Tzepta Kalesi Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Eskikale, Şavşat |
| Koordinatlar | 41°17′33″K 42°11′26″D / 41.29250°K 42.19056°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | Orta Çağ |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Granit, kireç taşı |
Tzepta Kalesi Kilisesi (Gürcüce: წეფთის ციხის ეკლესია), tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Eskikale köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Günümüzde Eskikale köyünün Başkale adıyla mahallesi olan Tzepta köyündeki Tzepta Kalesi'nin içinde yer alır.[1][2]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Tzepta Kalesi ile kilisesinin bulunduğu Tzepta köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan Şavşeti bölgesinde yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısının hemen başında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bu bölgede kurulan Şavşat sancağının 1554 yılındaki sancakbeyi Gürcü tavadi İosebiti idi.[3] Tzepta Kalesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ın güney kesiminin en önemli kalelerinden biriydi ve Gürcistan tarihinde önemli olaylara sahne olmuştur.[4] Rus idaresinin 1886 nüfus tespitinde de bir Gürcü yerleşimi olan Tzepta köyündeki kalenin kilisesi olan Tzepta Kalesi Kilisesi, günümüzde temel seviyesine kadar yıkılmıştır.[2][5]
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Tzepta Kalesi Kilisesi, kalede yıkık diğer yapılara kıyasla görece iyi korunmuştur. Kiliseye ait kalıntılar, kalenin kuzeydoğu kısmında bulunmaktadır. Kilise bir taraftan kalenin surlarına yaslanmıştır. Dikdörtgen planlı yapının dıştan ölçüleri 5,5 x 3,30 metredir. Oldukça derin yarı yuvarlak bir forma sahip apsisi vardır. Kilise içten apsis dahil 3,80 metre uzunluğa ve 2,15 metre genişliğe sahiptir. Kilisenin girişinin batıda olduğu kalıntılarından anlaşılmaktadır. Ne var ki kapı açıklığı bugüne ulaşmamıştır. Kilisenin apsisi, kalenin surları gibi granitle inşa edilmiştir. Duvarlarda yer yer kireç taşına rastlanır. Taşların dış yüzeyleri yontulup düzleştirilmiştir. Batı, doğu ve güney duvarlarının kalınlığı 60 santimetre, kuzey duvarınınki ise 1 metredir. Kilisenin bugüne kalan duvarlarının yüksekliği 60-70 santimetre kadardır. Apsisin kuzeydoğu köşesinin günümüzdeki yüksekliği ise 2 metreyi bulur. Kilisenin güney duvarına bitişik bir mezar odası bulunmaktadır. Bu odanın zemini, kilisenin zeminin 2,5 metre aşağıdadır. Mezar odasının tonoz bir örtüye sahip olduğu batı duvarının iç tarafındaki izden anlaşılmaktadır. Bugüne ulaşan kalıntılar çatının düz taşlarla örtülü olduğunu göstermektedir. Mezar odası içten uzunluğu 3,5 metre, genişliği 2 metredir.[6]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 57. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ a b Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 173, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2011, s. 16. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
- ^ Kartlis Tshovreba Yer Adları ve Arkeoloji Sözlüğü (ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი), Tiflis, 2013, s. 610 21 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941158964.
- ^ Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893,"Batum oblastı" - Sıra no: 1477. 11 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 51-52. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.