Tavzeti Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Tavzeti mevkii, Meşeli, Şavşat |
| Koordinatlar | 41°17′12″K 42°28′32″D / 41.28667°K 42.47556°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Yıkılmış |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | ? Orta Çağ |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Moloz taş, harç |
Tavzeti Kilisesi veya Tauzeti Kilisesi (Gürcüce: თავზეთის ეკლესია veya თაუზეთის ეკლესია), tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Meşeli köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.[1] Bugün Okurlar adını taşıyan Tavzeti adlı yerleşimin ibadet yeriydi.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Tavzeti Kilisesi, günümüzde Meşeli köyünün mahallesine dönüşmüş olan eski Tavzeti köyünün kilisesiydi. Tavzeti adı, "tepe üstü" gibi bir anlama gelen Tavzeda'dan (თავზედა) değişime uğramış olmalıdır.[2][3] Bu yerleşimi ve Şavşeti bölgesini Osmanlılar 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Rus idaresinin 1886 nüfus tespitinde Tavzet (Тавзетъ) adıyla kaydettiği yerleşim, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Dabatzvrili köyünün yedi mahallesinden biriydi ve burada "Türk" olarak kaydedilmiş 14 hane bulunuyordu.[4] Bir köy kilisesi olan Tavzeti Kilisesi, köy halkının Müslüman olmasıyla işlevini yitirmiş ve zaman içinde de harabe hale gelmiştir. Nitekim Nikolay Marr'ın Şavşeti bölgesinde bulunduğu 1904 yılında kilisenin sadece duvarları sağlamdı. Marr'ın bulunduğu tarihte kilisede yanmış mumlar vardı. Bu tarihte kilisenin bulunduğu yer halk tarafından "Vani" olarak adlandırılıyor, bölgede yaşayan Ermeniler de kiliseye "Tauzeti Haçı" diyorlardı.[5] Görece yakın zamanda yol genişletme çalışması sırasında kilise tamamen yıkılmıştır.[1]
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Tavzeti Kilisesi'nin kalıntıları, Meşeli köyünün merkez mahallesini 2 kilometre güneyinde, bugün Okurlar olarak adlandırılan yerleşimin güney kısmında, Masurati Deresi'nin kıyısında ve yol kenarında bulunmaktadır. Geride kalan duvar parçalarından kilisenin harç kullanılarak moloz taşlarla inşa edildiği anlaşılmaktadır.[1] Kilise, 1904 yılında yıkık olmasına karşın daha iyi durumdaydı. Marr'ın verdiği bilgiye göre, o tarihte içinde ve çevresinde ceviz ağaçlarının büyüdüğü kilise, Tavzeti Kilisesi, Tzinobani Kilisesi’yle aynı plana sahip olup uzunca dikdörtgen planlı bir yapıydı. Tek nefli ve apsisli yapının uzunluğu, yüksekçe yerde yer alan sunağa kadar yaklaşık 8 metre, genişliği yaklaşık 5 metreydi. Ayakta duran duvarlar Tzinobani Kilisesi’nin duvarlarına kıyasla daha yüksekti. Dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiş olan kilisenin duvarlarının yüzey taşlarının neredeyse tamamı sökülüp alınmıştı. Yüzey taşları kabaca yontulmuş küçük parçalardan oluşuyordu. Kilisenin güney duvarının bazı kısımları temele kadar yıkılmış, ama büyük bir olasılıkla buraya ibadete gelen Ermeniler tarafından bu yıkık yerler onarılmıştı.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 14. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "თავი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 8 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "ზედ" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 8 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1443". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ a b Niko Mari, Klarceti ve Şavşeti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 110. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2