Meria Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Veliköy, Şavşat |
| Koordinatlar | 41°17′56″K 42°26′53″D / 41.29889°K 42.44806°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Yıkılmış |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | ? Orta Çağ |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Taş, dolgu duvar |
Meria Kilisesi (Gürcüce: მერიას ეკლესია), tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Meria olan Veliköy'ün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Bulunduğu mahalleden dolayı Molohori Kilisesi (მოლოხორის ეკლესია) olarak da bilinir.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Meria (მერია), akarsu kıyısındaki düzlük, meydan, çayırlık anlamlarına gelen "mere" (მერე) kelimesinden türemiş Gürcüce bir yer adıdır.[2] Nitekim Osmanlılar bu köyü ve Şavşeti bölgesini 16. yüzyılın ikinci yarısının hemen başında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlı idaresinin kurduğu Şavşat sancağının 1554 yılındaki beyi İosebiti adında Gürcü tavadi (bey) idi.[3] Meria Kilisesi de bu dönemden kalmış olmalıdır. Meria tarihi bir Gürcü yerleşimi olmasına karşın, 1886 yılında köyün nüfusu Rus idaresince "Türk" olarak kaydedilmiştir.[4] Bununla birlikte Nikolay Marr 1904 yılında Meria köyünde Pirpidze (ფირპიძე) ve İremidze (ირემიძე) soyadlarını taşıyan ailelerin yaşadığını yazmıştır.[5] Köyün nüfusunun Müslüman olmasıyla kilisenin işlevini yitirdiği ve zaman içinde yıkıldığı anlaşılmaktadır. Nitekim yapı 2015 yılında büyük ölçüde yıkık durumda bulunuyordu.[1]
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Meria Kilisesi'nin kalıntıları, Veliköy'ün merkez mahallesinin 1,7 kilometre güneydoğusunda, "Molohori" diye adlandırılan mahallede orman içinde yer alır. Tek nefli kilise dikdörtgen planlı (7,8×5,1 m) küçük bir yapıdır. Doğusunda eğri bir biçimde yarım dairesel bir apsis bulunmaktadır. Doğu ve batı duvarlarının bugüne kalan kısımları 1-2 metre yüksekliktedir. Diğer iki cephedeki duvarlar toprak seviyesine kadar yıkılmıştır. Kilisenin güney cephesine bitişik bir yapı bulunduğu izlerinden anlaşılmaktadır. Dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiş olan kilisenin kabaca yontulmuş kesme yüzey taşları doğu duvarının ait kısmında bugüne ulaşmıştır. Meria Kilisesi'nin Grigol Hantsteli'nin Yaşamı adlı 951 tarihli elyazmasında adı geçen Mere Manastırı'nın kilisesi olduğu ileri sürülmüştür.[1][6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 17. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 442". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2023.
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2011, s. 16. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893; "Batum oblastı" - Sıra no: 1444". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები ), Batum, 2015, s. 142. 28 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941434112.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 162, ISBN 978-9941-478-17-8.