Svirevani Kilisesi
.JPG) Svirevani Kilisesi. Fotoğraf: Nikolay Marr, 1904. | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Dutlu, Şavşat |
| Koordinatlar | 41°21′56″K 42°17′06″D / 41.36556°K 42.28500°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Yıkıntılar |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | ? Orta Çağ |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Kaba yontu taş |
Svirevani Kilisesi (Gürcüce: სვირევანის ეკლესია), tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Svirevani olan Dutlu köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Surevani Kilisesi (სურევანის ეკლესია) olarak da bilinir.[1][2]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Svirevani Kilisesi'nin bulunduğu Svirevani köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ikinci yarısının hemen başında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bölgede Osmanlı idaresince kurulan Şavşat sancağının 1554 tarihindeki sancak beyi de Gürcü tavadi İosebiti idi.[3] Gürcüce bir yer adı olan Svirevani'nin (სვირევანი), "çavdarlı" anlamına gelen Svilevani'den (სვილევანი) değişime uğradığı tahmin edilmektedir.[4] Nitekim 1886 Rus nüfus tespitinde de köyün nüfusu Gürcülerden oluşuyordu.[5] Svirevani Kilisesi, Osmanlı döneminde köy halkının Müslüman olmasıyla cemaatini ve işlevini yitirmiş, zaman içinde harabeye dönmüştür. Bununla birlikte Nikolay Marr'ın 1904 yılındaki araştırma gezisi sırasında yapı önemli ölçüde zarar görmüş olmakla birlikte, tanımlanacak durumdaydı. Nitekim Marr kiliseyi ilk kez bu sırada tanımlamıştır.[1] 2015 yılında ise kilisenin sadece 2 metre yüksekliğe erişen doğu duvarı kalmıştı.[2]
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Svirevani Kilisesi, köyün doğu ucunda, kayalık bir tepede inşa edilmiş tek nefli bir yapıdır. Marr'ın "Şavşet-İmerhevi tipi" olarak nitelediği dikdörtgen planlı kilise (8.4×5.0 m), doğu doğrultusunda değil, yapının inşa edildiği düz alana bağlı olarak kuzeydoğu yönünde uzanmaktadır. Marr’ın bulunduğu sırada en çok doğu duvarı harap olmuştu. Diğer duvarlar da, başta güney duvarı olmak üzere, yıkılmaya başlamıştı. Çatı örtüsü ise tamamen çökmüştü. Yuvarlak forma sahip olan apsiste, kuzey ve güneyde birer niş vardı. İki pencereden biri apsis kısmındaydı ve yuvarlak bir kemeri bunuyordu. Diğeri daha küçük bir pencere olup batı duvarında yer alıyordu. Kilisenin girişi güney cephedeydi. Kilise, kabaca yontulmuş iri taşlarla harç kullanılarak inşa edilmişti. Duvarların iç tarafında daha küçük taşlar kullanılmıştı. Duvarların iç yüzeylerinin sıvanmış ve duvar resimlerine sahip olması ihtimali de vardı. Çünkü apsisin yuvarlak kısmı ile kapı arasında bir şerit gibi kırmızı boya izi kalmıştı. Kilisenin bulunduğu alanın duvarla çevrili olduğu, Marr’ın ziyareti sırasında tespit edilen kalıntılardan anlaşılıyordu.[2][6]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 153-154, 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941434112.
- ^ a b c 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 59. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2011, s. 16. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 322. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1453". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 153-154. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941434112.