Dokuzelma, Şenkaya
| Dokuzelma | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Dokuzelma Dokuzelma'nın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Şenkaya |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 24 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25360 |
Dokuzelma, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Dokuzelma'nın eski adı Kamhisi'dir. Gürcüce Kamhisi (ქამხისი) Türkçeye Kamhis şeklinde girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defteri ile Katip Çelebi'nin Cihannüma adlı eserinde Kamhis (كامخیص / كمخیص) şeklinde geçer.[4][5] Bu yer adı geç dönemde Çamhusi (ჩამხუსი)[6], Şamhos (Шамхосъ)[7] ve Şamkas (شامقاص)[8] gibi farklı biçimlerde yazılmıştır.
Kamhisi köyünün yer aldığı Tao, Orta Çağ'da Gürcistanı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Ortadan kalkmış olan ve yaygın biçimde Çamhusi Kilisesi olarak da bilinen Kamhisi Kilisesi bu dönemde inşa edilmiştir.[6] Bu yerleşimin 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde bu yerleşimin Rabat olarak kaydedilmiş olması, burada eskiden bir kalenin bulunduğunu göstermektedir.[4]
Kamhisi köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterinde, Gürcistan Vilayeti içinde, Penek livasının Kamhis nahiyesinin köylerinden biri ve bu nahiyenin idari merkeziydi. Büyükçe bir yerleşim olan köyün nüfusu 55 Hristiyann haneden oluşuyordu. Köyde buğday, arpa, darı ve yonca tarımı ile şarapçılık ve arıcılık yapılıyor ve koyun besleniyordu. Altı adet su değirmen, bir çiftlik, bir üzüm bağı bulunuyordu. Köyün nüfusu Gürcüler ve Ermenilerden oluşuyordu.[4][9]
Kamhisi köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus tespitinde Şamhos (Шамхосъ) şeklinde kaydettiği, Oltu sancağının Oltu kazasına bağlı Beritanlı aşiretine bağlı 16 köyünden biriydi. Nüfusu, 7'si erkek ve 10'u kadın olmak üzere, 4 hanede yaşayan ve tamamı Kürt olan 17 kişiden oluşuyordu.[10] Kamhisi'nin nüfusu 1896'da 24 kişi, 1906'da 35 kişi olarak tespit edilmiştir.[11]
Kamhisi veya Çamhusi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Şamkas (شامقاص) adıyla Erzurum vilayetinde Oltu kazasının Kosor nahiyesine bağlıydı.[8] 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahip olan köyün nüfusu 41 kişiden oluşuyordu.[12] 1946 yılında Şenkaya ilçesi kurulunca, Dokuzelma köyü bu ilçeye bağlandı. Kamhisi veya Şamkas, Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Dokuzelma olarak değiştirilmiştir.[13] 1965 genel nüfus sayımında Dokuzelma köyünün nüfusu 128 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 2 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[15]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 174 km, Şenkaya ilçe merkezine 40 km uzaklıktadır.[16][17] Mahalle, Şenkaya'nın kuzeydoğusunda olup, 
numaralı Erzurum-Ardahan (Oltu-Göle) devlet yoluna, Nişantaşı Mahallesi üzerinden, 17,1 km.lik bir köy yoluyla bağlıdır.[18]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 24[1] |
| 2021 | 28[1] |
| 2020 | 28[1] |
| 2019 | 29[1] |
| 2018 | 25[1] |
| 2017 | 27[1] |
| 2016 | 27[1] |
| 2015 | 20[1] |
| 2014 | 22[1] |
| 2013 | 26[1] |
| 2012 | 32[2] |
| 2011 | 33[2] |
| 2010 | 29[2] |
| 2009 | 29[2] |
| 2008 | 30[2] |
| 2007 | 32[2] |
| 2000 | 35[2] |
| 1990 | 137[19] |
| 1985 | 140[20] |
| 1965 | 128[21] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Şenkaya Dokuzelma Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Dokuzelma, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. cilt (1958): s. 575". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ "Kâtip Çelebi, Cihannüma, İstanbul, 1732, s. 406". 12 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 29". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - sıra no: 687". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ a b "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 226". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 362-363". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - sıra no: 687". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 121, ISBN 9786052100271.
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 248" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 757". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2022.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 261" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Dokuzelma Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Dokuzelma to Erzurum". Dokuzelma to Erzurum. 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2024.
- ^ "Dokuzelma to Nişantaşı". Dokuzelma to Nişantaşı. 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.