Kargluhi Kilisesi (Küçük)
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Yünören, Şenkaya |
| Koordinatlar | 40°38′30″K 42°17′32″D / 40.64167°K 42.29222°D |
| Durum | Yıkılmış |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | ? Orta Çağ |
Küçük Kargluhi Kilisesi (Gürcüce: ქარგლუხის ეკლესია), tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Kargluhi olan Yünören köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisesidir.[1] Köyde bulunan iki kilise Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili tarafından "Küçük kilise" ve "Büyük kilise" şeklinde adlandırılmıştır.[2]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Küçük Kargluhi Kilisesi'nin bulunduğu Kargluhi köyünün adı 10. yüzyıla tarihlenen elyazması Gürcüce Cruçi İncili'nde geçer. Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan bu yerleşimi Osmanlılar 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre Kargluhi köyü 24 Hristiyan haneden oluşuyordu. Bu deftere yayıma hazırlayan Gürcü Türkolog Sergi Cikia Kargluhi (ქარგლუხი) Gürcüce bir yer adı olduğunu belirtmiştir.[3] Küçük Kargluhi Kilisesi'nin Osmanlı dönemi öncesinden kaldığı anlaşılmaktadır. Köyün halkı sonraki dönemde Müslüman olmuş, kiliseyi de cami olarak kullanmıştır. Nitekim Ekvtime Takaişvili'nin 1907 yılında gerçekleştirdiği araştırma gezisi sıradında köyde Müslümanlar yaşıyordu ve Küçük Kargluhi Kilisesi camiye çevrilmiş bulunuyordu.[2]
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Küçük Kargluhi Kilisesi, bugünkü köy camisinin yerinde bulunuyordu. Ekvtime Takaişvili köyü ziyaret ettiği sırada cami olarak kullanılan kilise yıkılmış, taşları yeni caminin inşasında kullanılmıştır. Hemen yakındaki bir ahırda da bu kiliseye ait kesme taşlar tespit edilmiştir.[1] Küçük Kargluhi Kilisesi cami olarak kullanılıyorken apsisi bulunmuyordu, ama yapı iyi korunmuştu. Kilisenin girişi güneyde yer alıyordu. Doğuda, batıda ve güneyde birer pencere bulunuyordu. Kilisenin için sıvanmıştı; buna rağmen eski cemaatin duvarlarda çiziktirdiği Ermenice yazılar fark ediliyordu. Takaişvili, elyazması Gürcüce Cruçi İncili’nin bir yaprağındaki notta sözü edilen Aziz Giorgi adına inşa edilmiş kilisenin Küçük Kargluhi Kilisesi olabileceğini yazmıştır.[2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2017 წლის), Tiflis, 2018, s. 20. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ a b c "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 45". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; III. cilt (1958): s. 570". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2023.