Rusya: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Koordinatlar: 60°K 90°D / 60°K 90°D / 60; 90
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k Danqer0698 tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, 87.93.151.58 tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi.
→‎Coğrafya: iklim eklendi
221. satır: 221. satır:
[[Dosya:Rusyanın yağış ve sıcaklık grafiği.jpg‎|thumbnail|sağ|Rusya'nın sıcaklık ve yağış grafiği]]
[[Dosya:Rusyanın yağış ve sıcaklık grafiği.jpg‎|thumbnail|sağ|Rusya'nın sıcaklık ve yağış grafiği]]
Rusya Federasyonu [[Avrasya]] kıta sahanlığının kuzeyinde bulunur. Arktik (Kuzey Kutup dairesi) ve çevresindeki (sub-[[Arktik]]) bölgelerin büyük bir oranı sınırları içinde olduğundan diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, metrekareye daha düşük kişi yoğunluğuna, ekonomik faaliyet ve coğrafi (fiziki) çeşitlik görülür. Bu bölgelerden daha güneye gelindiğinde coğrafi ve bitki örtüsü çeşitliliği artar. Rusya dünyanın en soğuk ülkelerinden biridir. Diğer iklimlere göre kış aylarında 3 kat fazla soğuk hissedilir.<ref name=enwiki>[http://en.wikipedia.org/wiki/Russia İngilizce Wikipedia Rusya sayfası - 15/08/2006]</ref> Ortalama yıllık sıcaklık −5.5&nbsp;°C (22&nbsp;°F)dir. Karşılaştırma için İzlanda'nın ortalama yıllık sıcaklığı 1.2&nbsp;°C (34&nbsp;°F) ve İsveç'in ortalama yıllık sıcaklığı 4&nbsp;°C (39&nbsp;°F)'dir. Lakin bu karşılaştırma, ülke genelini gösterdiğinden geniş yüzölçümde değişken ve ılıman iklim çeşitliliğine sahip Rusya için yanıltıcıdır.
Rusya Federasyonu [[Avrasya]] kıta sahanlığının kuzeyinde bulunur. Arktik (Kuzey Kutup dairesi) ve çevresindeki (sub-[[Arktik]]) bölgelerin büyük bir oranı sınırları içinde olduğundan diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, metrekareye daha düşük kişi yoğunluğuna, ekonomik faaliyet ve coğrafi (fiziki) çeşitlik görülür. Bu bölgelerden daha güneye gelindiğinde coğrafi ve bitki örtüsü çeşitliliği artar. Rusya dünyanın en soğuk ülkelerinden biridir. Diğer iklimlere göre kış aylarında 3 kat fazla soğuk hissedilir.<ref name=enwiki>[http://en.wikipedia.org/wiki/Russia İngilizce Wikipedia Rusya sayfası - 15/08/2006]</ref> Ortalama yıllık sıcaklık −5.5&nbsp;°C (22&nbsp;°F)dir. Karşılaştırma için İzlanda'nın ortalama yıllık sıcaklığı 1.2&nbsp;°C (34&nbsp;°F) ve İsveç'in ortalama yıllık sıcaklığı 4&nbsp;°C (39&nbsp;°F)'dir. Lakin bu karşılaştırma, ülke genelini gösterdiğinden geniş yüzölçümde değişken ve ılıman iklim çeşitliliğine sahip Rusya için yanıltıcıdır.

=== İklim ===
[[Resim:Zyuratkul National Park (9347005539).jpg|thumb|sol|Kışın bir [[tayga]] ormanı, [[Çelyabinsk Oblastı]]]]
Rusya'nın büyüklüğü ve denizden uzak birçok bölge sonucunda tundra ve uç güneydoğu bölgeleri dışında, [[nemli karasal iklim]] ülkenin her yerinde hakimdir. Güneydeki dağlar, Hint Okyanusu'ndan gelen sıcak hava kütlelerinin girişini engellemekte olup ülkenin batı ve kuzey bölgeleri Arktik ve Atlantik'in etkilerine açıktır.<ref name=congress>{{web kaynağı|başlık=Climate|yayımcı=Library Of Congress|url=http://countrystudies.us/russia/24.htm|erişimtarihi=17 Ocak 2015}}</ref>

Kuzey Avrupa Rusyası ve Sibirya'nın çoğunluğu [[yarı arktik iklim]]e sahiptir. Kuzeydoğu Sibirya'nın iç bölgelerde çok şiddetli kışlar olup (çoğunlukla [[Saha Cumhuriyeti]]'nde olup Kuzey [[Soğuk Kutup|Soğuk Kutbu]] arasında −71.2 °C gibi rekor düşük sıcaklıklar olmaktadır), diğer bölgelerde ise daha ılımandır. Arktik Okyanusu kıyılarında ve [[Rus Arktik Adaları]]'nda ise [[kutup iklimi]] hakimdir.

Karadeniz'in [[Krasnodar Krayı]]'nın sahil kesimi, özellikle [[Soçi]], ılık ve yağışlı kışları ile [[ılıman dönencealtı iklimi]]ne sahiptir. Kış, Doğu Sibirya ve Uzak Doğu'nun birçok bölgelerinde yaz ile karşılaştırıldığında kuru olup ülkenin diğer bölgelerinde mevsim boyunca daha eşit yağışlıdır. Ülkenin çoğu yerinde kış mevsiminde yağışlar genellikle kar şeklinde olmaktadır. Aşağı Volga ve Hazar Denizi kıyısındaki bölge, Güney Sibirya'nın bazı bölgelerinde olduğu gibi [[yarı kurak iklim]]e sahiptir.

Ülke toprakları boyunca neredeyse sadece iki ayrı mevsim olan kış ve yaz vardır. İlkbahar ve sonbahar ayları çok kısa sürmektedir ve yaz ve kış ayları arasındaki sıcaklık farkı oldukça yüksektir.<ref name=congress/> En soğuk ay Ocak (sahil şeridinde ise Şubat) olup en sıcak ay ise genellikle Temmuz ayıdır. Sıcaklık ortalamalarındaki büyük farklar doğaldır. Kışın sıcaklıklar güneyden kuzeye ve batıdan doğuya gidildiğinde soğumaktadır. Yazlar ise Sibirya'da bile oldukça sıcak olabilmektedir.<ref>{{dergi kaynağı|yazar=Drozdov, V.A. ''et al.''|başlık=Ecological and Geographical Characteristics of the Coastal Zone of the Black Sea|dergi=GeoJournal|yıl=1992|doi=10.1007/BF00717701|cilt=27|sayfa=169|konu=2}}</ref> İç kesimler ise en kurak alanlardır.


=== Zaman dilimi ===
=== Zaman dilimi ===

Sayfanın 17.16, 17 Ocak 2015 tarihindeki hâli

Başlığın diğer anlamları için Rusya (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Rusya
Российская Федерация
Rossiyskaya Federatsiya
Rusya Federasyonu
Millî marş
Rusya Federasyonu Ulusal Marşı
Государственный гимн Российской Федерации
Gosudarstvennıy gimn Rossiyskoy Federatsii
Rusya haritadaki konumu
Başkent
ve
Moskova
Resmî dil(ler)Rusça
Tanınan bölgesel dil(ler)Çeşitli bölgelerde 27 bölgesel dil
Etnik gruplar
(2010[2])
%81.0 Rus
%3.7 Tatar
%1.4 Ukraynalı
%1.1 Başkurt
%1.0 Çuvaş
%0.8 Çeçen
%11.0 diğer
Resmî din
Seküler devlet[3]
HükûmetFederal yarı başkanlık sistemli cumhuriyet
Vladimir Putin
• Başbakan
Dmitri Medvedev
• Federasyon Konseyi Başkanı
Valentina Matviyenko
• Devlet Duması Başkanı
Sergey Narışkin
Yasama organıFederal Meclis
Federasyon Konseyi
Devlet Duması
Tarihçe 
862
882
1169
1363
16 Ocak 1547
22 Ekim 1721
6 Kasım 1917
10 Aralık 1922
• Rusya Federasyonu
25 Aralık 1991
• Mevcut Anayasanın kabulü
12 Aralık 1993
Yüzölçümü
• Toplam
17.075.389 km2 (1..)
• Su (%)
%13[4] (bataklıklar dahil)
Nüfus
• 2014 sayımı
143,800,000[5] (9..)
• Yoğunluk
8.4/km2 (217..)
GSYİH (SAGP)2011 tahminî
• Toplam
2.630 trilyon $[6] (6..)
• Kişi başına
18,408 $[6] (58..)
GSYİH (nominal)2014 tahminî
• Toplam
2.092 trilyon $[6] (9..)
• Kişi başına
14,645 $[6] (51..)
Gini (2011)41.7[7]
Hata: Geçersiz Gini değeri · 83..
İGE (2014)artış 0.778[8]
Hata: Geçersiz İGE değeri · 57..
Para birimiRus rublesi (RUB)
Zaman dilimiUTC+3 - +12
Tarih formatıgg.aa.yyyy
Trafik akışısağ
Telefon kodu+7
ISO 3166 kodu[[ISO 3166-2:RU|RU]]
İnternet alan adı.ru, (.su rezerve), (.рф 2009)

Rusya (Şablon:Dil-ru, Rossiya, UFA: Bu ses hakkında[rɐˈsʲijə] (yardım·bilgi)) veya resmî adıyla Rusya Federasyonu (Şablon:Dil-ru, Rossiyskaya Federatsiya, UFA: Bu ses hakkında[rɐˈsʲijskəjə fʲɪdʲɪˈraʦəjə] (yardım·bilgi)), kuzey Avrasya'da bir ülkedir.[9] Yönetim şekli federal yarı başkanlık tipi cumhuriyettir. Kuzeybatıdan güneydoğuya Rusya, Norveç, Finlandiya, Estonya, Letonya, Litvanya ve Polonya (ikisi birden Kaliningrad Oblastı ile), Belarus, Ukrayna, Gürcistan, Azerbaycan, Kazakistan, Çin Halk Cumhuriyeti, Moğolistan ve Kuzey Kore ile komşudur. Deniz sınırı olarak Ohotsk Denizi ile Japonya ve Bering Boğazı ile bir ABD eyaleti olan Alaska ile de komşudur. 17,075,400 km²'lik[10] yüzölçümü ile dünyanın en geniş ülkesidir[11] ve dünya yaşam alanının sekizde birini kapsar. Rusya aynı zamanda 2014 yılı itibarı ile 144 milyon nüfusu[5] ile dünyanın en kalabalık dokuzuncu ülkesidir. Kuzey Asya'nın tamamına ve Doğu Avrupa'nın büyük bir kısmına uzanan Rusya, dokuz zaman dilimine yayılır ve üzerinde çok çeşitli çevre ve yerşekilleri bulunur.

Rusya ekonomisi, GSYİHya göre dünyanın en büyük dokuzuncu ve satın alma gücü paritesi göre altıncı ekonomisidir. Rusya dünyanın en büyük maden ve enerji kaynaklarından birine sahiptir[12] ve dünyanın en büyük petrol ve doğal gaz üreticisidir. Rusya, tanınmış beş nükleer silahlı devletten biridir ve dünyanın en büyük kitle imha silah stoklarına sahiptir.[13] Rusya, büyük güçlerden biri olup Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin daimi üyesi, G8, G20, Avrupa Konseyi, Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği, Şanghay İşbirliği Örgütü, Avrasya Ekonomi Topluluğu, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve Dünya Ticaret Örgütü üyesi ve Bağımsız Devletler Topluluğu'nun önde gelen üyesidir.

Kökenbilim

Ana maddeler: Rus (halk) ve Rus (isim)

Rusya adı Doğu Slavları tarafından çoğunlukla yaşadığı bir Orta Çağ devleti olan Rus devletinden türetilmiştir. Ancak, bu ad daha sonra tarihte daha da belirginleşmiştir ve ülke genellikle sakinleri tarafından "Русская Земля" (Russkaya Zemlya, Rus Ülkesi) adı ile çağrıldı. Bu isimden türeyen diğer devletlerden ayırt edebilmek için, modern tarihte Kiev Rusya'sı denilir. Rus adı, Rus (Русь) devletinin kurucusu olan Vareglerin (muhtemelen İsveç Vikingleri)[14][15] bir grubu olan Rus halkından gelmektedir.

Rus adının eski Latince hali olan Rutenya, çoğunlukla Katolik Avrupa'ya komşu olan Rus bölgesinin batı ve güney bölgelerine denilmişti. Ülkenin şimdiki adı olan Россия (Rossiya), Rus isminin Yunanca hali olan ve aynı zamanda Kiev Rusya'sının Bizans İmparatorluğu tarafından söylenimi olan Ρωσία (Rosia) kelimesinden gelmektedir.[16]

Siyaset

Ana madde: Rusya'da siyaset

Yönetim

Moskova Kremlini, Rusya Devlet Başkanı'nın ikamet yeridir.

Rusya Anayasası’na göre, ülke federal yarı başkanlık sistemli cumhuriyet olup Başkan, devletin başı iken[17]; Başbakan, hükümetin başıdır. Rusya Federasyonu çok partili temsili demokrasi ile yönetilmekte olup, federal hükümet 3 temel erkten oluşur;

  • Yürütme: Devlet Başkanı, yürütmenin başı ve silahlı kuvvetlerin başkomutanıdır. Meclisten çıkan kanunları veto etme hakkına ve bakanlar ve diğer memurları atama yetkisi vardır.
Adaylar Adayların Partileri Oylar %
Vladimir Putin Birleşik Rusya 52.530.712 71,25
Gennadi Züganov Rusya Federasyonu Komünist Partisi 13.243.550 17,96
Vladimir Jirinovski Rus Liberal Demokrat Partisi 6.988.510 9,48
Andrei Bogdanov Rusya Demokratik Partisi 968.344 1,31
Geçersiz Oylar 1.015.533 --
TOPLAM 73.731.116 100,0

Devlet Başkanı, 6 yıllığına seçilir. En yüksek oyu alan ve en fazla iki turlu olarak seçimler yapılır. Devlet Başkanı 35 yaşından genç olamaz ve en az 10 yıl boyunca Rusya Federasyonu'nda ikamet etmiş olmalıdır.[18] Bütün bakanları atama yetkisi Başkan'dadır, fakat Başbakan'dan bakanlar hususunda tavsiye alır. Bakanlar en son Duma'da oylanarak görevlerine başlarlar.[19] 2 Mart 2008'de, Dmitry Medvedev yapılan Başkanlık seçimini kazanarak Devlet Başkanı seçildi. 2000 yılından 2008 yılına kadar başkan olan Vladimir Putin ise, devlet başkanının belli bir süre sınırlandırılması sebebiyle tekrar aday olamamıştır. Putin, Birleşik Rusya lideri olarak Hükümetin başına geçerek Başbakan olmuştur. 2012 yılında ise yeniden başkan seçilmiştir. Rusya'da en etkin siyesi partiler Birleşik Rusya, Komünist Parti, Liberal Demokratik Parti ve Adil Rusya'dır.

Ordu

Ana madde: Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri
Modern Rus uçakları olan Sukhoi Su-35, Sukhoi Su-34 ve Sukhoi PAK FA

Ülkenin silahlı kuvvetleri, Kara Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri ve Hava Kuvvetleri olarak ayrılmıştır. Bununla birlikte Stratejik Füze Kuvvetleri, Uzay Savunma Kuvvetleri, Hava İndirme Birlikleri olmak üzere üç bağımsız kuvvet daha bulunmaktadır. 2006 itibarı ile orduda aktif personel sayısı 1.037 milyondur.[20] 18-27 yaş arasındaki tüm erkek vatandaşların 12 aylık zorunlu askerlik hizmetini yerine getirmesi ile yükümlüdür.[7]

2012 Küresel Barış Endeksi'ne göre, Rusya dünyanın altıncı en az huzurlu ülkesi olup bu konumu büyük ölçüde ülkenin savunma bütçesinin boyutuna ve Kuzey Kafkasya'da devam eden çatışmalara bağlanmıştır.[21] Rusya tarihsel olarak endeksin kurulduğu 2007 yılından beri düşük sırada yer almıştır.[22]

İdari bölümler

Ana madde: Rusya'nın idari bölümleri

Rusya Federasyonu 85 adet federal bölüme (Şablon:Lang-ru) ayrılmaktadır.[23] Bu federal birimlerin hepsi eşit bir biçimde iki delege ile Federasyon Konseyinde temsil edilirler.[24] Federal bölümler sahip oldukları özerklik bakımından farklılık gösterirler.

  • 46 oblast (iller); seçilmiş bir yönetici ile yönetilir ve yerel yasama organları bulunmaktadır.
  • 21 cumhuriyet: otonom bölge kabul edilirler, kendi anayasası, parlamentosu ve başkanı bulunmaktadır. Her cumhuriyet için Rusça'nın yanı sıra bölgesel dil ya da diller de cumhuriyetin resmi dili/dilleri olarak tesis edilebilir.Örneğin Dağıstan'da Rusça dışında 13,Karaçay-Çerkesya'da 4,Kabardey-Balkarya'da 2 resmi dil vardır.
  • 9 kray (bölgeler): esasında oblastlara benzemektedir. Bu bölgeler tarihsel olarak oluşmuşlardır, ilk olarak sınır bölgelerde oluşturulan kraylar, daha sonra otonom oblast ve otonom okrugların yönetim merkezi halinde de oluşturulmuştur..
  • 4 özerk okrug (özerk bölgeler): ilk olarak etnik azınlıklar için kraylar ve oblastlar içerisinde kurulmuşlardır, fakat 1990'da statüleri yükseltilerek, idari bölge statülerine alınmışlardır.
  • 1 özerk oblast (Yahudi Özerk Oblastı): esasen oblast kabul edilen bölge 1990 yılında şu anki bağımsız oblast statüsüne yükseltilmiştir. İlk olarak bir kray'a bağlı olarak kurulan oblast,şimdi bağımsız bir özerk oblast (bölge) olarak doğrudan Rusya Federasyonu devlet yapısı içinde yer almıştır.
  • 3 federal şehir: (Moskova, Sankt Peterburg ve Sivastopol), ayrı bir idari bölüm olan büyük kentlerdir.

Federal bölümler, her biri Devlet Başkanı'nın atadığı yöneticiler tarafından yönetilen dokuz federal bölge (Şablon:Lang-ru) halinde gruplandırılmıştır.[25] Federal bölümlerin aksine federal bölgeler devlet yönetiminin alt bölümü olmayıp doğrudan federal yönetime bağlıdır. Federal bölgelerin yöneticileri, federal bölümler ile federal hükümet arasındaki irtibatı sağlamaktan ve federal bölümlerin federal yasalara uygun hareket etmesinden sorumludur.

Coğrafya

Ana madde: Rusya coğrafyası
Rusya'nın sıcaklık ve yağış grafiği

Rusya Federasyonu Avrasya kıta sahanlığının kuzeyinde bulunur. Arktik (Kuzey Kutup dairesi) ve çevresindeki (sub-Arktik) bölgelerin büyük bir oranı sınırları içinde olduğundan diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, metrekareye daha düşük kişi yoğunluğuna, ekonomik faaliyet ve coğrafi (fiziki) çeşitlik görülür. Bu bölgelerden daha güneye gelindiğinde coğrafi ve bitki örtüsü çeşitliliği artar. Rusya dünyanın en soğuk ülkelerinden biridir. Diğer iklimlere göre kış aylarında 3 kat fazla soğuk hissedilir.[26] Ortalama yıllık sıcaklık −5.5 °C (22 °F)dir. Karşılaştırma için İzlanda'nın ortalama yıllık sıcaklığı 1.2 °C (34 °F) ve İsveç'in ortalama yıllık sıcaklığı 4 °C (39 °F)'dir. Lakin bu karşılaştırma, ülke genelini gösterdiğinden geniş yüzölçümde değişken ve ılıman iklim çeşitliliğine sahip Rusya için yanıltıcıdır.

İklim

Kışın bir tayga ormanı, Çelyabinsk Oblastı

Rusya'nın büyüklüğü ve denizden uzak birçok bölge sonucunda tundra ve uç güneydoğu bölgeleri dışında, nemli karasal iklim ülkenin her yerinde hakimdir. Güneydeki dağlar, Hint Okyanusu'ndan gelen sıcak hava kütlelerinin girişini engellemekte olup ülkenin batı ve kuzey bölgeleri Arktik ve Atlantik'in etkilerine açıktır.[27]

Kuzey Avrupa Rusyası ve Sibirya'nın çoğunluğu yarı arktik iklime sahiptir. Kuzeydoğu Sibirya'nın iç bölgelerde çok şiddetli kışlar olup (çoğunlukla Saha Cumhuriyeti'nde olup Kuzey Soğuk Kutbu arasında −71.2 °C gibi rekor düşük sıcaklıklar olmaktadır), diğer bölgelerde ise daha ılımandır. Arktik Okyanusu kıyılarında ve Rus Arktik Adaları'nda ise kutup iklimi hakimdir.

Karadeniz'in Krasnodar Krayı'nın sahil kesimi, özellikle Soçi, ılık ve yağışlı kışları ile ılıman dönencealtı iklimine sahiptir. Kış, Doğu Sibirya ve Uzak Doğu'nun birçok bölgelerinde yaz ile karşılaştırıldığında kuru olup ülkenin diğer bölgelerinde mevsim boyunca daha eşit yağışlıdır. Ülkenin çoğu yerinde kış mevsiminde yağışlar genellikle kar şeklinde olmaktadır. Aşağı Volga ve Hazar Denizi kıyısındaki bölge, Güney Sibirya'nın bazı bölgelerinde olduğu gibi yarı kurak iklime sahiptir.

Ülke toprakları boyunca neredeyse sadece iki ayrı mevsim olan kış ve yaz vardır. İlkbahar ve sonbahar ayları çok kısa sürmektedir ve yaz ve kış ayları arasındaki sıcaklık farkı oldukça yüksektir.[27] En soğuk ay Ocak (sahil şeridinde ise Şubat) olup en sıcak ay ise genellikle Temmuz ayıdır. Sıcaklık ortalamalarındaki büyük farklar doğaldır. Kışın sıcaklıklar güneyden kuzeye ve batıdan doğuya gidildiğinde soğumaktadır. Yazlar ise Sibirya'da bile oldukça sıcak olabilmektedir.[28] İç kesimler ise en kurak alanlardır.

Zaman dilimi

Rusya Federasyonu toprakları 11 zaman dilimi boyunca uzanır. Bu kadar farklı zaman dilimine yayılabilmiş tek ülkedir. Bunun nedeni diğer ülkelere göre toprak yüzölçümünün fazla olmasıdır. Rusya, dünyanın yüz ölçümü bakımından en geniş ülkesidir. Bu yüzden zaman dilimleri uzantısı 11 dilimdir.

Biyoçeşitlilik

Ana maddeler: Rusya faunası ve Rusya florası
Boz ayı, Rusya'nın önemli simgelerinden biridir.

Kuzeyden güneye Rusya Ovası olarakta bilinen Doğu Avrupa Ovası, Arktik tundralar, iğne yapraklı ormanlar (tayga), yaprak döken ormanlar, otlaklar (step) ve yarı-çöller (Hazar Denizi saçakları) ile kaplanmış olup iklim değişiklikleri bitki örtüsününde değişiklikler yaşanabilmektedir. Sibirya'da da benzer bir durum söz konusudur, ancak daha çok tayga bulunmaktadır. Rusya dünyanın en büyük orman rezervlerine sahip olup, "Avrupa'nın akciğeri" olarak bilinir[29] ve karbondioksit emme miktarı Amazon ormanları'ndan sonra ikincidir.

Rusya'da 266 memeli ve 780 kuş türü bulunmaktadır. 1997 itibariyle Rusya Federasyonu Kırmızı Veri Kitabı'na toplam 415 hayvan türü dahil edilmiştir[30] ve şu anda korunmaktadırlar.

Ekonomi

Ana madde: Rusya ekonomisi
Moskova Dünya Ticaret Merkezi
SSCB'nin dağılmasından bu yana Rusya ekonomisi

Rusya özellikle petrol ve doğal gaz gibi muazzam doğal kaynaklara sahip bir piyasa ekonomisine sahiptir. Rusya GSYİH (nominal) bakımından dünyanın 9. ve satınalma gücü paritesi bakımından ise dünyanın 6. büyük ekonomisidir. 21. yüzyılın başından bu yana, yüksek iç tüketim ve daha fazla siyasi istikrar Rusya'da ekonomik büyümeyi desteklemektedir. Reel kişi başına düşen GSYİH (SAGP) (mevcut uluslararası $), 2010'da 19,840 olmuştur.[31] Büyüme öncelikle petrol veya mineral çıkarma ve ihracatı yerine iç piyasa için mal ve hizmet dışı ticareti ile sağlandı.[7] Rusya'da ortalama aylık nominal maaş 2000 yılında 80$ kadar iken, 2013 başlarında 640$ olmuştur.[32] 2010 yılı itibarı ile Rusya'da halkın yaklaşık %12.7'si ulusal yoksulluk sınırının altında yaşamakta olup[33] ile 1998 yılında Sovyet sonrası çöküşün en kötü noktada olduğu %40'tan önemli ölçüde aşağı çekilmiştir.[31]Rusya'da 1999 yılında %12.4 olan işsizlik 2007'de %6'ya düştü.[34] 2000'de sadece 8 milyon olan orta sınıf 2013'te 108 milyona yükselmiştir.[35][36]

Rusya'nın ihracatının %80'nden fazlasını petrol, doğal gaz, metaller ve keresteler oluşturmaktadır.[7] 2003 yılından bu yana, iç pazarın önemli ölçüde güçlenmesiyle doğal kaynakların ihracatının ekonomik önemi azalmaktadır. Petrol ihracatından elde edilen kazanç 1999'da 12 milyar $ olan yabancı rezervi, 1 Ağustos 2008'de 597.3 milyara çıkarak Rusya'yı dünyanın üçüncü büyük döviz rezervi haline getirdi.[37]

Demografi

Ana madde: Rusya demografisi
Rusya 2012 nüfus artış haritası

2002 sayımına göre Rusya nüfusunun %79,8'ini federasyonun esas unsuru olan Ruslar oluşturmaktadır. Rus nüfusunun dışında çok sayıda etnik grup da mevcuttur. Rusya sınırları içerisinde 160 farklı etnik grubu olduğu tahmin edilmektedir.[38] Rusya nüfusu her ne kadar diğer ülkelerle karşılaştırıldığında yüksek olsa da; km2'ye düşen insan sayısı, ülkenin kapladığı alan sebebiyle çok azdır. Rusya nüfusunun ağırlıklı olarak yaşadığı bölge, coğrafi olarak Avrupa toprakları olarak kabul edilen Ural Dağlarının batısında ve Kuzeybatı Sibirya'da yaşamaktadır. Ülke nüfusunun %73' ü şehirlerde yaşarken, %27'si kırsal alanlarda yaşamaktadır.[39] Rusya nüfus bakımından dünyanın en kalabalık sekizinci ülkesi konumundadır.

Ülke nüfusu, Sovyetler'in yıkılmasından sonra düşüşe geçmiş olsa da, 2010 sayımına göre 141.927.297 'dır. 1991 yılında Rusya nüfusu tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 148.689.000'a ulaşmıştı[40], fakat 90'lar boyunca süren göçmenlik, ölüm oranın çok hızlı yükselmesi sebepleri ile ülke nüfusu 20 yıllık sürede azalmıştır.[41]

1950 ile 2013 arasında Rusya'nın nüfusu

Ülkede 2009 yılında, son 15 yıl içinde ilk kez 10.500 kişilik bir nüfus artışı sağlanmıştır.[41] Söz konusu artış, 279.906 kişinin Rusya'ya göçmesi ile oluşmuştur ki bu sayının %93 Eski Sovyet ülkelerinden olmuştur.[41] Rus halkının göçü ise 2000 yılında 359.000 iken 2009 yılıdna 32.000 inmiştir.[41] Şu anda 116 milyon Rus ülke sınırlarında yaşarken, ülke dışında, özellikle eski sovyet ülkelerinde 20 milyon civarında rus yaşadığı tahmin edilmektedir.[38]

Rusya'da doğum oranı, Avrupa ülkelerinin ortalamalarında yüksektir. Rusya doğum oranı 2008'de her bin kişide 12.4 doğum olurken[41], Avrupa Birliği ortalaması ise her bin kişide 9.90'dur[42]. Ölüm oranı ise Avrupa Birliği ile kıyaslandığında çok yüksek kalmaktadır. Avrupa Birliği ortalama ölüm oranı binde 10,28 iken[43], Rusya'da 2009 rakamlarına göre ölüm oranı binde 14,2'ye ulaşmıştır[41]. Hükümet bu durumu engellemek için 2007 yılında, aylık çocuk yardımını ikiye çıkararak 55 Dolar yapmış, tek seferlik ödemeyi ise ikinci çocuktan sonra çocuk başına 9.200 Dolara yükseltmiştir.[44] Bu uygulamalar sonrası Rusya, şu anda Sovyetler sonrası en yüksek doğum oranına ulaşmıştır.

Etnik gruplar

Ana madde: Rusya'daki etnik gruplar

60 farklı etnik grubun yaşadığı Rusya Federasyonu'nda başlıca etnik gruplar şunlardır; 115,9 milyon Rus, 6,1 milyon Tatar, 2,9 milyon Ukraynalı, 1 milyon 360 bin Çeçen, 1 milyon 130 bin Ermeni, 444 bin Yakut, 300 bin Karaçay ve Balkar, 843 bin Mordvin, 808 bin Beyaz Rus,622 bin Azeri, 515 bin Oset, 172 bin Moldovalı, 96 bin Ahıska Türkü, 637 bin Udmurt, 604 bin Çirmişler, 233 bin Komi, 125 bin Komi-Permyak, 93 bin Karelyalı, 445 bin Buryat, 174 bin Kalmık, 41,3 bin Nenets, 35,5 bin Evenk, 16 bin Çukçe, 29 bin Hantı, 11,4 bin Mansi, 230 bin Yahudi, 597 bin Alman, 1 milyon 637 bin Çuvaş, 1 milyon 637 bin Başkurt, 422 bin Kumuk, 314 bin Tuva[45], 90 bin Nogay, 76 bin Hakas, 67 bin Altay,7 bin Dolgan gibi toplulukları vardır. Kafkas halkları sayıları da şöyledir: 814 bin Avar, 580 bin Kabardey, 510 bin Dargi, 413 bin İnguş, 411,5 bin Lezgi, 198 bin Gürcü, 156,5 bin Lak, 131,8 bin Tabasaran, 140,5 bin Adige, 38 bin Abaza vb (Ethnic groups in Russia,Wikipedia)[kaynak belirtilmeli]. Dünyada en fazla,182 etnik grubun yaşadığı ülkedir (Dünya Ansiklopedisi; ayrıca Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev'in açıklaması).[kaynak belirtilmeli]

Rossiyane (Россияне), milliyetine (etnik) bakılmaksızın Rusya vatandaşları için kullanılan bir kelimedir. Çoğu dilde bu kelime genellikle Rus olarak tercüme edilir.

Dil

Ana maddeler: Rusya'daki diller ve Rusça
Rusça'nın konuşulduğu ülkeler ve bölgeler.

Rusya'da 160 etnik grup tarafından 100'den fazla dil ve lehçe konuşulmaktadır.[9] 2002 nüfus sayımına göre Rusça 142,6 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. İkinci en çok konuşulan dil 5,3 milyonla Tatarca ve üçüncü en çok konuşulan dil 1,8 milyonla Ukraynaca'dır.[46] Rusça ülkenin tek resmi dilidir, ancak cumhuriyetler veya diğer özerk bölgelerde Rusça ile birlikte diğer dil veya dillerde resmidir.[47]

Rusça geniş dağılıma rağmen Rusya genelinde homojendir. Coğrafi olarak Avrasya'nın en yaygın dilidir ve en çok konuşulan Slav dilidir.[48] Rusça, Hint-Avrupa dil ailesi'nin Slav dilleri koluna aittir ve Belarusça ve Ukraynaca (bazende Rusince) ile birlikte en önemli üç Doğu Slav dilinden biridir. Eski Doğu Slavcası'na ilişkin yazılı örnekler 10. yüzyıldan tasdiklenmiştir.[49] Günümüzde, dünyadaki bilimsel yayınların dörtte birinden fazlası Rusça yayımlanmaktadır.[50] 20. yüzyılda politik açıdan önemli bir dil olan Rusça, Birleşmiş Milletler'in altı resmi dilinden biridir.[51] Rusça, 33 harflik Kiril alfabesi ile yazılır.

Yerleşim

Ana maddeler: Rusya'daki şehirler listesi ve Nüfuslarına göre Rusya'daki şehir ve kasabaların listesi

141 milyonluk Rusya nüfusunun %73'ünü kentlerde yaşayanlar, %27'sini ise kırsal kesimde yaşayanlar oluşturmaktadır. Günümüzde Rusya, Moskova (alfa) ve Sankt Petersburg (gamma) olmak üzere iki dünya şehrine sahiptir.

Rusya büyük şehir ve merkezleri
Rosstat (2014-15)[52][53]
Sıra Şehir ismi Federal Yapı Nüfus Sıra Şehir ismi Federal Yapı Nüfus
Moskova
Moskova

Sankt Peterburg
Sankt Peterburg

1 Moskova Moskova 12,100,000 11 Ufa Başkurdistan 1,090,000 Novosibirsk
Novosibirsk

Yekaterinburg
Yekaterinburg

2 Sankt Peterburg Sankt Peterburg 5,190,000 12 Krasnoyarsk Krasnoyarsk Krayı 1,050,000
3 Novosibirsk Novosibirsk Oblastı 1,560,000 13 Perm Perm Krai 1,030,000
4 Yekaterinburg Sverdlovsk Oblastı 1,420,000 14 Voronej Voronej Oblastı 1,000,496
5 Nijni Novgorod Nijni Novgorod Oblastı 1,250,000 15 Volgograd Volgograd Oblastı 1,000,000
6 Kazan, Tataristan Tataristan 1,200,000 16 Saratov Saratov Oblastı 840,000
7 Çelyabinsk Çelyabinsk Oblastı 1,180,000 17 Krasnodar Krasnodar Krayı 800,000
8 Samara Samara Oblastı 1,170,000 18 Tolyatti Samara Oblastı 710,000
9 Omsk Omsk Oblast 1,170,000 19 İjevsk Udmurtya 640,000
10 Rostov-na-Donu Rostov Oblastı 1,100,000 20 Ulyanovsk Ulyanovsk Oblastı 615,000

Din

Ana madde: Rusya'da din
Kazan'da Bütün Dinler Tapınağı, dini mimariyi çeşitli şekillerde bir araya getirmektedir.

Hıristiyanlık, İslam, Budizm ve Yahudilik Rusya'nın geleneksel dinleri olup tümü Rusya'nın tarihsel mirasının bir parçasıdır.[54] Rus Ortodoks Kilisesi devrimden önce Rusya'nın devlet dini olup ülkenin en büyük dini kurumudur. Rusya'da bir araştırma merkezinin yaptığı kamuoyu araştırmaları göre katılımcıların %63'ü kendisini Ortodoks olarak tanımlarken, %6'sı kendini Müslüman ve %1'i ise kendini Budist, Katolik, Protestan ve Yahudi olarak tanımlamıştır. %12'si ise herhangi bir dine inanmamasına karşın Tanrı'ya inandıklarını ve %16'sı ise kendisini dinsiz olarak tanımlamıştır.[55] Paskalya, Rusya'da en popüler dini bayram olup çok sayıda dine inanmayanlar ve Hıristiyan olmayanlarda dahil olmak üzere tüm Rus vatandaşlarının %90'ından fazlası tarafından kutlanmaktadır. Bir kaynağa göre, Rus nüfusunun dörtte üçünden fazlası paskalyayı geleneksel paskalya kekleri, boyalı yumurta ve pasha yaparak kutlamaktadır.[56] Kiev Knezliği'nin 10. yüzyılda Hıristiyanlaştırılmasından bu yana Ortodoksluk ülkedeki egemen dini olup yaklaşık 100 milyon vatandaşların kendilerini Rus Ortodoks Hıristiyanı olarak tanımlamaktadır.[57] Kayıtlı kiliselerin %95'i Rus Ortodoks Kilisesi'nin himayesinde olmakla birlikte bazı küçük Ortodoks Kiliseleri'de bulunmaktadır.[58] Ancak Ortodoks inancına mensup kişilerin büyük bir bölümü düzenli olarak kiliseye gitmemektedirler. Ayrıca Katolikler, Ermeni Gregoryan ve çeşitli Protestan kiliseleri gibi küçük Hıristiyan mezhepleri de mevcuttur.

Rusya'da Müslümanların sayısı yerel kaynaklar tarafından 7-9 milyon, Batı ve İslam kaynaklarına göre 15-20 milyon olarak tahmin edilmektedir.[59][60] Rusya'da Eski SSCB devletlerinden yaklaşık 3 ila 4 milyon geçici Müslüman göçmenler vardır.[61] Müslüman nüfusun çoğu Kuzey Kafkasya ve İdil-Ural bölgelerinin yanı sıra Moskova, Sankt Petersburg ve Batı Sibirya'da yaşamaktadır.[62] Rusya aynı zamanda İslam İşbirliği Teşkilatı'nda gözlemci üye statüsündedir.

Budizm geleneksel olarak Rusya Federasyonu'nun üç bölgesinde yaygındır: Buryatya, Tuva ve Kalmıkya. Bazı Sibirya sakinleri ve Uzak Doğu bölgelerinde, özellikle Saha Cumhuriyeti ve Çukotka'da, büyük dinlerle birlikte practice Şamanist, Panteist, ve Pagan ayinleride uygulanmaktadır.[9] Dinlere mensup olma çoğunlukla etnik gruplara göre bölünmektedir. Örneğin Slavların ezici çoğunluğu Ortodoks Hıristiyan, Türkler çoğunlukla Müslüman ve Moğollar ise genel olarak Budisttir.[63] Yahudilik ise Yahudi Özerk Oblastı'nda yaygındır.

Çeşitli raporlara göre nüfusun %16-48 arasının dinsiz olduğunu ortaya koymaktadır.[64]

Eğitim

Ana madde: Rusya'da eğitim
Moskova Devlet Üniversitesi

Rusya, anayasal olarak tüm vatandaşlara parasız eğitim sunmaktadır.[65] Ancak sübvansiyonlu yükseköğretime giriş son derece rekabetçidir.[66] Eğitimde bilim ve teknolojiye verilen büyük önem sonucunda, genellikle tıp, matematik, bilim ve uzay araştırmaları yüksek bir düzeydedir.[67]

1990 yılından bu yana okul eğitimi 11 yıldır. Devlete ait ortaöğretim okullarında eğitim parasızdır. Üniversite düzeyinde eğitim ise bazı istisnalar dışında ücretsizdir.[68]

2004 yılında eğitim bütçesi GSYİH'nın %3.6 veya konsolide devlet bütçesinin %13'ü olarak gerçekleşmiştir.[69] Hükümet, her devlet kurumu için kurulmuş bir kota veya öğrenci sayısı içindeki öğrenim ücretini ödemek için fon ayırır. Yükseköğretim kurumlarında, öğrencilere küçük bir burs ödenir ve ücretsiz barınma sağlanır.[70]

En eski ve en büyük Rus üniversiteleri, Moskova Devlet Üniversitesi ve Sankt Petersburg Devlet Üniversitesi'dir. 2000'li yıllarda, Rusya'nın bölgelerde yüksek öğrenim ve karşılaştırılabilir ölçekte araştırma kurumları yaratmak amacıyla, hükümet çoğunlukla mevcut büyük bölgesel üniversiteler ve araştırma enstitüleri birleştirilmesi ve özel fon sağlayarak federal üniversiteler kurma programını başlattı. Bu yeni kurumlar Güney Federal Üniversitesi, Sibirya Federal Üniversitesi, Kazan Volga Federal Üniversitesi, Kuzey-Doğu Federal Üniversitesi ve Uzak Doğu Federal Üniversitesi'dir.

Sağlık

Ana madde: Rusya'da sağlık hizmetleri
Uzaktan tren istasyonlarında sağlık hizmeti sağlamak için kullanılan bir mobil klinik

Rusya Anayasası'nda ücretsiz evrensel sağlık hizmetleri tüm ülke vatandaşları için güvence altına alınmıştır.[71] Ancak ücretsiz sağlık hizmeti, uygulamada zorunlu kayıt nedeniyle bazen sınırlı olabilmektedir.[72] Rusya'da kişi başına neredeyse dünyanın diğer tüm ülkelerinden daha fazla doktor, hastane ve sağlık çalışanları bulunmakta iken,[73] Sovyetler Birliği'nin dağılmasından bu yana Rus nüfusun sağlık, sosyal, ekonomik ve yaşam tarzı değişiklikleri sonucunda önemli ölçüde azalmış olup ortalama yaşam beklentisi 2006-09 arasındaki erkeklerde 1.4 yıl ve bayanlarda 2.4 yıl artış olması ile eğilim son yıllarda tersine dönmüştür.[41]

2009 yılı itibariyle, Rusya'da beklenen yaşam süresi erkeklerde 62.77 yıl ve bayanlarda 74.67 yıldır.[74] Erkeklerdeki düşük yaşam beklentisinin nispeten en büyük nedeni çalışma çağındaki erkeklerde yüksek ölüm oranıdır. Ölümlerin çoğunluğu alkol zehirlenmesi, sigara, trafik kazaları, şiddet suçu gibi önlenebilir nedenlerden meydana gelmektedir.[41] Beklenen yaşam süresindeki büyük bir cinsiyet farkı ve II. Dünya Savaşı'nda verilen büyük kayıpların kalıcı etkisi sonucunda cinsiyet dengesizliği günümüzdede devam etmektedir ve her kadın için 0,859 erkek düşmektedir.[7]

Kaynakça

  1. ^ Taylor, Adam. "Crimea has joined the ranks of the world's 'gray areas.' Here are the others on that list". The Washington Post. Erişim tarihi: 27 Mart 2014. 
  2. ^ http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/result-december-2011.ppt
  3. ^ Rusya Federasyonu Anayasası'nın 14. maddesi
  4. ^ "The Russian federation: general characteristics". Federal Devlet İstatistik Servisi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2014. 
  5. ^ a b http://www.gks.ru/bgd/free/B14_00/IssWWW.exe/Stg//%3Cextid%3E/%3Cstoragepath%3E::%7Cdk06/8-0.doc
  6. ^ a b c d "Russia". IMF. Erişim tarihi: 3 Ekim 2014. 
  7. ^ a b c d e "Distribution of family income – Gini index". The World Factbook. CIA. Erişim tarihi: 3 Ekim 2014. 
  8. ^ "2014 Human Development Report Summary" (PDF). UNDP. 2014. ss. 21–25. Erişim tarihi: 3 Ekim 2014. 
  9. ^ a b c "Russia". Encyclopædia Britannica. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  10. ^ "Rusya Federasyonu'nun Türkiye Büyükelçiliği resmi sitesi". 
  11. ^ "Rusyaofisi.com internet sitesi". 
  12. ^ "Commission of the Russian Federation for UNESCO: Panorama of Russia". Unesco.ru. Erişim tarihi: 27 Aralık 2014. 
  13. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; fas isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  14. ^ "Online Etymology Dictionary". Etymonline.com. Erişim tarihi: 27 Aralık 2014. 
  15. ^ "Rus – definition of Rus by the Free Online Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia". Thefreedictionary.com. Erişim tarihi: 27 Aralık 2014. 
  16. ^ Milner-Gulland, R. R. (1997). The Russians: The People of Europe. Blackwell Publishing. ss. 1–4. ISBN 0-631-21849-1. 
  17. ^ "Rusya Federasyonu Anayasası". (80. Madde, §1). Erişim tarihi: 26 Aralık 2014. 
  18. ^ Rusya Federasyonu Anayasası Madde 81
  19. ^ Rusya Federasyonu Anayasası/ Başkan Yetkileri
  20. ^ "Overview of the major Asian Powers" (PDF). International Institute for Strategic Studies. s. 31. Erişim tarihi: 26 Aralık 2014. 
  21. ^ "İki ülkede de "huzur" zor..." Turkrus.com. Erişim tarihi: 26 Aralık 2014. 
  22. ^ Jonathan, Earle (14 Haziram 2012). "Report: Russia Less Peaceful Than North Korea". The Moscow Times. Erişim tarihi: 26 Aralık 2014.  Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
  23. ^ "The Constitution of the Russian Federation". (Article 65, para. 1) In 1993, when the Constitution was adopted, there were 89 subjects listed. Some of them were later merged. Erişim tarihi: 4 Ekim 2014. 
  24. ^ "The Constitution of the Russian Federation". (Article 95, para.2). Erişim tarihi: 4 Ekim 2014. 
  25. ^ "Общероссийский классификатор экономических регионов" (ОК 024–95) введённый 1 января 1997 г., в ред. Изменения № 05/2001. Секция I. Федеральные округа (Russian Classificaton of Economic Regions (OK 024–95) of January 1, 1997 as amended by the Amendments #1/1998 through #5/2001. Section I. Federal Districts)
  26. ^ İngilizce Wikipedia Rusya sayfası - 15/08/2006
  27. ^ a b "Climate". Library Of Congress. Erişim tarihi: 17 Ocak 2015. 
  28. ^ Drozdov, V.A.; ve diğerleri. (1992). "Ecological and Geographical Characteristics of the Coastal Zone of the Black Sea". GeoJournal. Cilt 27. s. 169. doi:10.1007/BF00717701.  Birden fazla |konu= ve |yazar= kullanıldı (yardım)
  29. ^ Walsh, NP (19 Eylül 2003). "It's Europe's lungs and home to many rare species. But to Russia it's £100bn of wood". London: Guardian (UK). Erişim tarihi: 15 Ekim 2014. 
  30. ^ I.A. Merzliakova (1 Kasım 1997). "List of animals of the Red Data Book of Russian Federation". Enrin.grida.no. Erişim tarihi: 15 Ekim 2014. 
  31. ^ a b Dünya Bankası. "World Development Indicators". World Bank. Erişim tarihi: 4 Ekim 2014. 
  32. ^ "Russians weigh an enigma with Putin's protégé". MSNBC. Erişim tarihi: 4 Ekim 2014. 
  33. ^ "Russia Is Getting Wealthier". The Moscow Times. 21 Ekim 2010. 
  34. ^ "Russia's unemployment rate down 10% in 2007 – report". RIA Novosti. Erişim tarihi: 4 Ekim 2014. 
  35. ^ "Russia: How Long Can The Fun Last?". BusinessWeek. Erişim tarihi: 4 Ekim 2014. 
  36. ^ "A rising middle class will fuel growth in Russia". Nielsen. Erişim tarihi: 4 Ekim 2014. 
  37. ^ "International Reserves of the Russian Federation in 2008". The Central Bank of the Russian Federation. Erişim tarihi: 4 Ekim 2014. 
  38. ^ a b Rusyada Etnik grouplar 2002
  39. ^ 'Rosstat' istatistikleri
  40. ^ Sovyetler Sonrası Rusya Nüfusu
  41. ^ a b c d e f g h Rostat Ekim 2010
  42. ^ [1]
  43. ^ Cia ölüm oranları
  44. ^ Federal Araştırma Bölümü 27 Aralık 2007
  45. ^ Tuva nüfusu resmi istatistikleri http://gov.tuva.ru/page.aspx?id=18
  46. ^ "Russian Census of 2002". 4.3. Population by nationalities and knowledge of Russian; 4.4. Spreading of knowledge of languages (except Russian). Federal Devlet İstatistik Servisi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  47. ^ "The Constitution of the Russian Federation". (Article 68, para. 2). Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  48. ^ "Russian". University of Toronto. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  49. ^ Microsoft® Encarta® Online Encyclopedia 2007. "Russian language". Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  50. ^ "Russian language course". Russian Language Centre — Official Website, Moscow State University. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  51. ^ http://www.un.org/Depts/DGACM/faq_languages.htm
  52. ^ 1 milyondan fazla nüfusa sahip şehirler Rosstat
  53. ^ Nüfusu 500,000 ile 1 milyon arasında olan şehirler Rosstat
  54. ^ Bell, I (2002). "Eastern Europe, Russia and Central Asia". ISBN 978-1-85743-137-7. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  55. ^ "Опубликована подробная сравнительная статистика религиозности в России и Польше" (Rusça). Religare.ru. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014.  Bilinmeyen parametre |yapımcı= görmezden gelindi (yardım)
  56. ^ "Interfax-Religion". Interfax-Religion. Erişim tarihi: 2 Kasım 2014. 
  57. ^ "Russia". Erişim tarihi: 2008-04-08. 
  58. ^ "Сведения о религиозных организациях, зарегистрированных в Российской Федерации" (Rusça). Religare.ru. 19 Aralık 2006. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  59. ^ "Fact Box: Muslims In Russia". Radio Free Europe. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  60. ^ "20Mln Muslims in Russia and mass conversion of ethnic Russians are myths—expert". Interfax. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  61. ^ "Russia's Islamic rebirth adds tension". Financial Times. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  62. ^ Mainville, M (19 Kasım 2006). "Russia has a Muslim dilemma". San Francisco Chronicle. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  63. ^ "Russia::Religion". Encyclopædia Britannica Online. 2007. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  64. ^ Zuckerman, Phil (2005). Atheism: Contemporary Rates and Patterns, chapter in The Cambridge Companion to Atheism, ed. by Michael Martin. Cambridge University Press. 
  65. ^ David Johnson, ed., Politics, Modernisation and Educational Reform in Russia: From Past to Present (2010)
  66. ^ Smolentseva, A. "Bridging the Gap Between Higher and Secondary Education in Russia". Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  67. ^ "Background Note: Russia". U.S. Department of State. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  68. ^ "Higher Education Institutions". Rosstat. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  69. ^ "Education for All by 2015: will we make it? EFA global monitoring report, 2008" (PDF). Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  70. ^ "Higher education structure". State University Higher School of Economics. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  71. ^ "The Constitution of the Russian Federation". (Article 41). Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  72. ^ "Russian ombudsman about propiska restrictions in modern Russia". Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  73. ^ "Healthcare in Russia — Don't Play Russian Roulette". justlanded.com. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014. 
  74. ^ Russian life expectancy figures Rosstat. Retrieved 21 August 2010

Dış bağlantılar

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Rusya
hakkında daha fazla bilgi edinin
Vikisözlük'te ara Vikisözlük'te tanımlar
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikihaber'de ara Vikihaber'de haberler
Vikiversite'de ara Vikiversite'de eğitim kaynakları

Şablon:Portal

Yönetim
Diğer
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Rusya&oldid=15021595" sayfasından alınmıştır