Kargluhi Kilisesi (Büyük)
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Yünören, Şenkaya |
| Koordinatlar | 40°37′56″K 42°17′31″D / 40.63222°K 42.29194°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Yıkıntılar |
| Mimari | |
| Tamamlanma | ? Orta Çağ |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Kaba yontu taş |
Büyük Kargluhi Kilisesi (Gürcüce: ქარგლუხის ეკლესია), tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Kargluhi olan Yünören köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisesidir.[1] Köyde bulunan iki kilise Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili tarafından "Büyük kilise" ve "Küçük kilise" şeklinde adlandırılmıştır.[2]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Büyük Kargluhi Kilisesi'nin bulunduğu Kargluhi köyünün adı 10. yüzyıla tarihlenen elyazması Gürcüce Cruçi İncili'nin bir yaprağında geçer. Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan bu yerleşimi Osmanlılar 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre Kargluhi köyü 24 Hristiyan haneden oluşuyordu. Bu deftere yayıma hazırlayan Gürcü Türkolog Sergi Cikia Kargluhi (ქარგლუხი) Gürcüce bir yer adı olduğunu belirtmiştir.[3] Osmanlı dönemi öncesinden kaldığı tahmin edilen Büyük Kargluhi Kilisesi, köyün Müslüman nüfusa sahip olmasından sonra işlevsiz hale gelmiştir. Nitekim Ekvtime Takaişvili'nin 1907 yılında gerçekleştirdiği araştırma gezisi sıradında köyde Müslümanlar yaşıyordu ve Büyük Kargluhi Kilisesi kullanılmıyordu.[2]
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Büyük ölçüde yıkılmış olan Büyük Kargluhi Kilisesi, bugünkü Yünören köyünün 1 kilometre güneyinde inşa edilmiştir. Tek nefli kiliseden geriye yarı yıkık duvarlar kalmıştır. Dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiş olan bu duvarların kaplama taşlarının neredeyse tamamı sökülmüştür. Kilisenin güneyine bitik olarak inşa edilmiş bir şapel bulunmaktadır. Ekvtime Takaişvili'nin ziyareti sırasında söz konusu şapel tamamen sağlamdı. Penceresi, apsisi ve batıda bir kapısı vardı. Ana kilise ise, kırmızımsı küçük kaba yonu taşlarla inşa edilmişti ve bundan dolayı uzaktan tuğlayla inşa edilmiş gibi bir görünüme sahipti. Dikdörtgen planlı kilisenin duvarları, sunağı ve apsis duruyordu; ancak semer tipi çatısı çökmüştü. Büyük Kargluhi Kilisesi'nin kuzeyde ve güneyde olmak üzere iki giriş, dört cephesinde birer penceresi vardı.[1][2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2017 წლის), Tiflis, 2018, s. 20. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ a b c "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 45". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; III. cilt (1958): s. 570". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2023.