Hoşvan Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Yeşilbağlar, Olur |
| Koordinatlar | 40°47′42″K 42°07′37″D / 40.79500°K 42.12694°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Yıkılmış |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | ? Orta Çağ |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Kaba yontu taş, kireç harcı |
Hoşvan Kilisesi (Gürcüce: ხოშვანის ეკლესია), Hoşevank Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Olur ilçesine bağlı Yeşilbağlar köyünün sınırları içinde, ortadan kalkmış bir yerleşim olan Hoşvan'da Orta Çağ'dan kalma bir kilisedir.[1]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Hoşvan köyü ile bu köyün kilisesinin bulunduğu Tao, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlı idaresinin 1595 tarihinde gerçekleştirdiği tahrirde Hoşvan / Hoşovan (خوشوان) olarak kaydedilmiş olan yerleşim, Penek livasının Panaskert nahiyesine bağlı köylerden biriydi. Nüfusu 3 Hristiyan haneden oluşuyordu.[2] Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan cebe defteri ile 1886 Rus nüfus tespitinde bir köy olarak geçmemesi Hoşvan köyünün ortadan kalktığını göstermektedir.[3][4] Nitekim Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1907 yılında "Hoşevanki" (ხოშევანქი) adıyla bir yerleşimden değil sadece bir kiliseden söz etmiştir.[5]
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Hoşvan Kilisesi, Yeşilbağlar köyünün 1,5 kilometre kuzeyinde eğimli bir alanda kaba yonu taşlarla kireç harı kullanılarak inşa edilmiştir. Tek nefli kiliseye kuzeyden bitişik daha küçük bir yapı bulunmaktadır. Kilisenin çatı örtüsü tamamen çökmüştür. Bununla birlikte doğudaki apsis ile kuzey duvarı ve güney duvarının bir bölümü günümüze ulaşmıştır. Ek yapının ise bazı kısımları kalmıştır. Günümüze kalan duvarların yüksekliği bazı kısımlarda 5 metreyi bulur. Sunağın orta kısmında, etrafı duvarlarla çevrili bir mezar bulunmaktadır.[1]
Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1907 yılında "Hoşevanki" (ხოშევანქი) olarak söz ettiği kilisenin küçük bir vadide yer aldığını, bu eski kilisenin görece iyi korunmuş olduğunu, kemer ve pencereyle doğuda apsisin ve kuzey duvarının bir bütün olarak kaldığını, güney duvarının kısmen yıkık olduğunu yazmıştır. Kilisenin ek yapısı bu tarihte de yıkık halde bulunuyormuş.[5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 272. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 590". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, 326 sayfa.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.
- ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 72". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.