Dörtkilise Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Uğurtaşı, Göle |
| Koordinatlar | 40°56′02″K 42°28′14″D / 40.93389°K 42.47056°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Yıkılmış |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | 9. yüzyıl |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Kesme taş, dolgu duvar |
Dörtkilise Kilisesi (Gürcüce: ოთხსაყდარის ეკლესია), tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve eski adı "Dört Kilise" olarak bilinen Uğurtaşı köyünde Orta Çağdan kalma kiliselerden biridir.[1][2]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Kilise sayısına bağlı olarak "Dört Kilisa" olarak adlandırılan yerleşimin adını Gürcü coğrafyacı Vahuşti Dadeşi (დადეში) olarak vermiştir. Bu yerleşimin bulunduğu Kola bölgesi, Orta Çağda Gürcistan'ın bir parçasını oluşturuyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlı idaresinin "Ardahan-i Küçük" şeklinde adlandırdığı bölge, 16. yüzyılın sonlarında Kars eyaletini oluşturan sancaklardan biriydi. Köydeki dört kilise bu dönemden önce inşa edilmiştir. Nitekim Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, Dört Kilisa köyünün hemen batısında bulunan üç apsisli ve kubbeli bu yapıyı 9. yüzyıla, Gürcü Krallığı dönemine tarihlendirilmiştir. Köyün nüfusunun zaman içinde Müslüman olmasıyla kilisenin cemaatini ve işlevini yitirdiği anlaşılmaktadır. Nitekim kilise, Ekvtime Takaişvili'nin ziyareti sırasında, 1907 yılında da yıkık haldeydi.[1][3]
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Basit haç planlı ve kubbeli bir yapı olan Dörtkilise Kilisesi, köyün mezarlığında yer alır. Kilise, kuzey duvarı dışında, tamamen yıkılmış olarak günümüze ulaşmıştır. Güney ve batı duvarlarının da küçük bölümleri kalmıştır.[2] Ekvtime Takaişvili'nin 1907 yılında verdiği bilgiye göre, köyün merkezinde temel seviyesine kadar yıkılmış olanın dışında köye en yakın olan bu kilise, dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiş olup duvarları içten ve dıştan küçük boyutlu kesme taşlarla kaplıydı. Kilise üç apsisli güzel bir yapıydı. Apsisler dıştan üç cepheye sahipti. Her apsiste birer pencere bulunuyordu. Haçlı planlı kilisesinin dikdörtgen planlı batı kolu, diğerlerine göre daha uzun tutulmuştu. Bu kolun batı ucuna bitişik dikdörtgen planlı bir stoa inşa edilmişti. Stoanın güney kısmı, kilisenin batı kolunun dışına taşırılmıştı. Stoaya batıdan bir kapıdan giriliyor, kilisenin batı kolunun batı cephesindeki kapıyla da stoadan kilisenin iç mekanına ulaşılıyordu. Bu tarihte kilisenin konik formlu kubbesi ve kubbe kasnağı yıkılmıştı. Kilisenin içi sıvanmış ve fresklerle süslenmişti; ancak freskler 1907 yılında tamamen tahrip edilmişti.[4]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 12". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
- ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 163. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. cilt: s. 422". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 12-13". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.