Bazgireti Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Maden, Şavşat |
| Koordinatlar | 41°22′15″K 42°07′00″D / 41.37083°K 42.11667°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Harabe, kalıntılar |
| Mimari | |
| Mimari tür | Tek nefli kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | Orta Çağ |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Taş |
Bazgireti Kilisesi veya Badzgireti Kilisesi (Gürcüce: ბაძგირეთის ეკლესია), tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Bazgireti olan Maden köyünde Orta Çağ'da kalma Gürcü kilisedidir. Bulunduğu mevkiden dolayı Sazgireli Kilisesi (საზგირელის ეკლესია) olarak da bilinir.[1]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Bazgireti köyünün bulunduğu Şavşeti, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriyidi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ikinci yarısının hemen başında Gürcü yönetiminden ele geçirmiştir. Osmanlı idaresinin bu bölgede kurduğu Şavşat sancağının ilk beylerinden biri de İosebiti adında bir Gürcü beyi (tavadi) idi.[2] Köyün Gürcü nüfusunun Osmanlı döneminde Müslüman olmasıyla Bazgireti Kilisesi cemaatini ve işlevini yitirmiş ve harabeye dönmüştür. Bazgireti köyünün nüfusu 1886 ve 1922 nüfus tespitlerinde de Gürcü olarak kaydedilmiştir.[3][4] Günümüzde yıkılmış olan kilseye definecilerin de zarar verdiği bilinmektedir. Sazgireli olarak anılan mevki meskun bir yer olmayıp Bazgireti Kilisesi'nin hayvancılıkla uğraşan kişiler ve önemli bir kavşakta bulunmasından dolayı da yolcular için inşa edildiği tahmin edilmektedir.[5]
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Bazgireti Kilisesi, Bazgireti köyünün batısında, deniz seviyesinden 2.430 metre yükseklikte yer alır. Sarımsı renk taşlarla harç kullanılarak düzlenmiş bir alanda inşa edilmiştir. Büyük ölçüde yıkık olan kilise, dikdörtgen planlı (10 x 9 m) ve tek nefli bir yapıdır. Derin yuvarlak formlu bir apsis olduğu kalıntılarından tespit edilmiştir. Dolgu duvar tekniğinde inşa edilmiş olan duvarların iç ve dış yüzey taşları sökülmüş, köylüler tarafından çeşitli yapıların inşasında kullanılmıştır. Güney tarafından bitişik biçimde inşa edilmiş olan yapının kalıntıları da günümüze ulaşmıştır. Kilise kalıntıları belli bir seviyeye kadar toprağın altında kalmıştır. Doğu ve kuzey duvarlarının bugüne kalan kısımlarının yüksekliği 1 metreyi bulur. Diğer duvarlar ise daha alçak seviyede olup yıkıntılar altında kalmıştır. Güney taraftaki bitişik yapının duvarları daha aşağı seviyededir.[1][5][6] Bu kiliseden 1904 yılında köyü gezmiş olan Nikolay Marr da söz etmiştir. Kilise bu tarihte de yıkık haldeydi, içi ve etrafı yıkıntılarla doluydu. Marr kiliseyi dikdörtgen planlı ve yuvarlak forma sahip apsisli küçük bir yapı olarak tarif etmiştir. Giriş kapısı güneyde yer alıyordu.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 67. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2011, s. 16. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1450". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2023.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ocak 2023.
- ^ a b Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2011, s. 85-86. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 163, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015, s. 222. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941434112.