. ISBN 978-0-7614-7571-2. 
  70. ^ a b Muir, William (1861), The life of Mahomet, Smith, Elder & Co, ss. 225–226 
  71. ^ "Military Platoons and Missions between the Battle of Uhud and the Battle of the Confederates". web.archive.org. 2011-06-23. ss. 193-194. Erişim tarihi: 2023-01-19. 
  72. ^ Watt, W. Montgomery (1956). Muhammad at Medina. Oxford University Press. s. 35. ISBN 978-0-19-577307-1. This expedition receives scant notice in the sources, but in some ways it is the most significant so far. As Dumah was some 800 km (500 mi) from Medina there can have been no immediate threat to Muhammad, but it may be, as Caetani suggests, 1 that communications with Syria were being interrupted and supplies to Medina stopped. It is tempting to suppose that was already envisaging something of the expansion which took place after his death. 
  73. ^ "The Art of the Umayyad Period (661–750)". Met Museum. 
  74. ^ "Syria: History". Encyclopædia Britannica. Erişim tarihi: 25 January 2013. 
  75. ^ Farhad Daftary. A Short History of the Ismailis. 1998, Edinburg, UK. Edinburg University Press. Page 146.
  76. ^ Timeframe AD 1200–1300: The Mongol Conquests. Time-Life Books. 1989. ss. 59–75. ISBN 978-0-8094-6437-1. 
  77. ^ "Battle of Aleppo". Everything2.com. 22 February 2003. Erişim tarihi: 25 January 2013. 
  78. ^ "The Eastern Mediterranean, 1400–1600 A.D". Metmuseum.org. 28 April 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 April 2011. 
  79. ^ "Is This the End of Christianity in the Middle East?". The New York Times. 22 July 2015. 
  80. ^ a b "Syria – Ottoman". Library of Congress Country Studies. Erişim tarihi: 25 January 2013. 
  81. ^ a b Stanford J. Shaw, "Dynamics of Ottoman Society and administration", in "History of the Ottoman Empire and Modern Turkey"
  82. ^ Pouring a People into the Desert:The "Definitive Solution" of the Unionists to the Armenian Question, Fuat Dundar, A Question of Genocide, ed. Ronald Grigor Suny, Fatma Muge Gocek and Norman M. Naimark, (Oxford University Press, 2011), 280–281.
  83. ^ "Mandat Syrie-Liban" (PDF) (Fransızca). 26 June 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 January 2013. 
  84. ^ James Barr (2011). a line in the sand. Britain, France and the struggle that shaped the Middle East. Simon & Schuster. ISBN 978-1-84737-453-0. 
  85. ^ Peter N. Stearns; William Leonard Langer (2001). "The Middle East, p. 761". The Encyclopedia of World History. Houghton Mifflin Books. ISBN 978-0-395-65237-4. 
  86. ^ a b c d e f g "Background Note: Syria". United States Department of State, Bureau of Near Eastern Affairs, May 2007. 
  87. ^ Gelber,2006, pp. 138
  88. ^ Morris,2008, pp. 253, 254
  89. ^ Tal,2004, pp. 251
  90. ^ a b c d e f g h i "Syria: World War II and independence". Britannica Online Encyclopedia. 
  91. ^ Chen, Chern (2018-08-08). "Former Nazi Officers in the Near East: German Military Advisors in Syria, 1949–56". The International History Review. 40 (4): 732–751. doi:10.1080/07075332.2017.1367705. ISSN 0707-5332. 
  92. ^ Robson, John (10 February 2012). "Syria hasn't changed, but the world has". Toronto Sun. Erişim tarihi: 25 January 2013. 
  93. ^ Brecher, Michael; Jonathan Wilkenfeld (1997). A Study of Crisis. University of Michigan Press. ss. 345–346. ISBN 978-0-472-10806-0. 
  94. ^ "Salah Jadid, 63, Leader of Syria Deposed and Imprisoned by Assad". The New York Times. 24 August 1993. 
  95. ^ a b Seale, Patrick (1988). Asad: The Struggle for the Middle East. University of California Press. ISBN 978-0-520-06976-3. 
  96. ^ Mark A. Tessler (1994). A History of the Israeli-Palestinian conflict. Indiana University Press. s. 382. ISBN 978-0-253-20873-6. 
  97. ^ "A Campaign for the Books". Time. 1 September 1967. 15 December 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  98. ^ Line Khatib (23 May 2012). Islamic Revivalism in Syria: The Rise and Fall of Ba'thist Secularism. Routledge. s. 34. ISBN 978-0-415-78203-6. 
  99. ^ "Jordan asked Nixon to attack Syria, declassified papers show". CNN. 28 November 2007. Erişim tarihi: 25 October 2008. 
  100. ^ Rabinovich, Abraham (2005). The Yom Kippur War: The Epic Encounter That Transformed the Middle East. New York City: Schocken Books. s. 302. ISBN 978-0-8052-4176-1. 
  101. ^ Itzchak Weismann. "Sufism and Sufi Brotherhoods in Syria and Palestine". University of Oklahoma. Erişim tarihi: 30 January 2013. 
  102. ^ Marc Perelman (11 July 2003). "Syria Makes Overture Over Negotiations". Forward.com. Erişim tarihi: 25 October 2008. 
  103. ^ George, Alan (2003). Syria: neither bread nor freedom. London: Zed Books. ss. 56–58. ISBN 978-1-84277-213-3. 
  104. ^ Ghadry, Farid N. (Winter 2005). "Syrian Reform: What Lies Beneath". The Middle East Quarterly. 
  105. ^ "Profile: Syria's Bashar al-Assad". BBC News. Erişim tarihi: 25 October 2008. 
  106. ^ Huggler, Justin (6 October 2003). "Israel launches strikes on Syria in retaliation for bomb attack". The Independent. London. 15 May 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 October 2008. 
  107. ^ "Naharnet Newsdesk – Syria Curbs Kurdish Riots for a Merger with Iraq's Kurdistan". Naharnet.com. Erişim tarihi: 25 October 2008. 
  108. ^ Guerin, Orla (6 March 2005). "Syria sidesteps Lebanon demands". BBC News. Erişim tarihi: 28 April 2010. 
  109. ^ "Last Syrian troops out of Lebanon". Los Angeles Times. 27 April 2005. Erişim tarihi: 17 March 2020. 
  110. ^ Sanger, David (14 October 2007). "Israel Struck Syrian Nuclear Project, Analysts Say". The New York Times. Erişim tarihi: 15 October 2007. 
  111. ^ "Syrian army tanks 'moving towards Hama'". BBC News. 10 May 2011. Erişim tarihi: 18 May 2015. 
  112. ^ Sengupta, Kim (20 February 2012). "Syria's sectarian war goes international as foreign fighters and arms pour into country". The Independent. Antakya. 26 May 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 February 2012. 
  113. ^ Germany, SPIEGEL ONLINE, Hamburg (11 October 2016). "Battle for Aleppo: How Syria Became the New Global War". Der Spiegel. 5 April 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 April 2017. Syria has become a proxy war between the US and Russia 
  114. ^ "Syria deaths near 100,000, says U.N. – and 6,000 are children". The Guardian. 13 June 2013. 
  115. ^ Carsten, Paul (15 March 2012). "Syria: Bodies of 23 'extreme torture' victims found in Idlib as thousands rally for Assad". The Daily Telegraph. 10 January 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 January 2013. 
  116. ^ "Arab League delegates head to Syria over 'bloodbath'. USA Today. (22 December 2011). Retrieved 26 June 2012". USA Today. 22 December 2011. Erişim tarihi: 25 January 2013. 
  117. ^ "Syria conflict: Children 'targeted by snipers'". BBC News (İngilizce). 2013-11-24. Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  118. ^ "United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR)". UNHCR Global Trends 2015. United Nations. Erişim tarihi: 15 September 2016. 
  119. ^ "Syria: Refugees brace for more bloodshed". News24.com. 12 March 2012. Erişim tarihi: 25 January 2013. 
  120. ^ Lara Jakes And Yahya Barzanji (14 March 2012). "Syrian Kurds get cold reception from Iraqi Kurds". Yahoo! News. Erişim tarihi: 30 January 2013. 
  121. ^ "Syria crisis: number of refugees tops 1.5 million, says UN". The Guardian. 16 May 2013. 
  122. ^ Syria Regional Refugee Response – Demographic Data of Registered Population 19 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  123. ^ "Syrian Civil War Causes One-Third of Country's Christians to Flee Their Homes".
  124. ^ Library, CNN (27 August 2013). "Syrian Civil War Fast Facts". CNN. 
  125. ^ "Syria may 'return to larger-scale fighting,' UN warns in new report". Arab News (İngilizce). 2022-09-14. Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  126. ^ Court, Mireille; Hond, Chris Den (2020-02-18). "Is This the End of Rojava?" (İngilizce). ISSN 0027-8378. Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  127. ^ Letters (2019-11-01). "We stand in solidarity with Rojava, an example to the world | Letter". the Guardian (İngilizce). Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  128. ^ "Statement regarding Syrian Democratic Forces security operation in al-Hol camp". U.S. Central Command (İngilizce). Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  129. ^ "The Syrian National Army: The Turkish Proxy Militias of Northern Syria – Rojava Information Center". rojavainformationcenter.com (İngilizce). Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  130. ^ "Turkey planned Syria military operation after Russia withdrawal, sources reveal". Middle East Monitor (İngilizce). 2022-06-05. Erişim tarihi: 2022-06-08. 
  131. ^ "Syria: US-backed SDF 'open' to working with Syrian troops to fight off Turkey invasion". Middle East Eye (İngilizce). Erişim tarihi: 2022-06-08. 
  132. ^ Agencies (2022-06-07). "Russian, regime forces boosted after Turkey signals Syria operation". Daily Sabah (İngilizce). Erişim tarihi: 2022-06-08. 
  133. ^ "President Erdoğan reiterates determination for Syria operation - Türkiye News". Hürriyet Daily News (İngilizce). Erişim tarihi: 2022-08-09. 
  134. ^ Al-Khalidi, Suleiman (10 June 2020). "Protests hit Druze city in Syria for fourth day". Reuters. 
  135. ^ "Syria war: Assad sacks PM as economic crisis sparks protests". BBC News. 11 June 2020. 
  136. ^ "Syrian pound hits record low ahead of new U.S. sanctions: dealers". Reuters (İngilizce). 2020-06-08. Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  137. ^ "Syrian currency collapse throws country into uncertainty". The Jerusalem Post | JPost.com (İngilizce). Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  138. ^ "Syrian currency loses more value as sanctions hit". www.rudaw.net. Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  139. ^ Goodridge, Hugo (2020-06-04). "Charting the dramatic collapse of Syria's national currency" (İngilizce). Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  140. ^ Lister, Charles. "Is Assad About to Fall?". POLITICO (İngilizce). Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  141. ^ Browne, Gareth (2020-06-08). "Assad faces backlash in Syria as economy crashes". The Telegraph (İngilizce). ISSN 0307-1235. Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  142. ^ McLoughlin, Paul (2020-06-07). "Syria Insight: Syria's collapsing economy threatens Assad's rule" (İngilizce). Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  143. ^ Iddon, Paul (2020-06-09). "Russia's expanding military footprint in the Middle East" (İngilizce). Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  144. ^ Chulov, Martin (12 June 2020). "US 'Caesar Act' sanctions could devastate Syria's flatlining economy. Critics say legislation is being used for US strategy and could cause further problems for country and wider region". The Guardian. 
  145. ^ "Syria Economic Meltdown Presents New Challenge for Assad". VOA (İngilizce). Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  146. ^ "Syria approves $5.3bn budget for 2022 as economic crisis hits finances". Middle East Eye (İngilizce). Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  147. ^ "2022 Look Ahead: No end to suffering in sight for war-weary Syrians". Arab News (İngilizce). 2022-01-01. Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  148. ^ "The future looks grim for beleaguered Syrians". Arab News (İngilizce). 2022-01-04. Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  149. ^ Ula, enab10 (2021-12-30). "Syria's wheat crisis foreshadows a famine". Enab Baladi (İngilizce). Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  150. ^ RA, enab07 (2021-11-30). "US, Russia and Israel support energy supply despite Caesar Act". Enab Baladi (İngilizce). Erişim tarihi: 2023-01-18. 
  151. ^ F. A. Schaeffer, Claude (2003). Syria and the Cradle of Civilization: The Findings of Claude F a Schaeffer in Ras Shamra. Trubner & Company. ISBN 978-1-84453-129-5. 
  152. ^ Egyptian Journal of Geology – Volume 42, Issue 1 – Page 263, 1998
  153. ^ Dinerstein, Eric; ve diğerleri. (2017). "An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm". BioScience. 67 (6): 534–545. doi:10.1093/biosci/bix014. ISSN 0006-3568. PMC 5451287 $2. PMID 28608869. 
  154. ^ Grantham, H. S.; ve diğerleri. (2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material". Nature Communications. 11 (1): 5978. Bibcode:2020NatCo..11.5978G. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. ISSN 2041-1723. PMC 7723057 $2. PMID 33293507. 
  155. ^ "Constitution of Syria. Articles 58–59". 15 February 2012. Erişim tarihi: 30 January 2013 – Scribd vasıtasıyla. 
  156. ^ "Constitution of Syria. Articles 83–118". 15 February 2012. Erişim tarihi: 30 January 2013 – Scribd vasıtasıyla. 
  157. ^ "Constitution of Syria. Article 75(1)2)(4)". 15 February 2012. Erişim tarihi: 30 January 2013 – Scribd vasıtasıyla. 
  158. ^ "Constitution of Syria. Article 77(2)". 15 February 2012. Erişim tarihi: 30 January 2013 – Scribd vasıtasıyla. 
  159. ^ "Constitution of Syria". Erişim tarihi: 22 October 2008. 
  160. ^ Alianak, Sonia (2007). Middle Eastern Leaders and Islam: A Precarious Equilibrium. Peter Lang. s. 55. ISBN 978-0-8204-6924-9. 
  161. ^ a b c "Syria (05/07)". State.gov. Erişim tarihi: 25 October 2008. 
  162. ^ "Syria: Elections without Politics". Carnegie Endowment. 
  163. ^ "Syria clamps down on Kurd parties". BBC News. 3 June 2004. Erişim tarihi: 22 October 2008. 
  164. ^ a b "Decrees on Ending State of Emergency, Abolishing SSSC, Regulating Right to Peaceful Demonstration". Syrian Arab News Agency. 22 April 2011. 28 March 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 January 2013. 
  165. ^ "Syria". Carnegie Endowment for International Peace. s. 13. 
  166. ^ "Syria (Syrian Arab Republic)". Law.emory.edu. Erişim tarihi: 18 February 2013. 
  167. ^ Black, Ian (26 March 2013). "Syrian opposition takes Arab League seat". The Guardian. 
  168. ^ "Syria conflict: UK recognises opposition, says William Hague". BBC. 20 November 2012. Erişim tarihi: 28 August 2013. 
  169. ^ Hugh Schofield (13 November 2012). "Syria: France backs anti-Assad coalition". BBC. Erişim tarihi: 28 August 2013. 
  170. ^ Madhani, Aamer (12 December 2012). "Obama says U.S. will recognize Syrian opposition". USA Today. 
  171. ^ Αϊβαλιώτης, Γιώργος (13 April 2016). "Συρία: Βουλευτικές εκλογές για την διαπραγματευτική ενίσχυση Άσαντ". euronews.com. 
  172. ^ "Εκλογές στη Συρία, ενώ η εμπόλεμη κατάσταση παραμένει". efsyn.gr. 13 April 2016. 
  173. ^ "Freedom on the world report". Freedomhouse.org. Erişim tarihi: 25 January 2013. 
  174. ^ "Syria reduces compulsory military service by three months". China Daily. 20 March 2011. 3 May 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 April 2011. 
  175. ^ Eyal Zisser (28 Eylül 2004). "Syria's embrace of WMD". The Globe and Mail. 16 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  176. ^ Strenger, Carlo (8 February 2012). "Assad takes a page out of Russia's book in his war against rebels". Haaretz. Erişim tarihi: 15 January 2013. 
  177. ^ Morris, Chris (2005). "Chapter 9: Crossroads". The New Turkey. London: Granta Books. ss. 203–227. ISBN 978-1-86207-865-9. 
  178. ^ Sanjian, Avedis K. (1956). "The Sanjak of Alexandretta (Hatay): Its Impact on Turkish-Syrian Relations (1939-1956)". The Middle East Journal. 10 (4): 379–394. JSTOR 4322848. Erişim tarihi: 22 December 2022. 
  179. ^ "The international community maintains that the Israeli decision to impose its laws, jurisdiction and administration in the occupied Syrian Golan is null and void and without international legal effect." International Labour Office (2009). The situation of workers of the occupied Arab territories (International government publication bas.). International Labour Office. s. 23. ISBN 978-92-2-120630-9. International Labour Office (2009). The situation of workers of the occupied Arab territories (International government publication ed.). International Labour Office. p. 23. ISBN 978-92-2-120630-9.. * "...occupied Syrian Golan Heights..." (The Arab Peace Initiative, 2002 4 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., www.al-bab.com. Retrieved 1 August 2010.)
  180. ^ Occupied territory:
  181. ^ "About Us - Al-Marsad - المرصد" (İngilizce). 2020-10-12. Erişim tarihi: 2023-01-19. 
  182. ^ "Resolving the Future of the Occupied Syrian Golan" (PDF). Old Dominion University Model United Nations. 
  183. ^ "'The jungle is back.' With his Golan Heights tweet, Trump emboldens the annexation agendas of the world's strongmen". The Globe and Mail. 22 March 2019. 
  184. ^ "Political foe of Syrians wounded on Beirut street". Tampa Bay Times (previously named the St. Petersburg Times through 2011). St. Petersburg Times. 12 November 1976. Erişim tarihi: 17 March 2020. 
  185. ^ "Syria's role in Lebanon". Al Jazeera. Erişim tarihi: 11 August 2020. 
  186. ^ "Syrian troops leave Lebanese soil". BBC News. BBC. 26 April 2005. Erişim tarihi: 11 August 2020. 
  187. ^ "Israeli views on Shebaa Farms harden". BBC News. 25 August 2006. 
  188. ^ Berman, Yaniv; Line, Media (8 October 2006). "Shebaa Farms – nub of conflict". Ynetnews. 
  189. ^ "Har Dov withdrawal not on the table". The Jerusalem Post. 
  190. ^ "Syria among worst for rights abuses: HRW report". Reuters. 24 January 2011. 
  191. ^ Guy Dinmore (31 March 2006). "Bush enters debate on freedom in Iran". Financial Times. 11 March 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 April 2006. 
  192. ^ "Freedom in the World Report: Syria". January 2011. 23 December 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 August 2011. 
  193. ^ a b Syria: Events of 2008. Human Rights Watch. 13 January 2009. 
  194. ^ Joe Lauria (29 November 2011). "More than 250 children among dead, U.N. says". The Wall Street Journal. Erişim tarihi: 29 November 2011. 
  195. ^ "UN report: Syrian forces commit 'gross violations' of human rights, CNN". 29 November 2011. 
  196. ^ "200 massacred in Hama, claim Syrian activists". 13 July 2012. 
  197. ^ "Iran warns west against military intervention in Syria". The Guardian. 27 August 2013. Erişim tarihi: 28 August 2013. 
  198. ^ Güsten, Susanne (13 February 2013). "Christians Squeezed Out by Violent Struggle in North Syria". The New York Times. 
  199. ^ Behari, Elad (23 December 2011). "Syria: Sunnis Threatening to Massacre Minority Alawites". Arutz Sheva. 
  200. ^ Griffin, Jennifer (6 April 2017). "US launches missiles into Syria in response to chemical weapons attack". Fox News. 
  201. ^ Loveluck, Louisa (6 April 2017). "Deadly nerve agent sarin used in Syria attack, Turkish Health Ministry says". The Washington Post. 
  202. ^ "US claims 2019 Syria airstrike investigated by NY Times 'legitimate'". France 24 (İngilizce). 2021-11-15. Erişim tarihi: 2022-05-09. 
  203. ^ Lister (2015), s. 154.
  204. ^ Allsopp & van Wilgenburg (2019), s. 89.
  205. ^ "'Rojava' no longer exists, 'Northern Syria' adopted instead". Kurdistan24. 
  206. ^ Allsopp & van Wilgenburg (2019), ss. 11, 95.
  207. ^ Zabad (2017), ss. 219, 228.
  208. ^ Allsopp & van Wilgenburg (2019), ss. 97–98.
  209. ^ "Delegation from the Democratic administration of Self-participate of self-participate in the first and second conference of the Shaba region". Cantonafrin.com. 4 February 2016. 9 August 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 June 2016. 
  210. ^ "Turkey's Syria offensive explained in four maps". BBC News. 14 October 2019. Erişim tarihi: 1 November 2019. 
  211. ^ "Syria Kurds adopt constitution for autonomous federal region". TheNewArab. 31 December 2016. 5 October 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 October 2018. 
  212. ^ "Syria's war: Assad on the offensive". The Economist. 13 February 2016. Erişim tarihi: 1 May 2016. 
  213. ^ "Umar: Catalonian recognition of AANES is the beginning". Hawar News Agency (İngilizce). 26 October 2021. 26 October 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2021-10-27. 
  214. ^ van Wilgenburg, Wladimir (21 October 2021). "Catalan parliament recognizes administration in northeast Syria". Kurdistan24 (İngilizce). 21 October 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2021-10-27. 
  215. ^ Shahvisi, Arianne (2018). "Beyond Orientalism: Exploring the Distinctive Feminism of democratic confederalism in Rojava". Geopolitics. 26 (4): 1–25. doi:10.1080/14650045.2018.1554564. 
  216. ^ "German MP Jelpke: Rojava needs help against Corona pandemic". ANF News. 
  217. ^ Şimşek, Bahar; Jongerden, Joost (29 October 2018). "Gender Revolution in Rojava: The Voices beyond Tabloid Geopolitics". Geopolitics. 26 (4): 1023–1045. doi:10.1080/14650045.2018.1531283. 
  218. ^ Burç, Rosa (22 May 2020). "Non-territorial autonomy and gender equality: The case of the Autonomous Administration of North and East Syria - Rojava" (PDF). Philosophy and Society. 31 (3): 277–448. doi:10.2298/FID2003319B. 
  219. ^ Allsopp & van Wilgenburg (2019), ss. xviii, 112.
  220. ^ Zabad (2017), ss. 219, 228–229.
  221. ^ Schmidinger, Thomas (2019). The Battle for the Mountain of the Kurds. Schiffmann, Thomas tarafından çevrildi. Oakland, CA: PM Press, Kairos. s. 12. ISBN 978-1-62963-651-1. Afrin was the home to the largest Ezidi minority in Syria. 
  222. ^ Zabad (2017), s. 219.
  223. ^ Allsopp & van Wilgenburg (2019), ss. 156–163.
  224. ^ Allsopp & van Wilgenburg (2019), ss. xviii, 66, 200.
  225. ^ "Syria Kurds challenging traditions, promote civil marriage". ARA News. 20 February 2016. 22 February 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 August 2016. 
  226. ^ "PYD leader: SDF operation for Raqqa countryside in progress, Syria can only be secular". ARA News. 28 May 2016. 1 October 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 October 2016. 
  227. ^ Ross, Carne (30 September 2015). "The Kurds' Democratic Experiment". The New York Times. Erişim tarihi: 20 May 2016. 
  228. ^ In der Maur, Renée; Staal, Jonas (2015). "Introduction". Stateless Democracy (PDF). Utrecht: BAK. s. 19. ISBN 978-90-77288-22-1. 25 October 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 April 2016. 
  229. ^ Jongerden, Joost (6 December 2012). "Rethinking Politics and Democracy in the Middle East" (PDF). Ekurd.net. 15 March 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 October 2016. 
  230. ^ Allsopp & van Wilgenburg (2019), ss. 94, 130–131, 184.
  231. ^ "Report: Syrian army to enter SDF-held Kobani, Manbij". Reuters. 14 October 2019. Erişim tarihi: 1 November 2019. 
  232. ^ "Syrian army to deploy along Turkish border in deal with Kurdish-led forces". Reuters. 14 October 2019. Erişim tarihi: 1 November 2019. 
  233. ^ "Syrian army moves to confront Turkish forces as US withdraws". Times of Israel. 14 October 2019. Erişim tarihi: 1 November 2019. 
  234. ^ "Syrian Kurds accuse Turkey of violations, Russia says peace plan on track". Reuters. 24 October 2019. Erişim tarihi: 1 November 2019. 
  235. ^ Heydemann, Steven. Authoritarianism in Syria. Ithaca: Cornell UP, 1999. Print. Pg.110
  236. ^ a b c d Heydemann, Steven. Authoritarianism in Syria. Ithaca: Cornell UP, 1999. Print.
  237. ^ Heydemann, Steven. Authoritarianism in Syria. Ithaca: Cornell UP, 1999. Print. Pg 111.
  238. ^ "وزارة الاتصالات والتقانة". Moct.gov.sy. 20 August 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 August 2013. 
  239. ^ "AT&T – 4G LTE, Cell Phones, U-verse, TV, Internet & Phone Service". Ste.gov.sy. 23 July 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 August 2013. 
  240. ^ Katerji, Oz (4 April 2013). "The Syrian Electronic Army Are at Cyber War with Anonymous". Vice (magazine). Erişim tarihi: 28 August 2013. 
  241. ^ Eissa, T; Cho, Gi-Hwan (2013). Internet Anonymity in Syria, Challenges and Solution. Lecture Notes in Electrical Engineering. 215. ss. 177–186. doi:10.1007/978-94-007-5860-5_21. ISBN 978-94-007-5859-9. 
  242. ^ a b "Syria regime revenues shrink as losses mount". The Daily Star. Agence France-Presse. 30 May 2015. Erişim tarihi: 31 May 2015. 
  243. ^ "Iran spends billions to prop up Assad". TDA. Bloomberg. 11 June 2015. Erişim tarihi: 11 June 2015. 
  244. ^ "Syria's economy cut in half by conflict". BBC News. 23 June 2015. Erişim tarihi: 24 June 2015. 
  245. ^ "Country and Lending Groups". World Bank. 18 March 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 July 2012. 
  246. ^ a b c "Syria Country Brief, September 2010" (PDF). World Bank. 
  247. ^ Transactions of the American Institute of Mining and Metallurgical Engineers. The Institute of Mining and Metallurgical Engineers. 1921. 
  248. ^ a b "Syria Weighs Its Tactics as Pillars of Its Economy Continue to Crumble". The New York Times. 13 July 2013. Erişim tarihi: 13 July 2013. 
  249. ^ a b c "Economic Challenges and Reform Options for Syria: A Growth Diagnostics Report" (PDF). World Bank. 21 February 2011. s. 10. 
  250. ^ a b "Syria". Index of Economic Freedom. 
  251. ^ "Syria reverts to socialist economic policies to ease tension". Reuters. 4 July 2012. Erişim tarihi: 27 October 2012. 
  252. ^ a b c "Syria's battling economy may hold on with help from friends". Agence France-Presse. 23 August 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 August 2012. 
  253. ^ "Syria's ailing economy hits citizens and regime". Financial Times. 6 February 2012. Erişim tarihi: 24 August 2012. 
  254. ^ "Syrian Economy To Shrink By 20 Percent in 2012 As Country Struggles With War". HuffPost. 12 October 2012. 
  255. ^ "Syrians struggle with shortages as economy buckles". Associated Press. 22 January 2013. 13 May 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  256. ^ a b c d "The Syrian Economy: Hanging by a Thread". Carnegie Endowment for International Peace. 20 June 2012. 
  257. ^ Sherlock, Ruth (27 May 2015). "Isil seizes Syrian regime's lucrative phosphate mines". The Telegraph. 10 January 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 June 2015. 
  258. ^ "IS blows up Syria gas pipeline serving capital: monitor". Yahoo News. Agence France-Presse. 10 June 2015. Erişim tarihi: 11 June 2015. 
  259. ^ Shaheen, Kareem (11 June 2015). "String of losses in Syria leaves Assad regime increasingly precarious". The Guardian. Erişim tarihi: 11 June 2015. 
  260. ^ a b c Hubbard, Ben; Saad, Hwaida (2021-12-05). "On Syria's Ruins, a Drug Empire Flourishes". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 2021-12-28 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2021-12-06. 
  261. ^ Al-Khalidi, Suleiman (27 January 2015). "Syria raises fuel prices to snuff out black market, soothe unrest". Reuters. Erişim tarihi: 28 January 2015. 
  262. ^ "Syria's oil production on Index Mundi". Erişim tarihi: 15 October 2016. 
  263. ^ Syria. Matthew Bennett, Turismo y Comunicaciones Spain. Ministerio de Transportes. Madrid: EBizguides. 2007. s. 210. ISBN 978-84-935202-0-5. OCLC 144596963. 
  264. ^ "How to travel by train from London to Syria | Train travel in Syria". Seat61.com. Erişim tarihi: 25 October 2008. 
  265. ^ Salman, M.; Mualla, W. (2004-03-01), "The utilization of water resources for agriculture in syria: analysis of the current situation and future challenges", International Seminar on Nuclear War and Planetary Emergencies ? 30th Session, The Science and Culture Series ? Nuclear Strategy and Peace Technology, WORLD SCIENTIFIC, ss. 263–274, doi:10.1142/9789812702753_0031, ISBN 978-981-238-820-9, erişim tarihi: 2023-01-19 
  266. ^ "Growth after War in Syria" (PDF). 
  267. ^ "Syrian Arab Republic Irrigation Sector Report" (PDF). web.archive.org. 2001. Erişim tarihi: 2023-01-19. 
  268. ^ "World Population Prospects – Population Division". United Nations. 
  269. ^ "Population Existed in Syria According To Censuses (1960, 1970, 1981, 1994, 2004) And Estimates of Their Number in Mid Years 2005–2011(000)". Central Bureau of Statistics. 23 October 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 October 2015. 
  270. ^ "INTRODUCTION_-SYRIA_CONTEXT" (PDF). Pead Tracey. 
  271. ^ "World Refugee Survey 2008". U.S. Committee for Refugees and Immigrants. 19 June 2008. 28 December 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  272. ^ Politi, Daniel (30 August 2014). "U.N.: Syria Crisis Is 'Biggest Humanitarian Emergency of Our Era'". Slate. Erişim tarihi: 1 September 2014. 
  273. ^ Nebehay, Stephanie (29 August 2014). "Syrian refugees top 3 million, half of all Syrians displaced – U.N." Reuters. Erişim tarihi: 29 August 2014. 
  274. ^ "Demographic Data of Registered Population". United Nations High Commission for Refugees. 19 February 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 August 2014. 
  275. ^ "11 March 2020 – The Refugee Brief". The Refugee Brief. 2020-03-11. Erişim tarihi: 2021-05-20. 
  276. ^ Richards, M; Rengo, C; Cruciani, F; Gratrix, F; Wilson, JF; Scozzari, R; MacAulay, V; Torroni, A (2003). "Extensive Female-Mediated Gene Flow from Sub-Saharan Africa into Near Eastern Arab Populations". American Journal of Human Genetics. 72 (4): 1058–1064. doi:10.1086/374384. PMC 1180338 $2. PMID 12629598. 
  277. ^ "In the Wake of the Phoenicians: DNA study reveals a Phoenician-Maltese link". National Geographic Magazine. October 2004. Erişim tarihi: 30 January 2013. 
  278. ^ "Syria's Assyrians threatened by extremists – Al-Monitor: the Pulse of the Middle East". Al-Monitor. Erişim tarihi: 24 July 2014. 
  279. ^ "Turkey-Syria deal allows Syriacs to cross border for religious holidays". Today's Zaman. 26 April 2008. 11 May 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 April 2011. 
  280. ^ a b "Syria – Kurds". Library of Congress Country Studies. 
  281. ^ a b c d e f g Khalifa, Mustafa (2013), "The impossible partition of Syria", Arab Reform Initiative, ss. 3–5, Arabs constitute the major ethnic group in Syria, making up between 80 and 85% of the population.
    Kurds are the second largest ethnic group in Syria, making up around 10% of the Syrian population and distributed among four regions...with a Yazidi minority that numbers around 40,000...
    Turkmen are the third-largest ethnic group in Syria, making up around 4–5% of the population. Some estimations indicate that they are the second biggest group, outnumbering Kurds, drawing on the fact that Turkmen are divided into two groups: the rural Turkmen who make up 30% of the Turkmen in Syria and have kept their mother tongue, and the urban Turkmen who have become Arabised and no longer speak their mother language...
    Assyrians are the fourth-largest ethnic group in Syria. They represent the original and oldest inhabitants of Syria, today making up around 3–4% of the Syrian population...
    Circassians are the fifth-largest ethnic group in Syria, making up around 1.5% of the population...
    Armenians are sixth-largest ethnic group in Syria, making up around 1% of the population...
    There are also a small number of other ethnic groups in Syria, including Greeks, Persians, Albanians, Bosnian, Pashtuns, Russians and Georgians...     
  282. ^ "Who are the Turkmen in Syria?". BBC News. BBC. 2015. There are no reliable population figures, but they are estimated to number between about half a million and 3.5 million. 
  283. ^ "Who Are the Turkmens of Syria?". The New York Times. 2015. Q. How many are there? A. No reliable figures are available, and estimates on the number of Turkmens in Syria and nearby countries vary widely, from the hundreds of thousands up to 3 million or more. 
  284. ^ Peyrouse, Sebastien (2015), Turkmenistan: Strategies of Power, Dilemmas of Development, Routledge, s. 62, ISBN 978-0-230-11552-1, There are nearly one million [Turkmen] in Syria... 
  285. ^ "The Arabs of Brazil". Saudi Aramco World. September–October 2005. 26 November 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 January 2013. 
  286. ^ United Nations High Commissioner for Refugees. "UN refugee agency welcomes Brazil announcement of humanitarian visas for Syrians". United Nations High Commission for Refugees. Erişim tarihi: 24 July 2014. 
  287. ^ "Inmigracion sirio-libanesa en Argentina" (İspanyolca). Confederación de Entidades Argentino Árabes. 20 June 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 January 2013. 
  288. ^ a b Drysdale, Alasdair; Hinnebusch, Raymond A. (1991), Syria and the Middle East Peace Process, Council on Foreign Relations, s. 222, ISBN 978-0-87609-105-0 
  289. ^ Danna, Nissim (December 2003). The Druze in the Middle East: Their Faith, Leadership, Identity and Status. Brighton: Sussex Academic Press. s. 227. ISBN 978-1-903900-36-9. 
  290. ^ Pipes, Daniel (1 January 1989). "The Alawi Capture of Power in Syria". Middle Eastern Studies. 25 (4): 429–450. doi:10.1080/00263208908700793. JSTOR 4283331. 
  291. ^ "Death toll in Syria likely as high as 120,000: group". Reuters. 14 May 2013. 
  292. ^ Tomader Fateh (25 October 2008). "Patriarch of Antioch: I will be judged if I do not carry the Church and each one of you in my heart". Forward Magazine. 2 March 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 January 2013. 
  293. ^ "Jews of Syria". www.jewishvirtuallibrary.org. 
  294. ^ a b c d e f g h Behnstedt, Peter (2008), "Syria", Encyclopedia of Arabic language and linguistics, 4, Brill Publishers, s. 402, ISBN 978-90-04-14476-7 
  295. ^ "What Languages Are Spoken in Syria?". WorldAtlas (İngilizce). 2017-08-01. Erişim tarihi: 2022-05-09. 
  296. ^ "U.S. Relations With Syria". State.gov. 24 October 2012. Erişim tarihi: 25 January 2013. 
  297. ^ "Syria's Education System – Report – June 2001" (PDF). 11 May 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 April 2011. 
  298. ^ "Syria – Education". Countrystudies.us. Erişim tarihi: 25 October 2008. 
  299. ^ Ministry of Higher Education (23 November 2011). "Public universities". Ministry of Higher Education. 13 November 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 January 2013. 
  300. ^ "Private universities". Ministry of Higher Education. 23 November 2011. 13 November 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 January 2013. 
  301. ^ "Forward Magazine, Interview with President of Damascus University". February 2008. 18 June 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  302. ^ Forward Magazine, Interview with President of Aleppo University, May 2008. 6 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  303. ^ "Getting education right". March 2008. 3 October 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  304. ^ "Syrian Arab Republic". Ranking Web of Universities. Erişim tarihi: 26 February 2013. 
  305. ^ "Health". SESRIC. 13 May 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 March 2013. 
  306. ^ "Demography". SESRIC. Erişim tarihi: 5 March 2013. 
  307. ^ Hopwood, Derek (1988). Syria 1945–1986: Politics and Society. Routledge. ISBN 978-0-04-445039-9. 
  308. ^ Salamandra, Christa (2004). A New Old Damascus: Authenticity and Distinction in Urban Syria. Indiana University Press. s. 103. ISBN 978-0-253-21722-6. 
  309. ^ Salti, Rasha (2006). Insights into Syrian Cinema: Essays and Conversations with Contemporary Filmmakers. ArteEast. ISBN 978-1-892494-70-2. 
  310. ^ "Freedom House report on Syria (2010)" (PDF). Freedom House. 27 December 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  311. ^ Wright, Robin (2008). Dreams and shadows, the Future of the Middle East. Penguin Press. s. 214. ISBN 9781594201110. more than one dozen intelligence agencies 
  312. ^ Wright, Robin (2008). Dreams and shadows, the Future of the Middle East. Penguin Press. s. 230. ISBN 9781594201110. hundreds of thousands of mukhabarat according to dissident Riad Seif 
  313. ^ "Akram Raslan: How Caricatures Shake Tyranny". Syria Untold. 13 April 2015. Erişim tarihi: 23 September 2015. 
  314. ^ "Damascus". Raidió Teilifís Éireann. 15 October 2009. 4 December 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 November 2009. 

İleri okuma

Dış bağlantılar

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Suriye
hakkında daha fazla bilgi edinin
Vikisözlük'te ara Vikisözlük'te tanımlar
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikisöz'de ara Vikisöz'de alıntılar
Vikigezgin'de ara Vikigezgin'de seyahat bilgileri
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Suriye&oldid=29100545" sayfasından alınmıştır