Kishakapı Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Derekapı, Tortum |
| Koordinatlar | 40°26′16″K 41°28′57″D / 40.43778°K 41.48250°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | Orta Çağ |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Moloz taş, kireç harcı |
Kishakapı Kilisesi veya Kartsha Kapısı Kilisesi (Gürcüce: ქარცხის კარის ეკლესია), tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Kartshakari (Kartsha Kapısı) / Kishakapı olan Derekapı köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir.[1][2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kisha Kapı veya Kartsha Kapısı adı, Kartsha köyüne bağlı olarak ortaya çıkmıştır. Kartsha (ქარცხა) ise, Gürcüce bir yer adı olup gökçe çan çiçeğinin (Campanula tridentata) yetiştiği yeri ifade eder.[3][4][5] Kartsha Kapısı köyü ve kilisesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan Tao bölgesinde yer alıyordu. Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Kishakapı Kilisesi bu dönemden kalmış olmalıdır. Köyün Müslüman olmasıyla kilisenin cemaatini ve işlevini yitirdiği, zaman içinde de yıkıldığı anlaşılmaktadır.
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Kishakapı Kilisesi, köyün girişinde, yolun sağ tarafında bir bahçe içinde yer alır. Bundan dolayı köylüler kilisenin bulunduğu yeri "Kilise Bağı" olarak adlandırmaktadır. Kiliseden geriye batı kolu ile güney duvarının bir kısmı kalmıştır. Tek nefli bir yapı olan kilise kaba yonu taşlarla dolgu duvar tekniğinde inşa edilmiştir. Orta mekânın bir kubbeyle örtülü olduğu kalıntılardan anlaşılmaktadır. Kilise, geçiş sistemi pandantiften dolayı “kubbeli salon" diye adlandırılan bir plana sahiptir. Yapının kubbe dışında kalan bölümleri içte beşik tonoz, dışta çift pahlı çatı ile örtülmüştür. Çatı kireç harcıyla tutturulmuş moloz taşlarla kaplanmıştır.[1][2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Fahriye Bayram - Turgay Yazar, "Artvin, Ardahan, Erzurum İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması-2011", 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Çorum, 2012, 2. Cilt, s. 321-336. 9 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-975-17-3246-0
- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 172. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 453. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Gürcü Dilinin Açıklamalı Sözlüğü (ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი)". 11 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2023.
- ^ "ქარცხვი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5