İçeriğe atla

Hatay

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için Hatay (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Hatay
Büyükşehir statüsünde il
Şehrin genel görünümü
Sloganlar:
Ben, Sen Yok, Biz Varız!
Hatay ili siyasi haritası
Hatay ili siyasi haritası
Ülke Türkiye
BölgeAkdeniz Bölgesi
Alt idari birimler
İdare
 • ValiMustafa Masatlı
 • Büyükşehir Belediye BaşkanıMehmet Öntürk (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam5.600 km²
Rakım67 m
Nüfus
 (2023)
 • Toplam1.544.640[1]
 • Yoğunluk296/km²
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Alan kodu(+90) 326
Plaka kodu31

Hatay, Türkiye'nin en güneyinde yer alıp Akdeniz Bölgesi'nde, Akdeniz'in doğu ucunda kıyıları olan bir ilidir. Hatay ilinin merkezi Antakya'dır.

Hatay ili, 2023 yılında 1.544.640 kişiden oluşan bir nüfusa sahip.[1] Akdeniz'in doğu şeridinde 35° 52' - 37° 4' kuzey enlemleri ile 35° 40' - 36° 35' boylamları arasında yer alan Hatay'ın doğusunda ve güneyinde Suriye, batısında Akdeniz, kuzeybatısında Adana, kuzeyinde Osmaniye ve kuzeydoğusunda Gaziantep bulunur.

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatay, 1930'larda ortaya atılmış bir yer adıdır. Osmanlı döneminde bugünkü Hatay'ın kapsadığı topraklar İskenderun ve / veya Antakya olarak adlandırılıyordu. Nitekim Osmanlı döneminde bu bölge Halep Eyaleti'ne bağlı bir sancak idi.[2] Fransa ile Suriye arasında Eylül 1936'da imzalanan anlaşmada da "Sandjak d’Alexandretta" (İskenderun sancağı) veya "Liwaa el İskenderuna" (İskenderun livası) geçer. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarında İskenderun ve Antakya Türkiye'nin sınırları dışında kalıyordu (bkz. Hatay Sorunu). Bu iki bölgenin kaderinin belirleneceği sırada TBMM'de Siirt mebusu olarak bulunan İsmail Müştak Mayakon, 10 Ekim 1936'da Cumhuriyet gazetesinde yayınlanan “Tarihten Bir Yaprak” adlı makalesinde, Çin'in kuzeyinden gelen ve "Hatay Türkleri" olarak anılan Türklerin daha sonra buraya yerleştiğini, bundan dolayı da bu yörenin Hatay olarak adlandırılması gerektiğini yazmıştır.[3] Bu yazının ardından önce Türk basınında Hatay adı kullanılmış, daha sonra Türkiye'ye katılan bu bölgeye resmen Hatay adı verilmişti.[4] Nitekim 1940 genel nüfus sayımında bölge "Hatay vilayeti" olarak yer almıştır.[5] Hatay adının Hitit prensliklerinin kurduğu Hattena Krallığı'ndan geldiği ve yöreye bu adı 1936'da Atatürk'ün verdiği de ileri sürülmüştür.[6] Konuya dair ikinci makale aynı yazar tarafından 22 Ekim günü "Hata-Hatay" başlığıyla yayınlanır.[7]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Çağ

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hatay ilindeki Aziz Petrus Kilisesi.

Hatay Türkiye'nin en önemli eski yerleşim yerlerinden biridir. Yapılan arkeolojik araştırmalarda milattan önce 100.000 ile 40.000 yılları arasına tarihlenen bulgulara ulaşılmıştır.

İl toprakları ilk Tunç Çağı'ndan itibaren Akad İmparatorluğu ve M.Ö. 1800-1600 yılları arasında Amoriler Yamhad Krallığına bağlı bir beyliğin sınırları içerisinde yer almıştır.

M.Ö. 17. yüzyıl sonlarında Hititlerin ve M.Ö. 1490 yıllarında Mısır'ın egemenliğine girmiştir. Daha sonra Mitanni Krallığı'nın parçasıydı. Ardından bölge modern Hatay eyaletine adını veren Hititler ve Geç Hititler halkları tarafından yönetildi. Palistin'in Neo-Hitit krallığı da burada bulunuyordu.

Bölge Asurlular'ın (Urartular tarafından kısa süreli işgali hariç) ve daha sonra Yeni Babilliler ve Persler'in hakimiyetine girdi.

Bölge, Suriye Tetrapolisi (Antioch, Seleucia Pieria, Apamea) ve Laodikya adlı dört Yunan kentine ev sahipliği yapan Helenistik Seleukos İmparatorluğu'nun merkeziydi.

Eyaletteki ünlü arkeolojik alanlar arasında Aççana Höyük, Tell Tayinat, Tell el Cüdeyde Höyük ve Antakya bulunmaktadır.

MÖ 300 yılında Antakya kurulmuş ve kent hızla gelişmiştir.

Kent M.Ö. 64 yılında Roma İmparatorluğu'na katılmış ve İmparatorluğun Suriye eyaletinin başkenti olmuştur. MÖ 64'ten itibaren Antakya şehri Roma İmparatorluğu'nun önemli bir bölgesel merkezi oldu.

Ortaçağ dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölge 638'de Râşidîn Halifeliği tarafından fethedildi ve daha sonra Emevi ve Abbâsî Arap hanedanlarının kontrolü altına girdi.

877'de Tolunoğulları'nın fethettiği topraklar sırayla; İhşîdîler ve Selçuklular tarafından yıkılan Halep merkezli Hamdanoğulları (Beni Hamdan/Hamdânîler) egemenliğine girdi.

Abraham Ortelius tarafından Antakya'nın yakınında bulunan Defne'nin 1624 yılındaki hayali tasviri

969'da Antakya şehri Bizans İmparatorluğu tarafından yeniden ele geçirildi. 1078 yılında Bizans generali Philaretos Brachamios tarafından fethedildi. Antakya'dan Edessa'ya kadar bir beylik kurdu. 1084 yılında Rum Sultanı (Anadolu Selçuklu hükümdarı) I. Süleyman tarafından ele geçirildi.

1086'da Halep Sultanı (Suriye Selçukluları hükümdarı) Tutuş'a geçti. Selçuklu egemenliği, Hatay'ın 1098'de Haçlılar tarafından ele geçirilmesine kadar 14 yıl sürdü ve bir kısmı Antakya Prensliği'nin merkezi haline geldi.

İl, 11. yüzyıldan itibaren bölge Halep merkezli Hamdaniler tarafından kısa bir İhşîdîler hakimiyetinin ardından kontrol edildi.

11-12. yüzyıllarda Haçlı Seferleri sırasında da önemli rol oynadı. Aynı zamanda, Hatay'ın çoğu Moğollar ile ittifak kuran ve 1254'te Antakya Prensliği'nin kontrolünü ele geçiren Kilikya Ermeni Krallığı'nın bir parçasıydı. Hatay, 18 Mayıs 1268‘de Memlükler tarafından Moğol-Ermeni ittifakından alındı ve daha sonra 15. yüzyılın başında Timur'a kaptırıldı.

Osmanlı İmparatorluğu dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

1516'da Yavuz Sultan Selim bu toprakları fethetmiş ve Osmanlı İmparatorluğu dönemi başlamıştır. Memlûk Devletinden zapt edilen Antakya, Osmanlı İmparatorluğu'nda önce Halep'e bağlı bir sancak ve daha sonra kaza olarak yönetilmiştir. Bu dönemde Antakya, Asi Nehri ile Habib Neccar Dağı arasındaki dar ve meyilli alanda, 1,5–2 km²'lik bir alan üzerine yerleşmiş orta büyüklükte bir şehirdi. Osmanlı İmparatorluğu'nun Hatay'daki hakimiyeti 1918 yılına kadar devam etti.

Hatay Devleti

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hatay devleti posta pulu
Ana madde: Hatay Devleti

3 Temmuz 1938'de Türk ve Fransız heyetleri arasında yapılan antlaşma ile Hatay'da eşit sayıda olacak şekilde toplam 5000 kişilik Türk ve Fransız askerî gücü konuşlandırıldı. Bu şekilde Hatay'ın statüsü korunmuş oldu. Türk Ordusu 4 Temmuz 1938'de Hatay'a girerek görevine başladı. Seçimler ile oluşturulan Hatay Meclisi 2 Eylül 1938'de toplanarak bağımsız Hatay Cumhuriyeti'ni ilan etti. Cumhurbaşkanlığına Tayfur Sökmen, Başbakanlığa ise Abdurrahman Melek seçildi.[8] (bkz. Hatay Sorunu)

Cumhuriyet dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, 23 Haziran 1939'da iltihak kararının alınmasının ardından Hatay'da

Ankara'da, Fransa ile Türkiye arasında, 23 Haziran 1939 tarihinde "Türkiye ile Suriye Arasında Toprak Sorunlarının Kesinlikle Çözümüne İlişkin Antlaşma"nın imzalanması[9] ile Fransa, Hatay’ın Türkiye’ye katılmasını kabul etmesiyle, Hatay Devlet Meclisi, 29 Haziran 1939 tarihinde oy birliği ile Türkiye Cumhuriyeti'ne iltihak kararı aldı.[8] Türkiye ise, 7 Temmuz 1939 günü çıkarılan bir yasa ile "Hatay" ilini kurarak bağlanma işlemini sonuçlandırdı. 23 Temmuz 1939'da Fransız Birlikleri Hatay'ı terk ettiler.[9]

2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile Hatay'da sınırları il mülki sınırları olan Büyükşehir Belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından Büyükşehir Belediyesi çalışmalarına başladı.[10]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hatay'da Bakras Kalesi kalıntıları

Hatay, kuzey-doğu yönünde eşit enlem ve boylam hattıyla geçilir. Arazinin %46'sı dağ, %33'ü ova ve %20'si yayla ve yamaçtır. En belirgin özelliği kuzey-güney doğrultusunda uzanan Nur Dağları ve en yüksek zirvesi Mığırtepe'dir (2.240m), diğer doruklar ise 1.739 m'deki Ziyaret dağı ve Keldağ'dır (Jebel Akra veya Casius).

Arap-Nubia Kalkanı ve Anadolu kara kütlelerinin birbirini itmesiyle oluşan İlin peyzajını oluşturan arazi kıvrımlar, Horst–graben formasyonunun klasik bir örneği burada Hatay'da buluşur. Asi Nehri, Lübnan'daki Bekaa Vadisi'nde doğar ve Suriye ve Hatay'dan geçerek Karasu ve Afrin Çayı'na boşalır. Samandağ'daki deltasından Akdeniz'e akar. Amik Ovası‘nda Amik Gölü vardı ancak bu 1970'lerde kurutuldu ve bugün Amik halen ovaların en büyüğü ve önemli bir tarım merkezidir. İklim, ılık ve yağışlı kışlar ve sıcak, kurak yazlar ile tipik Akdeniz iklimidir. İç kesimlerdeki dağlık alanlar kıyıdan daha kurudur. Bazı maden yatakları vardır. Türkiye'nin en büyük demir-çelik fabrikası İskenderun‘dadır. Yayladağı ilçesinde Hatay Gülü adlı rengarenk bir mermer üretilir.

İlin Altınözü, Antakya, Arsuz, Belen, Defne, Dörtyol, Erzin, Hassa, İskenderun, Kırıkhan, Kumlu, Payas, Reyhanlı, Samandağ ve Yayladağı olmak üzere 15 ilçesi vardır.

Akdeniz'deki önemli bir liman şehri olan İskenderun ve merkez ilçesi Antakya, ilin en büyük iki yerleşim yeridir ve en önemli geçim kaynağı portakal ve turunçgil bahçeleridir.

Deprem

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: 2023 Kahramanmaraş depremleri

Depremin ardından Antakya

Hatay, 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş'ın Elbistan ve Pazarcık merkezli 7.8 ve 7.6 büyüklüğündeki ve 20 Şubat günü Hatay'ın Defne ve Samandağ ilçeleri merkezli 7.2 ve 6.4 olmak üzere dört büyük depremden büyük hasarlar aldı. Özellikle Antakya, Hassa ve Defne ilçeleri en çok etkilenen ve en çok hasarın olduğu ilçelerdir. Depremler sonucu sadece Hatay'da 20.000 in üzerinde insan hayatını kaybetti ve yüzbinlerce insan evlerini terk etmek zorunda kaldı.[11]

Dağlar ve tepeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

İl topraklarının %46.1'ini dağlar, %33.5'ini ovalar ve %20.4'ünü platolar oluşturur. İl topraklarının en önemli yükseltisini kuzey-güney hattında uzanan Nur Dağları (Gavur Dağları ve Amanos Dağları olarak da bilinir) oluşturur. Bu sıradağların en yüksek noktası ise Mığırtepe'dir (2.240 metre). Öteki önemli dorukların yüksekliği 2000 metreden azdır. Yüksek, dik ve kolay geçit vermeyen bir yapı gösteren Amanos Dağları, Samandağ sınırları içinde Asi Vadisi ile kesintiye uğrar. Aynı dağlık dizi Asi Vadisi'nden hemen sonra Yayladağı ilçesi sınırları içinde de devam eder. Bu bölgede Ziyaret Dağı ile 1739 metre yükseklikteki Keldağ iki önemli yükselti olarak göze çarpar.

Dağ / tepe Yükseklik (m)[12] Bulunduğu ilçe Üzerinde bulunduğu sıradağ
Akkaya Tepe 1.840 Hassa Nur Dağları
Akoluk Tepe 1.324 Antakya Nur Dağları
Nur Dağları 1.500 Hatay Nur Dağları
Baytar Tepe 1.581 Samandağ Musa Dağı
Bozdağ (Mığır Tepe) 2.240 Hassa Nur Dağları
Çağşak Tepe 1.643 İskenderun Nur Dağları
Çobandede Tepe 1.722 Arsuz Nur Dağları
Daz Tepe 1.755 Arsuz Nur Dağları
Elmadağ 660 Belen Nur Dağları
Göksivri Tepe 1.234 Samandağ Musa Dağı
Habib-i Neccar Dağı 500 Antakya Keldağ
İkiztepeler 1.668 Samandağ Nur Dağları
İşaret Tepe 1.773 Samandağ Nur Dağları
Kabaağaç Tepe 1.626 Samandağ Nur Dağları
Keldağ (Akra) 1.740 Yayladağı Keldağ
Kızıldağ Tepe 1.700 Dörtyol Nur Dağları
Koçağız Tepe 1.281 Samandağ Musa Dağı
Kökürün Tepe 1.731 Hassa Nur Dağları
Kuşçu Tepe 2.078 Hassa Nur Dağları
Malatya Tepe 507 Antakya Habib-i Neccar
Musa Dağı 1.230 Samandağ Nur Dağları
Sincer Tepe 1.560 Antakya Nur Dağları
Ziyaret Dağı 1.235 Yayladağı Keldağ

Ovalar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Amik Ovası'nın Amanos Dağları'ndan görünümü

Amik Ovası ilin en önemli düzlüğüdür ve bu topraklarda tarım oldukça gelişmiştir. Diğer önemli düzlükler Erzin, Dörtyol, Payas, İskenderun ve Arsuz Ovası'dır.

Jeolojik yapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatay il topraklarının ana çatısını Amanos Dağları oluşturur. Bu dağ sırası ile körfez arasında Erzin, Dörtyol, Payas, İskenderun ve Arsuz düzlüğü uzanır. Bu arazinin jeolojik yapısını peridotit, serpantin ve gabro gibi yeşil kütleler oluşturur. Amanos Dağları'nın bittiği noktada Kel dağı'nın başladığı kesimlerde yüzeysel kütleler vardır. Bir diğer önemli düzlük olan Amik Ovası'nda ise serpantin, plantum, peridotit ve gabro gibi sarı kütleler bulunmaktadır. [kaynak belirtilmeli]

Bitki örtüsü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatay ilinin doğal bitki örtüsünü makiler ve ormanlar oluşturur. Maki türleri 4 - 5 metre boyunda ve tüylü yapraklı bitkilerdir. Bunlar 800 metre yükselti kuşağına dek yayılır. Mersin, defne, kekik ve lavanta ilde en çok rastlanan maki türleridir. Amanos Dağları'nın denize bakan yamaçlarında makilik alanlardan sonra 800 metreden 1200 metreye dek ardıç gibi ibreli ağaçlarla, meşe, kayın, kızılcık, kavak, çınar ve tespih gibi yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar bulunur. 1200 metrenin üzerinde, ibreli ağaçlardan kızılçam, karaçam, sedir ve yer yer ardıçlardan oluşan geniş ormanları bulunur 2020 verilerine göre Hatay'ın %38'i ormanlarla kaplıdır .

Akarsular

[değiştir | kaynağı değiştir]
Asi Nehri

Hatay'ın en önemli akarsuyu olan Asi Nehri, Lübnan Dağları ve Anti-Lübnan Dağları arasındaki Bikâ Vadisi'nde kaynayan akarsuların birleşmesiyle oluşur, Suriye topraklarından geçerek ilin güneydoğu sınırlarından girer. Afrin ve Karasu çaylarının birleşmesiyle oluşan Küçük Asi Çayı'nı aldıktan sonra Samandağ yakınlarında delta oluşturarak Akdeniz'e dökülür. Nehri besleyen öteki akarsular arasında Büyük Karaçay, Hüseyinli, Kavaslı ve Defne (Harbiye) dereleri sayılabilir. Asi Nehri Nil ile beraber ters akış yönüne sahip iki akarsudan biridir.

Amanos Dağları'nın batı yamaçlarından çıkarak Akdeniz'e dökülen küçük ve kısa akışlı Deliçay, Mersin Çayı, Arsuz Çayı, Gülcihan Çayı ve Burnaz Suyu gibi akarsular da vardır.

Baraj ve göller

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatay'da sulama amacı ile Karasu Çayı üzerinde inşa edilen Tahtaköprü Barajı, Karasu Çayı üzerinde inşa edilen Yayladağı Barajı Beyazçay üzerinde inşa edilen Yarseli Barajı ve Zilli Çayı üzerinde inşa edilen Arsuz Gönen Barajı[13] bulunmaktadır.

Amik Ovası'nın orta kısımlarında yer alan Amik Gölü, 1970'li yıllarda tamamen kurutulmuş ve tarıma açılmıştır. Diğer önemli göller ise Gölbaşı ve Yenişehir Gölü'dür. Bunların yanında Yayladağı yolu üzerinde Kızılgöl'de vardır. Bu göl yazları kurur, kışları ise su ile dolar.

Madenler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'nün yaptığı araştırmalara göre il genelinde altın, aluminyum, asbest, demir, dolomit, fosfat, kireçtaşı, krom, manyezit ve mermer rezervleri bulunmaktadır.[14]

İskenderun'da yer alan 53 bin ton toplam rezervli krom yataklarında üretim yapılmaktadır. Demir, boksitin toplam rezervinin 264 bin tonluk bölümü İskenderun'da toplanmıştır. Hatay'da yer alan madenlerden biri de demir'dir. 1 milyon 604 bin 400 ton toplam rezervli demir yatakları Dörtyol, İskenderun, Kırıkhan ve Yayladağı ilçelerindedir. Demir'in İskenderun'daki toplam rezervi 254 bin 400 tondur. İlin asbest varlığının tümü Arsuz ilçesindedir. Asbestin toplam rezervi 3 milyon 523 bin 300 tondur. Hatay'daki mermer damarlarının rezervi bilinmemektedir. İlin diğer madenleri arasında İskenderun'daki 5 milyon ton toplam 100 milyon ton jeolojik rezervli çimento ham maddesi bulunmaktadır. [kaynak belirtilmeli]

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlin büyük kesimi Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Ancak yükselti ve karasallığa bağlı olarak çeşitli farklılıklar da mevcuttur. Türkiye'nin yağışlı bölgeleri arasındadır. Genel olarak kışlar ılık ve yağışlı, yazlar sıcak ve kurak geçer. En sıcak ay ortalaması İskenderun'da 28.6 °C, Antakya'da 27.6 °C; en soğuk ay ortalaması bu merkezlerde sırasıyla 11.9 °C ve 8.1 °C'dir. İskenderun'da bugüne kadar ölçülen en yüksek sıcaklık 43.2 °C (26 Ağustos 1962), en düşük sıcaklık ise -3.2 °C'dir (6 Şubat 1950). Antakya'da bugüne kadar ölçülen en yüksek sıcaklık 43.9 °C (26 Ağustos 1962), en düşük sıcaklık ise -14.6 °C (15 Ocak 1950) olmuştur. Antakya'nın yıllık sıcaklık ortalaması 18.2 °C ve ortalama karla örtülü gün sayısı 1'dir. Yıllık ortalama yağış tutarı, İskenderun'da 785 mm, Dörtyol'da 1022 mm, Antakya'da 1173.4 mm'dir.[15]


 Hatay iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 20,5 25,0 30,5 37,5 41,6 43,2 43,4 43,9 42,6 39,2 32,5 25,1 43,9
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 12,1 14,4 18,3 22,6 26,4 29,2 31,1 32,0 31,0 27,4 20,2 13,7 23,2
Ortalama sıcaklık (°C) 8,2 9,9 13,2 17,2 21,2 24,8 27,2 27,8 25,6 20,7 14,2 9,6 18,3
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 4,7 5,7 8,5 12,3 16,3 20,8 23,9 24,6 21,2 15,3 9,4 6,0 14,0
En düşük sıcaklık (°C) −14,6 −6,8 −4,2 1,5 7,7 11,6 15,9 15,4 7,9 4,0 −3 −6,6 −14,6
Ortalama yağış (mm) 184,7 170,4 146,9 111,2 81,5 22,8 7,7 4,8 39,2 74,5 103,5 181,7 1.128,9
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[15]


Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hatay il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1940[16] 246.138 38
  %25     60.315
185.823     %75  
1945[17] 254.141 36 %3
  %26     65.993
188.148     %74  
1950[18] 296.799 34 %17
  %30     88.995
207.804     %70  
1955[19] 363.631 26 %23
  %36     129.341
234.290     %64  
1960[20] 441.209 21 %21
  %38     167.885
273.324     %62  
1965[21] 506.154 20 %15
  %40     203.610
302.544     %60  
1970[22] 591.064 18 %17
  %41     242.052
349.012     %59  
1975[23] 744.113 12 %26
  %42     311.307
432.806     %58  
1980[24] 856.271 10 %15
  %43     366.550
489.721     %57  
1985[25] 1.002.252 11 %17
  %43     428.845
573.407     %57  
1990[26] 1.109.754 12 %11
  %48     531.707
578.047     %52  
2000[27] 1.253.726 13 %13
  %46     581.341
672.385     %54  
2007[28] 1.386.224 13 %11
  %49     681.665
704.559     %51  
2008[29] 1.413.287 13 %2
  %48     683.991
729.296     %52  
2009[30] 1.448.418 13 %2
  %49     715.653
732.765     %51  
2010[31] 1.480.571 13 %2
  %50     743.439
737.132     %50  
2011[32] 1.474.223 13 %0
  %50     732.802
741.421     %50  
2012[33] 1.483.674 13 %1
  %50     742.590
741.084     %50  
2013[34] 1.503.066 13 %1 Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır.
2014[35] 1.519.836 13 %1
2015[36] 1.533.507 13 %1
2016[36] 1.555.165 13 %1
2017[36] 1.575.226 13 %1
2018[36] 1.609.856 13 %2
2019[36] 1.628.894 13 %1
2020[36] 1.659.320 13 %2
2021[36] 1.670.712 13 %1
2022[36] 1.686.043 13 %1
2023[36] 1.544.640 13 %8


Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[1])

Hatay İl Nüfusu: 1.544.640 (2023 sonu). İlin yüzölçümü 5.600 km2'dir. İlde  km2'ye 280 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 917 kişi ile Defne’dir)

Büyük deprem sonrası ilk ADNKS'de yıllık nüfusun 141.403 kişi (% 8,76) azaldığı belirlenmiştir. Nüfusu en fazla azalan ilçe, 100.425 kişi (-%-28,99) ile Antakya olmuştur.

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre 15 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 593 mahalle bulunmaktadır.

2023 yılı sonunda Hatay ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus 2022 Nüfus 2023 Fark Değişim % Mah.Say. Alanı  km2[37] Yoğunluk
Altınözü 60.344 66.533 6.189 9,76 48 392 170
Antakya 399.045 298.620 -100.425 -28,99 95 703 425
Arsuz 101.233 106.118 4.885 4,71 38 462 230
Belen 34.449 34.430 -19 -0,06 19 184 187
Defne 165.494 142.146 -23.348 -15,21 37 155 917
Dörtyol 128.941 129.276 335 0,26 15 342 378
Erzin 41.558 42.425 867 2,07 20 258 164
Hassa 56.675 55.604 -1.071 -1,91 39 520 107
İskenderun 251.682 227.498 -24.184 -10,10 45 247 921
Kırıkhan 121.028 106.975 -14.053 -12,34 73 715 150
Kumlu 13.333 14.971 1.638 11,59 16 193 78
Payas 43.919 44.131 212 0,48 12 157 281
Reyhanlı 108.092 113.615 5.523 4,98 47 367 310
Samandağ 123.447 120.600 -2.847 -2,33 42 384 314
Yayladağı 36.803 41.698 4.895 12,49 47 445 94
Hatay 1.686.043 1.544.640 -141.403 -8,76 593 5.524 280

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Antakya çarşısı

Hatay'ın anavatana ilhakından önce 19. yüzyılın sonlarında yörenin başlıca tarım ürünleri tahıl, zeytin ve meyan köküdür. Bu dönemde Mısır, İngiltere, Fransa ve İtalya'ya tahıl, meyan kökü, yün, kereste ve bazı gıda maddeleri ihraç edilirken, pamuklu dokuma, çiğit, demirden yapılmış aletler ve ilaç ithal edilmektedir.

1939'a değin sanayinin en gelişmiş dalları ipekli dokuma ile sabunculuktur. Deri ve madeni eşya ile taşa ve toprağa dayalı sanayi dallarında ilkel tekniklerle çalışan imalathaneler sanayi potansiyelini oluştururken 1940'lı yıllarda gıda sanayii ağırlık kazanmıştır. 1953'te Harbiye Defne Hidroelektrik Santralinin devreye girmesiyle enerji sorunu çözülünce önce çırçır sonra iplik ve dokuma fabrikaları kurulmuştur. 1954'te Sarıseki Gübre Fabrikası kurulurken, 1960'larda imalat sanayi gelişmiş; tarım araç ve gereçleri, yağ, mazot ve hava filtreleri, fren balataları, dokuma sanayiinde kullanılan makinalar üretilmeye başlanmıştır.

1970'lerde İskenderun'da Türkiye'nin üçüncü demir-çelik fabrikası olan İskenderun Demir ve Çelik A.Ş.'nin kurulmasıyla ilin sanayi potansiyeli iyice gelişmiştir ve yan sanayilerin de gelişmesini sağlamıştır. Bugün anılan tesislerin yanı sıra 40 civarında haddehane ile Hatay, önemli bir sanayii potansiyeli sergilemektedir. İskenderun Körfezi bugün en büyük demir çelik işleme ve üretim yeri haline gelmiştir. Ancak yüksek sanayi istihdamına rağmen Hatay, 2013 verilerine göre %12,2 ile Türkiye'deki 70 ilden daha yüksek bir işsizlik oranına sahiptir.[38]

Geleneksel küçük sanayi olarak dericilik, ayakkabıcılık ve mobilyacılık önemli bir potansiyele sahiptir. Ağırlıklı sanayiler orman ürünleri, dokuma, giyim, deri sanayii, metal eşya, makina teçhizat, ulaşım araçları ve ilmi ve mesleki ölçüm aletleri sanayileridir.

İskenderun Organize Sanayi Bölgesi'nden sonra kurulan Payas ve Antakya Organize Sanayi bölgeleri konumluk yer bakımından iş adamlarına önemli yatırım alanı oluştururken sanayinin yıllar itibarıyla il ve ülke ekonomisindeki payı da artmaya devam etmektedir.

Hatay ilinin toplamda %18,9'luk kısmı tarıma elverişlidir. Tarım arazisinin %63'ünde tarla tarımı yapılmakta, %13,8'inde sebze yetiştirilmekte, %9,4'ünde meyvecilik, %1,8'inde bağcılık, %11,8'inde zeytincilik yapılmaktadır.

İlin önemli tarım ürünleri arasında buğday ve pamuk başta gelmektedir. Turunçgiller, meyve grubu içinde çok önemli bir yere sahip olup, ardından üzümsü meyveler gelmektedir. Turunçgillerin yanı sıra üzüm, Trabzon hurması, incir, erik ilin önemli meyvelerindendir. Örtü altı yetiştiriciliği (seracılık) da gittikçe yaygınlaşmaktadır. Zeytin üretimi de başta Altınözü ilçesi olmak üzere oldukça yaygındır.[39]

Sanayi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatay il genelinde 10 liman, 1 demir ve çelik fabrikası, 8 organize sanayi bölgesi ve 3 küçük sanayi sitesi bulunmaktadır. İlin en önemli sanayi kuruluşu İsdemir fabrikasıdır. Yıllık üretim kapasitesi ile il ekonomisine ve ülke ekonomisine büyük katkı sağlamaktadır. Payas Organize Sanayi Bölgesi Hatay ilinin Antakya ve İskenderun Organize Sanayi Bölgelerinden sonra 3. büyük sanayi bölgesi konumundadır ve 30.000'e yakın işçi çalışmaktadır. Türkiye'nin 3. büyük limanı olan İskenderun Limanı ise Hatay ilinin en önemli sanayi kuruluşlarından birisidir.[kaynak belirtilmeli]

Tarım ve hayvancılık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatay il topraklarının %54,7'si tarım arazisidir. İl genelinde yetiştirilen başlıca tarım ürünleri arpa, buğday, tahıl, patates, soğan, domates, patlıcan, biber, pamuk, portakal, elma, limon üzüm, karpuz, yer fıstığı, muz ve zeytin en çok yetiştirilen tarım ürünleri arasındadır. İlde hayvancılıkta gelişmiştir. İlçelere bağlı köy ve yaylarda besicilik yoluyla küçük baş ve büyük baş hayvancılık yapılmaktadır. Bazı bölgelerde tavukçuluk gelişmiştir. Ancak birçok mahallede tavukçuluk gelişmemiştir. Balıkçılık Hatay'ın kıyı kesimlerinde gelişmiştir. Kıyı ilçelerinde büyük çapta balıkçılık yapılmaktadır.[40]

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]
Aziz Petrus Kilisesi, Antakya'nın iki kilometre kuzeydoğusunda, Reyhanlı karayolu üzerinde, Habib-i Neccar Dağı'nın uzantısı olan Haç Dağı'nın eteğindedir.

Kuzeyden güneye, güneyden kuzeye giden ve doğudan gelen anayolların kavşak noktasında bulunan Antakya, tarihi boyunca kıtalar ve bölgeler arası ticarette önemli rol oynamış, yolcu ve hacı kervanları için bir konaklama yeri ve çeşitli bölgelerden gelen insanlar için bir kültür alışverişi merkezi olmuştur. İskenderun ise tarihi boyunca Mezopotamya'nın, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun ithal ve ihraç limanı olarak hizmet vermiştir. Bu nedenle Antakya çeşitli bölgelerden gelmiş binlerce insanın konakladığı, başka bölge insanlarıyla hem mal, hem fikir alışverişinde bulunduğu, memleketlerine yeni bilgi ve fikirlerle döndükleri bir kültür merkezi görevi yapmış, Helenistik Dönem ve Roma İmparatorluğu dönemlerinde dünyanın sayılı uygarlık merkezlerinden biri olarak ün yapmıştır. Osmanlı Devleti döneminde de bir ticaret ve kültür merkezi görevi yapan Antakya bu dönemini günümüze kadar gelişerek sürdürmüş, kuruluşu Antakya'dan eski olmasına rağmen kent olarak 20. yüzyıl başlarında önem kazanan İskenderun ise 1950'li yıllardan sonra hızlı bir gelişme göstererek Türkiye'nin sayılı ticaret, sanayi ve ihracat merkezlerinden biri haline gelmiştir.

Tarihi boyunca çeşitli inançlara sahip pek çok millete ev sahipliği yapan Hatay bölgesinde çok sayıda şair, bilim insanı ve sanatçı yetişmiş, zaman içinde zengin bir kültür birikimi meydana gelmiştir. Bu birikimin izlerini, etkilerini bugün de tarihi yapılarda, müzelerde eser olarak, toplum yaşayışında sanat, basın-yayın etkinlikleri ya da adet, gelenek, görenekler halinde görmek mümkündür. Ayrıca tarihi boyunca çeşitli dinlerin, inançların bir arada yaşadığı Hatay bu özelliğini bugün de korumakta, İslam, Hristiyanlık ve Musevi inançları iç içe yaşamakta, cami, kilise ve havra yan yana varlıklarını ve fonksiyonlarını sürdürmektedir. Toplumun sahip olduğu ortak kültür nedeniyle inanç farklılıkları Hatay'da hiçbir zaman problem olmamış, bu farklılıklar kültürel yapının bir zenginliği olarak kabul edilmiştir.

Türküler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çukurova bozlaklarının etkilerini taşıyan Hatay türküleri genel olarak Gavurdağı yöresi özelliklerini yansıtır. Yörede söylenen uzun havalar ya Gavurdağı ve Barak ağzı uzun havaları ya da bunların etkilerini taşıyan özgün ezgilerdir. Yaygın olarak söylenen uzun havalar genel olarak Hüseyni makamı ile bu makama akraba makamlardır.

Halk müziği yönünden Antakya türkülerinin diğer ilçelerden farklı bir yapısı vardır. Türk Sanat Müziği karakteri taşıyan ve bu müziğin makam sisteminden büyük ölçüde etkilenen Antakya türküleri özellikle kupleler arasındaki uzun, birkaç ölçü devam eden "aaah" ya da "amaan" gibi sözcüklerle dikkati çeker. (Örnek: Altın Tasta Gül Kuruttum)

Antakya'da eskiden bahar aylarında halk doğaya açılır (sahraya çıkar), yeşillik, ağaçlık yerlerde salıncaklar kurarak eğlenir, türküler söylenirdi. Bu sırada salıncakların salınımına uygun olarak (2/4'lük 4/4'lük ritimde) söylenen türkülere "sallangaç türküleri" adı verilirdi. Ayrıca düğünlerde, kadınlar dışarıda oynamadıkları için kapalı yerlerde kendi aralarında eğlenir, oynarlardı. Bu eğlence sırasında darbuka veya bakır leğen çalarak çoğunluğu doğaçlama olan oyun türküleri söylerler, türkülerden sonra "ha ha" lar çekip bunun ardından zılgıt çekerlerdi.

Başlıca Türkülerin Adları:

Gül Kuruttum Hanım Arabaya da Binmiş
Aman Aman Bağdatlı Tütüncüden Tütün Aldım
Hekim Başı Gemi Gelir Aka Aka
Lofçanın Altında Kuyu Pınara Vurdum Kazmayı
Kına Havası Meryem
Yaprak Gazellendi Hasan Dağı
derelerde Biter Haşiş İki Geyik Bir Derede
Yüksek Minarede Ninam
Samancılar Saman Çeker Elmas dolu Çekmece
Altın Tasta Gül Kuruttum Berber
Cemal Atlandım İndim Eşiği
Eli Elime Değdi Bağdadın Hamamları

Halk oyunları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatay'da oynanan oyunlar halay grubuna girer. Yörede davul, zurna, def, zil, argun ve dümbelek ile çalınıp oynanan bu oyunlarda daha çok karakter olarak aşk, sevinç, taklit ve ağıt (dertlenme) konuları işlenir. Hatay oyunları Adana, Gaziantep yöreleri ile benzerlik gösterir. Ayrıca yörede Çerkes oyunları (Çeçen, Aspura, Kafe, Rig gibi) da oynanmaktadır.

Başlıca halk oyunları:

Küllük Halebi
Kaba Koyser
Garibin Ayağı Şerci
Havuş Rişko
Deliarap Kırıkhan
Zennube Hizmeli
Arci Yağlık Kenarı
Bağdat'ın Hamamları Eli Elime Değdi

El sanatları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatay'da geçmişte yaygın olan el sanatları teknolojik gelişmeler sonucunda terk edilmiş ya da unutulmuş, günümüzde çoğu sanatların uygulayıcıları kalmamıştır. Hâlen taş işçiliği, tarihi ve mitolojik konulu eserlerin ve heykellerin taklitlerinin üretimi, ipek dokumacılığı, ağaç oymacılığı, camcılık, sikkecilik, sap ve hasırdan tepsi ve tabak vb. malzeme üretimi ve defne yağı kullanılarak yapılan defne (gar) sabunu yapımı yaşayan başlıca el sanatlarındandır.

Turizm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatay ilinde turizm açısından değerlendirilebilecek birçok kale, manastır, kilise, cami, müzeler, türbeler, hanlar, hamamlar, kervansaraylar gibi tarihî eserler ve bu eserlerin dışında sahilleriyle, koylarıyla ve plajlarıyla her yıl yerli ve yabancı turistlerin akınına uğramaktadırlar. Bu eserlerden ve kültürel çekim unsurlarından bazıları şöyledir:

Tarihî yerler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatay'da en dikkat çeken bölgelerin başında tarihî yerler gelmektedir. Binlerce yıllık bir tarihin yattığı Hatay topraklarında Roma, Bizans ve Osmanlı devletlerine ait pek çok tarihî yapı ve antik kentler yer almaktadır.

Hatay Arkeoloji Müzesi

Ana madde: Hatay Arkeoloji Müzesi
Oceanus ve Thetis adlı mozaik (MS 4. yüzyıldan kalma mozaik Harbiye'de bulundu), Hatay Arkeoloji Müzesinde sergilenmektedir.

Hatay Arkeoloji Müzesi, Türkiye'nin en büyük mozaik müzesi olma özelliğini taşımaktadır. Paleolitik ve Neolitik çağdan Roma ve Osmanlı dönemlerine kadar binlerce yıllık mozaiklerin sergilendiği bu müzede mozaikler toplam 3250 metrekare alanı kaplamaktadır.[41] Hatay'ın başta Antakya olmak üzere Erzin, Dörtyol ve Samandağ gibi ilçelerinden çıkartılan mozaikler, müze içerisinde sergilenmektedir.[41]

Hatay Arkeoloji Müzesi inşaatı çalışmaları 1934 yılında başladı. Bu inşaat çalışmaları, 1932 yılında Antakya ve çevresinde başlayan kazı çalışmalarından esinlenerek ve de Fransız arkeolog Claude Prost'un tavsiyesi üzerine başlatılmıştır. Müze binası 1938 yılında tamamlandı ve bir yıl sonra Hatay, Türkiye Cumhuriyeti'nin bir vilayeti oldu. Müze, 23 Temmuz 1948 tarihinde hizmete açıldı.

Aziz Petrus Kilisesi

Müzenin esas zenginliğini oluşturan mozaiklerin ortaya çıkartılması, 1932-1939 yıllarında Princeton Üniversitesi‟nin yaptığı araştırmalarla mümkün olmuştur.[42] Bu zenginlikler, Antakya merkez başta olmak üzere Harbiye, Narlıca, Güzelburç, Samandağ ve çevresinde yapılan kazılar sonucu çıkartılan ve koleksiyonu tamamlayan mozaiklerdir. 1932-1939 yılı kazı çalışmalarında çoğu Roma dönemine ait olduğu anlaşılan mimariler, mozaikler ve diğer buluntular kentin zenginliğini ve ihtişamını ortaya çıkartmıştır.[42] 1932-1939 yıllarında Princeton Üniversitesi araştırmalarıyla ortaya çıkan zengin mozaik koleksiyonunun bir bölümü, dünyanın yaklaşık 20 müzesi ve özel koleksiyonuna dağılmıştır.[41]

Aziz Petrus Kilisesi

Ana madde: Aziz Petrus Kilisesi

Aziz Petrus Kilisesi, Stauris Dağı'nın batısında kayalara oyulmuş 13 metre derinliğinde, 9.5 metre genişliğinde ve 7 metre yüksekliğinde bir mağaradan oluşmaktadır. Antakya'daki ilk Hristiyanların gizli toplantıları için kullandıkları bu mağara Hristiyanlığın en eski kiliselerinden biri olarak kabul edilir

Tarihi Aziz Simeon manastırı

Aziz Simeon Manastırı

Aziz Simeon Manastırı, Antakya – Samandağ yolu üzerinde bulunan bir tarihi manastırdır. Kayalar üzerine oyulmuş ve taşlardan yapılmış bir yapı olarak dikkat çeken Aziz Simeon Manastırı, M.S 6. yüzyılda inşa edilmiştir. Antakyalı St. Simon'un bir sütun üzerinde tam 45 sene yaşadığı yer olarak tanınan bu yer, günümüze kadar hasar alarak ulaşsa da tarihi önemini korumaya devam etmektedir.

Titus Tüneli ve Beşikli Mağara

Ana madde: Titus Tüneli
Titus tüneli

Samandağ ilçesinin Çevlik sahili yakınlarında Romalılar Dönemi'nde kölelere yaptırılmış olduğu düşünülmektedir.[43] Tünel, dağdan gelen derelerin ağzında ve bir iç liman olarak MÖ 300'lü yıllarda I. Selevkos Nikator tarafından kurulan, kurucusu Nikator adıyla anılan tarihi kentin liman bölümüne bakmaktadır. Bu limanın dağdan gelebilecek sel sularıyla dolabileceği düşünüldüğünden dolayı, Titus tarafından derenin önü bir duvar ile kapatılmış, duvarın dereden gelen bölümü ile deniz arasındaki dağ delinerek tünel yapılmıştır. Tünelin kapalı bölümü 130 metre uzunluğunda olup, açık alanıyla birlikte toplam 1380 metre uzunluğundadır. Genel olarak açık ve kapalı alanlarda tünelin yüksekliği 7 metre ve genişliği ise 6 metredir. Tünel Vespasian, Titus ve Antoninus Pius zamanlarında yapılmıştır. 2014 yılında tünel UNESCO'nun Dünya Mirası Geçici Listesi'ne eklenmiştir. Tünelin hemen yakınlarında halk arasında Beşikli Mağara olarak bilinen yapıda Kaya Mezarları yer almaktadır.

Habib–i Neccar Camii

Ana madde: Habib-i Neccar Camii

Antakya'da bulunan tarihî cami. Antakya şehrinin Müslüman Araplar tarafından fethedildiği 7. yüzyılda inşa edilmiş eski bir caminin yerinde 11. yüzyılda Memlüklüler döneminde inşa edilmiş; 19. yüzyılda Osmanlı mimarisi tarzında yenilenmiştir. Hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar tarafından da ziyaret edilen, ortak dinsel mekandır. Camii, 2023 Kahramanmaraş depremlerinde ağır hasar almıştır.

İssos Antik Kenti (Epiphaneia)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: İssos
Hatay’ın Erzin ilçesinde bulunan İssos Antik Kenti su kemerleri

Hatay'ın Erzin ilçesinde bulunan İssos Antik Kenti, MÖ 545 yılında dönemin önemli bir yerleşim merkezi olan İssos (Epiphaneia) birçok ulusa ev sahipliği yapmıştır.[44] ticaret ve savaş konusunda stratejik bir bölge olan kent M.Ö 333 yılında Makedonya Kralı Büyük İskender ile Pers Kralı Darius arasında geçen meşhur İssos Savaşları da bu bölgede gerçekleşmiş ve Büyük İskender'in zaferiyle sonuçlanmıştır.[45]

5 bin yıllık köklü geçmişi bulunan kentte 7 metre yüksekliğe ve yüzlerce metre uzunluğa sahip olan su kemerlerinin ve bölgede yer alan höyük içerisinde müzik odası, amfi tiyatro, tapınaklar, su sarnıçları, mezarlıklar, mozaikler ve hamam kalıntıları da yer almaktadır.[45][46]

Günümüzde bir bölümü yıkılmış olan İssos Antik Kenti su kemerlerinin sadece 2 kilometrelik bir bölümü ayakta kalmayı başarabilmiştir. O dönemde su kemerlerinin yapılış amacı ise Amanos Dağları eteklerinden Akdenize Cenevizli gemicilere su iletme projesi olduğu bilinmektedir.[44][45]

Koz Kalesi (Kürşat Kalesi)
[değiştir | kaynağı değiştir]

Altınözü ilçesinde, aynı adla anılan mahallenin yakınlarındadır. Eski çağlarda kullanılan ve Altınözü tarafından gelip Harbiye'den geçerek Antakya'ya giren Kuseyr yolu üzerindedir. Bu kalenin Antakya'nın güney bölgesini emniyet altına almak amacıyla Antakya Prensliği döneminde yapıldığı sanılmaktadır. Antakya Latin Patriği'nin de ikamet ettiği yer olan kale 1268 yılında Baybars tarafından kuşatma sonucunda teslim alındı. Bir tepeyi içine alacak şekilde yapılan kalenin sadece büyük blok taşlarla inşa edilmiş olan yarım daire şeklindeki iki burcu ayakta olup, diğer kısımları harap ve belirsiz durumdadır.

Bakras Kalesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Bakras Kalesi
Bakras Kalesi, Antakya-İskenderun yolunun 27. kilometresi üzerinde bulunan Bakras Köyü'nün üst tarafındadır.

Aynı adla anılan mahallenin hemen üst tarafındadır. Mahallenin yolu Antakya - İskenderun yolunun 27. km'sinde, yoldan 4 km kadar batısında sarp bir tepe üzerinde yapılmıştır. Strabon'un bu kaleden bahsettiğine bakılırsa, tarihi çok eski olmalıdır. Kale önceleri Belen geçidinin girişini, Antakya kurulduktan sonra ise Selevkos başkentini koruma gayesine hizmet etti. Haçlılar döneminde de Antakya Prensliği'nin kuzeyde en önemli savunma noktasıydı. Birkaç defa el değiştirdikten sonra Tapınak Şövalyeleri'nin eline geçen kale 1268 yılında Baybars tarafından kuşatılarak zapt edildi. Birkaç katlı ve bir alay askeri barındıracak büyüklükte olan kale genel olarak harap olmaya yüz tutmuş olmakla birlikte, birçok mekanları sağlam durmaktadır. Günümüzde Bakras Kalesi Belen ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır.

Payas Kalesi ve cin kulesi
[değiştir | kaynağı değiştir]

Payas ilçesinde, Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi'nin batısındadır. Burada eskiden harap bir kale vardı. Sahilde inşa edilen Payas Limanı ile tersanesinin güvenliği için 1567 yılında kale ve hendeği tamamen sökülerek yeniden yapıldı, yapımı 1571 yılında tamamlandı. Son yüzyıl içinde hapishane olarak kullanıldı.

Cin kulesi, Kale ile liman arasında, hemen aşağıdaki limanı korumak için 1577 yılında inşa edilmiştir. Eskiden "İskele kalesi" adıyla anılan bu yapı 360 derecelik görüş alanına sahip bir karakol kulesidir.

Mancılık Kalesi
[değiştir | kaynağı değiştir]

Payas - Dörtyol arasında, Amanos Dağları eteklerinde 700 metre kadar yüksekte, sarp bir tepe üzerinde yapılmıştır. Hâlen harabe halindedir. Rabat Köyü'nden Gürlevik Yaylası'na giden yolun 12. km'sinden ayrılan bir patika ile ulaşılabilen kale 1290 yılında yapılmıştır. Kale kalıntıları, sık ağaçlar arasında kaybolmuş haldedir.

Sarıseki Kalesi
[değiştir | kaynağı değiştir]

İskenderun-Payas arasında eski anayol güzergâhı üzerindedir. Helenistik dönemde veya Haçlılar döneminde yapıldığı sanılmaktadır. Harap haldeki kalenin Yavuz Sultan Selim döneminde yeniden yapımına başlandı, ancak inşaat Kanuni Sultan Süleyman döneminde tamamlanabildi. Kısmen ayakta olan kale hâlen askeri bölge içindedir.

Şalan Kalesi
[değiştir | kaynağı değiştir]

Amanos Dağları üzerinden aşarak İskenderun Körfezi ile Kırıkhan Ovası'nı birbirine bağlayan eski dağ yolu üzerinde, Değirmendere yakınında sarp bir tepe üzerindedir. Harap halde ve sadece birkaç duvarı ayakta olan kalenin Haçlılar dönemine ait olduğu ve yolun güvenliğini sağlamak amacıyla yapıldığı sanılmaktadır. Kale Şuğlan, Çıvlan, Şıvlan gibi adlarla da anılmaktadır.[39]

Arsuz Kalesi
[değiştir | kaynağı değiştir]

Arsuz ilçesinin 30 km kadar güneyinde Kale köyünde Selçuklular zamanında yapıldığı tahmin edilen bir kale bulunmaktadır. Kale denize paralel olarak yüksekliği 10 metre olan bir tepe üzerinde inşa edilmiştir. Kalenin hangi tarihte yapıldığına dair bilgi yoktur. Ancak köyün adından da anlaşıldığı gibi eski zamanlarda bu köyde bir kalenin olduğu bilinmektedir. Kalenin adının ise Arsuz Kalesi olduğu tahmin edilmektedir. Kale denizden gelebilecek saldırılara karşı büyük bir beton duvarla üstü kapatılmıştır. Günümüzde kale yıkılmış ve yok olmuş durumdadır. Ancak kalenin kalıntılarını görmek mümkündür.

Darbısak Kalesi
[değiştir | kaynağı değiştir]

Kırıkhan'ın kuzeyinde Alaybeyli Köyü'nün hemen önünde bir tepe üzerindedir. Bu kale Antakya Prensliği döneminde yörenin önemli kalelerinden biriydi. hem İskenderun Körfezi'nden gelen dağ yolunun doğu girişinin, hem de Belen Geçidi'nin kuzey girişinin güvenliğini sağlıyordu. 1268 yılında Baybars tarafından alındıktan sonra önemini yitiren kale uzun süre terk edilmiş halde kalmış, 19. yüzyıl sonlarında burada Karamürselzade Mustafa Şevki Paşa tarafından İslam evliyası Bayezid-i Bistami adına bir cami ve ziyaret yeri yaptırılmıştır. Kalenin bazı bölümleri kısmen ayaktadır. Cami ve Bayezid-i Bistami'nin makamı her yıl binlerce ziyaretçi tarafından ziyaret edilir.

Kültürel Çekim Unsurları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatay Mutfağı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Meşhur Hatay künefesi

Hatay mutfağı yüzyıllardır kullandığı mutfak araç gereçleri ve yöresel tariflerin korunarak nesilden nesle aktarımı açısından oldukça zengindir. Hatay'da yetişen zengin bitki türleri yemeklere baharat olarak lezzet katmakta ve Hatay mutfağının zenginleşmesinde önemli bir etkiye sahip olmaktadır.[42][47]

Hatay'a özgü bazı yemekler; tepsi kebabı, Hatay döneri, oruk, aşur, fellah köfte, şiş börek çorbası, kabak borani, kaytaz böreği olarak sıralanırken, mezelerden bazıları ise; humus, abugannüş, sarmaiçi, cevizli biber, çökelek salatası, kekik salatasıdır. Tatlı denilince de Hatay ile özdeşleştirilen künefe akla gelir. Zengin mutfak kültürüne sahip olan Hatay, UNESCO tarafından “gastronomi şehri” ilan edilmiş ve bu alanda da önemli bir turizm potansiyelinin olduğu tescillenmiştir.[42][47]

Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Hatay'ın ilçeleri

Merkezi Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.

Hatay, bir ‘büyükşehir'dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Hatay Valisi 1969-Sungurlu doğumlu Mustafa MASATLI  Haziran 2023/312 kararla, Amasya Valisi iken atanmıştır.[48]

Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Hatay'ın ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

Yerel yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[49][50] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.

Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı, 1970-Kırıkhan doğumlu Mehmet Öntürk (AK Parti), 31 Mart 2024 seçimlerinde %44,48 oy oranıyla seçilmiştir.[51]

İlçe belediyeleri, 2024 Türkiye yerel seçimleri'ne göre, beş değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 8'i AK Parti, 4'ü CHP ve birer tanesi MHP, TİP ve BBP'li belediye başkanıdır.[52]

Hatay Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 89'dur (Büyükşehir Belediye Başkanı, 15 ilçe belediye başkanı ve 73 üye) Bunların 39'u AK Parti, 30'u CHP, 12'si, MHP, 6'sı İYİ P., 1'i SAADET P., 1'i BBP'dir.[53]

2015 genel seçimleri sonucu Hatay'ı temsilen TBMM'de AKP'den 5 milletvekili (Adem Yeşildal, Orhan Karasayar, Mehmet Öntürk, Fevzi Şanverdi, Hacı Bayram Türkoğlu), CHP'den 4 milletvekili (Hilmi Yarayıcı, Mevlüt Dudu, Serkan Topal, Birol Ertem) ve MHP'den ise 1 milletvekili (Mehmet Necmettin Ahrazoğlu) seçilmiştir. 2018 milletvekilliği seçiminde Hatay' da HDP de milletvekili çıkarmıştır. 2018 Parlamento Seçimlerinde Barış ATAY, HDP Hatay milletvekili olarak seçilmiştir.

Güvenlik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatay ilinin güvenliği, Hatay il Emniyet Müdürlüğü ve Hatay İl Jandarma Komutanlığı birimleri tarafından sağlanmaktadır. İl Emniyet Müdürlüğü'ne bağlı 15 İlçe Emniyet Müdürlüğü ve 2 Polis Merkezi Amirliği bulunmaktadır.[54] İl Jandarma Komutanlığı'na bağlı 15 İlçe Jandarma Komutanlığı ve bunlara bağlı 9 Jandarma Karakol Komutanlığı mevcuttur.[55]

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

2007 yılının istatistiklerine göre ilde 16 anaokulu; 147 lise, meslek lisesi, Anadolu lisesi ve dengi okul; ve 635 ilköğretim okulu bulunmaktadır.[56] İlköğretim okullarında 9.045 öğretmen 232.191 öğrenciye, liselerde ise 3.325 öğretmen 56.841 öğrenciye eğitim vermektedir.[56] Bu verilere göre ilköğretim okullarında öğretmen başına ortalama 25.7 öğrenci, liselerde ise öğretmen başına ortalama 17.1 öğrenci düşmektedir.

İlin yüksek öğretim merkezi 10 Kasım 1992'de faaliyete geçen Mustafa Kemal Üniversitesi'dir. Üniversite kurumları 13 fakülte (eğitim, fen edebiyat, güzel sanatlar, iletişim, ilahiyat, iktisadi ve idari bilimler, mühendislik, mimarlık, su ürünleri, tıp, diş hekimliği, veterinerlik, ziraat), üç enstitü (fen bilimleri, sağlık bilimleri, sosyal bilimler), dört yüksekokul (beden eğitimi, sağlık, fizik tedavi ve rehabilitasyon, bilişim teknolojisi), 11 meslek yüksekokulu ve 19 araştırma ve uygulama merkezinden oluşmaktadır. 2006-2007 öğretim yılı itibarıyla üniversitede 708 akademik personel, 575 idari personel ve 14.439 öğrenci bulunmaktadır.[57] İlin ikinci üniversitesi olan İskenderun Teknik Üniversitesi kısa adıyla İSTE, Türkiye Büyük Millet Meclisinin 31.3.2015 tarihinde çıkardığı 6640 sayılı bir yasayla Hatay'ın İskenderun ilçesinde kurulmuş teknik üniversitedir. İskenderun Teknik Üniversitesini oluşturan fakültelerin çoğu Mustafa Kemal Üniversitesi'nden ayrılarak yeni üniversiteye bağlanmıştır.

Konum

[değiştir | kaynağı değiştir]
Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[58] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km²[59] Rakım mt. Merkeze km[60]* Ulaşan Yollar[60]
Altınözü 1945 Merkez 392 258 23 D.420-02 (Antakya)=>31.26
Antakya 2012 Merkez 703 101 1 /D.825-09, D.420-02, D.817-06, 31.26
Arsuz 2012 İskenderun 462 13 80 / /D.817 (İskenderun)=>31.77
Belen 1990 İskenderun 184 496 46 /D.817-04
Defne 2012 Merkez 155 126 8 /D.825-09, D.420-01
Dörtyol Cumh.önce 342 48 91 / -K4, D.817-03=>31.01
Erzin 1987 Dörtyol 258 172 106 / -K3, D.817-03=>31.12
Hassa 1939 520 416 78 D.825-07, D.412-01
İskenderun 1939 247 5 59 / -K6, D.817-03, 31.77
Kırıkhan 1939 715 155 40 D.825-07, /D.827-01, 31.08
Kumlu 1990 Reyhanlı 193 91 41 /D.827-01=>31.09
Payas 2012 Dörtyol 157 33 76 / -K5, D.817-03
Reyhanlı 1939 367 170 53 /D.827-01
Samandağ 1948 Merkez 384 39 25 D.420-01, 31.57
Yayladağı 1939 445 419 44 /D.825-09, 31.54
HATAY 1939 5.524 89

*Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.

Medya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Televizyon kanalları ve radyolar
[62] Günlük gazeteler
  • Antakya Gazetesi, Atayurt Gazetesi, Hatay Gazetesi, Özyurt Gazetesi, Yorum Gazetesi, Hatay Ekspres Gazetesi, Hatay Manşet, Şaşmaz Gazetesi, Hatay Zafer Gazetesi, Hatay Söz Gazetesi, Onuncu Köy, Hatay Asi, Denge Gazetesi, Yerel Haber, Hatay İmaj, Medya Hatay, Hatay Büyükşehir, Hedef 2023, Hatay Altınözü, Yeni Doğuş, İskenderun, Ses, Görüntü, Güney, Körfez, Esin, Hür-Haber, Vatan Gazetesi, Yeni Gün Gazetesi, Söz Gazetesi, Dağyeli Gazetesi, Güncelolay Gazetesi, Kırıkhan Express, Arsuz Gazetesi, Hatayda 32. Gün, Yeni Doğuş, İlk Kurşun, Samandağ Gazetesi, Cemre Gazetesi, Samandağ Kent, Samandağ Ayna, Yayladağı Express
Haftalık gazeteler
  • Hatay Ses, 23 Temmuz Gazetesi, Ufuk, Günışığı Gazetesi, Doğu Akdeniz, Hatay Kent, Memleket, Cemre Gazetesi, Ayna Gazetesi, Hatay Bugün, Antakya Haber, Hatay Gözlem, Demokrat İsk., Yankı Gazetesi, Hatay Yaşam, Çare Gazetesi, Ekogündem Gazetesi, Son Söz, 8. Gün Gazetesi, Doğuş, Flash, Sancak, Cadde, Günbatımı Gazetesi, Güneş Gazetesi, Son Haber Gazetesi, Kervan, İskenderun Kent, Koç Haber, Sınır Gazetesi, Şafak, Bölge Akdeniz, Hatay'ın Sesi, Pazartesi Gazetesi, Özgür Gazetesi, Pusula, Haber Express, Atav Gazetesi, Analiz Gazetesi, Sür Manşet, Amanos, Asi Haber, Büyükşehir, Fener Gazetesi, Objektif Gazetesi, 5 Temmuz Haber, Mega Haber, 32.Gün, Hatay Press, Ulaş Gazetesi, Başak Gazetesi, Hatayın Gözü, Abacılı Türkmeneli Gazetesi, Çağrı Gazetesi, Memleketim Gazetesi, Nabız Gazetesi, Sarızeybek Gazetesi, Türkmen'in Sesi Gazetesi, Öncühaber Gazetesi, Rehber Gazetesi, Gizem Gazetesi, Hatay'ın Nabzı Gazetesi
Dergiler
  • Güney Rüzgarı, Güneyde Kültür, Hatay Objektif, Aktüel, Atak Dergisi, Hatay Life Dergisi, Ekonomik Rapor, Körfeze Bakış, Sektörel Dergisi, Manşet, Doğuş Dergisi, Değirmen Dergisi, İGEV Dergisi, Metropol Vip Dergisi, İskenderun Life

Kaynak:[63]

Altyapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatay il merkezi, bağlı mahalle ve köylerinde elektrik, su, telefon ve kanalizasyon şebekesi mevcuttur. İlçelerde merkez ve bağlı mahallelerde su ve kanalizasyon şebekesi vardır. Bazı köylerde su şebekesi olmasıyla beraber birçok mahallede su ve kanalizasyon şebekesi yoktur. Ancak Hatsu'nun köylere su ve kanalizasyon şebekesi götürme çalışmaları devam etmektedir. 15 İlçe merkezi, bağlı mahalle ve köylerde elektrik ve telefon hattı bulunmaktadır. Fakat bazı köylerde telefon hattı mevcut değildir. Tedaş Hatay İl Müdürlüğü'ne bağlı 14 İlçe Tedaş İşletme Şefliği bulunmaktadır. Türk Telekom Hatay İl Müdürlüğü'ne bağlı ise 7 Telekom İlçe İşletme Şefliği ve Hatsu Genel Müdürlüğü'ne bağlı ise 13 Hatsu İlçe İşletme Şefliği mevcuttur.

Sağlık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatay ilinde, 14 devlet hastanesi, 12 özel hastane ve 2 araştırma hastanesi olmak üzere toplamda 28 hastane bulunmaktadır. İlde; 1 halk sağlığı merkezi, 15 toplum sağlığı merkezi, 14 acil servis, 14 poliklinik servisi, 6 rehabilitasyon merkezi, 32 aile sağlığı merkezi, 44 sağlık ocağı ve 7 ambulans istasyonu ile 270 eczane bulunmaktadır.

Ulaşım

[değiştir | kaynağı değiştir]
Araç türü Araç sayısı (Mart 2008)
Otomobil 93.745[64]
Minibüs 9.492[65]
Otobüs 2.680[66]
Kamyonet 29.315[67]
Motosiklet 109.533[68]
Özel amaçlı taşıtlar 542[69]
Traktör 16.246[70]

Hatay - Adana otobanı 191 km, Hatay - Osmaniye otoyolu 134 km, Hatay - Gaziantep otobanı 200 km, Hatay - Erzin otoyolu 121 km, Hatay - Dörtyol otoyolu 102 km, Hatay - İskenderun otoyolu 63 km ve Hatay - Arsuz otobanı 93 km'dir.[71]

İl'e ayrıca Hatay Havalimanı ve şehirlerarası otobüslerle ulaşım hizmeti sağlanır.

Sınır kapıları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatay ilinde 3 sınır ve gümrük kapısı bulunmaktadır. Bunlar Cilvegözü, Yayladağı ve Altınözü ilçesindeki Karbeyazı sınır kapılarıdır. Günümüzde Suriye iç savaşı nedeni ile sınır kapıları düzenli olarak çalışmamaktadır.[72]

Spor

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Hatay'da spor

Hatay BŞB, Basketbol Kadın takımı, 2016-2017 ve 2017-18 sezonlarında Euro Cup Women'de Avrupa 3.sü olmuştur.

2018-2019 Sezonu sonunda, Hatayspor, 1. Lig'de play-off maçları oynamış, finale kalmış, ancak penaltılarla Gazişehir Gaziantep'e elenerek, Süper Lig'e çıkamamıştır. Ertesi yıl 1. Lig'de şampiyon olmuş ve Süper Lig'e yükselmiştir. Basketbol kadınlarda Hatay BŞB süper ligi 5. sırada tamamlamıştır. Ayrıca Futbol 3. Liginde Payasspor ve İskenderun FK ve BAL'daki 3 takım ligde kalmıştır. Kadınlar 3. Liginde 5 takımı vardır. Voleybol erkekler 1. Liginde Hatay BŞB grup dokuzuncusu olurken, Payas Bld. 2011 küme düşmüştür. Voleybol kadınlar 2. Lig'inde 3, bölgesel ligde 4 takım yer almıştır.

Ziraat Türkiye Kupası'nda Payasspor ve Erzin Belediyespor 3. turda elenmişlerdir. Hatayspor, 5. turda Gençlerbirliği, Son 16 turunda M.Başakşehir'i elemiş, çeyrek finalde Galatasaray'a elenmiştir.

Basketbol Kadınlar Cumhurbaşkanlığı Kupası'nda Hatay BŞB, finalde Fenerbahçe'yi yenerek şampiyon olmuştur. Ayni takım Kadınlar Türkiye Kupası (basketbol)'nda çeyrek finalde elenmiştir. EuroLeague Women'e doğrudan gruplardan katılan Hatay BŞB, 4 galibiyetle başarısız olarak elenmiştir.

Önemli spor tesisleri: Yeni Hatay Stadyumu (25.000), 5 Temmuz Stadyumu (12.390), Kırıkhan şehir Stadyumu (6.500), Antakya Spor Salonu (4.000), İskenderun Spor Salonu (2.000), Hatay Jimnastik Salonu (500), Antakya Olimpik Yüzme Havuzu (1.000).

Kardeş şehirler[73]

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları". TÜİK. 19 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2024. 
  2. ^ [ https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/genel-mudurluk-yayinlar/osmanli_yer_adlari.pdf 31 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tahir Sezen, Osmanlı Yer Adları, Ankara, 2017, s. 337] ISBN 978-975-19-6682-7
  3. ^ “Tarihten Bir Yaprak”, İsmail Müştak Mayakon, Cumhuriyet Gazetesi, 10 Ekim 1936 (Tarayıcıda 1. Sayfa)
  4. ^ "Emre Can Dağlıoğlu, "Hatay ne demek?"". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2021. 
  5. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1944). "1940 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  6. ^ ""Hatay'ın İsim Hikayesi"". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2021. 
  7. ^ “Hata-Hatay”, İsmail Müştak Mayakon, Cumhuriyet Gazetesi, 22 Ekim 1936 (Tarayıcıda 2. ve 3. Sayfa)
  8. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2017. 
  9. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019. 
  10. ^ "Kanun No. 6360". 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014. 
  11. ^ "GRAFİKLİ - Depremlerin vurduğu Hatay'da en ağır yıkım Antakya'da - Hatay Haberleri". Habertürk. 2 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  12. ^ Hatay Valiliği 21 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., URL erişim tarihi: 29 Mayıs 2008.
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2015. 
  14. ^ Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü 29 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., URL erişim tarihi: 28 Mayıs 2008.
  15. ^ a b "Resmî İstatistikler - Hatay". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 1 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2016. 
  16. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  17. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  18. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  19. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  20. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  21. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  31. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  32. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  33. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  34. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  35. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  36. ^ a b c d e f g h i
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Hatay Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Hatay Nüfusu". nufusune.com. 
    • "Hatay Nüfusu". nufusubu.com. 
  37. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Şubat 2020. 
  38. ^ [1] 4 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. -TÜİK İl Bazında Temel İişgücü Göstergeleri (2013)
  39. ^ a b Hatay Valiliği
  40. ^ "Hatay İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü". 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2015. 
  41. ^ a b c "Hatay Arkeoloji Müzesi". 28 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2023. 
  42. ^ a b c d Büyükşalvarci, Ahmet; Eren, Mehmet (28 Şubat 2019). "HATAY TURİZMİNİN GÜÇLÜ, ZAYIF YÖNLERİ İLE FIRSAT VE TEHDİTLERİNE İLİŞKİN TURİZM İŞLETME YÖNETİCİLERİNİN DEĞERLENDİRMELERİ". The Journal of Social Science. 3 (5): 350-361. doi:10.30520/tjsosci.522339. ISSN 2587-0807. 27 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2023. 
  43. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2020. 
  44. ^ a b "Bilinmeyen coğrafi bölge: İsos Antik Kenti". Fırat Üniversitesi İletişim Fakültesi Uygulama Gazetesi. 9 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  45. ^ a b c "İssos Şehri". Erzin Belediyesi. 31 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2023. 
  46. ^ "Hatay'da Ziyaret Etmek İsteyebileceğiniz Tarihi ve Turistik Yerler". 
  47. ^ a b "MEDENİYETLER SOFRASI HATAY". kulturportali. 27 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2023. 
  48. ^ https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/06/20230626-10.pdf [yalın URL]
  49. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 20 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020. 
  50. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020. 
  51. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020. 
  52. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020. 
  53. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020. 
  54. ^ "Hatay İl Emniyet Müdürlüğü". 5 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2015. 
  55. ^ "Hatay İl Jandarma Komutanlığı". 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2015. 
  56. ^ a b Hatay İl Millî Eğitim Müdürlüğü[ölü/kırık bağlantı], URL erişim tarihi: 28 Mayıs 2008.
  57. ^ Mustafa Kemal Üniversitesi 28 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., URL erişim tarihi: 28 Mayıs 2008.
  58. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  59. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :0 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  60. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
  61. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2024. 
  62. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022. 
  63. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2016. 
  64. ^ Türkiye İstatistik Kurumu 16 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., URL erişim tarihi: 29 Mayıs 2008.
  65. ^ Türkiye İstatistik Kurumu 16 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., URL erişim tarihi: 29 Mayıs 2008.
  66. ^ Türkiye İstatistik Kurumu 16 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., URL erişim tarihi: 29 Mayıs 2008.
  67. ^ Türkiye İstatistik Kurumu 16 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., URL erişim tarihi: 29 Mayıs 2008.
  68. ^ Türkiye İstatistik Kurumu 16 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., URL erişim tarihi: 29 Mayıs 2008.
  69. ^ Türkiye İstatistik Kurumu 16 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., URL erişim tarihi: 29 Mayıs 2008.
  70. ^ Türkiye İstatistik Kurumu 16 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., URL erişim tarihi: 29 Mayıs 2008.
  71. ^ "Karayolları Genel Müdürlüğü". 23 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2015. 
  72. ^ "Gümrük ve Ticaret Bakanlığı". 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2015. 
  73. ^ "Kardeş Şehirler Hatay Büyükşehir Belediyesi". hatay.bel.tr. 13 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2023. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Hatay ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hatay&oldid=34163921" sayfasından alınmıştır