İçeriğe atla

Hilal ve yıldız

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Ay Yıldız sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Ayyıldız (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
II. Meli-Şipak'nin (MÖ 12. yüzyıl) kudurru sınır taşında İştar (Venüs), Sin (Ay) ve Şamaş'ın (Güneş) sembollerinin tasviri.
Sasani İmparatorluğu'nun 3. yüzyıl'dan 7. yüzyıl'a kadar basılan paralarında kullanılan hilal ve yıldız sembolü.
İslami yıldız ve hilalden oluşan standart modern tasarım.
MÖ 1. yüzyılda Bizans'da kullanılan yıldız ve hilal sembolünün antik tasarımı.
Solda Bizans temsilcilerinin bayrağında ay ve yıldız tasvir edilmiştir.

Hilâl ve yıldız veya ay ve yıldız, hilâl ve hilalin açık ucunda yer alan bir yıldız şeklinden oluşan antik simge. Bu simgenin kullanıldığı bayraklara çoğunlukla Akdeniz çevresinde, Orta Doğu ve Orta Asya'da rastlanır.[1] Günümüzde çoğunlukla İslam ülkelerinin bayraklarında kullanılan bir sembol olarak bilinmektedir.

İlk kullanımlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hilâl ve yıldız figürü aynı zamanda Sümer ikonografisinin de en çok kullanılan öğelerinden biridir. Buradaki kullanımlarında ise "Hilâl", "Ay Tanrısı"nı (Sin) temsil etmektedir. Yıldız ise İştar veya Antik Roma mitolojisinde de bulunan Venüs'ü sembolize etmektedir. Aynı zamanda bu iki sembolle beraber güneş diski olan Şamaş da kullanılmaktadır. Birçok akademik çalışmada Sümer toplumu içerisinde "Hilâl ve Yıldız" üçlü sembolün bir parçası olarak tanımlanır. Bu da Sin'in Ay'ı, İştar'ın Yıldızı ve Şamaş'ın Güneş'idir.[2][3]

Hilâl ve yıldız sembolünün birlikte kullanımına ilk olarak antik İsrail Krallığı'nda rastlanılır. Burada MÖ 14. veya 13. yüzyılın sonlarında hüküm süren Moab veya Moabites tarafından kullanılmıştı.[4] Moabites ismine mühürlerde sıkça rastlanmıştır.[5]

Daha sonraları Partlar tarafından da kullanılan bu sembolün antik Mezopotamya medeniyetlerinde de sıkça kullanıldığı görülmektedir. Part kralları I. Mithridates (MÖ 147), II. Orodes (MÖ 58-38) ve IV. Phraates (MÖ 38-2) tarafından basılan paralarda bu semboller kullanılmıştır.[6]

Ayrıca hilâl ve yıldız sembolleri Partlar tarafından kullanılmadan tam 2 milenyum önce Mezopotamya devletleri ve Elam devleti tarafından da kullanılmıştı.[6] Babil mitolojisinde Sin (zamanın babası ve Ay tanrısı), Şamaş (Güneş tanrısı ve yüce hâkimi, yeryüzü ve cennetin yargıcı) ve İştar (yıldız tanrısı)'nı Babil kralının güçlerinin kaynakları olarak betimlemiştir.[7]

İran, Mitra ve Mithridates

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hilâl ve yıldız aynı zamanda Pontus Kralı VI. Mithridates'in bayrağının da sembolleridir. Bu kraliyet amblemindeki "Ay" Zeus, Ahura mazda ve ay tanrıçasının soyundan geldiğine inanılan "Pharmacou" isimli Pers bir şahsı sembolize etmekteydi.[8] Aynı zamanda "Hilâl ve Yıldız" tanrı Mitra'nın da sembolüydü. Bosfor Krallığında MÖ 5. yüzyıl ile MS 1. yüzyıl arasında da hem VI. Mithridates'in soyundan gelen krallardan hem de Mitra tarısı kültüne olan inançtan dolayı bayrak ve krallık sembollerinde kullanılmıştır.[9][10]

Kraliçe Purandoht, Sasani kralı II. Hüsrev'in kızı, Hanedanın son kadın temsilcisi ve son yöneticisi, 630

Bir Türk araştırmacının yaptığı bir çalışmada şu bilgiler aktarılır:

Pontus Krallığının kraliyet sembolü olan hilâl ve yıldıza döneme ait sikkelerin üzerinde bulunması tartışma konusu olmuştur. Pek çok bilim insanı Pontus devletini Kraliyet amblemin "Hilâl ve Yıldız" olarak tespit etmişler. Kraliyet ailesi ait birçok mekân ve cisim üzerinde bu sembolün kullanılması Pontus devletinin ablemi olduğunu kesinleştirmiştir. Ancak bilim insanı Kleiner bunun İran kökenli bir tanrısal sembol olduğunu ve bu sebepten kullanıldığını düşünmektedir. Aynı zamanda Ay ve yıldızı Tanrı ve insan arasındaki ilişkiyi sembolize etmesi amacıyla kullanıldığını da düşünmektedir. Diğer taraftan, Ritter ise bu sembolün Perseus'tan alındığını düşünmektedir. Makedonların bayraklarında kullandıkları yıldız gibi. Bu sembolle ilişkilendirilen iki tanrı olan Ahura Mazda ve Mitra'dır. Olshausen ise yıldız ve hilâlin Pontus ve İran'ın ikonografik bir senkretizmiyle ilgili olduğuna inanmaktadır; insanlar için hilâl ve Ahura Mazda için yıldız sembol olarak kullanılmıştır. Son dönemlerde, Summerer, insanı sembolize eden yıldızı yalnız Pontus krallığının kraliyet sikkelerinde sembol için ilham kaynağı olduğunu ileri sürdü.[11]

Hilâl ve yıldız motifi genellikle bütün Sasani paralarında bulunmaktaydı.[12] Bu durum da birçok araştırmacıyı Müslüman toplumların bu sembolü Sasanilerden devraldığını düşünmeye sevk etmiştir. Sasani krallarının taca sahip olma sıraları ve sayılarını tanımlayan Habibollah Ayatollahi İslamiyet'in ilk yüzyılından sonra bu sembolüm ele geçirilen İran toplumu halkı tarafından Müslüman dünyasına kullanılan bir sembol haline getirildiğini tespit etmiştir.[13]

Helenistik Çağ ve Roma İmparatorluğu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Geç Helenistik ve ilk Roma çağlarında hilâl ve yıldız sembolü genellikle Bizantion sikkelerinde görülen bir semboldü. Örneğin 1. yüzyıl Bizantion paraları üzerinde Artemis başı yay ve okluğu hilâl ve yıldız motifleriyle beraber bulunmaktaydı. Ay ve yıldız sembollerinin dönemin inançlarındaki etkisi II. Filip'in Bizantion'u yaptığı işgaller sırasında Ayın bulutlar arasında işgali yarıda bırakmaları ve İşgalden vazgeçmeleridir.[14] Bunun üzerine Bizantionlular Artemis (veya Hecate) lampadephoros (ışık getiren) heykeli inşa edebilmek için izin almışlardır. Bu hikâye I. Justinianus döneminde yaşamış olan Miletli Hesychius'in çalışmalarından öğrenilmektedir. Bu hikâyeler sözlük yazarı Suidas ve Photius tarafından korunmuş, hikâyede Stephanos Byzantinos ve Eustathius tarafından yeniden anlatılmıştır.

Roma İmparatoru Hadrianus tarafından bastırılan paralar

Hecate'ye olan bağlılığa Bizantionlular tarafından önem verilirdi. Onun kendilerini koruduğunu düşünürlerdi. Bundan dolayı eski Bizantion surlarında "Hilâl ve Yıldız" sembolleri bulunurdu. II. Filip istilasından da bu şekilde korunduklarını düşünmekteydiler.[15]

Hilâl ve yıldız sembollerinin nasıl bir tanrıça sembolü olduğu belli değildir. (Sadece bazılarının bellidir.[16]) Bizanslılar 4. yüzyıl olaylarından sonra şehrin amblemi olarak "Hilâl ve Yıldız"ı kabul etmelerine rağmen şehrin paralarında bu amblemin yer alması 1 yüzyıl sonra meydana gelmiştir. MÖ döneme ait Bizantion ve Kalkedon sikkelerinde Mitridates'in korumasında olduklarından Mitridates'in resmi ve hilâl-yıldız resmedilmektedir.[17]

Geç Roma İmparatorluğu döneminde çeşitli yerel paralarda kullanılan semboller arasında en çok "Hilâl ve Yıldız" sembolleri kullanılmaktaydı. Fakat imparatorluğun her yerinde daha çok Roma sikkeleri kullanılmaktaydı.[18]

Hilâl ve yıldız sembolünün kullanımı sürpriz bir durum değildi. Hilâl ve yıldızın genel diğer anlamı ise birleştirici olmasıydı. Panteondaki tanrılarla gök cisimlerini birleştiren bir özellik taşımaktaydı. Bunu da dışarıdaki vasallar ver yabancı devletlere karşı propaganda aracı olarak kullanılmaktaydı.

Orta Asya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugün kullanılan ay yıldıza benzeyen ve gökte gün ile ayın kavuşumunu temsil eden bir motif, MÖ 1. binyılda, proto-Türk olarak bilinen Chouların (MÖ 1028-281) baş bayrağında görülüyordu. Gündüz ve gece, aralıksız devam eden parlaklığın simgesi olan astral motifler, o devirden beri daima proto-Türk, Türk ve akraba milletlerin simgeleri arasında yer almış ve astral tanrıların alameti olmalarının dışında, devlet başkanlarının ve önemli şahısların da alameti olmuşlardır.[19]

Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan'da yapılan kazılarda ortaya çıkarılan ve 576-600 yıllarına ait olduğu saptanan Göktürk paraları içinde üzerinde ay-yıldız motifi bulunan para olması, ay-yıldız simgesinin İslam öncesinde de Türk toplulukları tarafından kullanıldığı görüşünü ispatlamıştır.[20] Türklerde kültürel olarak etkileşimde bulundukları Sogdlar gibi bu sembolü kullanmaya başladılar. Hilâl ve yıldız Türkler arasında sık kullanılan bir sembol haline geldi.[21]

Bizans İmparatorluğu'nda kullanımı ve sonrası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kıbrıslı İsaakios Komnenos'un arması
Solda Moğollar, Memlükler (sağda) Hums savaşındaki Moğol zaferi. Hilal ve yıldız Memlük bayrağında kullanılmaktadır.
Hilâl ve yıldızlı bayrağı tutan Osmanlı Sipahi savaşta, Józef Brandt

Genel teori Osmanlıların ay ve yıldızı Konstantinopolis'i fethettikten sonra kullanmaya başladıkları yönündedir. Ancak bunun kesinliğinden söz etmek güçtür. Bizans İmparatorluğu'nun ve Konstantinopolis'in yükselişinden sonra "Hilâl ve Yıldız" sembolü sık olmamakla beraber kullanılmıştır.

Konstantinopolis'in Osmanlılar tarafından ele geçirilmesinden önceki dönem paralarıyla ilgili bir araştırmaya göre bin yıl boyunca bölgede hüküm süren Hristiyan liderlerin kullandığı haç, çift başlı kartal ve ay-yıldız amblemleri Doğu İmparatorlarını temsil etmekteydi. Bunlar içinde hem imparatorluğu temsil eden hem de Hristiyanlığa vurgu yapmayan amblemlerden hilâl ve yıldız uygun bulunmuş ve Osmanlılar tarafından da kullanılmıştır.[22]

Bununla birlikte sikkeler tek delil ve kaynaklar değildir. Hilâl ve yıldız sembolü Osmanlılar tarafından fethedilmeden önce Mora'da, İslam'la ya da Osmanlılarla hiçbir alakası olmadığı hâlde kullanılmıştır. Mora'daki en 1300 yıllarında inşa edilmiş eski kiliselerden birinde Aziz Yuhanna Chrysostom'un elinde, üzerinde hilâl ve yıldız olan bir kalkan tutarken tasvir edilmiştir.[23]

1453 yılında Konstantinopolis şehri yükselmekte olan Osmanlı İmparatorluğu'na dâhil olmuştu. Şehrin eski sembollerinden olan "Haç" ve "Çift Başlı Kartal" sembollerinin şehir düştüğünden bir değeri kalmamıştı. III. İvan çift başlı kartal sembolünü Bizans İmparatorluğu'nun mirasçısı olduğu gerekçesiyle Rusya Devleti'nin sembolü olarak kullanmaya başlamıştır.[24] Bilindiği üzere pagan uygulamaları ve sembolleri Bizans İmparatorluğunda, I. Theodosius iktidarından sonra yasadışı kabul edilmiş ve giderek insanlar bu uygulamalardan uzaklaşmıştı.[25] Julianus pagan uygulamaları yeniden sosyal hayata dahil etmeye calışsada başarısız oldu.[26] Ancak bazı pagan sembolleri resmî alanda da kullanılmaya devam etti.[27]

Osmanlı İmparatorluğu, Konstantinopolis'in fethinden sonra birçok Bizans sembolünü kullanmıştır. Özellikle 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başında bu sembolleri birçok alanda uygulamaya koymuştur. Bu konuda 1908 yılında William Ridgeway tarafından bir araştırma yapılmıştır. Bu araştırmada Araplar ve diğer Müslüman toplumlar tarafından benimsenen bu sembolün, Muhammed'in nişanı addedildiğini ve Osmanlı Devleti'nce kullanıldığını iddia etmektedir. Muhammed'in ölümünden 12 yıl sonra ele geçen topraklarda, özellikle Mezopotamya ve İran topraklarında kullanılan bir sembol olduğu kısa sürede kabul görmüştü.

Gerçek şu ki hilâl ve yıldız Osmanlılar tarafından kullanılmadan önce İslam ile ilişkilendirilmemişti. Bunu kanıtı ise Haçlılar döneminde de rozetler ve bazı Bizans imparatorlarının sikkeleri üzerinde bulunmasıdır.[28]

Türk araştırmacılar bu sembolün Bizans İmparatorluğundan devralındığı konusunda şüpheci olmuşlardır. Bun konudaki yazılardan biri de Mehmet Fuat Köprülü tarafından hazırlanmıştır:

Bu açık, ancak, kökeni ne olursa olsun, bu semboller Asya'nın çeşitli yerlerindeki Türk devletlerinde kullanılmıştır. Bundan dolayı hiçbir sebeple Bu sembolün Bizans'tan Osmanlı'ya devredildiğini söyleyemeyiz.[29]

Dengeleyici bir görüş de Franz Babinger tarafından ortaya konulmuştur:

Mümkün olsa da kesin olmamakla birlikte II. Mehmed fetihle birlikte şehrin sembolü olarak "Hilâl ve Yıldız"ı devralmıştır. Orhan Gazi döneminde kullanılan kan kırmızısı bayrak üzerine sadece ay (hilal) figürü bu sembolün daha önce de Osmanlılar tarafından kullanıldığını göstermekteydi. Fakat Bizans ve Sasani sikkelerinde ve sembollerinde kullanılan yıldızın eksikliği konusu düşünülürse. II. Mehmed'in bayrağı bir yenilik olarak düşünülebilir. Asya'daki göçebe Türk boyları ise genellikle yarım ay sembolünü kullanmış, hilâl ve yıldıza birlikte sadece son dönemlerde rastlanmıştır. Şehrin fethedilmesi eski Türk ve Bizans sembollerinin birleştirilmesi için güzel bir sebep olmuştur.[30]

Sonuç olarak Hristiyan göçmenler, Müslüman toplum, Rum nüfusu ve Türk toplumuna uygun bir sembol bulunmuş ve Bizans İmparatorluk mirasına da sahip çıkılmıştır.[31]

Müslümanların kullanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hilal, tek başına 13. yüzyıldan itibaren kullanılan İslam savaş bayraklarında kullanılan bir sembol olarak tasvir edilir, ancak 14. veya 15. yüzyıla kadar yaygın bir şekilde kullanılmadığı görünmektedir. İslami bir bağlamda yıldız ve hilal, Orta Çağ'da daha nadir görülse de, 14. yüzyıldan itibaren bayrak tasvirlerinde ara sıra bulunabilir.

Bazı Mugal dönemi (17. yüzyıl) yuvarlak kalkanlar, bir hilal veya yıldız ve hilal ile süslenmiştir.[32][33]

  • Yermük Muharebesi'nde Saracen tarafında bir yıldız ve hilal bayrağı tasviri (Tatarların Tarihi'nin el yazması illüstrasyonu, Katalan atölyesi, 14. yüzyılın başları).
    Yermük Muharebesi'nde Saracen tarafında bir yıldız ve hilal bayrağı tasviri (Tatarların Tarihi'nin el yazması illüstrasyonu, Katalan atölyesi, 14. yüzyılın başları).
  • Babür İmparatoru Şah Cihan'ı yıldız ve hilal süslemeli bir kalkan taşırken tasvir eden minyatür bir tablo.
    Babür İmparatoru Şah Cihan'ı yıldız ve hilal süslemeli bir kalkan taşırken tasvir eden minyatür bir tablo.
  • Bir Padişahname el yazmasından (1633) alınan bir resim, Aurangzeb'in çıldırmış savaş fili Sudhakar'la yüzleştiği sahneyi tasvir ediyor. Sowar'ın kalkanı bir yıldız ve hilal ile süslenmiştir.
    Bir Padişahname el yazmasından (1633) alınan bir resim, Aurangzeb'in çıldırmış savaş fili Sudhakar'la yüzleştiği sahneyi tasvir ediyor. Sowar'ın kalkanı bir yıldız ve hilal ile süslenmiştir.
  • Hilal sancağını tutan Osmanlı sipahileri savaşta (Józef Brandt tarafından çizildi)
    Hilal sancağını tutan Osmanlı sipahileri savaşta (Józef Brandt tarafından çizildi)
  • 1835'ten 1921'e kadar Cebel Şammar Emirliği Bayrağı (bugünkü Suudi Arabistan Krallığı'nda Ha'il)
    1835'ten 1921'e kadar Cebel Şammar Emirliği Bayrağı (bugünkü Suudi Arabistan Krallığı'nda Ha'il)
  • Mısır Hidivliği arması (1867-1914)
    Mısır Hidivliği arması (1867-1914)
  • Mısır Krallığı Bayrağı (1922–1953) ve Mısır Cumhuriyeti'nin ortak resmi bayrağı (1953–1958)
    Mısır Krallığı Bayrağı (1922–1953) ve Mısır Cumhuriyeti'nin ortak resmi bayrağı (1953–1958)
  • Mısır Arap Cumhuriyeti Bayrağı
    Mısır Arap Cumhuriyeti Bayrağı

Osmanlı İmparatorluğu'nda kullanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]
18. yüzyılın sonlarından itibaren deniz sancağı ve devlet sembolü olarak kullanılan, 1844'ten 1923'e kadar resmi Osmanlı ulusal bayrağı olarak kullanılan Osmanlı İmparatorluğu'nun ay-yıldızlı bayrağı.
Bayrağın 1793-1844 yılları arasında kullanılan sekiz köşeli versiyonu.

Hilâlin ve Yıldızın Osmanlı devletinin sembolü olarak kabul edilmesi, III. Mustafa'nın (1757-1774 hükümdarlığı döneminde başladı ve kullanımı, I. Abdülhamid (1774-1789) ve III. Selim (1789-1807) dönemlerinde iyice yerleşti.[34] 1793 tarihli bir belge, Osmanlı donanmasındaki gemilerin bu bayrağı kullandığını belirtirken, daha önceki ve sonraki yıllara ait çeşitli belgeler de bayrağın kullanımına atıfta bulunmaktadır.[34] Bu sembolün kökeni tam olarak net değildir. Büyük olasılıkla, antik dönemde İstanbul şehri tarafından kullanılan yıldız ve hilal sembolünden türetilmiştir ve muhtemelen 1453'ten önceki Türk bayraklarında kullanılan hilal tasarımıyla ilişkilendirilmiştir.[35]

19. yüzyılda Tanzimat reformlarıyla birlikte bayraklar, dönemin Avrupa tarzında yeniden tasarlandı. Osmanlı Donanması'nın bayrağı kırmızı olarak yapıldı, çünkü kırmızı dünyasal kurumların bayrağı olacaktı ve yeşil dini kurumların bayrağı olacaktı. Reformlar, Osmanlı paşalıklarının, beyliklerin ve emirliklerin çeşitli bayraklarını ortadan kaldırdığı için, onların yerine geçecek yeni bir Osmanlı ulusal bayrağı tasarlandı. Sonuçta, bugünkü Türk bayrağının öncüsü olan beyaz hilal ve yıldızla kırmızı bir bayrak tasarlandı. Düz kırmızı bir bayrak, tüm Osmanlı tebaası için sivil bayrak olarak tanıtıldı. Colton'ın "Flags of All Nations" (1862) adlı eserinde bir "Türk Savaşçı" bayrağı olarak kırmızı bir zemin üzerinde sekiz köşeli bir yıldızla beyaz hilal bulunmaktadır. Aynı yılda Steenbergen tarafından yazılan "Vlaggen van alle Natiën" adlı eser altı köşeli bir yıldızı gösterir. Webster'ın 1882 tarihli "Unabridged" sözlüğündeki bir levha, sekiz köşeli bir yıldızla "Türkiye, Savaşçı" olarak etiketlenmiş bayrağı göstermektedir. Beş köşeli yıldızın en azından 1857'den itibaren bu varyantlarla birlikte bulunduğu görünmektedir.

Osmanlı İmparatorluğu'nun armasıyla birlikte, Bosna Eyaleti'nin (1580-1867) ve Bosna Vilayeti'nin (1867-1908) bayrağında ve 1831 Bosna ayaklanması bayrağında semboller görünmektedir. Ayrıca, bazı temsillerde Orta Çağ Bosna armasında da semboller bulunmaktadır.

19. yüzyılın sonlarında, "Yıldız ve Hilâl", Britanya edebiyatında Osmanlı yönetimi için bir metafor olarak kullanılmaya başlandı. Osmanlı camilerinin ve minarelerinin süslemelerinde giderek yaygın hale gelen yıldız ve hilâl sembolünün kullanımı, batılı Doğu Bilimciliğinde sembolün İslam ile genel olarak ilişkilendirilmesine yol açtı. "Kızılay" amblemi, Kızılhaç'ın Uluslararası Komitesi (ICRC) gönüllüleri tarafından 1877 Rus-Türk Savaşı sırasında kullanılmış ve resmi olarak 1929'da kabul edilmiştir.

1923'te Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasının ardından, yeni Türk devleti Osmanlı İmparatorluğu'nun bayrağını kullanmaya devam etti. Türk Bayrağı Yasası'nın 29 Mayıs 1936 tarihli kabulüyle daha orantılı standartlar getirildi. Türk Bayrağı örneği dışında, 20. yüzyıl boyunca diğer birçok Osmanlı varisi devlet, tasarımı benimseyerek bu sembolü kullanmıştır, bunlar arasında Kirene Emirliği, Libya Krallığı, Cezayir, Tunus ve Arap İslam Cumhuriyeti bulunmaktadır.[36][37]

Unicode

[değiştir | kaynağı değiştir]

Unicode sembolü U+262A şeklindedir (☪).

Günümüzde kullanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Hilal ve yıldız içeren bayrakların listesi

Ulusal bayraklar

[değiştir | kaynağı değiştir]

1844 tarihli Osmanlı bayrağı, kırmızı bir zemin üzerinde beyaz bir "ay-yıldız" (veya "hilâl-yıldız") ile hala Türkiye Cumhuriyeti'nin bayrağı olarak kullanılmaktadır.

Yıldız ve hilâl tasarımını bayraklarında kullanan diğer Osmanlı varisi devletler arasında Tunus (1831), Libya (1951, 2011'de yeniden kullanılmaya başlandı) ve Cezayir (1958) bulunmaktadır. Türkiye'nin modern amblemi, yıldızı hilâlin dışında gösterir, Ay ve Venüs'ün birleşiminin "gerçekçi" bir tasviri gibidir, ancak 19. yüzyılda Osmanlı yıldızı ve hilâli, hilâlin içinde yıldız olarak çiziliyordu. Buna karşılık, Cezayir ve Tunus'un bayrak tasarımları (Moritanya ve Pakistan da dahil olmak üzere), yıldızı hilâlin içine yerleştirir.

Aynı sembol, 20. yüzyılda tanıtılan diğer ulusal bayraklarda da kullanılmıştır, bunlar arasında Kazakistan (1917), Azerbaycan (1918, 1991'de yeniden tanıtıldı), Rif Cumhuriyeti (1921), Pakistan (1947), Malezya (1948), Moritanya (1959), Keşmir (1974), Sahra Arap Demokratik Cumhuriyeti (1976) ve Kuzey Kıbrıs (1983'ten itibaren) gibi devletlerin bayrakları bulunmaktadır.

Birkaç yıldızın yanında hilal bulunan ulusal bayraklar:

Yıldız, hilal ve diğer sembolleri taşıyan ulusal bayraklar ve armalar:

İslam'ın sembolü

[değiştir | kaynağı değiştir]

20. yüzyılın ortalarına gelindiğinde, sembolün İslam veya Müslüman topluluğun bir sembolü olarak yeniden yorumlanmaya başladı. Bu sembolizm, 1970'lerde Arap milliyetçiliği veya İslamcılığın da benimsediği bir sembol haline geldi, örneğin önerilen Arap İslam Cumhuriyeti (1974) ve Amerikan İslam Milleti (1973) gibi hareketler tarafından.[38][39]

Cyril Glassé'in "İslam'ın Yeni Ansiklopedisi" adlı eserinde (2001 baskısı, "Ay" başlığı), "geleneksel sembollerin diliyle ifade edildiğinde, hilal ve yıldız, Hristiyanlığın sembolü olan haçın olduğu kadar İslam'ın sembolleri haline gelmiştir." şeklinde ifade etmektedir.[40]

Öte yandan, İslami bir dini yayın olan "Crescent" dergisi, isim vermeden şöyle alıntı yapmıştır: "Birçok Müslüman alim, hilalin İslam'ın sembolü olarak kullanılmasını reddetmektedir."[41]

28 Şubat 2017 tarihinde Çin'in Şincan Uygur Özerk Bölgesi'nde bulunan Hotan İlçesi hükûmeti tarafından açıklandı ki, giysi veya kişisel eşyalarına 'yıldız ve hilal ayı' amblemini diktiği veya cep telefonu kılıfı, cüzdan veya diğer mücevherlerinde 'Doğu Türkistan' yazdırdığı kişileri ihbar edenler nakit ödemelerden yararlanabilecekti.[42]

Belediye armaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel bir arma olarak yıldız ve hilal, birçok belediye armasında hala kullanılmaktadır (özellikle Polonya belediyeleri için Leliwa (Tarnowski) arması temel alınmıştır).

  • Halle an der Saale arması, Almanya (1327).
    Halle an der Saale arması, Almanya (1327).
  • Mińsk Mazowiecki, Polonya arması.
    Mińsk Mazowiecki, Polonya arması.
  • Przeworsk, Polonya arması.
    Przeworsk, Polonya arması.
  • Tarnobrzeg, Polonya arması.
    Tarnobrzeg, Polonya arması.
  • Tarnów, Polonya arması.
    Tarnów, Polonya arması.
  • Zagreb, Hırvatistan arması.
    Zagreb, Hırvatistan arması.
  • Portsmouth, İngiltere Bayrağı (18. yüzyıl): hilal ve estoile (sekiz dalgalı ışınla).[43]
    Portsmouth, İngiltere Bayrağı (18. yüzyıl): hilal ve estoile (sekiz dalgalı ışınla).[43]
  • Mattighofen arması, Avusturya (1781)
    Mattighofen arması, Avusturya (1781)
  • Oelde arması, Almanya (1910).
    Oelde arması, Almanya (1910).
  • Niederglatt arması, İsviçre (1928)[44]
    Niederglatt arması, İsviçre (1928)[44]
  • Oberglatt arması, İsviçre (1928)[44]
    Oberglatt arması, İsviçre (1928)[44]
  • Niederweningen arması, İsviçre (1928)[44]
    Niederweningen arması, İsviçre (1928)[44]
  • Drogheda, İrlanda arması
    Drogheda, İrlanda arması
  • Algueirão-Mem Martins cemaatinin arması, Portekiz
    Algueirão-Mem Martins cemaatinin arması, Portekiz
  • Aljezur cemaatinin arması, Portekiz
    Aljezur cemaatinin arması, Portekiz
  • Casal de Cambra cemaatinin arması, Portekiz
    Casal de Cambra cemaatinin arması, Portekiz
  • Celorico da Beira belediyesi arması, Portekiz
    Celorico da Beira belediyesi arması, Portekiz
  • Nisa belediyesi arması, Portekiz
    Nisa belediyesi arması, Portekiz
  • Nossa Senhora das Misericórdias cemaatinin arması, Portekiz
    Nossa Senhora das Misericórdias cemaatinin arması, Portekiz
  • Oliveira do Bairro belediyesi arması, Portekiz
    Oliveira do Bairro belediyesi arması, Portekiz
  • Penacova belediyesi arması, Portekiz
    Penacova belediyesi arması, Portekiz
  • São Brás de Alportel cemaatinin arması, Portekiz
    São Brás de Alportel cemaatinin arması, Portekiz
  • Sintra belediyesi arması, Portekiz
    Sintra belediyesi arması, Portekiz
  • Sobreda cemaatinin arması, Portekiz
    Sobreda cemaatinin arması, Portekiz
  • Vouzela belediyesi arması, Portekiz
    Vouzela belediyesi arması, Portekiz

Spor Kulübü Amblemleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rugby birliğinde, Saracens F.C. ambleminde hilal ve yıldızı kullanmaktadır. Drogheda United F.C., Portsmouth F.C. ve S.U. Sintrense, armalarında hilal ve yıldızı kendi şehir armalarından ödünç almaktadır. Hindistan'ın Kolkata şehrinde bulunan Mohammedan SC, ambleminde bu sembolü kullanmaktadır.

Diğer kullanımlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ In the Near East and Eastern Mediterranean, see for example the 'Ur-Nammu stela' of ca. 2100-2200 BCE: "Over the king's head, at the top of the stela, is a very large star or radiant sun-disc, floating free within a crescent." Jeanny Vorys Canby, The "Ur-Nammu" Stela, University of Pennsylvania Museum of Archaeology, 2006, p18; In Central Asia and India see, for example, a coin issue of Chashtana (probably dating to the late first or early second century AD): "A rare type with crescent and star alone on the reverse is probably Chashtana's earliest issue, struck before he extended his power into Malwa." H.H. Dodwell (Ed.), The Cambridge Shorter History of India, Cambridge University Press, 1935, p83; early Mesopotamian and, much later, Sassanian examples of the 'star and crescent' motif are of course well known.
  2. ^ Irving L. Finkel, Markham J. Geller, Sumerian Gods and Their Representations, Styx, 1997, p71
  3. ^ André Parrot, Sumer: The Dawn of Art, Golden Press, 1961
  4. ^ A.H. van Zyl, The Moabites, Brill, 1960, pp 111-112, pp 157-158
  5. ^ Othmar Keel, Christoph Uehlinger, Gods, Goddesses, and Images of God in Ancient Israel, Fortress Press, 1998, p322
  6. ^ a b John Hansman, "The great gods of Elymais" in Acta Iranica, Encyclopédie Permanente Des Etudes Iraniennes, v.X, Papers in Honor of Professor Mary Boyce, Brill Archive, 1985, pp 229-232
  7. ^ Michael R. Molnar, The Star of Bethlehem, Rutgers University Press, 1999, p78
  8. ^ Andrew G. Traver, From Polis to Empire—The Ancient World c. 800 B.C.–A.D. 500, Greenwood Publishing Group, 2002, p257
  9. ^ Yulia Ustinova, The Supreme Gods of the Bosporan Kingdom, Brill, 1998, pp 270-274
  10. ^ B.C. McGing, The Foreign Policy of Mithradates VI Eupator, King of Pontus, Brill, 1986, p 97
  11. ^ Deniz Burcu Erciyas, "Wealth, Aristocracy, and Royal Propaganda Under The Hellenistic Kingdom of The Mithradatids in The Central Black Sea Region in Turkey", Colloquia Pontica Vol.12, Brill, 2006, p 131
  12. ^ "The star and crescent are common Persian symbols, being a regular feature of the borders of Sassanian dirhems." Philip Grierson, Byzantine Coins, Taylor & Francis, 1982, p118
  13. ^ Habibollah Ayatollahi (trans. Shermin Haghshenās), The Book of Iran: The History of Iranian Art, Alhoda UK, 2003, pp 155-157
  14. ^ "In 340 B.C., however, the Byzantines, with the aid of the Athenians, withstood a siege successfully, an occurrence the more remarkable as they were attacked by the greatest general of the age, Philip of Macedon. In the course of this beleaguerment, it is related, on a certain wet and moonless night the enemy attempted a surprise, but were foiled by reason of a bright light which, appearing suddenly in the heavens, startled all the dogs in the town and thus roused the garrison to a sense of their danger. To commemorate this timely phenomenon, which was attributed to Hecate, they erected a public statue to that goddess [...]" William Gordon Holmes, The Age of Justinian and Theodora, 2003 p 5-6; "If any goddess had a connection with the walls in Constantinople, it was Hecate. Hecate had a cult in Byzantium from the time of its founding. Like Byzas in one legend, she had her origins in Thrace. Since Hecate was the guardian of "liminal places", in Byzantium small temples in her honor were placed close to the gates of the city. Hecate's importance to Byzantium was above all as deity of protection. When Philip of Macedon was about to attack the city, according to he legend she alerted the townspeople with her ever-present torches, and with her pack of dogs, which served as her constant companions. Her mythic qualities thenceforth forever entered the fabric of Byzantine history. A statue known as the 'Lampadephoros' was erected on the hill above the Bosphorous to commemorate Hecate's defensive aid." Vasiliki Limberis, Divine Heiress, Routledge, 1994, p 126-127
  15. ^ Vasiliki Limberis, Divine Heiress, Routledge, 1994, p 15
  16. ^ "In 324 Byzantium had a number of operative cults to traditional gods and goddesses tied to its very foundation eight hundred years before. Rhea, called "the mother of the gods" by Zosimus, had a well-ensconced cult in Byzantium from its very foundation. [...] Devotion to Hecate was especially favored by the Byzantines [...] Constantine would also have found Artemis-Selene and Aphrodite along with the banished Apollo Zeuxippus on the Acropolis in the old Greek section of the city. Other gods mentioned in the sources are Athena, Hera, Zeus, Hermes, and Demeter and Kore. Even evidence of Isis and Serapis appears from the Roman era on coins during the reign of Caracalla and from inscriptions." Vasiliki Limberis, Divine Heiress, Routledge, 1994, sf. 16
  17. ^ B.C. McGing, The Foreign Policy of Mithradates VI Eupator, King of Pontus, Brill, 1986, p 58
  18. ^ Michael R. Molnar, The Star of Bethlehem, Rutgers University Press, 1999, p 48
  19. ^ Orta Asya'dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler, Emel Esin, Kabalcı Yayınevi, 2004, sy.59
  20. ^ Utku Bolulu (9 Mart 2005). "1500 yıllık ay-yıldızlı TL". radikal.com.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2010. 
  21. ^ Gaybullah Babayarov, "The Catalogue of the coins of Turkic Qaghanate", TIKA, 2007, p 91
  22. ^ John Denham Parsons, The Non-Christian Cross, BiblioBazaar, 2007, p 69
  23. ^ Angeliki E. Laiu, Roy P. Mottahedeh, The Crusades From the Perspective of Byzantium and the Muslim World, Dumbarton Oaks, 2001, p 278
  24. ^ Ernst Benz, The Eastern Orthodox Church, Aldine Transaction, 2008, pp 181-182
  25. ^ "It is reported that Theodosius forbade the use of coins (noummia) of Julian for public purposes, but the report is a late one, and the supposed grounds for the action unclear, although possibly iconographical and religious, which would be plausible enough. The report may in any case represent a misattributed but genuine measure of Valens." in Michael F. Hendy, Studies in the Byzantine Monetary Economy C. 300-1450, Cambridge University Press, 2008, p 319; in a note for this passage on the same page (Note 27): "The law of Valens cited above would most of all have affected Julian's large billon coins with a representation of a bull, a pagan symbol, offensive to the Christians." And on page 471, "The main element of Julian's own reform, which took place at the end of his short reign (363), was a large billon coin, the reverse design of which comprised the figure of a bull [...] and seems to have caused the offence that was doubtless intended."
  26. ^ "Despite Julian the Apostate's attempt to return to older practices, the historical process presented here in outline continued to follow a uniform trend: restrictive measures directed against individual groups or particular practices gave way to general prohibitions of the previously-customary religions. In this way, the victory of Christianity over the so-called pagan religions harmonized with the totalitarian tendencies of late antique politics. The imposition of a monotheistic state religion accompanied the suppression of the identity-creating symbols and behavioral structures of subordinate civic centers." Dorothea Baudy, "Prohibitions of religion in antiquity: Setting the course of Europe's religious history" in Clifford Ando, Jörge Rüpke (Eds.), Religion and Law in Classical and Christian Rome, Franz Steiner Verlag, 2006, p 113
  27. ^ "Pentanummia under Justin I and the early years of Justinian have on the reverse the seated figure of the Tyche of Antioch under an arch, one of the rare examples of a definitely pagan type in sixth-century coinage but presumably tolerated because it represented a specific work of art, a statue by the Hellenistic sculptor Eutychides, a pupil of Lysippus." Philip Grierson, Byzantine Coins, Taylor & Francis, 1982, p 66
  28. ^ William Ridgeway, "The Origin of the Turkish Crescent", in The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, Vol. 38 (Jul. - Dec. 1908), pp. 241-258 (p 241)
  29. ^ Mehmet Fuat Köprülü, Gary Leiser (Trans.), Some Observations On The Influence Of Byzantine Institutions On Ottoman institutions, Türk Tarih Kurumu, 1999, p 118
  30. ^ Franz Babinger (William C. Hickman Ed., Ralph Manheim Trans.), Mehmed the Conqueror and His Time, Princeton University Press, 1992, p 108
  31. ^ Speros Vryonis, Jr., "The Byzantine Legacy in Folk Life and Tradition in the Balkans", in Lowell Clucas (Ed.), The Byzantine Legacy in Eastern Europe, East European Monographs, Boulder, 1988, pp 107-145
  32. ^ Mohd Elfie Nieshaem Juferi, "What Is The Significance Of The Crescent Moon In Islam?". bismikaallahuma.org. 16 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2017. 
  33. ^ Pamela Berger, The Crescent on the Temple: The Dome of the Rock as Image of the Ancient Jewish Sanctuary (2012), p. 164f
  34. ^ a b İslâm Ansiklopedisi. 4. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 1991. s. 298. 10 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2023. 
  35. ^ "It seems possible, though not certain, that after the conquest Mehmed took over the crescent and star as an emblem of sovereignty from the Byzantines. The half-moon alone on a blood red flag, allegedly conferred on the Janissaries by Emir Orhan, was much older, as is demonstrated by numerous references to it dating from before 1453. But since these flags lack the star, which along with the half-moon is to be found on Sassanid and Byzantine municipal coins, it may be regarded as an innovation of Mehmed. It seems certain that in the interior of Asia tribes of Turkish nomads had been using the half-moon alone as an emblem for some time past, but it is equally certain that crescent and star together are attested only for a much later period. There is good reason to believe that old Turkish and Byzantine traditions were combined in the emblem of Ottoman and, much later, present-day Republican Turkish sovereignty." Franz Babinger (William C. Hickman Ed., Ralph Manheim Trans.), Mehmed the Conqueror and His Time, Princeton University Press, 1992, p 108
  36. ^ e.g. A. Locher, "With Star and Crescent: A Full and Authentic Account of a Recent Journey with a Caravan from Bombay to Constantinope"; Andrew Haggard, "Under Crescent and Star" (1895).
  37. ^ "Mosque and minaret are surmounted by crescents; the air glowing over the Golden Horn is, as it were, full of moons." Hezekiah Butterworth, Zigzag journeys in the Orient vol. 3 (1882), p. 481.
  38. ^ Edward E. Curtis, Black Muslim religion in the Nation of Islam, 1960–1975 (2006), p. 157.
  39. ^ The symbolism of the star and crescent in the flag of the Kingdom of Libya (1951–1969) was explained in an English language booklet, The Libyan Flag & The National Anthem, issued by the Ministry of Information and Guidance of the Kingdom of Libya (year unknown, cited after Jos Poels at FOTW 21 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1997) as follows: "The crescent is symbolic of the beginning of the lunar month according to the Muslim calendar. It brings back to our minds the story of Hijra (migration) of our Prophet Mohammed from his home in order to spread Islam and teach the principles of right and virtue. The Star represents our smiling hope, the beauty of aim and object and the light of our belief in God, in our country, its dignity and honour which illuminate our way and puts an end to darkness."
  40. ^ Cyril Glassé, The New Encyclopedia of Islam (revised ed. 2001), s.v. "Moon" (p. 314).
  41. ^ "Many Muslim scholars reject using the crescent moon as a symbol of Islam. The faith of Islam historically had no symbol, and many refuse to accept it." Fiaz Fazli, Crescent magazine, Srinagar, September 2009, p. 42.
  42. ^ Joshua Lipes; Jilil Kashgary (4 Nisan 2017). "Xinjiang Police Search Uyghur Homes For 'Illegal Items'". Radio Free Asia. Mamatjan Juma tarafından çevrildi. 9 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2019. A second announcement, issued Feb. 28 by the Chira (Cele) county government, said those who report individuals for having "stitched the 'star and crescent moon' insignia on their clothing or personal items" or the words "East Turkestan"—referring to the name of a short-lived Uyghur republic—on their mobile phone case, purse or other jewelry, were also eligible for cash payments. 
  43. ^ The blazon of the coat of arms is attested in the 19th century, as Azure a crescent or, surmounted by an estoile of eight points of the last (William Berry, Robert Glover, Encyclopædia Heraldica, 1828). This is apparently based on minor seals used by Portsmouth mayors in the 18th century (Robert East H. Lewis, Extracts from Records in the Possession of the Municipal Corporation of the Borough of Portsmouth and from Other Documents Relating Thereto, 1891, p. 656). The medieval seal showed no such design (Henry Press Wright, The Story of the 'Domus Dei' of Portsmouth: Commonly Called the Royal Garrison Church, 1873, p. 12). The claim connecting the star and crescent design to the Great Seal of Richard I originates in the mid 20th century (Valentine Dyall, Unsolved Mysteries: A Collection of Weird Problems from the Past, 1954, p. 14).
  44. ^ a b c Peter Ziegler (ed.), Die Gemeindewappen des Kantons Zürich (1977), 74–77 19 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Hilal ve yıldız ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.
  • Charles Boutell. "Device of Star (or Sun) and Crescent". In: The Gentleman's Magazine, Volume XXXVI (New Series). London: John Nicols & Son, London, 1851, pp. 514–515.[1]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hilal_ve_yıldız&oldid=35127957" sayfasından alınmıştır