Vaşlobi Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Övündü, Çıldır |
| Koordinatlar | 41°16′16″K 43°09′35″D / 41.27111°K 43.15972°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Harabe |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | Orta Çağ |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Kesme taş, moloz taş, kireç harcı |
Vaşlobi Kilisesi (Gürcüce: ვაშლობის ეკლესია), Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Vaşlobi olan Övündü köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesisidir. Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, 1902 yılında kiliseyi tanımlamış, Gürcüce Vaşlobi'nin elma bahçesi anlamına geldiğini ve Vaşlobi Kilisesi'nin de elma bahçesi içinde bulunduğunu yazmıştır.[1]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Vaşlobi Kilisesi'nin bulunduğu Vaşlobi köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Cavaheti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre köyde, Vaşlobi Kilisesi'nin de cemaati olan 22 Hristiyan hane yaşıyordu.[2] Ekvtime Takaişvili'nin kiliseyi tanımladığı 1902 yılında Vaşlobi Kilisesi bütünlüğünü koruyordu. Kilise bahçıvanlar tarafından yaşam alanına dönüştürülmüştü ve duvarları isle kaplanmıştı. 2014 yılında ise kilise önemli ölçüde zarar görmüş haldeydi.[1][3]
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Vaşlobi Kilisesi, Vaşlobi Manastırı'nın kilisesi olup üç basamaklı bir platform üzerine inşa edilmiştir. Bu manastıra ait Vaşlobi Kilisesi ile bu kiliseye bitişik bir şapel, kilisenin batısında iki katlı bir bölüm günümüzde tanımlanabilmektedir. Diğer yapılar toprak ve bitki altında bulunmaktadır.[4] Ekvtime Takaişvili'nin kiliseyi tanımladığı 1902 yılında da yapıların önemli bir kısmı tepelerden inmiş olan toprağın altında bulunuyordu.[1]
Vaşlobi Kilisesi, doğubatı doğrultusunda dikdörtgen (7,5 x 5 m) planlı ve tek nefli bir yapıdır. Kuzey cephesinin alt yarısı bir yamaca yaslanmıştır. Kilise, moloz taş ve kireç harcı kullanılarak dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiş, beden duvarları siyahımsı gri renkli, kare ve uzun dikdörtgen biçimli kesme ve kaba yonu taşlarla kaplanmıştır. Kilisenin apsisinin bulunduğu doğu duvarı günümüzde tamamen yıkılmıştır. Ekvtime Takaişvili 1902 yılında apsisin beşgen biçimli olduğunu ve dışarıya çıkıntı yaptığını ve bunun benzeri kiliseler için nadir bir durum olduğunu yazmıştır. Vaşlobi Kilisesi'nin çatı örtüsü tamamen çökmüş olmakla birlikte, yapının beşik tonozla örtülü olduğu mevcut kalıntılardan anlaşılmaktadır. Vaşlobi Kilisesi'nin biri batı duvarında, ikisi güney duvarında olmak üzere üç kapısı vardır.[1][4]
Vaşlobi Kilisesi'ne güneyden bitişik biçimde inşa edilmiş olan şapel (8,3 x 5,5 m), doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı bir yapıdır. Doğuda kilisenin apsis başlangıcından batıda ise koridorun doğu cephesiyle birleşmektedir. Şapel de dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiş olup duvarlar dıştan sarımsı ve pembemsi, içten ise grimsi düzgün kesme taşlarla kaplanmıştır.[4]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d Ekvtime Takaişvili, Материалы по археологии Кавказа, собранные экспедициями Московского археологического общества : Выпуск XII veya Христианские памятники, Moskova, 1909, s. 61.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; III. cilt (1958) s. 365". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2023.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 62. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b c "Fahriye Bayram, "Doğunun Unutulmuş Bir Manastırı: Vaşlobi", Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 18, 2014, Sayfa 21-30". 17 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2023.