Tzepta Kalesi
 | |
| Diğer ad(lar) | Ustamisi Kalesi |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Durum | Yıkıntılar |
| Tür | Kale |
| Konum | Eskikale, Şavşat |
| Koordinatlar | 41°17′33″K 42°11′26″D / 41.29250°K 42.19056°D |
| Tamamlanma | 8-9. yüzyıl |
| Yükseklik | |
| Mimari | Gürcü mimarisi |
| Teknik ayrıntılar | |
| Malzeme | Moloz taş, kireç harcı |
Tzepta Kalesi (Gürcüce: წეფთის ციხე), tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Ustamisi olan Eskikale köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir.[1] Başkale adıyla günümüzde Eskikale'nin bir mahallesi olan Tzepta (წეფთა), eskiden ayrı bir köydü ve kale de bu köyün adını taşmaktadır.[2] Eskikale köyünün eski adından dolayı Ustamisi Kalesi olarak da bilinir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Tzepta köyü ve Tzepta Kalesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan Şavşeti bölgesinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu köyü ve kaleyi, 16. yüzyılın ikinci yarısının hemen başında Gürcülerden ele geçirmiştir. Ardından Osmanlı idaresi tarafından Şavşat sancağı kurulmuş ve sancakbeyi olarak Gürcü tavadi İosebiti atanmıştır.[3] Yapısal özellikleri açısından Tzepta Kalesi'nin 8-9. yüzyılda inşa edildiğini tahmin edilmektedir. Nitekim eski Gürcü kaynaklarında Tzepta Kalesi'nden söz edilmiştir. Söz konusu kaynaklara göre 998 yılında III. Davit Kurapalati’ye yenilen III. Bagrat’ın (975-1014) babası Gurgen bu kaleye sığınmıştır. 1028’de Gürcü aznaurlar Kral IV. Bagrat’a (1027-1072) ihanet edip Tzepta Kalesi’ni Bizans’a teslim etmiştir.[4] Tzepta Kalesi, doğrudan Kvatetrisi Kalesi’ni görüyordu ve Şavşeti-Klarceti savunma sisteminin bir parçasıydı.[5] Tarihsel Gürcistan'ın güney kesiminin en önemli kalelerinden biri sayılan Tzepta Kalesi zaman içinde yıkılmış, günümüze yüksek duvarlar, temel seviyesine kadar yıkılmış kilise ve marani olduğu sanılan büyük bir yapı ulaşmıştır.[6]
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Tzepta Kalesi veya Ustamisi Kalesi (45 × 36 m), Şavşat Çayı'nın sağ kıyısında, İmerhevi bölgesinden Artvin kentine giden yolun sağ kıyısında bulunmaktadır. Bugün Başkale olarak adlandırılan Tzepta köyüne yukarıdan bakan kayalık bir tepede, kireç harcı ve moloz taşlarla inşa edilmiştir. Kale deniz seviyesinden 1.876 metre yükseklikte olup surları, üzerinde yer aldığı tepenin dış hatları boyunca dolanır. Kaleye sadece kuzeybatı taraftan ulaşılabilmektedir. Güneydoğu taraftaki surları daha iyi korunmuş olup günümüzde bu surların yüksekliği 8-10 metredir. Kuzeydoğu surları ise temeline kadar yıkılmıştır. Kale bu taraftan en iyi doğal korumaya sahiptir. Bazı kısımlarda bugüne ulaşan surların yüksekliği 10-15 metreyi bulmaktadır. Surların kalınlığı ise 1-1,7 metre arasında değişmektedir. Kalenin iki kulesinden biri güneybatı kısmında yer alır. Bu kule 2,40 metre kadar surların dışına taşmaktadır. Yarım dairesel plana sahip olan kulenin kalan kısmı surların içine yerleştirilmiştir. Bu kule temel seviyesine kadar yıkılmıştır. İkinci kule, surların güneybatı kısmına yerleştirilmiş olup yarı dairesel bir forma sahiptir. Çapı 5 metre olan kulenin bugüne kalan duvarlarının yüksekliği 9 metreyi bulur. Surların dışında kalan büyük bir yapı bulunmaktadır. Bu yapının marani olduğu tahmin edilmektedir. Temel seviyesine kadar yıkılmış olan Tzepta Kalesi Kilisesi, tek nefli bir yapıdır.[1][6][7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 57. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Ecem Kutlu, Şavşat Nüfus Defteri (1835) - Transkripsiyon ve Değerlendirme, Artvin, 2020, s. 35. 29 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2011, s. 16. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
- ^ Kartlis Tshovreba Yer Adları ve Arkeoloji Sözlüğü (ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი), Tiflis, 2013, s. 610 21 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941158964.
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 56-57. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
- ^ a b Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 317, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 50-51. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.