Aydın

Koordinatlar: 37°43′42″N 27°56′14″E / 37.728333°K 27.937222°D / 37.728333; 27.937222
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Aydın (il) sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Aydın (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Aydın
Büyükşehir statüsünde il
Aydın'ın Türkiye'deki konumu
Aydın'ın Türkiye'deki konumu
Aydın haritası
Aydın haritası
Türkiye üzerinde Aydın
Aydın
Aydın
Avrupa üzerinde Aydın
Aydın
Aydın
Aydın (Avrupa)
Koordinatlar: 37°43′42″N 27°56′14″E / 37.728333°K 27.937222°D / 37.728333; 27.937222
Ülke Türkiye
Coğrafi bölge Ege Bölgesi
İlk yerleşim MÖ 3. binyıl
Alt idari birimler
İdare
 • Tür Belediye başkanı-meclis
 • Organ
 • Vali Hüseyin Aksoy
 • Belediye Başkanı Özlem Çerçioğlu (CHP)
Yüzölçümü
 • Toplam 8.117 km² (3.133 mil²)
Yüzölçümü sırası 39.
Rakım 64 m (209 ft)
En alçak nokta 0 m (0 ft)
Nüfus
 (2020)
 1.119.084
 • Sıra 20.
 • Yoğunluk 138/km² (350/mil²)
 • Yoğunluk sırası 18.
Zaman dilimi UTC+03.00 (TRS)
Posta kodu
09XXX
Alan kodu 256
ISO 3166 kodu TR-09
Plaka kodu 09
GSYİH (nominal) 2018[2]
• Toplam ₺35,2 milyar (21.)
• Kişi başı
 ₺32.362 (40.)
İGE (2013) artış 0,541[3]
düşük · 24.
İklim Csa[4]

Aydın, Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık yirminci şehridir. Ege Bölgesi'nde yer alan, turizm ve tarım açısından en gelişmiş illerdendir. Kuzeyinde İzmir, kuzeydoğusunda Manisa, doğusunda Denizli, güneyinde Muğla illeri, batısında Ege Denizi bulunmaktadır. 2022 itibarıyla 1.134.031[5] kişilik nüfusuyla Ege Bölgesi'nin üçüncü büyük ilidir. 17 ilçesi vardır.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Aydın'ın eski isimleri Tralleis ve Güzelhisar olup 14. yüzyılda Anadolu Beylikleri döneminde kurulan Aydınoğulları beyliği döneminde ismi Aydın olarak değişmiştir. Herodot, Aydın ili ile ilgili “Bizim yeryüzünde bildiğimiz en güzel gökyüzünün altı ve en güzel iklimin bulunduğu yer” demiştir. Evliya Çelebi ise “Dağlarından yağ, ovalarından bal akar” demiştir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Aydın; çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmış, Antik Çağda Afrodisias, Milet, Didyma, Nysa, Priene, Magnesia gibi önde gelen kentlerdir. Bugünkü Aydın, Tralleis Kenti ile birlikte MÖ 2500 yılında Hititler zamanında gelişmiş, 8. yüzyılda Lydia zamanında da en parlak çağını yaşamıştır. Selçuklu Hanedanıyla birlikte Türk uygarlığının kültür varlığı ve eserleriyle donatılmıştır.

Aydınoğulları zamanında şehrin adı Aydın Güzelhisarı olmuş, daha sonra Aydın adını almıştır. 1811’de İzmir, Saruhan (Manisa), Menteşe (Muğla), Antalya, Isparta sancaklarını kapsayan eyaletin merkezi oldu. Kurtuluş Savaşından sonra 1923 yılında Aydın müstakil vilayet olmuştur.

Cumhuriyet dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

1987 yılında çıkarılan 3392 sayılı kanun ile Buharkent ve İncirliova,[6] 1990 yılında çıkarılan 3644 sayılı kanun ile de Karpuzlu, Köşk ve Yenihisar ilçeleri kuruldu.[7] Yenihisar ilçesinin adı 1997 yılında 4235 sayılı kanun ile Didim olarak değiştirildi.[8] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile merkez ilçe kaldırılarak aynı sınırlara sahip Efeler ilçesi kuruldu. Yine aynı kanun ile Aydın'da sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.[9]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Aydın 37°K 27°D koordinatlarında yer alır. Aydın ilinin yüzölçümü 8.116 km2'dir.[1] Kuzeyinde İzmir, kuzeydoğusunda Manisa, doğusunda Denizli, güneyinde Muğla illeri, batısında Ege Denizi yer alır. Ortalama deniz seviyesi 64 metredir.

Aydın'da 395.494 hektar alanda sulu tarım yapılmaktadır. Zeytin ve meyvelikler en geniş alanı kaplar.

Yer şekilleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ege Denizi'ne doğru dik uzanan dağlar ve bunları ayıran ovalardan oluşur.

Bitki örtüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Aydın'da bitki örtüsü Akdeniz ikliminin karakteristiğindedir. Yüzölçümünün yarıya yakını maki ve ormanlar ile kaplıdır. Makilik alanlar bodur ağaç ve çalılar ile kaplıdır. Orman alanları ise meşe, çınar, karaçam, kızılçam, fıstık çamı, ıhlamur ve kestane gibi ağaçlarla kaplıdır.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz iklimi (Köppen: Csa) etkilidir.[4] Bu iklim şartları ve topoğrafik yapı Aydın ve çevresinde iki ayrı bitki topluluğunun (maki ve orman) gelişmesine neden olmuştur. Kar yağışı ender görünür.


Nuvola apps kweather.svg Aydın iklimi Weather-rain-thunderstorm.svg
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 23,2 25,2 32,4 35,4 40,2 44,4 44,6 43,8 43,3 37,8 30,7 25,9 44,6
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 13,2 14,7 17,9 22,5 28,1 33,3 36,1 35,7 32,0 26,2 19,7 14,6 24,5
Ortalama sıcaklık (°C) 8,2 9,3 11,8 15,8 20,9 25,9 28,4 27,6 23,5 18,4 13,3 9,6 17,7
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 4,3 4,9 6,7 10,0 14,2 18,1 20,5 20,2 16,7 12,7 8,7 5,8 11,9
En düşük sıcaklık (°C) −7,6 −5,4 −5 −0,8 4,6 8,4 13,4 11,8 7,6 2,0 −2 −5,3 −7,6
Ortalama yağış (mm) 108,6 93,8 70,4 52,9 36,5 13,5 3,9 2,3 13,1 44,2 83,9 120,9 644
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[10]


Su kaynakları[değiştir | kaynağı değiştir]

Çine'de bulunan Adnan Menderes Barajı'nın gövdesi

Doğu-batı ekseninde kıvrımlar çizerek boydan boya geçen, Ege Bölgesi'nin önemli akarsularından olan Büyük Menderes akış gösterir. Diğer küçük akarsular arasında Çine Çayı, Karpuzlu Çayı ve Büyük Menderes'in kollarından olan Akçay ve Dandalaz çayları bulunmaktadır. İlde 14[11] baraj (Kemer Barajı, Topçam Barajı, Yaylakavak Barajı, İkizdere Barajı, Adnan Menderes Barajı, Karacasu Barajı, Gökçeburun Barajı, Katrancı Barajı, Hamzabali Barajı, Başçayır Barajı, İsabeyli Barajı, Güvendik Barajı, Karacahayıt Barajı ve Koyunlar Barajı) ve 10[11] adet gölet bulunmaktadır. DSİ tarafından ilde inşa halinde bulunan baraj, gölet, sulama, taşkın ve içme suyu tesis projeleri[12] de bulunmaktadır.

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Aydın il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1940[13] 281.784 27
  %20     57.148
224.636     %80  
1945[14] 294.407 27 %4Dark Green Arrow Up.svg
  %21     61.904
232.503     %79  
1950[15] 335.663 25 %14Dark Green Arrow Up.svg
  %24     79.475
256.188     %76  
1955[16] 414.564 16 %24Dark Green Arrow Up.svg
  %26     108.752
305.812     %74  
1960[17] 467.341 17 %13Dark Green Arrow Up.svg
  %30     141.686
325.655     %70  
1965[18] 524.918 17 %12Dark Green Arrow Up.svg
  %32     165.953
358.965     %68  
1970[19] 564.802 22 %8Dark Green Arrow Up.svg
  %33     186.856
377.946     %67  
1975[20] 609.869 23 %8Dark Green Arrow Up.svg
  %35     214.505
395.364     %65  
1980[21] 652.488 23 %7Dark Green Arrow Up.svg
  %38     245.329
407.159     %62  
1985[22] 743.419 23 %14Dark Green Arrow Up.svg
  %41     302.311
441.108     %59  
1990[23] 824.816 22 %11Dark Green Arrow Up.svg
  %47     384.711
440.105     %53  
2000[24] 950.757 20 %15Dark Green Arrow Up.svg
  %52     493.114
457.643     %48  
2007[25] 946.971 20 -%0Red Arrow Down.svg
  %57     536.758
410.213     %43  
2008[26] 965.500 20 %2Dark Green Arrow Up.svg
  %58     556.700
408.800     %42  
2009[27] 979.155 20 %1Dark Green Arrow Up.svg
  %59     573.884
405.271     %41  
2010[28] 989.862 20 %1Dark Green Arrow Up.svg
  %59     588.552
401.310     %41  
2011[29] 999.163 20 %1Dark Green Arrow Up.svg
  %60     599.973
399.190     %40  
2012[30] 1.006.541 20 %1Dark Green Arrow Up.svg
  %61     611.846
394.695     %39  
2013[31] 1.020.957 20 %1Dark Green Arrow Up.svg Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır.
2014[32] 1.041.979 20 %2Dark Green Arrow Up.svg
2015[33] 1.053.506 20 %1Dark Green Arrow Up.svg
2016[33] 1.068.260 20 %1Dark Green Arrow Up.svg
2017[33] 1.080.839 20 %1Dark Green Arrow Up.svg
2018[33] 1.097.746 20 %2Dark Green Arrow Up.svg
2019[33] 1.110.972 20 %1Dark Green Arrow Up.svg
2020[33] 1.119.084 20 %1Dark Green Arrow Up.svg
2021[33] 1.134.031 20 %1Dark Green Arrow Up.svg
2022[33] 1.148.241 19 %1Dark Green Arrow Up.svg


Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2023 verileri [34])

Aydın İl Nüfusu: 1.148.241 (2022 sonu). İlin yüzölçümü 8.117 km²'dir. İlde km²'ye 141 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 494 kişi ile Kuşadası'dır)

İlde yıllık nüfus artış oranı %1,25 olmuştur. 6 Şubat 2023 TÜİK verilerine göre 17 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 671 mahalle bulunmaktadır.

Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Didim (%3,27)- Karacasu (-% 2,15).

2022 yılı sonunda Aydın ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus 2021 Nüfus 2022 Fark Değişim% Mah.Say. Alanı km2[35] Yoğunluk
Bozdoğan 32.963 32.607 -356 -1,09 55 859 38
Buharkent 12.951 13.022 71 0,55 14 124 105
Çine 48.734 48.466 -268 -0,55 72 820 59
Didim 93.876 97.000 3.124 3,27 16 424 229
Efeler 300.225 303.772 3.547 1,18 83 624 487
Germencik 43.713 44.172 459 1,05 36 394 112
İncirliova 54.806 55.848 1.042 1,88 28 188 297
Karacasu 18.003 17.620 -383 -2,15 38 727 24
Karpuzlu 10.755 10.590 -165 -1,55 23 286 37
Koçarlı 22.155 21.832 -323 -1,47 52 455 48
Köşk 28.101 28.235 134 0,48 28 187 151
Kuşadası 125.812 130.835 5.023 3,92 23 265 494
Kuyucak 26.393 26.111 -282 -1,07 36 544 48
Nazilli 160.581 162.737 2.156 1,33 82 691 236
Söke 122.708 123.301 593 0,48 49 1064 116
Sultanhisar 20.272 20.230 -42 -0,21 18 220 92
Yenipazar 11.983 11.863 -120 -1,01 18 245 48
Aydın 1.134.031 1.148.241 14.210 1,25 671 8.117 141

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehrin ekonomisinin temelini tarım, hayvancılık ve turizm oluşturur. Aydın ili, 2018 yılı verisine göre gayri safi yurt içi hasıla bakımından ₺35,2 milyar ile ülkenin yirmi birinci büyük ilidir.[2] Kişi başına düşen gelirde ise ₺32.362 ile kırkıncı sırada yer almaktadır.[2] 2013 yılı İnsani Gelişme Endeksi verisine göre Aydın, elde ettiği 0,541 puanla yirmi dördüncü sırada yer aldı.[3]

Tarım ve hayvancılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Aydın; yağlık zeytin, incir, kestane, kereviz üretiminde Türkiye’de 1. sırada, pamuk ve çilek üretiminde ise 2. sırada, taze börülce ve sofralık zeytin üretiminde 3. sırada yer almaktadır.[36]

Sanayi[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarım, gıda, tekstil ürünleri, makine ve ekipman, otomotiv yan sanayi, beyaz eşya üretimi Aydın ilinin sanayisinin ana kalemlerindendir.

Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Millî Parkı

Turizm, tarımdan sonraki ikinci önemli gelir kaynağıdır. Yaklaşık 680 konaklama tesisinde 78.000 yatak kapasitesi bulunmaktadır. Ayrıca Kuşadası'nda 54.000, Didim'de 42.000 yazlık konut bulunmaktadır. 2011 yılında 5,5 milyon turist Aydın iline gelmiştir. Dilek Yarımadası Milli Parkı, Kuşadası ve Didim plajları önemli sahillerdir.

İlde 9 müze bulunmaktadır. Bunlar; Aydın Arkeoloji Müzesi, Yörük Ali Efe Müzesi, Afrodisias Müzesi, Karacasu Etnoğrafya Müzesi, Milet Müzesi, Çine Kuvâ-yı Milliye Müzesi, Çine Arıcılık Müzesi, Nazilli Etnoğrafya Müzesi ve Kuşadası Zeytin ve Zeytincilik Müzesi'dir.

Ören yerleri açısından da oldukça zengindir. Bunlar; Afrodisias (Karacasu), Alabanda (Çine), Alinda (Karpuzlu), Apollon Tapınağı (Didim), Gerga (Çine), Harpasa (Nazilli), Magnesia (Ortaklar), Mastaura (Nazilli), Milet (Didim), Nysa (Sultanhisar), Priene (Söke) ve Tralleis (Efeler)'dir.

Madencilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Maden İşletilen sahalar
Kömür Şahnalı, Koçarlı, Söke sahaları
Mermer Karacasu sahaları
Kuvars Çine, Söke sahaları
Feldispat Karpuzlu, Çine, Söke sahaları
Zımpara taşı Karacasu sahaları

Aydın ili madencilik açısından zengindir. Özellikle seramik ve cam endüstrisi için önemli endüstriyel hammadeler olan feldspat[37] ve kuvars[37] il ekonomisine katkıda bulunmakta ve ihraç edilmektedir. İlde işletilen kömür, mermer, kuvars, feldispat, zımpara taşı sahaları bulunmaktadır. Ekonomiklik ve/veya kalite problemlerinden dolayı çıkarılmayan; potansiyel ve görünür rezervlere sahip altın, asbest, bakır-kurşun-çinko, barit, cıva, demir, diatomit, grafit, kükürt, vermikülit, talk ve uranyum yatakları bulunmaktadır.[38]

Ayrıca il oldukça zengin jeotermal sahalara sahiptir. Buharkent, Germencik, Sultanhisar, Efeler, Kuşadası'nda işletilen veya potansiyel olarak keşfedilmiş kuyular bulunmaktadır. İlde ayrıca 8 tane jeotermal elektrik santrali bulunmaktadır.

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Mutfak[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Aydın mutfağı

Ağız[değiştir | kaynağı değiştir]

Halk Aydın ağzı konuşmaktadır. Nazal n (ñ) sesi kullanımı ve r sesinin yutulması belirgin özellikleridir.

Türküler ve halk oyunları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yöreye ait Zeybek dansları ve zeybek müzikleri bulunmaktadır.

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Aydın'da spor

2018-2019 sezonu sonunda, Aydın ili spor kulüplerinden bir üst lige yükselen ya da küme düşen olmamıştır. Futbolda Nazilli Belediyespor 2. Ligde play-off maçları sonunda lig 10.su olmuştur. Aydın'ın tek süper lig takımı Aydın Büyükşehir Belediyespor Kadın Voleybol takımı Avrupa'da Challenge Cup'ta final oynayarak 2. olma başarısını elde etmiştir. Aydın PTT SK, Hentbol Erkekler 1. Lig'de 9. olmuştur. Diğer kulüpler 2., 3. ve bölgesel ligdedir.

Önemli spor tesisleri: Adnan Menderes Stadyumu (10.988), Mukan Perinçek Stadyumu (10.500), Kuşadası Özer Türk Stadı (8.000), Söke Şehir Stadı (5.000), Atatürk Spor Salonu (2.000), Mimar Sinan Spor Salonu (2.000), Kardeşköy Sentetik Atletizm Pisti ve 3 adet yarı olimpik kapalı yüzme havuzu.

Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Aydın'ın ilçeleri

Merkezi yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur. Aydın, bir ‘büyükşehir’dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır. Aydın Valisi Hüseyin Aksoy, 9.06.2020/274 sayılı kararla Kocaeli Valisi iken atanmıştır.[39][40]

Yerel yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Aydın'ın ilçeleri

Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Aydın
CHP
9 / 18
AK Parti
5 / 18
MHP
2 / 18
İYİ Parti
2 / 18

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[41][42] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır. Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16. madde)

Aydın Büyükşehir Belediye Başkanı, Özlem Çerçioğlu (CHP), 31 Mart 2019 seçimlerinde %53,94 oy oranıyla seçilmiştir.[43] Aydın Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 82’dir. Büyükşehir Belediye Başkanı, 18 ilçe belediye başkanı ve 63 üye. Bunların 21’i AK Parti, 35'i CHP, 16’sı MHP, 10'u İYİ Parti'dir.[44]

İlçe belediyeleri, 2019 Türkiye yerel seçimleri'ne göre, dört değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 8'i CHP, 5'i AK Parti, 2'si MHP ve 2'si İYİ Parti'li belediye başkanıdır.[45]

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

İlde bir adet devlet üniversitesi bulunmaktadır. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi 1992[46] yılında kurulmuştur. Üniversitede 3 enstitü, 20 fakülte, 1 devlet konservatuvarı, 6 yüksekokul, 19 meslek yüksekokulu, 35 araştırma ve uygulama merkezi bulunmaktadır. Ayrıca toplam 446 ilköğretim okulu bulunmaktadır.

Altyapı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Demiryolu[değiştir | kaynağı değiştir]

İzmir - Aydın Demiryolu inşaatında çalışan işçiler, 1850'lerin sonu

Osmanlı İmparatorluğu döneminde, İngiliz Ottoman Railway Company tarafından 1856'da inşa edilen ve işletilen İzmir - Aydın hattı, Anadolu'nun ilk, Osmanlı İmparatorluğu'nun ikinci demiryoludur. Ege Bölgesi'nin güney ve güneydoğusunda çıkarılan madenler ile Küçük Menderes ve Büyük Menderes ovalarında yetiştirilen çeşitli tarım ürünlerinin, özellikle incirin İzmir Limanı'na daha hızlı getirilip ihracatının yapılabilmesi amacıyla inşa edilmiştir. 1935 yılında TCDD tarafından satın alınarak kamulaştırılmıştır. İlde, 16 istasyonu ile karşılıklı seferler devam etmektedir.

İstasyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Basmane - Nazilli - Denizli hattı

Aydın Garı

Aydın'da Basmane-Denizli Bölgesel Treni, Basmane-Nazilli Bölgesel Treni, Söke-Denizli Bölgesel Treni ve Söke-Nazilli Bölgesel Treni hatları tarafından kullanılmakta olan 14 istasyon bulunmaktadır.

Atça'dan geçen bir Nazilli - Söke treni

Söke hattı

Aydın'da Basmane-Söke Bölgesel Treni, Söke-Nazilli Bölgesel Treni ve Söke-Denizli Bölgesel Treni hatları tarafından kullanılmakta olan 2 istasyon bulunmaktadır.

Karayolu[değiştir | kaynağı değiştir]

İzmir ile Aydın arasında, İzmir - Aydın Otoyolu olarak bilinen Otoyol 31[47] bulunmaktadır. Bu otoyol üzerinde de Türkiye'nin en uzun üçüncü tüneli, Türkiye Otoyolları üzerindeki en uzun ikinci tüneli olan 75. Yıl Selatin Tüneli bulunmaktadır. Aydın Büyükşehir Belediyesi Sarı Otobüslerinin 11.12.2015 tarihinde hizmete başlaması ile ilçeler arası ulaşım daha da kolaylaşmış[48] ve Aydın Büyükşehir Belediyesi'nin belirlediği fiyat politikası ile diğer ulaşım seçeneklerine kıyasla biraz daha uygun hale gelmiştir. Ayrıca yapımı devam eden Otoyol 31'in 140 km'lik Aydın - Denizli Otoyolu kısmının inşaatı devam etmektedir.[49] Otoyolun kalan kısmının açılması ile birlikte Ege Bölgesi ile Akdeniz Bölgesi arasındaki ulaşımın kısalması, turizm ve ticaret gelirlerinin de pozitif yönde arttıcağı öngörülmektedir.

Denizyolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuşadası Limanı'na yanaşmış olan bir kruvaziyer gemisi

Kuşadası Limanı'ndan denizyolu ulaşımı sağlanmaktadır. Kruvaziyer turizminin önemli limanlarından biridir.[50] Ayrıca Yunanistan'ın Sisam adasına karşılıklı feribot seferleri düzenlenmektedir.[51]

Havayolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Aydın Çıldır Havalimanı

Aydın'ın Efeler ilçesinde bir havalimanı bulunmaktadır. 1.435 metre uzunluğunda piste sahip olan bu havalimanı yıllarca kullanılmamıştır. 2012 yılında işletme hakkı Devlet Hava Meydanları İşletmesi tarafından 20 yıllığına Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığına devredilmiştir. Günümüzde Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi adıyla, 27[52] eğitim uçağıyla pilotaj eğitimi için kullanılmaktadır.

Sağlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne bağlı 1 tane eğitim ve araştırma hastanesi, Sağlık Bakanlığı'na bağlı 10 tane devlet hastanesi, 6 tane entegre devlet hastanesi, 3 tane ağız ve diş sağlığı merkezi, 128 tane aile sağlığı merkezi bulunmaktadır. Ayrıca Efeler ilçesi Kuyulu mahallesi sınırları içerisinde 1299 yatak kapasiteli, günlük 20 bin kişiye hizmet verecek olan Aydın Şehir Hastahanesi inşaatı devam etmektedir.[53]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2019. 
  2. ^ a b c Özkul, İsmet (25 Aralık 2019). "81 ilin 2018 yılı GSYH ve büyüme karnesi". Dünya. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 
  3. ^ a b "Türkiye'de İllere Göre İnsani Gelişme Endeksi". dergipark.org.tr. Ocak 2017. 21 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019. 
  4. ^ a b "Köppen-Geiger İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye'nin İklim Tipleri". dergipark.org.tr. Temmuz 2017. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019. 
  5. ^ "TÜİK duyurdu: İl il 2022 nüfusu belli oldu! İşte Türkiye'nin en genç ve yaşlı şehirleri". Sabah. 3 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2022. 
  6. ^ "Kanun No. 3392" (PDF). 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Eylül 2014. 
  7. ^ "Kanun No. 3644" (PDF). 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Eylül 2014. 
  8. ^ "Kanun No. 4235" (PDF). 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Eylül 2014. 
  9. ^ "Kanun No. 6360". 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2014. 
  10. ^ "Resmî İstatistikler - Aydın". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 19 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2016. 
  11. ^ a b >"DSİ 21. Bölge İşletmedeki Baraj ve Göletler". 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2021. 
  12. ^ "DSİ 21. Bölge İnşa Halindeki Tesisler". 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2021. 
  13. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  14. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  15. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  16. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  17. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  18. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  31. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  32. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  33. ^ a b c d e f g h
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Aydın Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Aydın Nüfusu". nufusune.com. 
    • "Aydın Nüfusu". nufusubu.com. 
  34. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2020. 
  35. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Şubat 2020. 
  36. ^ "Aydın incir, kestane, yağlık zeytin ve kerevizde liderliğini korudu". İhlas Haber Ajansı. 28 Ocak 2020. 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
  37. ^ a b "DÜNYA'NIN EN KALİTELİ MADEN REZERVLERİ ÇİNE'DE". Aydın Adnan Menderes Üniversitesi İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü Öğrenci Uygulama Haber Sitesi. 26 Aralık 2021. 29 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023. 
  38. ^ "Aydın ili Maden Haritası" (PDF). Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü. 25 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023. 
  39. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2020. 
  40. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Haziran 2020. 
  41. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 20 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2020. 
  42. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2020. 
  43. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2020. 
  44. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2020. 
  45. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2020. 
  46. ^ "Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Kuruluş ve Tarihçe". 13 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2021. 
  47. ^ "Karayolları Genel Müdürlüğü Otoyollar". 9 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2021. 
  48. ^ "sarı otobüs saatleri". Aydın Büyükşehir Belediyesi. 6 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  49. ^ "Aydın - Denizli Otoyolu Projesi". Karayolları Genel Müdürlüğü. 4 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023. 
  50. ^ "Kruvaziyer ve Yat Limanları". Aydın İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023. 
  51. ^ "Kuşadası Samos Feribot Seferleri". 26 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023. 
  52. ^ "Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi". 11 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2020. 
  53. ^ "Aydın Şehir Hastanesi inşaatının yüzde 65'i tamamlandı". Anadolu Ajansı. 8 Ekim 2022. 20 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

*T.C. Aydın Büyükşehir Belediyesi 25 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Aydın&oldid=29491173" sayfasından alınmıştır