İzmir: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Koordinatlar: 38°24′46″N 27°08′18″E / 38.41273°K 27.13838°D / 38.41273; 27.13838
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
YBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.768.617 değişiklik
Arşiv bağlantısı eklendi
k düzeltmeler ve imla
238. satır: 238. satır:


=== İklim ===
=== İklim ===
[[Akdeniz iklimi]]nin görüldüğü İzmir'de yaz mevsimi sıcak ve kurak, kış mevsimi ılık ve yağışlı geçer.<ref name="koppen">{{Web kaynağı |url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/370152 |başlık=Köppen-Geiger İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye'nin İklim Tipleri |yayımcı=dergipark.org.tr |tarih=Temmuz 2017 |erişimtarihi=21 Aralık 2019 |arşivurl=http://web.archive.org/web/20200205105542/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/370152 |arşivtarihi=5 Şubat 2020}}</ref><ref name="valilik2"/> Bir yılda ilde hava sıcaklığı sıfırın altına düştüğü gün sayısı yaklaşık ondur.<ref name="cografyagen"/> Yılda yaklaşık 100 gün ise 30 derecenin üzerinde yaşanır.<ref name="cografyagen"/> [[Kar]] yağışı nadir görülür.<ref name="cografyagen"/> Yıllık yağış miktarı 700-1200&nbsp;mm arasındadır.<ref name="cografyagen"/> Yaz aylarında şehre özgü [[imbat]] adı verilen serin rüzgâr eser.<ref name="cografyagen">{{Web kaynağı |url=http://www.cografya.gen.tr/tr/izmir/iklim.html |başlık=İzmir-İklim ve Bitki Örtüsü |yayımcı=cografya.gen.tr |erişimtarihi=16 Nisan 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180724164821/http://www.cografya.gen.tr/tr/izmir/iklim.html |arşivtarihi=24 Temmuz 2018}}</ref> Yıllık ortalama deniz suyu sıcaklığı 18,5&nbsp;°C'dir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://bilgiyelpazesi.com/egitim_ogretim/il_il_turkiyemiz_ve_ozellikleri/izmir_in_tanitimi/izmir_in_cografi_ozellikleri_iklimi.asp |başlık=İzmir'in Coğrafi Özellikleri, İklimi |yayımcı=bilgiyelpazesi.com |erişimtarihi=16 Nisan 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160630191215/https://bilgiyelpazesi.com/egitim_ogretim/il_il_turkiyemiz_ve_ozellikleri/izmir_in_tanitimi/izmir_in_cografi_ozellikleri_iklimi.asp |arşivtarihi=30 Haziran 2016}}</ref> Şehirde en yüksek kar kalınlığı [[31 Ocak]] [[1945]] tarihinde 32&nbsp;cm, en yüksek rüzgar hızı ise [[29 Mart]] [[1970]] tarihinde 127,1&nbsp;km/sa olarak ölçülmüştür. Bir günde düşen en çok yağış ise [[29 Eylül]] [[2006]] tarihinde 145,3&nbsp;mm olmuştur.<ref>https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A&m=IZMIR</ref>
[[Akdeniz iklimi]]nin görüldüğü İzmir'de yaz mevsimi sıcak ve kurak, kış mevsimi ılık ve yağışlı geçer.<ref name="koppen">{{Web kaynağı |url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/370152 |başlık=Köppen-Geiger İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye'nin İklim Tipleri |yayımcı=dergipark.org.tr |tarih=Temmuz 2017 |erişimtarihi=21 Aralık 2019 |arşivurl=http://web.archive.org/web/20200205105542/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/370152 |arşivtarihi=5 Şubat 2020}}</ref><ref name="valilik2"/> Bir yılda ilde hava sıcaklığı sıfırın altına düştüğü gün sayısı yaklaşık ondur.<ref name="cografyagen"/> Yılda yaklaşık 100 gün ise 30 derecenin üzerinde yaşanır.<ref name="cografyagen"/> [[Kar]] yağışı nadir görülür.<ref name="cografyagen"/> Yıllık yağış miktarı 700–1200&nbsp;mm arasındadır.<ref name="cografyagen"/> Yaz aylarında şehre özgü [[imbat]] adı verilen serin rüzgâr eser.<ref name="cografyagen">{{Web kaynağı |url=http://www.cografya.gen.tr/tr/izmir/iklim.html |başlık=İzmir-İklim ve Bitki Örtüsü |yayımcı=cografya.gen.tr |erişimtarihi=16 Nisan 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180724164821/http://www.cografya.gen.tr/tr/izmir/iklim.html |arşivtarihi=24 Temmuz 2018}}</ref> Yıllık ortalama deniz suyu sıcaklığı 18,5&nbsp;°C'dir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://bilgiyelpazesi.com/egitim_ogretim/il_il_turkiyemiz_ve_ozellikleri/izmir_in_tanitimi/izmir_in_cografi_ozellikleri_iklimi.asp |başlık=İzmir'in Coğrafi Özellikleri, İklimi |yayımcı=bilgiyelpazesi.com |erişimtarihi=16 Nisan 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160630191215/https://bilgiyelpazesi.com/egitim_ogretim/il_il_turkiyemiz_ve_ozellikleri/izmir_in_tanitimi/izmir_in_cografi_ozellikleri_iklimi.asp |arşivtarihi=30 Haziran 2016}}</ref> Şehirde en yüksek kar kalınlığı [[31 Ocak]] [[1945]] tarihinde 32&nbsp;cm, en yüksek rüzgar hızı ise [[29 Mart]] [[1970]] tarihinde 127,1&nbsp;km/sa olarak ölçülmüştür. Bir günde düşen en çok yağış ise [[29 Eylül]] [[2006]] tarihinde 145,3&nbsp;mm olmuştur.<ref>https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A&m=IZMIR</ref>


{{İklim bilgi kutusu
{{İklim bilgi kutusu

Sayfanın 14.34, 26 Mart 2020 tarihindeki hâli

Başlığın diğer anlamları için İzmir (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
İzmir
İl & Büyükşehir
Takma ad:
Ege'nin İncisi
Sloganlar:
Yaşayan Şehir, Yaşanacak Şehir
İzmir'in Türkiye'deki konumu
İzmir'in Türkiye'deki konumu
Türkiye üzerinde İzmir
İzmir
İzmir
Avrupa üzerinde İzmir
İzmir
İzmir
İzmir (Avrupa)
Koordinatlar: 38°24′46″N 27°08′18″E / 38.41273°K 27.13838°D / 38.41273; 27.13838
ÜlkeTürkiye
Coğrafi bölgeEge Bölgesi
İlk yerleşimMÖ 3. binyıl
Alt idari birimler
İdare
 • TürBelediye başkanı-meclis
 • Organ
Belediye meclisi
 • ValiErol Ayyıldız[1]
 • Belediye BaşkanıTunç Soyer (CHP)
Yüzölçümü
 • Toplam11891 km²
Yüzölçümü sırası23.
En alçak nokta0 m (0 ft)
Nüfus
 (2019)
4.367.251
 • Sıra3.
 • Yoğunluk367/km²
 • Yoğunluk sırası3.
Zaman dilimiUTC+03.00 (UDAZD)
Posta kodu
35XXX
Alan kodu232
ISO 3166 koduTR-35
Plaka kodu35
GSYİH (nominal)2018[3]
• Toplam₺233,5 milyar (3.)
• Kişi başı
₺54.047 (4.)
İGE (2013)artış 0,770[4]
yüksek · 2.
İklimCsa[5]

İzmir, Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık üçüncü şehridir. Nüfusu 2019 itibarıyla 4.367.251 kişidir. Bu nüfus; 30 ilçe ve bu ilçelere bağlı 1.297 mahallede yaşamaktadır.[6] İl genelinde nüfus yoğunluğu 367'dir. Coğrafi olarak Türkiye'nin batısında bulunur ve ilin tamamı Ege Bölgesi'nde yer alır. Yüzölçümü olarak ülkenin yirmi üçüncü büyük ilidir.[7] Etrafı Aydın, Balıkesir, Manisa illeri ve Ege Denizi ve Ege Adaları ile çevrilidir.

İzmir Körfezi çevresinde bulunan şehir, her yıl İzmir Enternasyonal Fuarı'nı düzenleyen önemli bir fuar merkezi ve liman kentidir.

İzmir'in batısında denizi, plajları ve termal merkezleriyle Urla Yarımadası uzanır. Antik Çağ'ın en ünlü kentleri arasında yer alan Efes, Roma'nın imparatorluk devrinde dünyanın en büyük kentlerinden biriydi. Tüm İyon kültürünün zenginliklerini bünyesinde barındıran Efes, yoğun sanatsal etkinliklerle de adını duyuruyordu. Bu maksatla da bu şehre "Güzel İzmir", "Eski İzmir" ve "la Perle de l'Ionie" (İyonya'nın İncisi) deniyordu.

İzmir, yatlar ve gemilerle çevrilmiş uzun ve dar bir körfezin başında yer almaktadır. Sahil boyunca palmiye, hurma ağaçları ve geniş caddeler bulunmaktadır. İzmir Limanı, Türkiye'nin en büyük yedinci limanıdır.

Köken bilimi

İzmir şehrinin adının nereden geldiği konusunda kanıtlanmış bir bilgi olmamakla birlikte bir dönem bugünkü İzmir yöresinde yaşamış olan Erektidlerin Amazonlarla savaşıp galip geldiği; onların önderi olan These'nin de, Amazon kadını Smyrna ile evlenip yöresine onun adını verdiği ve İzmir'in adının da Smyrna'dan geldiği en çok kabul edilen görüştür.[8]

Ayrıca bölgede uzun yıllar hakimiyet kuran İyonların lehçesinde kentin adı Smyrne, Atina Lehçesi'nde ise Smyrna diye yazılırdı. Günümüzdeki Helenler bu kentin adını Smirni biçiminde telaffuz etmektedir. Son yıllarda Efes Antik Kenti civarında da bu adla anılan bir köy yerleşimi izlerine rastlanmıştır. Olasılıkla İzmir'den Efes'e giden bir kraliçenin adını yerleştikleri köye de koydukları düşünülmektedir ki bununla ilgili bilgilere eski kaynaklarda da rastlanmaktadır. Ancak Smyrna sözcüğü Yunanca değil, Ege Bölgesi'ndeki birçok yerleşim adı gibi Anadolu kökenlidir. MÖ 2000 başlarına ait Kayseri Kültepe yerleşiminde ele geçen bazı tablet metinlerinde Tismurna adına rastlanmaktadır. Tismurna'daki "ti" bir ön ek olup bir kişi ya da bir yer adını belirtmektedir. Helenler ya da Bayraklı/Tepekule Höyüğünü mesken tutanlar bu ön eki atıp kente Smurna demişlerdir. Kentin adı olasılıkla MÖ 3000 ile MÖ 1800 yılları arasında da Smurnu olarak anılıyordu.[9]

Tarihçe

Ana madde: İzmir tarihi
Kemalpaşa'daki Karabel Geçidi üzerinde Mira Kralı Tarkasnawa'yı tasvir eden kayaya oyulmuş kabartma heykel.

Eski İzmir (Smyrna) kenti, körfezin kuzeydoğusunda yer alan ve yüzölçümü yaklaşık yüz dönüm olan bir yarım adacık üzerinde kurulmuştu. Sonraki yüzyıllar boyunca Meles Çayı'nın ve bugünkü Yamanlar Dağı'ndan gelen sellerin getirdikleri mil ile bugünkü Bornova ovası oluştu ve yarım adacık, bir tepe hâline dönüştü. İzmir'deki ilk yerleşim yeri olarak tespit edilen Bayraklı/Tepekule Höyüğü'nün çevresi 1955 yılından beri yoğun bir gecekondu bölgesidir. Buradaki ilk kazılarda Türk Tarih Kurumu ile Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün büyük katkıları olmuştur. Günümüzde bu höyüğün üzerinde TEKEL Genel Müdürlüğü'nün İzmir Şarap ve Bira Fabrikası'na ait numune bağı bulunmaktadır.[9]

Batı Anadolu kıyılarındaki ilk yerleşimler -ki bunlar Truva Savaşı'ndan sonra kurulan Aiol, İyon ve Dor kökenlidir- genelde küçük yarımadalar üzerinde kurulmuştur. Bu yerleşimler, günümüzde, İzmir Çandarlı'daki Pitanes, Foça'daki Phokaia (Fokaia), Bayraklı'daki Smyrna/Smirni (Bayraklı/Tepekule Höyüğü) ve Urla'daki Klazomenai/Kilizman; Aydın Didim'deki Milet/Miletos ve Muğla Milas'taki İasos gibi yerleşimlerdir. Bu yarımada yerleşimleri hem iki limana sahiptiler, hem de kara ve denizden gelecek saldırılara karşı güvence içindeydiler. Elverişsiz havalarda limanlardan biri uygun olmadığı takdirde gemiciler diğer limanı kullanma şansına sahiplerdi. Bayraklı/Tepekule Höyüğü, körfezin kuzeydoğu köşesinde, kuzeyine sarp kayalı Yamanlar Dağı'nı da alarak karadan gelecek saldırılara karşı rahat bir konumdaydı. Güneyi imbata açıktı. Eski İzmir yerleşimi yaklaşık üç bin yıl boyunca bu yarımada üzerinde yer aldı. MÖ 4. yüzyılın ikinci yarısında büyük nüfus artışı yüzünden bugünkü Kadifekale (Pagos) eteklerindeki İzmir Agorası'na taşındı.[9]

Tunç Çağı (MÖ 3000-1050)

Eski İzmir (Smyrna) kentinin yerleşimi her ne kadar MÖ 3000 yılından çok daha geriye uzanmakta ise de yapılan son kazılarda henüz MÖ 3000 yıllarına kadar gidilebilmiştir. Kazılarda elde edilen bilgiler ışığında, Erken Tunç Çağında ilk İzmir yerleşikleri evlerini höyüğün en üst düzeyinde denizden 3 ile 5 metre yukarıdaki kayalar üzerine oturtmuşlardır. Bulunan çanak ve çömlekler Troya/Truva dönemi (MÖ 3000-2500) kültürüyle benzerlikler göstermektedir. Birinci yerleşim tabakasının üstünde Orta Tunç Çağı yerleşimi yer alıyordu. Burada bulunan keramik eserler Troya II döneminde (MÖ 2500-2000) ortaya konulan sanatsal eserlerle hemen hemen özdeştirler. Üçüncü yerleşme katı Troya VI dönemi ve Hitit dönemi ile çağdaştır (MÖ 1800-1050). Bu katta elde edilen büyük ve sağlam bir vazo, Afyonkarahisar ve Uşak kentlerinin güneyindeki Beycesultan kazılarında elde edilen kapların türündendir. Ayrıca birçok kap biçimi Orta Anadolu ile olduğu ölçüde Troya VI dönemi kap kacağı ile de benzerlikler taşımaktadır. Bundan başka yine Troya VI kentinde gün ışığına çıkan Minyas tipi vazolar Bayraklı/Tepekule Höyüğünde da ele geçmiş, bir de 4-5 tane Miken/Aka seramik parçasına rastlanmıştır. Açılan sondajlar küçük olduğundan evler hakkında geniş bilgi elde edilememiştir. Tunç Çağı'nda İzmir’de yaşayan yerli halkın dili konusunda herhangi bir fikir elde edilmesi mümkün olmamıştır. Minyas türü keramiğin ele geçmesi birçok Anadolu kentinde olduğu gibi, burada da MÖ 2000'lerde bir Miken/Aka ticaret kolonisinin bulunduğuna ilişkin ipuçları vermektedir.[9]

Demir Çağı

Hitit döneminde (MÖ 1800-1200) Anadolu'da yazı kullanılıyordu ve bundan ötürü o dönemde tarih çağına ulaşılmış bulunuluyordu. Ancak MÖ 1200'lerde Troya VII'nin ve Hititler başkenti Hattuşaş'ın Balkanlar'dan gelen kavimlerce yıkılmasından sonra Orta ve Batı Anadolu yeniden yazısız ve karanlık bir çağa, Demir Çağı'na girdi. Demir Çağı, Anadolu'da yazının yeniden kullanılması ile Frigya Krallığı'nda MÖ 730, geri kalan Orta ve Batı Anadolu'da ise MÖ 650 yıllarına kadar sürmüştür.[9]

Kazılarda fazla miktarda çıkarılan keramik ürünlerden anlaşıldığına göre, Demir Çağı boyunca Eski İzmir'de bugünkü Yunanistan bölgesinden göç eden Aioller ve İyonlar yaşıyordu. Yarımadada yerli halkın yaşadığına dair herhangi bir bulguya ise rastlanmamıştır. Bayraklı/Tepekule Höyüğünün MÖ 1050 yıllarında kurulmaya başlayan yerleşmesinin Helen kökenli olduğu anlaşılmaktadır.[9]

Dört yüz yıl devam eden bu ilkel dönem boyunca başlıca beş yerleşme katı saptanmıştır.[9] Bunlar:

  • 1. Aiol yerleşmesi (MÖ 1050-MÖ 1000)
  • 2. Erken, Orta ve Geç Protogeometrik yerleşme (MÖ 1000-MÖ 875)
  • 3. Erken ve Orta Geometrik yerleşme (MÖ 875-MÖ 750)
  • 4. Geç Geometrik yerleşme (MÖ 750-MÖ 675)
  • 5. Subgeometrik yerleşme (MÖ 675-MÖ 650)

Söz konusu beş tabaka denizden 6,40 metre yükseklikte başlamakta ve 9,50 metrede son bularak 3 metre kalınlığında bir tabaka oluşturmaktadır. Kazılarda elde edilen Aiol keramiği Submyken orijinlidir. Protogeometrik ve Geometrik stildeki kap kacak ise genelde Attika vazoculuğunun bir devamı kabul edilmektedir.[9] Demir Çağı boyunca İzmir evleri, büyüklü küçüklü tek odalı yapılardan oluşmakta idi. Gün yüzüne çıkarılan en eski ev MÖ 925 ile MÖ 900 yıllarına tarihlenmektedir. İyi korunmuş hâlde ortaya çıkarılan bu tek odalı evin (2,45×4 m) duvarları kerpiçten, damı ise sazdan yapılmıştı. Erken Geometrik dönemden itibaren (MÖ 875'ler) bu tek odalı evler at nalı biçimli bir avlunun üç bir yanını çevirmekte idiler.[9]

Eski İzmirliler kentlerini MÖ 850'lerde kerpiçten yapılmış kalın bir surla korumaya başladılar. Bu tarihten itibaren Eski İzmir'in bir kent devlet kimliği kazanmış olduğu söylenebilir. Kenti "Basileus" adı verilen bir beyin idare ettiği olasıdır. Göçleri gerçekleştirenler ve kent ileri gelenleri soylu tabakayı oluşturuyordu. Kent duvarları içinde yaşayan nüfus olasılıkla bin kişi civarındaydı. Geç Geometrik ve Subgeometrik seramikle açıklanan dönemde (MÖ 750-650) ise yarımadanın nüfusu daha kalabalık olup belki de 1.500 kişiyi aşıyordu. Kent devlete ait halkın büyük bir bölümü civar köylerde yaşıyordu. Bu köylerde, bu çağdaki Eski İzmir'in tarlaları, zeytin ağaçları, bağları, çömlekçi ve taşçı işlikleri yer alıyordu. Geçimi tarım ve balıkçılıkla sağlanıyordu.[9]

Kentin en önemli kutsal yapısı Athena Tapınağı idi. Bu tapınağın günümüze değin korunan en eski kalıntısı MÖ 725-700 yılları arasına tarihlenmektedir. Daha önceki dört dönemde (MÖ 1050-750), büyük bir olasılıkla yine Tanrıça Athena'ya tapınılıyordu, ancak o tarihlerde kadın tanrıçanın heykeli her hâlde küçük bir niş (naiskos) içinde bulunuyordu. Bilindiği gibi Homeros'un destanı İlyada, Aiol ve İyon lehçelerinin karışık olduğu bir dille yazılmıştır. Bu nedenle dünya tarihinin bu çok önemli destansı yapıtı büyük olasılıkla bu iki lehçenin konuşulduğu sınır bölgesi olan İzmir'de oluşturulmuştur. Nitekim Helenistik dönem İzmirlileri Homeros için 'Homeraion' adlı bir yapı inşa etmişlerdir.[9]

Parlak dönem (MÖ 650-545)

Urla yakınlarındaki Klazomenai antik kentinde dünyanın en eski zeytinyağı üretim tesisi bulunmuştur.

Eski İzmir'in parlak dönemi MÖ 650-545 yılları arasına denk düşer. Yaklaşık yüzyıl süren bu dönem, bütün İyonya uygarlığının en güçlü dönemini oluşturur. Bu dönemde Miletos'un liderliğinde Mısır'da, Suriye ve Lübnan'ın yavuz kenti Batı kıyılarında, Propontis'te (Marmara Bölgesi), Pontus'ta (Karadeniz) koloniler kurulur ve Doğu Helen dünyası kıta Yunanistan'ı ile rekabet ederek birçok alanda ve konuda onun yerini almaya başlamıştır. Bu dönemde İzmir'in tarımcılıkla yetinmeyip Akdeniz ticaretine de ortak olduğu görülmektedir. Bu dönem katlarında bulunan Fenike kökenli eserler, Kıbrıs kökenli heykel ve heykelcikler, Ön Asya ya da Akdeniz orijinli fayans figürcükler bu uluslararası ticaretin günümüze kalmış eserleridir.[9]

Parlak dönemin İzmir'deki önemli belirtilerinden biri MÖ 650 yılından itibaren yazının yaygınlaşmaya başlamasıdır. Kadın tanrıça Athena'ya sunulan armağanların birçoğunda sunu yazıtları bulunmaktadır. Kent halkının sayısı fazla olmasa da bir bölümü okuryazardır. Kazılarda ortaya çıkarılan Athena Tapınağı (MÖ 640-580), Doğu Helen dünyasının en eski mimarlık eseridir. En eski ve en güzel sütun başlıkları şu ana kadar İzmir'de bulunmuştur. Samos, Milet, Efes, Erythrai ve Phokaia'da çıkarılan sütun başlıkları MÖ 6. yüzyılın ikinci yarısından (MÖ 575-550) önce değildir. Helken sanatının en özgün mimarlık ögeleri olan Aiol ve İyon türü başlıklar ile İyon ve Midilli biçimi "kymation"lar (yaprak ya da yumurta şekilli mimarlık süslemesi) doğuşlarını Eski İzmir'de gün ışığına çıkan ve büyük ölçüde Anadolu Hitit sanatından esinlenmiş olan bu başlıklara borçludurlar.[9]

Helen dünyasının çok odalı ev tipinin en eski örneği Eski İzmir'de bulunmuştur. Gerçekten MÖ 7. yüzyılın ikinci yarısında yapılmış olan iki katlı, beş odalı, ön avlulu çifte "megaron", Helenlerin bugün için bilinen, bir çatı altındaki en eski çok odalı evdir. Ondan önceki Yunan evleri yan yana dizilmiş megaronlardan oluşuyordu. Eski İzmir'in cadde ve sokakları daha 7. yüzyılın ikinci yarısında ızgara planlı idi, caddeler ve sokaklar kuzeyden güneye ve doğudan batıya uzanıyor, evler genellikle güneye bakıyordu.[9]

İlerde MÖ 5. yüzyılda Hippodamos tipi adını alacak olan bu kent planı özünde Yakındoğu'da çoktan biliniyordu. Bayraklı şehir planı bu tür kent dokusunun Batı dünyasındaki en erken örneğidir. İyon uygarlığının en eski parke döşeli yolu Eski İzmir'de gün ışığına çıkarılmıştır.[9]

Helen dünyasının en eski sivil mimarlık eseri Eski İzmir'de 7. yüzyılın ilk yarısında yapılmış olan güzel taş çeşmedir. Bir zamanlar Yamanlar Dağı üzerinde yükselen Tantalos mezarı, "tholos" biçimli anıtsal mezarların güzel bir temsilcisidir. Tantalos tümülüsünün mezar odası, adı geçen çeşmenin planında idi ve onun gibi "Isopata" tipi adını taşıyan yapı türünde idi. Yani planı dörtgendi ve üstü bindirme tekniğindeki bir tonozla örtülü bulunuyordu. Tantalos mezarı adı ile anılan bu anıtsal eser Eski İzmir'de MÖ 520-580 tarihlerinde yönetimi elinde tutan Basileus'un ya da Tyra'nın mezarı olmalıdır.[9]

Eski İzmir'de, çömlekçi işlikleri, arkeoloji literatüründe "Oryantalizan" ya da "Friz Stili" adı ile anılan seramik türünün güzel örneklerini üretiyor, taşçı ustaları mimarlık eserlerinden başka anıtsal boyda heykeller ve heykelcikler yontuyor ve bütün bu sanat yaratılarının bir bölümü dış pazarlara sürülüyordu.

Bilindiği gibi MÖ 6. yüzyılın ilk yarısında o zamanki antik dünyanın kültür merkezi Batı Anadolu idi. Özellikle Milet'te tarihte ilk defa batıl inançlardan ve her çeşit din etkisinden kurtulmuş, özgür düşünceye dayalı bilimsel araştırmalar başlamıştı. Doğu dünyasının zengin bilgi ve deneyim hazinelerinden yararlanarak ve özellikle özgür düşünce yöntemiyle Thales, Anaksimenes ve Anaksimandros gibi doğa filozofları bugünkü Batı uygarlığının temellerini atmışlardı. Thales dünyada ilk defa bir doğa olayını, MÖ 28 Mayıs 585 tarihinde olagelen güneş tutulmasını oluşundan önce hesaplamıştır. Böylece kültür ve bilim alanında tarihin başlangıcından beri 2.500 yıl boyunca Mezopotamya ve Mısır'ın elinde olan önderlik, Batı Anadolu'ya geçmiştir. Batı Anadolu bu önderliğini İranlıların Anadolu'yu işgal ettikleri 545 yılına değin korumuştur. Ancak İran işgali ile filozoflar, bilim adamları ve sanatçılar Atina'ya göç edince kültür ve ilim alanındaki önderlik Atina'ya geçmiştir.[9]

Milet, Efes, Samos/Sisam gibi İzmir de 6. yüzyılın başlarında büyük olasılıkla düşünce ve bilim alanında önde gelen kentlerden biriydi. Ancak Eski İzmir MÖ 640-545 tarihlerinde döneminin en ileri kültür merkezlerinden biri olduğu hâlde, daha sonraları önemini yitirdiği için, çalışmalarda eski hızını kaybetmişti. Eski İzmir'in edebiyat, şiir, tarih, felsefe ve bilim konularında ne düzeyde olduğu hakkında yeterli bilgi mevcut değildir. Mimarlık konusunda ise önemli bir merkezdi.[9]

Herodot, Eski İzmir'i Lidya kralı Alyattes'in aldığından bahseder. Kazılarda da bu olay MÖ 500 sıralarına tarihlenir. Kent ve Athena Tapınağı tahrip olsa da İzmirliler MÖ 590 yıllarında tapınağı tekrar inşa ederler.[9]

Daha sonra Persler tarafından 6. yüzyılın ortalarında ele geçirilen kent, bu olayla birlikte parlak devrini tamamlamıştır. Bu tarihten sonra Athena Tapınağı'na hediye edilmiş hiçbir armağan bulunamaması da bu tahribatın önemli göstergelerinden birisidir.[9]

Gerileme dönemi (MÖ 500-300)

Athena Tapınağı MÖ 545 tarihlerinde terk edilmişse de yerleşim sürmüş, ancak bundan sonra iki yüz yıl kadar bir süre eski İzmir önemini ve işlevini yitirmiştir.[9]

MÖ 5. yüzyıl boyunca küçük ancak zengin bir yerleşmenin yer aldığı Bayraklı/Tepekule Höyüğü MÖ 5. yüzyılın sonunda ve özellikle 4. yüzyıl süresince yoğun bir iskâna sahne olmuştur. Bu dönemde, ortalarında büyük avlular olan biri beş, biri sekiz ve diğeri on beş odalı olmak üzere üç ev gün ışığına çıkarılmıştır. Bunların, kenti idare eden ve muhtemelen dönemlerindeki Pers etkisine uyarak yakın civardaki Larissa'da olduğu gibi, birer tiran olan beylere ait olmaları akla yakın gelmektedir. Nitekim Yamanlar Dağı'nda hâlâ kısmen korunmuş olan ve önemli kişilerin mezarları olması gereken düzgün krepisli birkaç 4. yüzyıl tümülüsü bu düşünceyi desteklemektedir.[9]

Söz konusu merkezi avlulu büyük üç evden başka birçoğu megarondan bozma dörtgen planlı küçük evler bulunmuştur. Bayraklı/Tepekule Höyüğünün bütün üst düzeyinin 4. yüzyıl boyunca evlerle kaplı olduğu söylenebilir. Öyle anlaşılıyor ki Anadolu'daki Pers işgali 4. yüzyılda gücünü yitirmiş ve İyon kentlerinin büyümesine neden olmuştur. Meydana gelen nüfus patlaması ile yüz dönümlük Bayraklı/Tepekule Höyüğü, İzmirlilere küçük gelmeye başladığından, MÖ 300 tarihlerinde Kadifekale (Pagos) eteklerinde yeni bir İzmir kenti kurulmuştur.[9]

Roma İmparatorluğu dönemi (MÖ 133-MS 395)

İzmir Agorası

Büyük İskender'in İskenderun'daki İssos'ta Pers Kralı III. Darius'u yenmesinden (MÖ 333) ve arkasından bütün doğuyu ele geçirmesinden sonra Helen dünyası büyük bir refah çağına erişti. Kentler nüfus patlamalarına sahne oldu. Helenistik Dönem'de İskenderiye, Rodos, Bergama ve Efes kentlerinden her biri yüz binin üstündeki bir nüfusa eriştiler. Küçük bir tepeciğin üzerinde kurulmuş olan eski İzmir kentinin duvarlarının içinde yalnız birkaç bin kişi yaşayabiliyordu. Bu nedenle en geç MÖ 300 sıralarında Kadifekale'nin eteklerinde, yeni ve büyük bir kent kuruldu.[9]

MÖ 323 yılında Büyük İskender'in ölümü üzerine çıkan iç savaşta İzmir (zamanın ismiyle Smyrna), önce Lisimahos'un, sonra onu MÖ 281 yılında Salihli yakınlarında yapılan Corupedion Savaşı'nda yenen Seleukosların kralı I. Seleukos'un eline geçti. Seleukos egemenliği MÖ 190 yılında bugünkü Manisa'da yapılan Magnesia Muharebesi'ne kadar sürdü. Seleukosların, Romalılara karşı kaybettiği bu savaştan iki yıl sonra bugünkü Dinar'da yapılan Apameia Savaşı ile kentin egemenliği Pergamon (Bergama) Krallığı'na geçti. Bergama egemenliği, Kral III. Attalos'un ölümüne dek sürdü ve bu tarihte kent Romalıların eline geçti ve Asya Eyaleti'ne bağlandı.[9]

Tarihçi Strabon, Smyrna'nın kendi zamanında yani MÖ 1. yüzyıla geçiş sırasında en güzel İyon kenti olduğunu belirtmektedir. O dönemde kentin küçük bir bölümü Kadifekale'nin (Pagos) üzerindeydi. Büyük bölümü ise düz arazi üzerinde bulunan liman çevresine toplanmıştı. Ana tanrıçanın tapınağı ile "gymnasion" da bu hat üzerinde yer alıyordu. Caddeler düzdü ve tamamı büyük taşlarla düzgün bir biçimde kaplanmıştı. Aristides, kentin doğu-batı yönünde uzanan iki ana yolunun (Kutsal yol ve Altın yol) bulunduğunu ve bu yollarla kentin, denizden gelen esinti ile serinlediğini anlatmaktadır. Strabon İzmir'de Homereion olarak adlandırılan bir stoanın (belki de bir perystil ev) varlığından söz eder. Bu evin içinde Homeros'un bir heykeli bulunuyordu.[9]

Homeros'un eserlerini kaleme aldığı düşünülen Buca'daki Kızılçullu Su Kemerleri tarihi Meles Çayı olasılıklarından biri üzerinde yükselmektedir.[10]

Roma Çağı'nda İzmir'de inşa edilen yapılar arasında, Kadifekale'nin kuzeybatı eteğindeki antik tiyatro ve batıdaki stadyumun her ikisinden de pek az iz kalmıştır. Diğer taraftan Smyrna Agorası oldukça iyi korunmuş olup bugün kısaca Agora olarak bilinmektedir. Agora'nın ölçüsü 120×80 metre uzunluğundadır ve geniş bir avlusu vardı. Doğusunda ve batısında birer stoası vardı. Her iki yapı 17,5 m olup ikişer katlıydı. Ayrıca 28 m uzunlukta bir bazilika da mevcuttu. MÖ 2. yüzyılda Romalıların egemenliğine giren İzmir ikinci kez altın dönemini yaşamaya başlar. MÖ 88 yılında Pontus Kralı VI. Mithridatis'in eline geçtiyse de iki yıl sonra Romalılar şehri geri almıştır.[9]

İncil'de sözü edilen Yedi Kiliseden bir tanesinin bulunduğu İzmir, Hristiyanlığın gelişmesinde önemli bir rol oynar. İzmir'in ilk başpiskoposu olan Aziz Polikarp havari ve İncil yazarı Yuhanna'nın ilk müritlerinden biridir. Yaklaşık 70 yılında Anadolu'da doğmuş, inancından ötürü 23 Şubat 155 tarihinde, İzmir akropolü üzerinde bulunan stadyumda Romalılar tarafından yakılarak ölüme mahkûm edilmiştir. 395 yılında Roma İmparatorluğu ikiye bölününce İzmir, çağdaş dönemde "Bizans İmparatorluğu" olarak tanınacak Doğu Roma İmparatorluğu'nun bir parçası olur.[9]

Doğu Roma İmparatorluğu dönemi

Doğu Roma İmparatorluğu döneminde Emevîler, Selçuklular, Haçlılar ve Cenevizliler kenti ele geçirmek için birbirleriyle savaşırlar. Kenti ilk önce Emevîler 672 yılında denizden zapt edip İstanbul'a yaptıkları akınlarda bir üs olarak kullanırlar. Türkler İzmir'i ilk kez 1081 yılında Selçuklu akıncılarından olan ve zamanla ilk Türk denizcisi olan Çaka Bey'in komutasında ele geçirirler.[11] İzmir'den hareketle Ege Adaları ve Çanakkale Boğazı'na düzenlediği akınlarla Bizanslılara korku salan Çaka Bey'in ölümünden sonra Bizanslılar kenti 1098 yılında geri alırlar ve şehrin kıyı tarafı 1204 yılında Rodos Şövalyeleri'nin eline geçer.[9]

1310 yılında Aydınoğlu Umur Bey tüm şehri ele geçirir. 1344 yılında Cenevizliler kıyıdaki Aziz Peter Kalesi'ni ele geçirirler. Cenevizliler aşağı kenti kontrollerinde tutarken Aydınoğulları Beyliği yukarı kentte (Kadifekale) hâkimiyet kurar. Halk arasında kullanılan "Gavur İzmir" deyimi o dönemden kalmadır ve Cenevizlilerin elinde kalan aşağı kenti tanımlamak için kullanılmıştır.[kaynak belirtilmeli] 14. yüzyıl ortalarında Aziz Peter Kalesi ve aşağı kent bu kez Rodos Şövalyeleri tarafından ele geçirilir. Bu arada Osmanlı İmparatorluğu 1398 yılında İzmir üzerinde hâkimiyet kurar. Ankara Muharebesi'ni kazanarak Osmanlı İmparatorluğu'nu mağlup etmiş olan Timur'un 1403 yılında bizzat komuta ettiği Timur İmparatorluğu ordusu kenti istila edip, Aziz Peter Kalesi'ni yerle bir eder. Bu fetih Timur'un Hristiyan güçlere karşı yapmış olduğu tek savaş olması nedeniyle ayrıca önemlidir. Osmanlı Devleti'nin toparlanmasından sonra 1422 yılında II. Murad kenti zapt eder ve İzmir bundan sonra Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçası olur.[9]

Osmanlı İmparatorluğu dönemi

Kemeraltı'nda bulunan Hisar Camii (1592-1598)

Eski İzmir'in ilk keşfi, burayı 1429-1430 ve 1446 yıllarında ziyaret eden Ciriaco d'Ancona tarafından yapılmıştır.

Osmanlı idaresinin ilk yüzyıllarında ikinci derece bir sancak olan İzmir'in ilk Osmanlı yöneticisi Karasubaşı Hasan Ağa'dır. İzmir 1605-1606 yıllarında Celali İsyanları kapsamında Arap Sait ve Kalenderoğlu ayaklanmalarına sahne olmuştur. Ancak kent, Osmanlı İmparatorluğu'nun 1620 yılında yabancılara tanıdığı kapitülasyonlardan sonra giderek İmparatorluğun en önemli ticaret merkezlerinden biri hâline gelir.[9]

1619 yılında Fransız, 1620 yılında İngiliz konsoloslukları açılır. Bu arada şehrin nüfus yapısı da değişmeye başlar. 16. yüzyıl kaynakları İzmir'de on dokuz cami, on sekiz havra ve sadece bir Rum Ortodoks kilisesi bulunduğunu, kentin dokuz mahallesinden sadece birinde Hristiyanların yaşadığını belirtmektedir. Dolayısıyla, o dönemde şehir merkezinde Müslüman Türkler çoğunlukta, önemli ve köklü bir Musevi cemaati mevcut (Sabatay Sevi 17. yüzyılda İzmir Musevi cemaatinin içinden çıkmıştır) ve Hristiyan Rumlar azınlıkta olmalıdır. Evliya Çelebi de, 1672 yılında İzmir'i ziyaretinde, nüfus yapısındaki değişimin ilk gözlemlerini kaydeder ve Alsancak (Punta) mahallesinde giderek artan sayıda yerli gayrimüslimlerin, Levantenlerin ve Batılı tüccarların yoğunlaştığını yazmıştır.

1862 yılında İzmir'in görünümü

İzmir'de 1676 yılında yaklaşık otuz bin kişinin öldüğü bir veba salgını, 1742 yılında şehrin yarısının yandığı büyük bir yangın olur. Osmanlılarca İzmir'e paşa düzeyinde yapılan ilk atama, 1707 yılında yabancı tüccarlarca düzenlenen Buca Ayaklanması'ndan sonra 1716 yılında tayin edilen Köprülü Abdullah Paşa'dır. 18. ve 19. yüzyıllarda kent Fransız, İngiliz, Hollandalı ve İtalyan tüccarların gözdesidir.[9] Bu gelişmeye paralel olarak Aydın Eyaleti'nin önce 1841 yılında geçici olarak, sonra da 1850 yılında kesin olarak İzmir'e aktarılmıştır. Aynı yıl Sultan Abdülmecid, 1863 yılında da Sultan Abdülaziz İzmir'i ziyarete gelmişler, 1871 yılında kurulan belediyenin ilk başkanı da Yenişehirlizade Ahmet Efendi olmuştur.

1841 İzmir Yangını'nda şehrin Türk ve Yahudi mahallelerinin büyük bölümü yanmıştır. Çokuluslu bir ticaret şehri hâline gelen ve servet birikimi yaratarak metropolleşen İzmir civarında asayişi korumak her zaman zorlu bir uğraş olmuştur. Bu bağlamda, bölgenin ünlü Rum eşkiyalarından Katırcı Yani 1853 yılında Buca'da yakalanabilmiş, başta Çakırcalı Mehmet Efe olmak üzere, efeler ve eşkiyalar İzmir'e özel ilgi göstermişler, çoğu kez resmî görevlilerden, yerli, Levanten ve yabancı tacirlerden ve azınlıklardan oluşan çetrefil bir ilişkiler ağı içinde rol oynamışlardır.

İzmir I. Dünya Savaşı'ndan sonra 15 Mayıs 1919 tarihinde Yunan ordusu tarafından işgal edilir. Bu işgal 9 Eylül 1922 tarihinde İzmir'in Kurtuluşu ile sona erer. Ancak, İzmir 13 Eylül 1922 sabahı tarihinin belki de en büyük felaketlerinden birini yaşamaktan kurtulamaz. Basmane semtinde başlayan yangın 2.600.000 metrekarelik bir alanda 20.000'den fazla ev ve iş yerini tahrip eder. Bu yangın ne yazık ki kentin geleneksel alanının dörtte üçünü tahrip etmiştir.[9] Yangın alanının bir bölümünde bugün Kültürpark bulunmaktadır. 1923 yılında, Cumhuriyetin ilanından birkaç ay önce, yeni Türkiye'nin ekonomik sorunlarının tartışıldığı bir kongre olan İzmir İktisat Kongresi'ne ev sahipliği yapmıştır.

Cumhuriyet dönemi

Cumhuriyet Meydanı

İzmir, 1984 yılında çıkarılan 2972 sayılı kanun[12] ve 195 sayılı kanun hükmünde kararname[13] sonucu İstanbul ve Ankara ile birlikte büyükşehir unvanı kazandı. Aynı yıl çıkarılan 3030 sayılı kanun ile büyükşehir ve ilçe belediyeleri statüleri netleşti.[14] Başlangıçta üç ilçe (Bornova, Karşıyaka, Konak) İzmir Büyükşehir Belediyesinin sınırlarına dahil edildi. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 50 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi.[15] Bu sınırlar içinde kalan 21 ilçe, büyükşehir ilçe belediyeleri hâline geldi.[15] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.[16]

Coğrafya

Ana madde: İzmir coğrafyası
Kent merkezinin Uluslararası Uzay İstasyonu'ndan çekilen görüntüsü.

İzmir ilinin yüzölçümü 11.891 km2'dir.[2] Türkiye Cumhuriyeti'nin en batı kısmında Ege Denizi'ne kıyısı olan bir ildir. Kuzeyde Balıkesir, doğuda Manisa, güneyde Aydın illeri ile komşudur.[17] Dikili ilçesinin tam karşısında Yunanistan'ın Kuzey Ege Adaları coğrafi bölgesi'nin Midilli ili ve hem ilin hem coğrafi bölgenin yönetim merkezi olan Midilli şehri yer almaktadır.

İzmir ili içinde Ege Bölgesi'nin önemli akarsularından olan Gediz, Küçük Menderes ve Bakırçay akış gösterir.[18] Diğer küçük akarsular arasında Güzelhisar Çayı ve Meles Çayı yer alır. İlde önemli büyüklükte bir göl yoktur. Göl sayılabilecek su birikintileri arasında en büyükleri Gölcük Gölü, Belevi Gölü, Çakalboğaz Gölleri ve Karagöl'dür. Madra Dağları, Yunt Dağları, Yamanlar Dağı, Nif Dağı, Bozdağlar, Aydın Dağları il sınırları içerisinde yer alır.

İl bitki örtüsü yönünden Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Akdeniz bitkilerinin birçok türü bulunmaktadır. Yüzyıllarca aşırı otlatma, yangın ve tarla açma gibi nedenlerle ormanların ortadan kalktığı yerlerde, maki bitkileri bulunmaktadır. Maki florasına ardıç, pırnal, kermes meşesi, zeytin, çitlembik, sakız, akçakesme, tespih, katırtırnağı gibi kuraklığa dayanıklı ağaçlar girer. Ormanlar il içerisinde 475.779 hektarlık bir alanı kaplar.[19] Ormanların kapladığı alan, il arazisinin %40'ıdır.

İklim

Akdeniz ikliminin görüldüğü İzmir'de yaz mevsimi sıcak ve kurak, kış mevsimi ılık ve yağışlı geçer.[5][18] Bir yılda ilde hava sıcaklığı sıfırın altına düştüğü gün sayısı yaklaşık ondur.[20] Yılda yaklaşık 100 gün ise 30 derecenin üzerinde yaşanır.[20] Kar yağışı nadir görülür.[20] Yıllık yağış miktarı 700–1200 mm arasındadır.[20] Yaz aylarında şehre özgü imbat adı verilen serin rüzgâr eser.[20] Yıllık ortalama deniz suyu sıcaklığı 18,5 °C'dir.[21] Şehirde en yüksek kar kalınlığı 31 Ocak 1945 tarihinde 32 cm, en yüksek rüzgar hızı ise 29 Mart 1970 tarihinde 127,1 km/sa olarak ölçülmüştür. Bir günde düşen en çok yağış ise 29 Eylül 2006 tarihinde 145,3 mm olmuştur.[22]


 İzmir iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 22,4 27,0 30,5 32,5 37,6 41,3 42,6 43,0 40,1 36,0 30,3 25,2 43,0
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 12,4 13,6 16,2 20,9 26,1 30,7 33,2 32,9 29,1 23,9 18,5 14,0 22,6
Ortalama sıcaklık (°C) 8,7 9,5 11,6 15,8 20,8 25,5 28,0 27,6 23,6 18,7 14,1 10,4 17,9
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 5,7 6,2 7,6 11,1 15,4 19,8 22,4 22,3 18,6 14,5 10,7 7,5 13,5
En düşük sıcaklık (°C) −8,2 −5,2 −3,8 0,6 4,3 9,5 15,4 11,5 10,0 3,6 −2,9 −4,7 −8,2
Ortalama yağış (mm) 132,7 102,2 76,1 45,4 31,1 9,9 1,7 2,9 13,6 43,8 92,9 143,1 695,4
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[23]


Depremsellik

İzmir ve çevresinde şehri etkileyen irili ufaklı çok sayıda fay hattı bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri şehrin tam altından geçen, Güzelbahçe ve Pınarbaşı semti arasında uzanan İzmir fayı[24] ve şehrin çevresinde bulunan Seferihisar, Tuzla, Manisa, Kemalpaşa, Dağkızılca, Gediz, Güzelhisar, Gülbahçe fayları ve Ege Denizi'nde bulunan Midilli ile Sisam faylarıdır.[24][25][26] İzmir şehri bu faylardan dolayı depremsellik açısından oldukça aktif bir bölgededir. Yılda birkaç kez büyüklüğü 3 ila 5 arasında değişen hissedilir tektonik ve çöküntü depremleri olabilir. Ortalama 10-20 yılda bir ise büyüklüğü 5 ila 6,5 arasında değişen orta ölçekli depremlerden etkilenir.[27] Tarihte de sık sık şiddetli depremlere maruz kalmıştır.[27]

Nüfus

İzmir il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1927[28] 526.005 2
  %48     254.061
271.944     %52  
1935[29] 596.850 2 %13
  %48     287.295
309.555     %52  
1940[30] 640.107 2 %7
  %47     303.688
336.419     %53  
1945[31] 673.581 3 %5
  %47     318.342
355.239     %53  
1950[32] 768.411 3 %14
  %47     359.372
409.039     %53  
1955[33] 910.496 3 %18
  %48     441.047
469.449     %52  
1960[34] 1.063.490 3 %17
  %52     548.327
515.163     %48  
1965[35] 1.234.667 3 %16
  %50     621.553
613.114     %50  
1970[36] 1.427.173 3 %16
  %53     753.041
674.132     %47  
1975[37] 1.673.966 3 %17
  %54     905.059
768.907     %46  
1980[38] 1.976.763 3 %18
  %54     1.059.183
917.580     %46  
1985[39] 2.317.829 3 %17
  %78     1.800.797
517.032     %22  
1990[40] 2.694.770 3 %16
  %79     2.134.816
559.954     %21  
2000[41] 3.370.866 3 %25
  %81     2.732.669
638.197     %19  
2007[42] 3.739.353 3 %11
  %85     3.175.133
564.220     %15  
2008[43] 3.795.978 3 %2
  %91     3.450.537
345.441     %9  
2009[44] 3.868.308 3 %2
  %91     3.525.202
343.106     %9  
2010[45] 3.948.848 3 %2
  %91     3.606.326
342.522     %9  
2011[46] 3.965.232 3 %0
  %91     3.623.540
341.692     %9  
2012[47] 4.005.459 3 %1
  %91     3.661.930
343.529     %9  
2013[48] 4.061.074 3 %1 Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır.
2014[49] 4.113.072 3 %1
2015[50] 4.168.415 3 %1
2016[50] 4.223.545 3 %1
2017[50] 4.279.677 3 %1
2018[50] 4.320.519 3 %1
2019[50] 4.367.251 3 %1
2020[50] 4.394.694 3 %1
2021[50] 4.425.789 3 %1
2022[50] 4.462.056 3 %1
2023[50] 4.479.525 3 %0

1893 yılı Osmanlı nüfus sayımına göre İzmir merkezde yaşayan kişi sayısı 207.548 kişidir. İzmir'de yaşayan Türk sayısı 79.288 kişi olup nüfusun %38'ini teşkil etmekteydi. Rumlar %26, Osmanlı tebaasında olmayan yabancılar %25, Yahudiler %7, Ermeniler ise nüfusun %3'ünü teşkil etmekteydi. İzmir'deki nüfusun %55'i Hristiyan, %38'i Müslüman ve %7'si Museviydi.

Kentin nüfusu 1970-1985 arasında çok artmıştır. 1945 yılına kadar Türkiye'nin ikinci büyük şehriydi. TÜİK verilerine göre İzmir aldığı göç en çok 186.000 kişiyle Manisa, 130.000 Mardin, 126.000 Erzurum, 120.000 Konya, 84.000 Aydın, 83.000 Afyonkarahisar ve diğer illerin nüfuslarına kayıtlı önemli bir nüfus vardır. Diğer şehirlerden önemli oranlarda göç almıştır.

2019 yılı itibarıyla il nüfusu 4.367.251 kişidir.[51] İlde km2'ye 367 kişi düşmektedir. 2019 sonu verilerine göre yoğunluğun en fazla olduğu ilçe 14.649 kişi ile Konak'tır. İlde yıllık nüfus artış oranı %1,08 olmuştur.[52] Nüfus en çok artan ilçe: Torbalı (%3,99) Nüfusu en çok azalan ilçe: Kınık (-%3,36) olmuştur.[52]

1 Şubat 2020 TÜİK verilerine göre 30 ilçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 1.295 mahalle bulunmaktadır.

İzmir panoraması

Ekonomi

Bayraklı, İzmir'deki gökdelen bölgesi

İzmir ili, 2018 yılı verisine göre gayri safi yurt içi hasıla bakımından ₺233,5 milyar ile ülkenin üçüncü büyük ilidir.[3] Kişi başına düşen gelirde ise ₺54.047 ile dördüncü sırada yer almaktadır.[3] Brookings Institution ve JP Morgan'ın 2014 yılı baz alınarak oluşturulan ekonomide yükselen kentler sıralamasında İzmir 300 şehir arasında Makao'nun ardından 2. sırayı aldı. İzmir 2013'teki listede 6. sırada yer almaktaydı. Aynı listede Türkiye'den İstanbul 3, Bursa 4 ve Ankara 9. sırada yer almıştır. Yine bu rapora göre İzmir'deki 2014 yılındaki işsizlik oranı %6.6 olarak gerçekleşmiştir.[53] 2013 yılı İnsani Gelişme Endeksi verisine göre İzmir, elde ettiği 0,770 puanla Ankara'nın ardından ikinci sırada yer aldı.[4]

Aliağa Limanı ve İzmir Limanı, sırasıyla Türkiye'nin konteyner hacmi bakımından altıncı ve yedinci, kargo tonajı bakımından üçüncü ve on üçüncü büyük limanlarıdır.[54][55]

İzmir, üç büyükşehir içerisinde kendine yetecek elektrik enerjisini üretebilen tek şehirdir. İlde 3.992 MW kurulu güce sahip elektrik santrali bulunmaktadır.[56]

Kültür

Fuarcılık

Ana madde: İzmir Enternasyonal Fuarı
İzmir Kültürpark 9 Eylül Kapısı

İlk defa 1923 yılında İzmir İktisat Kongresi'yle birlikte Mustafa Kemal Atatürk tarafından açılışı yapılan[57] İzmir Enternasyonal Fuarı (İEF), her yılın Eylül ayında İzmir'in kurtuluş günü olan 9 Eylül tarihini içine alacak on günlük bir zaman dilimi içinde Kültürpark'ta düzenlenen Türkiye'nin en köklü, en tanınmış ve en kapsamlı fuarıdır. Ancak İEF, esasında, Kültürpark alanında düzenlenen ve çoğu zaten uluslararası nitelikli otuz yedi ihtisas fuarından sadece bir tanesidir. Ancak uluslararası nitelikli ihtisas fuarlarının çoğu 25 Mart 2015 tarihi itibarıyla Gaziemir ilçesinde hizmete giren Fuar İzmir'de yapılmaya başlanmıştır.

2003-2004 yılları arasında İEF'te düzenlenen WWE adlı organizasyonda, Batista, Triple H, Rey Mysterio Jeff Hardy Matt Hardy ve Undertaker'a ev sahipliği yapmıştır. İzmir, dünyanın en büyük organizasyonlarından biri olan Expo'yu düzenlemek için başvurmuş ve "Daha iyi bir dünya için yeni yollar ve herkes için sağlık" teması ile Expo 2015 fuarı için resmî adaylardan biri olmuştur. Ancak 31 Mart 2008 tarihinde, 151 BIE delegesinin katılımıyla Paris'te gerçekleştirilen oylama sonucunda, Expo 2015'in İtalya'nın Milano kentinde yapılmasına karar verilmiştir.

Mutfak

Türkiye'nin zeytinlerinin yetiştiği Ege Bölgesi, zeytinyağlı yemekleri ve mezeleri ile ünlüdür. Ancak İzmir'in mutfak kültüründen bahsederken rafine bir mutfak kültüründen söz edemeyiz. Çünkü İzmir mutfağında Osmanlı yemek geleneklerinin yanı sıra, Musevi, Ermeni ve Rum lezzetleri de görülür. Öte yandan İzmir mutfağında İtalyan ve Fransız etkileri de hissedilir.

Ege'nin lezzetli balıklarının yanı sıra, İzmir mutfağının en önemli özelliği otlar ve zeytinyağlı yemeklerdir. Deniz börülcesi, ıspanak, cibez otu, arapsaçı, ısırgan otu gibi çeşitli otla yapılan salataları meşhurdur. Bunun yanında İzmir köftesi ve boyozu ünlüdür.

Sanat

Şehirde yer alan kültür merkezlerine Ahmed Adnan Saygun Sanat Merkezi ve yapımı devam eden İzmir Opera Binası örnek verilebilir.

İzmir Avrupa Caz Festivali, 1993 yılından beri yapılan festival İzmir Kültür Sanat Eğitim Vakfı tarafından düzenlenmektedir.[58]

Şehirde İzmir Devlet Tiyatrosu, İzmir Sanat Tiyatrosu, Sahne Tozu Tiyatrosu, Ege Sanat Atölyesi, İzmir Tiyatro, Güzel Sanatlar Oyuncuları, Duvara Karşı Tiyatro Topluluğu, Ege Üniversitesi Tiyatro Topluluğu gibi tiyatro sahnesi ve grupları yer almaktadır.

Turizm

İnciraltı'ndan görünüm
  • Teleferik Tesisleri :
Balçova Adatepe'de ormanlık alan üzerine kurulu, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin Teleferik Tesisleri'nde kendin pişir kendin ye, çay bahçesi, market, kafe ve bar alanları ile hoşça vakit geçirilecek bir dinlenme alanıdır. Tesisler 3 Kasım 2007 tarihinde kapanmış ve 2015 yılında tekrar yenilenip hizmete açılmıştır.
  • Yassıcaada İşletmesi :
Konak ve Karşıyaka'dan kalkan vapurlarla ulaşılan Yassıca Ada'da günübirlik deniz keyfi yaşarken çeşitli yiyecek ve içecek alternatifleri sunmaktadır.
  • Turizm ve Seyahat :
Özellikle Alsancak ve Çeşme ilçelerinde yoğunlaşan tur operatörleri, oteller ve araç kiralama firmaları bulunmaktadır.
  • Peterson Köşkü
  • Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi
  • Murat Köşkü: Bornova'nın Erzene muhitindedir. 125 yıllık bina (eski köşk) İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edilmiştir ve şu an Ege Üniversitesi Gençlik Merkezi olarak hizmet etmektedir.
  • İzmir Doğal Yaşam Parkı: Çiğli'dedir. Başta İzmir halkının takdirini ve beğenisini kazanarak, Türkiye'nin modern yüzünü temsil etmek, dünyanın sayılı doğal yaşam parkları sıralamasında yerimizi üst noktalara taşımak, koruduğu değerler ile insanlara doğa sevgisini üst seviyede sunmak ve nesli tehlike altında olan canlıları korumak. Bunların hepsi Doğal Yaşam Parkı'nda bulunmakta. Kentsel gelişim süreci içerisinde, toplumun doğaya olan özlemini gidermek, doğal ve korunaklı ortamlar yaratmak, çevre bilincine ve tehlike altında olan ekolojik değerlere vurgu yaparak İzmir halkının doğa ve hayvan sevgisini arttırmak, yaşanabilir bir kent ortamı yaratılmasına katkıda bulunmaktadır. Doğal Yaşam Parkı 30 Kasım 2008 tarihinde açılmıştır. İzmir Doğal Yaşam Parkı hafta içi ve hafta sonları 09.00-17.00 saatleri arasında ziyaret edilebilir.
  • Konak Gençlik Tiyatrosu: 14 Şubat 2009'da Euterpe Sanat'ın kurucuları Ulaş Tuzak ve Atilla Ertörer tarafından Konak Kent Konseyi Gençlik Meclisi çatısı altında kurulmuş olup etkisini tüm İzmir'de hissettirerek kısa süre içerisinde büyümüş, güçlenmiş ve 27 Mart 2011 itibarıyla Konak Kent Tiyatrosu ismiyle Konak Belediye Başkanı Dr. Hakan Tartan'ın destekleriyle şu anki faaliyetlerini sürdürmektedir.

Spor

Ana madde: İzmir'de spor

Spor kulüpleri

2018-19 sezonu sonunda Göztepe Süper Lig'de kalmıştır. Altay ve Altınordu 1. Lig'de yer alırken Menemenspor da 1. Lig'e yükselmiştir. Bucaspor ve Bergama Belediyespor, BAL'a düşmüştür. İzmir'in 3. Lig'de iki, BAL'da beş, kadınlar liginde iki takımı daha vardır.

2018-19 sezonu sonunda İzmir'de basketbol erkekler Süper Lig takımı Pınar Karşıyaka'dır. 1. liglerde üç takımdan Bayraklı Belediyesi, 2. Liglerde dört takımdan Bornova Belediyesi lig üçüncüsü olmuşlardır. Ege Ünv.Gençlik erkek takımı 2. Lig'e yükselmiştir. Federasyon Kupası'nda Petkim Spor üçüncü olmuştur.

2018-19 sezonu sonunda İzmir'de voleybol erkekler süper ligi takımı Arkas dördüncü olmuştur. 1. Lig'deki yedi takımından Bornova Anadolu Lisesi ve İzmir Özateş Spor küme düşmüştür. 2. Lig'deki beş takımından Saint Joseph 1. Lig'e çıkarken Belevi Gençlerbirliği ihraç edilmiştir. Bölgesel lige sekiz takımı katılmıştır.

2018-19 sezonu sonunda hentbol takımlarından Göztepe ve İzmir BŞB (kadın-erkek) takımları Süper Lig'de kalırken Karşıyaka Belediyesi küme düşmüştür. 2. Lig'deki beş takımdan 1970 Vefa Gençlik S. 1. Lig'e çıkarken Atatürk TEML GSK ligden çekilmiştir.

Spor tesisleri

51.295 kişilik İzmir Atatürk Stadyumu İzmir'in en büyük, Türkiye'nin 4. büyük stadyumudur.[59]

Önemli stadyumları: İzmir Atatürk Stadyumu (51.295), Gürsel Aksel Stadyumu (20.040), Buca Arena (13.500), Bornova Stadyumu (6.041), Tire Gazi Mustafa Kemal Atatürk Stadyumu (15.000)

Önemli spor salonları: İzmir Halkapınar Spor Salonu (10.000), Karşıyaka Arena (6.500), İzmir Atatürk Spor Salonu (6.000), Bornova Atatürk Spor Salonu (2.500), Aliağa Enka Spor Salonu (2.500), Celal Atik Spor Salonu (1.700)

Diğer önemli spor tesisleri: Ülkü Park, Atatürk Açık Olimpik Havuzu (2.500), Ege Üniversitesi Prof. Dr. Sermed Akgün Kapalı Yüzme Havuzu (2.000), Şirinyer Hipodromu (3.200), Buz Sporları Salonu (1.750), Ege Üniversitesi 20 Mayıs Atletizm Tesisleri (3.000), Bozdağ Kayak Merkezi (1000 kişi/saat)

İzmir, sahip olduğu 500 km uzunluğundaki bisiklet yollarıyla Kasım 2019'dan beri EuroVelo Akdeniz Rotası'nın bir parçasıdır.[60]

Uluslararası organizasyonlar

Yönetim

Ana madde: İzmir'in ilçeleri
İzmir ilinin ilçeleri

İzmir, bir ‘büyükşehir’dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı ise, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[61][62] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır.[63]

Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan, Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı ve Büyükşehir Belediye Meclisinden oluşur.

İzmir Valisi 1966 Piraziz doğumlu Erol Ayyıldız'dır. 01.06.2016 Tarihinde Aydın Valisi iken atanmıştır.[64]

1959 Ankara doğumlu Mustafa Tunç Soyer (CHP), 31 Mart 2019 seçimlerinde %58,12 oy oranıyla İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı seçilmiştir. Soyer, daha önce Seferihisar Belediye Başkanıydı.[65]

İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 176’dır (Büyükşehir Belediye Başkanı, 30 ilçe belediye başkanı ve 145 üye) CHP 115, AK Parti 47, İYİ Parti ve MHP yedişer üyeye sahiptir.[66]

2018 Türkiye genel seçimleri sonucu Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde İzmir'i temsil eden 28 milletvekilinden 14'ünü CHP, 8'ini AK Parti ve 2’şer tanesini de HDP, İYİ Parti ve MHP kazanmıştır.[67]

Eğitim

Ege Üniversitesi ana giriş kapısı ve bilim meşalesi
Dokuz Eylül Üniversitesi Girişi

Eğitim ve öğretim açısından Türkiye'nin önemli merkezlerinden biri olan İzmir'de çeşitli sayılarda okul öncesi eğitim kurumu, ilköğretim ve orta dereceli eğitim veren okul vardır. Ayrıca İzmir'de 2020 itibarıyla aktif olan 11 üniversite bulunmaktadır. Bu üniversitelerde il genelinden öğrencilere eğitim verildiği gibi, il dışından ve öğrenci değişim programları ile yurtdışından gelen öğrencilere de eğitim verilmektedir.[68][69][70]

İzmir'de eğitim veren üniversiteler ise şunlardır:

2017 yılı verilerine göre İzmir okuma yazma bilen oranı, yüksekokul veya fakülte mezunu oranları bakımından Türkiye ortalamasının oldukça üzerindedir. [76]

Medya

İzmir'de ulusal TV kanalları, radyolar ve gazeteler dışında yerel yayın yapan kitle iletişim araçları da vardır. İzmir'den yayın yapan 9 televizyon kanalı, 26 yerel radyo istasyonu ve 17 yerel gazete bulunmaktadır.

Altyapı

Sağlık

Ayrıca bakınız: İzmir'deki hastaneler listesi

İzmir'de yirmi bir tane devlet hastanesi mevcuttur.[77] Bornova'da 780 milyon euro bedelle İzmir Şehir Hastanesi yapılmaktadır.[78]

Ulaşım

Ana maddeler: İzmir'de ulaşım ve İzmir'de toplu taşımacılık

İzmir'e kara, hava, deniz ve demiryolu ile ulaşılabilir. Kara yolu ile Türkiye'nin her yerinden otobüs ile ulaşılabilir. Hava yolu ile Adnan Menderes Havalimanı'ndan Türkiye'nin ve dünyanın birçok noktasına uçak seferleri vardır. Demiryolu ile Basmane Garı'ndan Tire, Ödemiş, Söke, Aydın, Nazilli, Denizli, Balıkesir, Bandırma, Uşak, Afyonkarahisar, Isparta, Konya ve Ankara'ya gün içerisinde karşılıklı tren seferleri vardır.

Kent içi toplu ulaşım İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin yetki ve sorumluluğundadır. Toplu ulaşım hizmetlerinin hat ve güzergâhları ile birbirini tamamlaması için otobüs-vapur-metroda ulaşım hizmet bütünlüğü sağlanmıştır. Tüm toplu taşıma araçlarında bilet yerine geçen İzmirim Kart adlı elektronik bir kart İzmir ulaşımının bütünlüğünü sağladığı gibi ulaşımı hızlandırmaktadır.

İzmir ili karayolu haritası
  • Belediye Otobüsleri
Otobüs hizmetleri Büyükşehir Belediyesi bünyesinde olan Eshot Genel Müdürlüğü ve İZULAŞ (İzmir Ulaşım) tarafından kent içi ve 12 ilçe arasında yapılmaktadır. Ulaşım hizmetleri 291'den fazla hatta hizmet vermektedir. İlk binişlerde belli bir ücret kesildikten sonra 90 dk. içindeki ikinci ve diğer binişlerde herhangi ücret talep edilmez. Bunların yanında öğrenci kartıyla binilen 525 Bornova Metro-Ege Üniversitesi Kampüs güzergâhlarında çalışan otobüsler vardır.
  • Metro
Metro istasyonları: İzmir metrosu'nun M1 hattında; Fahrettin Altay, Poligon, Göztepe, Hatay, İzmirspor, Üçyol, Konak, Çankaya, Basmane, Hilal, Halkapınar, Stadyum, Sanayi, Bölge, Bornova, Ege Üniversitesi ve Evka 3 olmak üzere toplam 17 istasyon bulunmaktadır.
Sefer sıklığı: 06-24 saatleri arasında hizmet veren metronun ortalama 7,5 dakika olan sefer aralığı, yoğun saatlerde "4 dakikada bire inmektedir. Metro ile en uzun hat olan Fahrettin Altay'dan Evka 3’e 30 dakikada ulaşılmaktadır.
Metro aktarma istasyonları: Bornova ve Üçyol aktarma istasyonlarından otobüs, Halkapınar istasyonunda hem otobüs hem de banliyö (İZBAN), Konak İstasyonunda ise hem otobüs hem de vapur bağlantısı vardır. Ayrıca 2013 yılın da Hilal İstasyonundan da İZBAN aktarmasına olanak sağlayacak düzenleme tamamlanmıştır.
Aliağa-Tepeköy arasında sefer yapan İZBAN treni
Konak-Buca arasında sefer yapan bir ESHOT otobüsü
Basmane Garı
  • Banliyö
İzmir'de banliyö sistemi İZBAN A.Ş tarafından yürütülmektedir. Banliyö hattı Aliağa-Selçuk arasında kuzey-merkez-güney yönünde konuşlanmıştır. Hattın toplam uzunluğu 136 km.dir. Banliyö sistemi içerisinde 41 adet modern istasyon ve metro standardında trenlerle taşımacılık yapılmaktadır. Kuzey hattı sırasıyla; Aliağa, Biçerova, Hatundere. Merkez Hattı ise Menemen, Egekent 2, Ulukent, Egekent, Ata Sanayi, Çiğli, Mavişehir, Şemikler, Demirköprü, Nergiz, Karşıyaka, Alaybey, Naldöken, Turan, Bayraklı, Salhane, Halkapınar, Alsancak, Hilal, Kemer, Şirinyer, Koşu, İnkılap, Semt Garajı, Esbaş, Gaziemir, Sarnıç, Adnan Menderes Havalimanı, Cumaovası. Güney Hattı; Develi, Tekeli, Pancar, Kuşçuburun, Torbalı, Tepeköy, Sağlık, Belevi, Selçuk istasyonlarından oluşur. Hat üzerinde 15 aktarma merkezi bulunmaktadır. Ayrıca Halkapınar ve Hilal istasyonundan İzmir metrosuna aktarma yapılabilir.

30 Ağustos 2010 tarihinde Cumaovası-Alsancak-Halkapınar hattı, 5 Aralık 2010 tarihinde Çiğli-Cumaovası hattı, 30 Ocak 2011 tarihinde Aliağa-Cumaovası hattı, 6 Şubat 2016 tarihinde Cumaovası-Tepeköy hattı ve 9 Eylül 2017 tarihinde ise Tepeköy-Selçuk hattı himete girdi.[79][80]

  • Tramvay
Karşıyaka ve Konak'ta hizmet veren Tramİzmir 2017 ve 2018 yıllarında hizmete girdi.
  • Vapurlar ve İskeleler
Yolcu vapuru seferleri: "Toplu ulaşımda bütünlük" amacıyla körfez vapurlarının sayısı ve sefer sıklığı arttırılmış, ulaşımda kolaylık ve rahatlık sağlanmıştır. Karşıyaka ve Bostanlı ile Konak arasındaki sefer aralığı 20 dakikaya indirilmiş ve iskeleler yeniden düzenlenmiştir. Alsancak, Bostanlı, Göztepe, Güzelbahçe, Karşıyaka, Karantina, Konak, Pasaport ve Üçkuyular olmak üzere 9 iskeleden sefer yapılmaktadır.
Araba vapuru seferleri: Üçkuyular ve Bostanlı iskeleleri arasında sürekli sefer yapan araba vapurları ile şehir içi trafiğine girmeden 25 dakikada ulaşım sağlanmaktadır.Bostanlı’dan ilk sefer, hafta içi ve Cumartesi günleri 07:20’de, Pazar günü 10.00’da; son sefer ise her gün 22.40’dadır. Üçkuyular’dan hafta içi ve Cumartesi 7.20’de, Pazar günleri 10:00’da başlayan seferler 23.20’ye kadar sürmektedir. Üçkuyular ve Bostanlı iskelelerindeki aktarma istasyonlarına otobüslerle kolaylıkla ulaşılmaktadır. Ek seferler konularak Buca heykel ile Bornova Ege Üniversitesi arası sabah 07:00 ile 10:00 akşam 17:00 ile 19:00 arasıdır.
  • Gece yarısından sabaha kadar ulaşım hizmeti (Baykuş Seferleri)
24 saat çalışan otobüs hatları koyularak gece yarısından sonra toplu taşım araçları ile ulaşım olanağı sağlanmıştır. Buna göre; Otobüsler Konak’ta Bahri Baba otobüs durağından (Varyant başlangıcı) hareket eder;
910 - Gaziemir-Konak (Gaziemir, Karabağlar, Üçyol, Varyant, Konak)
920 - Çiğli-Konak (Çiğli, Anadolu Caddesi, Serinkuyu, Girne, Altınyol, Konak)
930 - Bornova-Konak (Bornova, Manavkuyu, Yenikent, Liman, Lozan, Montrö, Konak)
940 - Buca-Konak (Buca Adatepe Mah., Buca Üçkuyular, Buca Devlet Hastanesi, Dokuz Eylül Eğitim Fak., Buca Heykel, Menderes Caddesi, Şirinyer, Eşrefpaşa, Varyant, İkiçeşmelik, Konak)
950 - Narlıdere-Konak (Narlıdere, Ata Cad., F.Altay, İnönü Cad., Konak)
Bu otobüsler ilk servislerine Karşıyaka ve Çiğli’den karşılıklı olarak 00:55’te başlarlar ve 1 saat ara ile 05.55’e kadar devam eder.
Vapurlar ise gece son seferlerini, Konak’tan 01.00, Alsancak’tan 01.15, Karşıyaka’dan 00.30’da hareket ederek yapmaktadırlar.
  • İzmir Şehirlerarası Otobüs Terminali 1998 yılından bu yana Işıkkent'teki yeni yerinde hizmet vermektedir. İzmir'in ilk şehirler arası otobüs garajı bugünkü 9 eylül meydanı yanındaki Dünya Ticaret Merkezi inşaat alanının olduğu yerdir. Zamanla bu otobüs garajı yetersiz kalınca Halkapınar’da Yeni Garaj adı altında otobüs garajı hizmet vermeye başlamıştır. Gelişen İzmir ile paralel Halkapınar'ın şehir içi trafiğinde olması ve artan sefer sayıları göz önüne alınarak Işıkkent’teki yeni yerine geçmiştir. Türkiye'nin dört bir yanından otobüs seferleri vardır.
  • Demiryolu ile Basmane Garı'ndan Tire, Aydın, Nazilli, Denizli, Ödemiş ve Söke'ye her gün düzenli tren seferleri düzenlenir.

Alsancak Garı'ndan ise Ankara, Uşak, Konya, Eskişehir, Balıkesir, Bandırma'ya tren seferleri vardır.

Kardeş şehirler

Ayrıca bakınız: Türkiye'deki şehirlerin kardeş şehirleri listesi

İzmir'in yirmi üç tane kardeş şehri bulunmaktadır. Ayrıca dört şehirle iş birliği protokolü yapılmışken üç şehirle de iyi niyet mektubu imzalanmıştır.[81]

İş birliği protokolü
İyi niyet mektubu

Kaynakça

  1. ^ Ntv.com.tr, Valiler Kararnamesi Yayımlandı, Erişim:01 Haziran 2016
  2. ^ a b "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri". Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2019. 
  3. ^ a b c Özkul, İsmet (25 Aralık 2019). "81 ilin 2018 yılı GSYH ve büyüme karnesi". Dünya. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 
  4. ^ a b "Türkiye'de İllere Göre İnsani Gelişme Endeksi". dergipark.org.tr. Ocak 2017. 17 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019. 
  5. ^ a b "Köppen-Geiger İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye'nin İklim Tipleri". dergipark.org.tr. Temmuz 2017. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019. 
  6. ^ https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx
  7. ^ "İstatistiklerle Türkiye". TÜİK. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012. 
  8. ^ "İzmir ilinin adının kaynağı". İzmirni.com. 12 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2012. 
  9. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag "Tarihçesi". İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. 22 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2020. 
  10. ^ http://www.milliyet.com.tr/homeros-yeniden-kesfedildi/ege/haberdetay/24.04.2010/1229052/default.htm
  11. ^ İnalcık, Halil (Ocak 2013). "Çaka Bey-İzmir Beyliği, 1081-1092". NTV Tarih, 48. s. 52. 
  12. ^ "Kanun No. 2972" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2014. 
  13. ^ "Kanun No. KHK/195" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2014. 
  14. ^ "Kanun No. 3030" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2014. 
  15. ^ a b "Kanun No. 5216". 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2014. 
  16. ^ "Kanun No. 6360". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2014. 
  17. ^ "Coğrafya - Konumu". İzmir Valiliği. 16 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ a b "İlin Coğrafi Bilgileri". İzmir Valiliği. 12 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2019. 
  19. ^ "İllere Göre Orman Varlığı". Orman Genel Müdürlüğü. Erişim tarihi: 16 Nisan 2019. 
  20. ^ a b c d e "İzmir-İklim ve Bitki Örtüsü". cografya.gen.tr. 24 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2019. 
  21. ^ "İzmir'in Coğrafi Özellikleri, İklimi". bilgiyelpazesi.com. 30 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2019. 
  22. ^ https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A&m=IZMIR
  23. ^ "Resmî İstatistikler - İzmir". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2019. 
  24. ^ a b http://www.izmir.bel.tr/izmirdeprem/
  25. ^ http://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/hizmetler/doc/yenilenmis_diri_fay_haritalari/urla.pdf
  26. ^ http://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/hizmetler/doc/yenilenmis_diri_fay_haritalari/izmir.pdf
  27. ^ a b http://debis.deu.edu.tr/DEUWeb/Icerik/Icerik.php?KOD=9561
  28. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  29. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  30. ^ "Vilâyet ve kazalar itibarile şehir ve köy nüfusları" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  31. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  32. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  33. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  34. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  35. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  36. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  37. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  38. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  39. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  40. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  41. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  42. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  43. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  44. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  45. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  46. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  47. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  48. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  49. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  50. ^ a b c d e f g h i
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "İzmir Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "İzmir Nüfusu". nufusune.com. 
    • "İzmir Nüfusu". nufusubu.com. 
  51. ^ http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33705
  52. ^ a b TÜİK 1 Şubat 2019 verileri
  53. ^ "4 Türk şehri dünya zirvesinde!". Milliyet. 23 Ocak 2015. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2015. 
  54. ^ "Konteyner İstatistikleri". Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü. 7 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2018. 
  55. ^ "Yük İstatistikleri". Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü. 7 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2018. 
  56. ^ "İzmir Elektrik Santralleri". Enerji Atlası. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2016. 
  57. ^ https://ief.izfas.com.tr/index.php/tr/fuar-hakkinda/tarihce
  58. ^ "İzmir Avrupa Caz Festivali". festivaltakvimi.com. 25 Mart 2014. 9 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2015. 
  59. ^ "TFF İzmir Atatürk Stadyumu Sayfası". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2012. 
  60. ^ https://www.izmir.bel.tr/tr/Haberler/izmir-avrupa-bisiklet-rotasina-dahil-edildi/41072/156
  61. ^ https://www.tbb.gov.tr/storage/userfiles/rehber_ve_bilgi_notlari/6360_torba_personel_rehber.pdf
  62. ^ https://tarikbeyhan.com/blog/buyuksehir-belediye-meclisleri-nasil-olusur
  63. ^ https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5216.pdf
  64. ^ http://www.izmir.gov.tr/yoneticilerimiz
  65. ^ https://www.izmir.bel.tr/tr/Ozgecmis/5/34
  66. ^ https://www.izmir.bel.tr/tr/MeclisUyeleri/52
  67. ^ https://biruni.tuik.gov.tr/secimdagitimapp/
  68. ^ "Ege Üniversitesi Leonardo Da Vinci Programı Ana sayfası". 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012. 
  69. ^ "Dokuz Eylül Üniversitesi Erasmus Programı Ana sayfası". 16 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012. 
  70. ^ "Yaşar Üniversitesi Erasmus Programı Ana sayfası". 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012. 
  71. ^ "Dokuz Eylül resmî sitesi, İletişim bölümü". 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012. 
  72. ^ "Ege Üniversitesi resmî sitesi, İletişim bölümü". 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012. 
  73. ^ "İzmir Katip Çelebi Üniversitesi resmî sitesi, İletişim bölümü". 20 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012. 
  74. ^ "İYTE resmî sitesi, İletişim bölümü". 8 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012. 
  75. ^ a b http://www.hurriyet.com.tr/kapatilanlarin-yerine-izmire-iki-yeni-devlet-u-40202977
  76. ^ "İstatistiklerle İzmir". 20 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020. 
  77. ^ http://www.ism.gov.tr/kurum.aspx?kurumturno=6
  78. ^ http://www.trthaber.com/haber/turkiye/izmire-dev-hastane-780-milyon-avroluk-yatirim-280099.html
  79. ^ İzmir Banliyö Sistemi(İZBAN)
  80. ^ http://www.izban.com.tr/Sayfalar/HaberDetay.aspx?Id=374&MenuId=51
  81. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac "Kardeş Kentlerimiz". İzmir Büyükşehir Belediyesi. 16 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2018. 
  82. ^ "İzmir'e yeni kardeş: Lefkoşa". İzmir Büyükşehir Belediyesi. 24 Ocak 2019. 27 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2019. 
  83. ^ "Türkiye-Çin ilişkilerinde İzmir dönemi". İzmir Büyükşehir Belediyesi. 6 Eylül 2019. 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2019. 

Dış bağlantılar

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
İzmir
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikihaber'de ara Vikihaber'de haberler
Vikisöz'de ara Vikisöz'de alıntılar

Şablon:Portal

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İzmir&oldid=21860433" sayfasından alınmıştır