Çamhusi Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Dokuzelma, Şenkaya |
| Koordinatlar | 40°44′35″K 42°23′21″D / 40.74306°K 42.38917°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Yıkılmış (yerinde cami yapılmış) |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | 8-9. yüzyıl |
Çamhusi Kilisesi veya Kamhisi Kilisesi (Gürcüce: ჩამხუსის ეკლესია veya ქამხისის ეკლესია), tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Kamhisi / Çamhusi olan Dokuzelma köyünde Gürcü döneminden kalma bir kiliseydi.[1]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Kamhisi köyü ve Tao bölgesi Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçasıydı. Osmanlıların bu bölgeyi ele geçirdikten bir süre sonra gerçekleştirdikleri tahrirde köyde, tamamı Hristiyan olan 55 hane yaşıyor ve köyün halkı Gürcüler ve Ermenilerden oluşuyordu.[2][3] Kamhisi köyünün kilisesi olan Kamhisi Kilisesi'nin 8-9. yüzyıllarda inşa edildiği tahmin edilmektedir. Gürcü tarihçi Ekvtime Takaişvili'nin 1902 yılındaki araştırma gezisini gerçekleştirdiği tarihte köyde Kürtler yaşıyordu ve kilise de temeline kadar yıkılmıştı.[1] Bu tarihte Kamhisi köyü Çamhusi olarak adlandırılıyordu ve kilisenin yaygın adı da buna dayanmaktadır. Çamhusi Kilisesi daha sonra ortadan kaldırılmış ve yerinde köyün camisi inşa edilmiştir.[4]
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Çamhusi Kilisesi, Ekvtime Takaişvili'nin araştırma gezisi sırasında yıkılmış olmasına karşın, planı tespit edilecek durumdaydı. Takaişvili'nin verdiği bilgiye göre kilise, haç planlı ve dört apsisli bir yapıydı. Haç planlı olmasına karşın, değişik bir palana sahipti ve yapının ortası dairesel bir alandan oluşuyordu. Yuvarlak forma sahip apsislerin arasında birer oda bulunuyordu. Apsisler gibi dışa doğru çıkıntı yapan bu odaların her biri, birer yuvarlak nişle ve apsis görünümlü girintili alanla apsisler gibi rotunda kısmına açılıyordu. Odaların da apsisler gibi dış taraftan üçer cephesi vardı. Bundan dolayı Çamhusi Kilisesi dışarıdan çok cepheli bir yapı görünümüne sahipti. Çamhusi Kilisesi, Mtsheta'daki Cvari Kilisesi'ne, bu kilisenin planını örnek alan Ateni Sioni Kilisesi ile Martvili Kilisesi'ne benziyordu.[1]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 29". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. cilt (1958): s. 575". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 362-363". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 118, ISBN 978-9941-478-17-8.