Çorum (il)
| Çorum | |
|---|---|
 | |
 İlin Türkiye'deki konumu | |
 İl sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Vali | Ali Çalgan |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 12.428 km² |
| Rakım | 820 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 527.220 |
| • Yoğunluk | 43/km² |
| • Kır | 152.244 |
| • Şehir | 374976 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 364 |
| İl plaka kodu | 19 |
Resmî site corum.gov.tr | |
Çorum, Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nin Orta Karadeniz bölümünde yer alan bir ildir.
04 Şubat 2021 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 14 İlçe, 16 belediye, bu belediyelerde 126 mahalle ve 759 köy bulunmaktadır.[1]
Çorum ilinin denizden yüksekliği 820 metredir.[2]
Çorum ili, leblebisi ile tanınır. İlde toprak ve makine endüstrisi oldukça gelişmiştir. Osmancık ilçesinde pirinç üretimi etkin bir şekilde yapılmaktadır. Kapari bitkisinin Türkiye'deki anavatanı Osmancık ilçesidir.
Çorum’un plaka kodu 19’dur.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Çorum il toprakları tarihi devirlerin en başından beri insan yerleşimine sahip olmuştur. Kadim Hititler'in başkenti Hattuşa Çorum ilindedir. Tarihi devirlere bakıldığında Alacahöyük, Hattuşa, İskilip, Kuşsaray, Pazarlı, Eskiyapar, Büyükgülücek ve Balımsultan köyü çevresinde yapılan arkeolojik kazılar ve toprak üstü buluntular, bu bölgenin Bakır Çağı ile Tunç Çağına uzanan araç-gereçler ile silahlar verdiğini göstermektedir.
- MÖ ? - MÖ 4000 - Kalkolitik Dönem
- MÖ 3000 - MÖ 2000 - İlk Tunç Çağı, (bu dönemden kalma Bayat ilçesine 15 km uzaklıkta Dere Kutuğun köyünde bakır izabe ocağı (dökümhane) olduğu MTA tarafından bulunmuştur).
- MÖ 2000 - MÖ 1650 - Orta Tunç Çağı
- MÖ 3000? - MÖ 1650 - Hatti dönemi ve İskilip merkezinde Anadolu'nun ilk sağlık kültü olan Yivlik kayası ve suyu kenarındaki Asklepios'un kurulması
- MÖ 2000? - MÖ 1300 - Kaşkalar
- MÖ 1650 - MÖ 1460 - Hitit Krallığı
- MÖ 1460 - MÖ 1200 - Hitit İmparatorluğu
- MÖ 1200 - MÖ 700 Paflagon (Kızılırmak'ın batısı)
- MÖ 750 - MÖ 330 Frig
- MÖ 676 - İskit akınları
- MÖ 550 - MÖ 332 - Pers akınları (Kızılırmak'ın doğusu)
- MÖ 300 - MÖ 200 Galat egemenliği, İskilip, Galatların ikinci krallık merkezi oldu.
- MÖ 323 - MS 170 - Kapadokya (Kızılırmak'ın doğusu)
- MÖ - MS - Pontus
- 175 - 395 - Roma İmparatorluğu
- 395 - 1071 - Bizans İmparatorluğu hükümdarlığı dönemi
- 3 Eylül 968 - Çorum, Amasya ve Kastamonu civarında deprem
- 1050 - Merkez üssü Amasya olan bir deprem
- 1074 - Çorum'un Bizans İmparatorluğu'nun elinden alınması.
- 1075 - Çorum'un Bizans'tan alındığı yıl yaşanan Danişmend depremi
- 1080 - Türklerin (Danişmentliler Beyliği'nin) yöreye kalıcı olarak yerleşmeleri ve şimdiki Çorum şehrini kurmaları
- 1097 - 1101 - Haçlı ordusunun saldırısı
- 1109 - Danişmentlilerin yöreye tamamen egemen olmaları
- 1175 - Anadolu Selçukluları'nın eline geçti.
- 1240 - Babai ayaklanması
- 1240+ - İskilip; Ceceli Aşireti Cece oğullarından Yahya Bey’in idaresinde girer daha sonra Nureddin Caca aşiret beyi olur.
- 1257 - İskilip, Ulucami (Çarşı Camii) deprem nedeniyle yıkıldı ve yeniden yapıldı
- 1272 - Aslen İskilipli olan Kırşehir Emiri Caca Nureddin (Nureddin Cibril bin Caca) İskilip'e vakıf olarak medrese, camii ve hamam yaptırdığına dair vakfiyenameyi kaleme alır. İskilip kütüphanesinde yazılı tarih içinde ilk kuruluşu da bu vakfiyede yer alan medrese kitaplığına dayanır.
- 1283 - Mecitözü Elvan Çelebi Tekkesi açıldı.
- 1300 - İskilip ilçesi merkezli olarak bölge Germiyanoğullarının idaresine girdi.
- 1344 - İskilip ilçesinin batısında yer alan dağlık alanlar sınır olmak üzere bölge Eretna Beyliği'ne dahil oldu.
- 1352 - Mecitözü Elvan Çelebi Zaviyesi
- 1381 - Çorum havarisi Eretna devletinin el değiştirmesi sonucu Kadı Burhaneddin hükümranlığına dahil oldu.
- 1391 - Kısa bir süre için Osmanlı devleti hükümranlığına dahil oldu.
- 1392 - Kadı Burhaneddin, Şehzade Ertuğrul komutasındaki Osmanlı devleti ordusunu Çorum yakınlarında (Kırkdilim) yendi ve bu savaşta Yıldırım Beyazıd'ın taht varisi oğlu Ertuğrul öldü.
- 1398 - Akkoyunlu hükümdarı Kara Yülük Osman Bey tarafından Kadı Burhaneddin'in öldürülmesiyle birlikte Çorum ve havarisinin Osmanlı devleti hükümranlığına dahil olması.
- 1398 - Çorum, şimdiki Sivas şehrinin merkezi olduğu 'Rumiye-i Suğra' adını taşıyan Osmanlı eyaletine bağlı sancak merkezi oldu.
- 1409 - II. Bayezid zamanında olan deprem 40 gün devam etmiştir.
- 1416 - İskilip ilçesi, Çelebi Mehmed tarafından Osmanlı devletine kalıcı olarak dahil oldu.
- 1419 - Tekkeköy Abdalata Tekkesi
- 1423 - Çorum, şimdiki Amasya şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.
- 1427 - Yörgüç Paşa, Osmancık ve Çorum'da asileri yenerek yeniden merkezi otoriteyi sağladı.
- 1428 - Osmancık, İmaret Camisi
- 1435 - Kara Yülük Osman Beyin iki oğlu Osmanlıya sığınarak önce Mecitözü şimdiki Elvançelebi beldesindeki Elvan Çelebi Dergahına gelirler bunu haber alan devrin padişahı II. Murad, Hasan ve Üveys adlı bu iki kardeşe ve ailelerine İskilipi Tımar olarak verir.
- 1436 - Yörgüç Paşa, İskilip şehrine Amasya'da kurulu vakfına irad/gelir edilmek üzere hamam yaptırdı. Vakfiye Tarihi.
- 1446 - Deprem, çok şiddetli olur ve halk arasında Danişmend Zelzelesi yahut Küçük Kıyamet denilir. 40 gün aralıklarla sürer
Arslanlı kapı, Hattuşaş - 1484 - Osmancık, Sultan II. Bayezıd Köprüsü
- 1494 - Tacettin Paşa Hamamı Tacettin İbrahim Paşa tarafından yaptırılmıştır.
- 1512 - I. Selim'in tahta çıkışı esnasında Çorum yöresinde Alevi kalkışması.
- 1514 - Şiddetli depremde Çorum'un üçte biri yıkılarak harap olur. Bu deprem sonrasında halkın çoğunluğu Mısır'a göç etmek zorunda kalmıştır.
- 1543 - 30 kadar evi yıkan bir deprem
- 1559 - Gülabibey Camii'nin de yıkıldığı ve şehre zarar ziyan veren bir deprem
- 1560 - Çorum yöresinde medrese talebelerinin kalkışması
- 1573 - Ali Paşa tarafından Tarihi Ali Paşa Hamamı inşa edilmiştir.
- 1579 - Deprem, bu depremden halk çok mağdur oldu ve hububattan alınan vergi o yıl alınmamıştır.
- 1582 - Yeşilırmak yöresinde yoğunlaşan ayaklanmaların sonucunda güpegündüz İskilip'in silahlı ayaklanmacılarca basılması.
- 1585 - Çorum ve Amasya depremi
- 1591 - Çorum, şimdiki Ankara şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.
- 1595 - Çorum, şimdiki Amasya şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.
- 1601 - Celali kalkışmasının elebaşı Karayazıcı'nın öldürülmesi.
- 1601 - 1610 - Büyük Kaçgunluk Devri devlet erkinin yörede tümden ortadan kalktığı bu dönemde; İskilip, Merzifon, Osmancık ve Gümüş yerleşimlerine Süleyman, Kara Ahmet ve Musa adındaki şefelerin önderliğinde suhte ve leventlerin baskınlar yaparak insanların mallarını ve erkek çocuklarını kaçırmışlardır.
- 1692 - Büyük bir deprem olmuştur, şehirler ve köyler harap olmuştur.
- 1729 - Çorum'da kuşluk vaktinde deprem oldu. Aynı gün altı kere deprem oldu, bir aydan fazla devam etti, İskilip ilçesi'nin bütün evleri harap oldu
- 1730 - Şimdiki İskilip kütüphanesinin ikincil temeli olan; Hocazade, Şeyh Hasip ve Hacıbey kütüphaneleri kuruldu.
- 1730 - Dedesli ovasında yer alan alevi köylerinin ilk kez kurulması.
- 1734 - Şiddetli bir deprem oldu.
- 1754 - Kalınsaz adı ile (Sungurlu) Yozgat'a bağlı nahiye oldu.
- 1756 - Şimdiki Çorum İl kütüphanesinin çekirdeği ve başlangıcı kabul edilen Elhaç Ali Efendi bin Mahmut vakıf kütüphanesi açıldı.
- 1759 - Şiddetli bir deprem oldu
- 1763 - Çorum'un Çapanoğlu Ahmed Paşa'ya arpalık olarak verilmesi.
- 1793 - Çorum depremi.
- 1794 - Kalınsaz (Sungurlu) nahiyesi Çorum'a bağlandı.
- 1800 - Deprem ve 600 kişi şehri terk eder. Bu deprem ve sonrasında çıkan yangınların sonucu yılgınlığa düşen halkın büyük bir çoğunluğu Mısır'a göç etmiştir.
- 1822 - İskilip, Terzi Bekir kütüphanesi kuruldu
- 1824 - Deprem halk uzun süre çadırlarda ikamet etti.
- 1828 - İskilip içme suyunun bilinen temellerinden olan Hacı Ali çeşmelerinin vakıf olarak kurulması.
- 1841 - Çorum, Sivas eyaletinden alınıp Ankara eyaletine bağlı sancak merkezi.
- 1848 - İskilip Camii Kebir (Ulu Camii) kütüphanesi kuruldu.
- 1863 - Çorum, sancak merkezi kazaya çevrildi.
- 1864 - Çorum, Yozgat sancağına bağlı kaza olarak bağlandı.
- 1864 - Osmancık, Amasya sancağına bağlandı.
- 1866 - Kalınsaz, Budaközü (Sungurlu) adı ile kaza oldu.
- 1866 - Hacıköy (Mecitözü) kaza oldu.
- 1866 - İskilip, Amasya'dan alınarak Çankırı sancağına kaza olarak bağlandı.
- 1866 - Ruslar tarafından Kafkasyadan sürgün edilen Çerkesler İskilip'e geldi.
- 1871 - Mecitözü Rüşdiyyesi açıldı.
- 1872 - Çorum Rüşdiyyesi açıldı.
- 1872 - İskilip belediye teşkilatı kuruldu
- 1875 - İskilip, Kastamonu Vilayetine bağlı.
- 1876 - Çorum belediye teşkilatı kuruldu
- 1879 - İskilip ve Sungurlu'da Rüşdiyye okulları açıldı.
- 1890 - İskilip ilçesi, Amasya sancağına kaza olarak bağlandı.
- 1891 - Osmancık belediye teşkilatı kuruldu
- 1894 - Çorum, Ankara vilayetine bağlı olarak yeniden sancak merkezi yapıldı ve İskilip, Osmancık ile Sungurlu kazaları Çorum Sancağına bağlandı. Çağımızdaki siyasi idarenin banisi oldu bu durum. Bu durum devrin Osmanlı paşası Yedi Sekiz Hasan Paşa'ın gayreti ile meydana gelir.
- 1895 - Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi kuruldu.
- 1902 - Çorum İdadi mektebi faaliyete geçirildi.
- 1905 - Alaca belediye teşkilatı kuruldu
- 1908 - İskilip merkezli büyük yıkıma yol açan deprem
- 1911 - Kargı belediye teşkilatı kuruldu
- 1914 - Çorum, yeni bir padişah salnamesi ile Ankara'ya bağlı sancak merkezi olur ve İskilip, Osmancık, Sungurlu, Mecitözü ile Alaca'da Çorum'a bağlı kılınır.
- 1919 - Hüseyinabad (Alaca) nahiyesi kaza yapıldı.
- 1920 - Çapanoğlu, Pontus ve Aynacıoğlu ayaklanmaları. Bu ayaklanmalar Çorum merkez ilçesinin doğu ve kuzeyinde etkili oldu.
- 1920 - Çerkez Ethem ve birliklerinin isyancıları yenmesi.
- 1921 - Çorum Türkiye Cumhuriyeti'nin müstakil sancak oldu.
- 1924 - Çorum Türkiye Cumhuriyeti'nin müstakil vilayeti oldu.
- 1924 - İskilip Halk kütüphanesi Caca Bey mescidi yanında ilk düzenli yerinde açılır.
- 1925 - İdadi Mektebi ortaokul yapıldı.
- 1925 - Yazılı tarih boyunca Kızılırmak üzerinde bilinen İskilip - Çorum arası ilk köprü ahşap olarak kullanıma açıldı.
- 1929 - Çorum Meteoroloji İstasyonu kuruldu
- 1932 - Çorum'da modern un üretiminin başlangıcı olan Hatap Un Fabrikası üretime başladı.
- 1932 - Çorum Kızılay Şubesi açıldı.
- 1935 - Hüseyinabad kazasının adı Alaca olarak değiştirildi
- 1939 - Merkez üssü Erzincan olan deprem Çorum ve havarisinde yıkıma neden oldu.
- 1941 - Alacahöyük Müzesi açıldı
- 1943 - Çorum'da meydana gelen depremde 2554 ev yıkıldı ve 618 kişi öldü.
- 1945 - İskilip ilçesine tümü bağlı Dedesli Ovası köylerinin ırmağın doğu yakasında kalanlarının tümü Çorum merkez ilçeye dönemin valisinin ısrarıyla bağlanması.
- 1946 - Çorum'da ilk kez toprak sanayisi olarak Yıldız Kiremit ve Tuğla Fabrikası kuruldu.
- 1953 - Kastamonu ili ilçesi Kargı, Çorum iline dahil oldu.
- 1957 - Çorum Çimento Fabrikası faaliyete başladı.
- 1958 - Bayat belediye teşkilatı kuruldu
- 1958 - İskilip ilçesinin nahiyesi olan Alagöz, Bayat adıyla ilçe olarak Çorum vilayetine dahil oldu.
- 1959 - Mecitözü ilçesinin nahiyesi olan Ortaköy ilçe olarak Çorum vilayetine dahil oldu.
- 1966 - Boğazköy Müzesi açıldı.
- 1966 - Çorum'da makine sanayisinin başlangıcı olan Çağıl Makina faaliyete başladı.
- 1968 - Çorum Müzesi açıldı.
- 1969 - Uğurludağ belediye teşkilatı kuruldu
- 1973 - Çorum makine imalat sanayisinin öncülerinden olan Arsan Makina İmalat Tic. A.Ş.
- 1975 - İki yıllık yüksek okullar açıldı; Makina Meslek Yüksek Okulu ve Eğitim Enstitüsü.
- 1975 - Çorum Yem Fabrikası üretime girdi.
- 1976 - ÇOPİKAS A.Ş. kuruldu, kâğıt ve oluklu mukavva fabrikası üretime başladı
- 1977 - Çorum Organize Sanayi Bölgesi işletmeye açıldı.
- 1977 - Çorum Süt Peynir ve Tereyağı Fabrikası üretime başladı.
- 1980 - Tarihe Çorum Olayları diye giren Alevi - Sünni kışkırtılmasında ölenler oldu ve Çorum merkez ilçede çok sayıda aile Çorum'dan göç etti.
- 1981 - Çorum'un ilk demir çelik dökümhanesi olan Kızılırmak Döküm Sanayii ve Ticaret A.Ş. açıldı.
- 1981 - Ayvaz Kale Kiremit Fabrikası işletmeye açıldı.
- 1981 - İlk kez Hitit Festivali düzenlendi.
- 1982 - İl genelindeki kiremit ve tuğla fabrikası sayısı 40 adete ulaştı.
- 1985 - Çorum'un ilk bakır fabrikası Hançerliler Bakır Ltd. Şti faaliyete geçti.
- 1985 - Çorum makine sektöründe faaliyet gösteren Erdal Özkan Makina A.Ş. faaliyetine başladı
- 1985 - Çorum makine imalat sanayisinin öncülerinden olan Altan Makina ve Çelik Döküm Ltd. Şti. faaliyete geçti.
- 1987 - Çorum toprak sanayi makineleri imalatı öncülerinden yeni ürün ve tasarımlarıyla Yaşar Okumuş, Anmaksan Makine San.Tic. Ltd. Şirketini kurdu.
- 1987 - Çorum'da döküm sektörüne yönelik makine modeli imalatı yapan ilk firma Çorum Özmakina Model ve Döküm San.Tic.Ltd.Şti. faaliyete başladı.
- 1987 - Çorum'un ilk yüksek evsaflı krom çelik dökümhanesi olan Duduoğlu Çelik Döküm Sanayii Ticaret A.Ş. faaliyete girdi.
- 1987 - Hayat şırınga, Hayat Tıbbi Aletler ve Oluklu Mukavva San. Ve Tic. A.Ş kuruldu.
- 1987 - İskilip ilçesinin bucağı olan Uğurludağ ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
- 1987 - Sungurlu ilçesinin bucağı olan Boğazkale ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
- 1990 - Çorum' da ilk hidrolik pompa fabrikası Kozmak Hidrolik faaliyete geçti.
- 1990 - Osmancık ilçesinin bucağı olan Dodurga ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
- 1990 - Çorum merkez ilçesinin bucağı olan Laçin ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
- 1990 - İskilip ilçesinin kasabası olan Karaören adı değiştirilip Oğuzlar adıyla ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
- 1996 - 5.6 ve 5.4 şiddetinde peş peşe iki deprem olur, can kaybı olmadı.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Çorum ili topraklarının %61'i dağlıktır. Bu dağlar derin vadilerle yarılarak birbirinden ayrılmıştır.
Dağlar kuzey-batı yönünde uzanır. Çorum ili topraklarının batı kesimi, Kuzeybatı Anadolu’nun en önemli dağ sıralarından biri olan ve batıda Sakarya Nehri, doğuda Kızılırmak Nehri arasında uzanan Köroğlu Dağları’nın en doğu ucunda yer alır. Köroğlu Dağları’nın Kızılırmak Havzası’na ulaştığı bölgede oluşan önemli yerleşim yerleri şunlardır: İskilip, Bayat, Kargı, Oğuzlar, Dodurga ve Alpagut.
Çorum ili, İç Anadolu Bölgesi'nin kuzey kısmında yer almaktadır. Karasal iklimin etkisi altındadır. Doğusunda Amasya, güneyinde Yozgat, batısında Çankırı, kuzeyinde Sinop, kuzeybatısında Kastamonu, kuzeydoğusunda Samsun, güneybatısında Kırıkkale illeri ile çevrilidir.
Çorum şehir merkezinin diğer illere uzaklığı: Ankara 244 km, İstanbul 608 km, Amasya 92 km, Sinop 294 km, Samsun 172 km ve Tokat 188 km.
İlçelerin il merkezine uzaklıkları: Alaca 52 km, Bayat 83 km, Boğazkale 87 km, Dodurga 42 km, İskilip 56 km, Kargı 106 km, Laçin 29 km, Mecitözü 37 km, Oğuzlar 68 km, Ortaköy 57 km, Osmancık 59 km, Sungurlu 72 km ve Uğurludağ 66 km.
- Çorum Ovası: arazi 375 km², yükseklik 800 m
- Çorum Kızılırmak Ovası: arazi 153.63 km², yükseklik 500–550 m
- Bozboğa Ovası: arazi 70 km², yükseklik 820 m
- Ovasaray Ovası: arazi 75 km², yükseklik 700–800 m
- Hüseyin Ovası: arazi 264 km², yükseklik 725–875 m
- Dedesli Ovası: arazi 250 km² yükseklik 500–550 m
- Taybı Ovası: arazi 144 km², yükseklik 500–550 m
- Irmak Ovası: arazi 600 km², yükseklik 500–550 m
- Seydim Ovası: arazi 50 km², yükseklik 950 m
- Mecitözü Ovası: arazi 100 km², yükseklik 950 m
- Osmancık Ovası: arazi 300 km², yükseklik 300–350 m
- Düvenci Ovası: arazi 32 km², yükseklik 900 m
- Hamamözü Ovası: arazi 75 km², yükseklik 400–500 m
- Kuyumcu Ovası: arazi 72 km², yükseklik 400–500 m
- Sungurlu Ovası: arazi 750 km², yükseklik 550–580 m
- Erenler tepesi 2.097 m
- Öbek Tepesi-2064 m (geçmiş dağı Bayat)
- Türbe tepe 1.981 m
- Kara tepe - 1.846 m
- Kırklar Dağ - 1.791 m
- Çal dağı -
- Ada dağı -
- Kartal dağı - 1.777 m
- Teke dağı - 1.700 m
- Kavak dağı -
- Göl dağı -
- Deveci dağı -
- Sakaröküz dağı -
- Çatalkaya Tepesi-Karadağ 1.566 m
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]İlin genelinde genellikle Karadeniz iklimi görülür.
Kızılırmak Havzası’nda yer alan Bayat, Dodurga, İskilip, Kargı, Laçin, Oğuzlar, Osmancık ve Uğurludağ ilçelerinde Karadeniz iklimi görülür. Kışları çok yağışlı, yazları ise İç Anadolu ikliminin etkisiyle sıcak olur.
İç Anadolu iklimi: Kızılırmak Havzası’nın güneyinde yer alan Çorum, Alaca, Boğazkale, Mecitözü, Ortaköy ve Sungurlu ilçelerinde görülür.
Çorum iline bağlı yerleşim yerleri genel olarak tipik karasal iklim özelliklerini gösterir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve genellikle kar yağışlı geçer. İlkbahar ve sonbahar aylarında az da olsa yağış görülür. Yüksek yerleşimlerde, özellikle yaz akşamlarında hava serindir. Bu genel durumun istisnası, İskilip ve çevresinin iklim tipidir; bölge mikroklima özellikleri gösterir.
| İlçeler | Süre | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Çorum | 54 il | 39.8 | 30.2 | 37.9 | 45.9 | 60.6 | 48.9 | 17.7 | 11.9 | 20.1 | 24.9 | 30.9 | 43.3 |
| Bayat | 18 il | 69.3 | 62.2 | 51.2 | 52.2 | 60.9 | 38.9 | 17.8 | 15.9 | 22 | 30 | 32.1 | 75.9 |
| İskilip | 32 il | 70.1 | 51.7 | 56.4 | 55.4 | 69.8 | 47.3 | 17.6 | 15.1 | 16.5 | 27.5 | 35.8 | 70.1 |
| İlçelere göre aylık yağış grafiği | |||||||||||||
Jeolojik yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'nin önemli fay hatlarından Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF), Çorum il sınırlarının kuzeyinden geçmektedir.
İlin jeolojik yapısında iki ana kütle (kayaç) grubu öne çıkar. Bunlardan birincisi “Metamorfik seri” (başkalaşmış kayaçlar), ikincisi ise, “Tortul Kütleler”dir. İlin asıl jeolojik karakterini 3. jeolojik zamanın sonları ile 4. jeolojik zamanda oluşan yapılar belirlemektedir.
Bununla birlikte, jeolojik devirlerden ilkel zaman olarak bilinen Arkean ve Prekambrien devirlerine ait alanlara, Çorum merkez ilçe, Alaca, İskilip, Osmancık, Mecitözü ve özellikle Kargı ilçelerinde rastlanılmıştır. 3. jeolojik zamanın kütlelerinden olan jips (alçıtaşı) ve kaya tuzu yatakları ile karbon miktarı %75 kadar olan zengin linyit kömürü yataklarına (Osmancık, Dodurga yöresinde 30 milyon ton rezerv bulunan; ayrıca Alpagut, Zambal, Karakaya, Ayva ve Ovacık köylerinde de linyit kömürü yataklarına rastlanmaktadır. Yine bu zamanın püskürük kayaçlarından olan trakit, granit, bazalt ve andezit türlerine; Çorum merkez ilçesi ile Kargı, Sungurlu, Alaca, Mecitözü, Osmancık ve İskilip ilçelerinde rastlanmaktadır. Tortul kütlelere ise vilayetin çok yöresinde rastlanmaktadır.
Çorum, Alp-Himalaya orojenezi (dağ oluşumu) olarak bilinen sistem içinde yer alan KAF üzerinde bulunmaktadır. KAF, il merkezinin 20 kilometre kuzeyinde, Osmancık ve Kargı ilçelerinin iç sınırlarından geçmektedir.
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kütüphaneler
[değiştir | kaynağı değiştir]İlin tümünde 18 halk kütüphanesi ve 2 müstakil çocuk kütüphanesi olmak üzere toplam 20 kütüphane vardır. 2006 yıl sonu istatistiklerine göre ilde toplam 228.482 adet kitap vardı. En çok kitaba sahip kütüphaneler; Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi (47.303), İskilip Halk Kütüphanesi (38.046) ve Sungurlu Halk Kütüphanesi (19.866)’dir. Geriye kalan 123.547 kitap ise 17 halk ve çocuk kütüphanesinde bulunmaktadır.
İl merkezi olan Çorum’da beş kütüphane bulunmakta olup toplam kitap sayısı 72.805’tir. Diğer 12 ilçe ile 3 belde kütüphanesinde ise 155.677 kitap bulunmaktadır. İskilip Halk Kütüphanesi 38.046, Sungurlu Halk Kütüphanesi 19.866, Mecitözü Halk Kütüphanesi 14.468, Osmancık Halk Kütüphanesi 13.106, Kargı Halk Kütüphanesi 11.575, Alaca Halk Kütüphanesi 10.023, Bayat Halk Kütüphanesi 9.566, Boğazkale Halk Kütüphanesi 7.474, Uğurludağ Halk Kütüphanesi 7.188, Oğuzlar Halk Kütüphanesi 6.066, Arifegazili Halk Kütüphanesi 5.884, Ortaköy Halk Kütüphanesi 5.006, Alacahöyük Halk Kütüphanesi 3.349, Dodurga Halk Kütüphanesi 2.617 ve Hacıhamza Halk Kütüphanesi 1.443 kitaba sahiptir. Öte yandan Laçin ilçesinde ise kütüphane yoktur.
Türkiye Cumhuriyeti'nin toplam 28 adet el yazması eser kütüphanesi vardır. Bu el yazması eser kütüphanelerinden biri Çorum merkezinde, diğeri ise İskilip ilçesindedir. İskilip Halk Kütüphanesinde 529 adet, Çorum Hasan Paşa Kütüphanesinde ise cumhuriyetin ilk yıllarında il ve ilçe merkezlerinden toplanmış olan 3.692 adet el yazması kitap vardır.
İskilip İlçesi Halk Kütüphanesi
[değiştir | kaynağı değiştir]İskilip Kütüphanesi, yakın coğrafyasında bilinen en eski kütüphanedir. 1258 yılında kurulan Hacıbey, 1272 yılında Cecebey, 1476 yılında Şeyh Habib, 1480 yılında Ebusuud, 1735 yılında Hocazade, 1818 yılında Terzi Bekir Ağa ve 1841 yılında Camii Kebir kütüphanelerinde bulunan eserler, 1924 yılında çıkarılan kanunla Cece Bey Medresesi kütüphanesinde toplanarak tek bir kütüphane çatısı altında faaliyete geçirilmiştir. İlin en eski kütüphanesi olduğu gibi Türkiye'nin de en eski kütüphanelerindendir. İskilip Halk Kütüphanesinde, tarihi değeri olan 1.443 adet Arap harfli taş baskı kitap ve 529 adet el yazması kitap bulunmakta olup, 2006 yılında toplam kitap sayısı 38.046’dır. İskilip Halk Kütüphanesinde 1996'da yaşlılar için özel bir okuma salonu hizmete açılmıştır. Bu salon, Türkiye genelinde gerçekleştirilen ilk uygulamadır. Kütüphane, 1924'ten bu yana üç farklı yerde hizmet verdikten sonra günümüzde bulunduğu yere taşınmış ve kendi özel binasında faaliyetlerini sürdürmektedir.
Hasan Paşa Halk Kütüphanesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bahçelievler semtinde hizmet veren Çorum Merkez Hasan Paşa Halk Kütüphanesi 25 Aralık 1991 tarihinde hizmete giren[3] Çorum ilinin en köklü kütüphanelerinden biridir. Alt katta depolar, üstte ise okuyucu salonları, idare büroları, yazma eserler bölümü ve bilgisayar bölümü bulunmaktadır. 2006 yılında mevcut kitap sayısı 47.303 adet olup bunun 3.692 adeti el yazmasıdır.
İl Halk Kütüphanesi Merkez ilçenin Mimar Sinan Mahallesindedir. 25 Aralık 1991 tarihinde hizmete girmiştir. Çorum ilinin en büyük ve modern kütüphanesidir.
Müzeler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Çorum'da Alacahöyük, Boğazköy ve Çorum müzeleri bulunmaktadır. Hattuşa ören yeri de açık müze statüsünde ziyaretçilere hizmet vermektedir.
Alacahöyük müzesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Alacahöyük Müzesi, köy iken daha sonra belde olan bir bölgede, 1935 yılından sonra yapılan arkeolojik kazılarda çıkarılan tarihî eserlerin sergilenmesi amacıyla 1941 yılında kurulmuştur. Müzede, milattan önce 4000'lerden günümüze ulaşan tarihî eserler sergilenmektedir.
Boğazköy müzesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Boğazköy Müzesi, ağırlıklı olarak Hitit dönemi arkeolojik eserlerini barındırmaktadır.
| 2006 yılı il Müze/Ören istatistikleri | ||
|---|---|---|
| Müze Adı | Eser Sayı (adet) | Ziyaretçi Sayı (adet) |
| Çorum | 13.804 | 12.452 |
| Alacahöyük | 3.324 | 12.742 |
| Boğazköy | 12.420 | 5.677 |
| Hattuşaş Yazılıkaya | ören yeri | 26.738 |
| Toplam | 29.548 | 57.609 |
Yerel halk edebiyatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Çorum ilindeki halk edebiyatını, 15. yüzyıldan başlayarak Alevi - Bektaşi edebiyatı etkilemiştir.
Aşık Ali Açık, Deli Boran, Aşık Haydar, Dedemoğlu, Kasap Mustafa Çarkacı, Kadir Uslu, Aşık Kör Kurtça, Hüseyin Çırakman, Aşık Gülabi gibi ozanlar, Çorum halk edebiyatının önemli ozanlarındandır.
İskilip ilçesinde haftanın günleri de İstanbul Türkçesinden farklıdır; Giravu - Pazar, Düşembe - Pazartesi, Deri - Salı, Bazar - Çarşamba, Bazitesi - Perşembe, Cumayı - Cuma, Cumitesi - Cumartesi.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Çorum ilinin ekonomisi tarım, hayvancılık, sanayi ve ticarete dayanır.
2000 yılı istatistiklerine göre Çorum il ekonomisindeki sektörlerin dağılımı; hizmetler %32, ticaret %30, tarım %25, sanayi %9 ve inşaat %4 oranındadır.
İlin coğrafi konumu, İç Anadolu bölgesi ile Karadeniz Bölgesi arasında önemli bir geçiş noktası üzerinde bulunması nedeniyle önemini artırmakta ve ekonomisini olumlu yönde etkilemektedir. Ankara ile Samsun arasında kuzey-güney doğrultusunda bir geçiş güzergâhında yer aldığı gibi, batı-doğu doğrultusunda da Kastamonu, Çankırı, Amasya ve Tokat illeri Çorum topraklarından geçen yollardan yararlanmaktadır.
İl dışından alınan ürünler; beyaz eşya, petrol ürünleri, otomotiv yedek parçaları, makineler, kazanlar, mekanik araçlar ve hazır giyim gibi kalemlerdir. İl dışına satılan ürünler arasında süt ve süt ürünleri, çimento, bal, yumurta, kazanlar, makineler, mekanik araçlar, hazır giyim, ayakkabı, değirmencilik ürünleri ile kâğıt ve karton türleri yer almaktadır.
Tarım
[değiştir | kaynağı değiştir]
Çorum ilinde çeşitlenmiş bir tarım yapısı vardır; ürün yelpazesi geniştir ve üretim miktarları fazladır. En çok yetiştirilen tarım bitkileri; buğday, şekerpancarı, arpa, soğan, domates, patates, kavun, karpuz, hıyar, üzüm, nohut, fiğ, pirinç, ayçiçeği, yeşil mercimek, ceviz, elma, kiraz, ve geber otu (kapari)dur. 2002 yılı Türkiye istatistiklerine göre yeşil mercimeğin %14'ü, pirincin %11'i ve soğanın %8'i Çorum ilinde üretilmiştir. Geleneksel yöre sebze ve meyvelerinin dışında kalan bazı ürünler, özellikle İskilip ve çevresinin mikroklima iklimi sayesinde yetişebilmektedir. Bu ürünler arasında antepfıstığı, haşhaş, kayısı ve Trabzon hurması gibi bitkiler yer almaktadır. 2002 yılında ildeki traktör sayısı 20.929'dur.
| 2004 Yılındaki Tarım Arazileri | |
|---|---|
| Arazi | Miktar (ha) |
| Ekili Arazi | 474.126 |
| Nadas Arazisi | 121.757 |
| Bağ Arazisi | 9.093 |
| Meyve Arazisi | 2.876 |
| Sebze Arazisi | 11.753 |
| Tarıma elverişli kullanım dışı alan | 2.863 |
| Tarım Arazisi | 662.468 |
| Yıllara Göre Traktör Sayısı | |
|---|---|
| 1970 | 1.862 |
| 1979 | 9.234 |
| 2002 | 20.929 |
| 2005 | 30.505 |
Ekin, arpa, çavdar, yulaf ve tritikale büyük ölçüde kuru tarım arazilerinde üretilerek elde edilir. Mısır bitkisi iklim özelliğince su ister, çeltik tümüyle su içinde olan tavalarda üretilir. Üretim genellikle ve çoğunlukla üretici eliyle tahıl borsasında satılmakta yahut un ve yem fabrikalarına verilmektedir.
| 2005 yılı Tarla bitkileri üretimi | ||
|---|---|---|
| Türü | Alan (ha) | Miktar (Ton) |
| Buğday | 292.610 | 924.396 |
| Arpa | 87.632 | 282.604 |
| Çavdar | 710 | 1.528 |
| Yulaf | 660 | 1.581 |
| Çeltik | 8.280 | 59.097 |
| Mısır | 200 | 1.082 |
| Tritikale | 875 | 274 |
Nohut ve yeşil mercimek kuru tarım arazilerinde istehsal edilir yetiştirilmekte olup, kuru fasulye sulama yapmadan yetişmemektedir.
| 2005 yılı baklagiller üretimi | ||
|---|---|---|
| Türü | Alan (ha) | Miktar (Ton) |
| Nohut | 25.676 | 28.406 |
| Kuru Fasulye | 1.468 | 1.600 |
| Yeşil Mercimek | 9.054 | 9.173 |
| 2005 yılı Yem bitkileri üretimi | ||
|---|---|---|
| Türü | Alan (ha) | Miktar (Ton) |
| Fiğ (Dane) | 17.755 | 17.945 |
| Fiğ (K. Ot) | 4.005 | 10.428 |
| Mısır (Silaj) | 993 | 46.035 |
| Yonca (K. Ot) | 2.365 | 25.598 |
| Korunga | 1.191 | 4.193 |
| Heyvan Pancarı | 12 | 450 |
| 2005 yılı Endüstri bitkileri üretimi | ||
|---|---|---|
| Türü | Alan (ha) | Miktar (Ton) |
| Şeker Pancarı | 7.555 | 310.198 |
| Haşhaş | 634 | 205 |
| Ayçiçeği (Yağlık) | 6.955 | 10.004 |
| Ayçiçeği (Çerezlik) | 425 | 732 |
| Patates | 1.262 | 29.040 |
| 2005 yılı Bahçe bitkileri üretimi | ||
|---|---|---|
| Türü | Alan (ha) | Miktar (Ton) |
| Lahana (Beyza) | 161 | 3.811 |
| Ispanak | 220 | 1.321 |
| Pırasa | 73 | 689 |
| Kabak (Sakız) | 32 | 378 |
| Kabak (Bal) | 108 | 1.427 |
| Hıyar | 411 | 5.315 |
| Patlıcan | 64 | 444 |
| Bamya | 130 | 536 |
| Domates | 1.810 | 46.845 |
| Biber (Sivri) | 132 | 836 |
| Biber (Dolmalık) | 29 | 177 |
| Karpuz | 508 | 8.426 |
| Kavun | 1.736 | 30.799 |
| Fasulye (Taze) | 718 | 3.761 |
| Barbunya (Taze) | 201 | 1.366 |
| Sarımsak | 8 | 61 |
| Soğan (Kuru) | 4.689 | 109.659 |
| Havuç | 22 | 198 |
| Turp (Bayır) | 19 | 232 |
| Soğan (Taze) | 110 | 1.174 |
| 2005 yılı Meyve üretimi | |
|---|---|
| Türü | Miktar (Ton) |
| Erik | 1.229 |
| Kayısı | 391 |
| Gilas | 1.104 |
| Vişne | 683 |
| Badem | 165 |
| Ceviz | 2.902 |
| Dut | 974 |
| Üzüm | 14.623 |
| Elma | 7.426 |
| 2005 yılı il Gübre kullanımı | |
|---|---|
| Türü | Miktar (Ton) |
| Saf N | 60.991 |
| Saf P205 | 45.559 |
| Saf K20 | 11,4 |
Orman
[değiştir | kaynağı değiştir]İlin ormanlık arazileri daha çok kuzey kesiminde yer almakta olup Çorum, Bayat, İskilip, Osmancık ve Kargı ilçelerinde yoğun olarak bulunmaktadır. Dağ köylerinin geçimi ormancılığa dayanmaktadır.
Toplam ormanlık alan 373.825 hektardır. Bunun 185.873 hektarı verimli, 187.952 hektarı ise verimsizdir. Bu ormanların 194.564 hektarı koru ormanı, 179.261 hektarı baltalık ormandır. İl ormanlarının tümü devlete aittir; şahıslara ait orman bulunmamaktadır.
- Bayat ilçesinde: Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe ve Ardıç.
- Kargı ilçesinde: Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam, Kızılçam, Meşe, veArdıç.
- İskilip ilçesinde: Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe ve Ardıç.
- Osmancık ilçesinde: Kayın ve Karaçam.
- Laçin ilçesinde: Karaçam ve Meşe.
- Uğurludağ ilçesinde: Karaçam ve Meşe.
- Çorum ilçesinde: Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam ve Meşe.
- Mecitözü ve Sungurlu ilçelerinde: Karaçam ve Meşe.
| 2005 yılı Orman üretimi | |
|---|---|
| Türü | Miktar (m³) |
| Tomruk | 37.730 |
| Maden Direk | 4.413 |
| Sanayi Odunu | 3.641 |
| Kağıtlık Odun | 13.580 |
| Lif Yonga Odunu | 73.000 |
| Yakacak Odun | 152.931 |
| 2005 yılı Orman - Mera alanı | |
|---|---|
| Türü | Miktar (ha) |
| Çayır alanı | 5.530 |
| Mera alanı | 139.582 |
| Orman alanı | 365.208 |
| Yoz alanı | 145.593 |
Hayvancılık
[değiştir | kaynağı değiştir]
İl ekonomisinde hayvancılık tarımdan sonra ikinci önemli üretim koludur. 2002 yılı Türkiye istatistiklerine göre il sınırları içinde 162.000 sığır, 139.000 koyun, 17.000 kıl keçisi, 3.000 Ankara keçisi ve 5.000 manda bulunmaktadır. Hayvancılıkla ilgili başlıca ürün ve faaliyetler arasında yumurta, süt, deri, arıcılık ve tavukçuluk yer almaktadır.
Mera arazisi 139.582 hektar olup ilin hayvancılık üretimi için önem arz etmektedir.
1913 yılında ilde 89.059 sığır, 195.735 koyun, 220.856 keçi, 8.000 kömüş (camış), 5.592 at, 12.575 eşek ve 385 katır bulunmaktaydı.
1927 yılında üretimi devlet istatistiklerine göre; ilde 83.000 kadar sığır, 160.000 kadar koyun, 230.000 kadar keçi, 230.000 kadar tavuk ile ek olarak 80.000 kadar eşek, katır ve at diğer çekim hayvanı vardı.
Lezzetli yoğurduyla tanınan camış, özellikle sulak köylerde ve Kızılırmak kıyısındaki köylerde yetiştirilmektedir.
1980 yılına kadar ilde çok sayı kıl keçisi vardı. Orman alanlarındaki taze sürgünlere verdikleri zarar nedeniyle kıl keçisi yetiştiriciliği çok sayıda köyde yasaklanmıştır.
İlde balıkçılıkla uğraşan bir şirket bulunmaktadır. Yıllık kapasitesi 15.000 ton olmasına rağmen üretim 10.000 ton civarındadır.
| Büyük baş hayvan üretimi (adet) | ||
|---|---|---|
| Türü | 2003 yılı | 2005 yılı |
| Sığır (Kültür) | 28.418 | |
| Sığır (Melez) | 89.465 | |
| Sığır (Yerli) | 46.461 | |
| Sığır Toplamı | 162.144 | 164.344 |
| Manda | 4.830 | 3.297 |
| At | 1.104 | |
| Katır | 1.245 | |
| Eşek | 10.766 | |
| Küçük baş hayvan üretimi (adet) | ||
|---|---|---|
| Türü | 2003 yılı | 2005 yılı |
| Koyun | 139.334 | 154.180 |
| Kıl Keçisi | 17.125 | 17.249 |
| Tiftik Keçisi | 3.285 | 3.649 |
| 2005 yılı kuş - kanatlı ve yumurta üretimi | |
|---|---|
| Türü | Miktar |
| Yumurtacı Tavuk | 2.426.200 |
| Et Tavuk | 18.950 |
| Ördek | 10.695 |
| Kaz | 18.805 |
| Hindi | 23.680 |
| Tavuk Yumurtası | 514.318.000 |
| Ördek Yumurtası | 372.750 |
| Kaz Yumurtası | 621.400 |
| Hindi Yumurtası | 798.500 |
| 2005 yılı Arıcılık üretim bilgileri | |
|---|---|
| Türü | Miktar |
| Eski Usul Kovan Sayı | 722 |
| Fenni Usul Kovan Sayı | 44.384 |
| Bal Üretimi | 565.120 kg |
| Bal Mumu Üretimi | 13.808 kg |
| Arı Bakan Köy Sayısı | 626 |
Sanayi
[değiştir | kaynağı değiştir]Çorum'daki başlıca sanayi tesisleri şunlardır: çeşitli gıda maddeleri, süt ürünleri, un, yem, şeker, kereste, parke, alçı, kireç, çimento, prefabrik yapı elemanları, tuğla ve kiremit, demir-çelik döküm ve makine, dokuma, ayakkabı ve ısıcam fabrikaları. 2001 yılında Çorum'da 10'dan fazla çalışanı olan işletme sayısı 82'dir. Bunlardan 40'ı taş ve toprak sanayisine, 18'i gıda, içki ve tütün sanayisine, 10'u metal eşya, makine ve teçhizat sanayisine, 5'i metal ana sanayisine, 4'ü tekstil, giyim ve deri sanayisine, 2'si mobilya sanayisine, 1'i kâğıt ve kâğıt ürünleri ile basım sanayisine ve 1'i de motorlu kara taşıtları sanayisine aittir. Çorum ilinin sembolü olan leblebi ise Çorum, Sungurlu ve Osmancık civarlarında küçük işletmeler tarafından üretilir.
| 2005 Yılında Çorum İlindeki sanayi tesisleri | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İlçe | Gıda sanayisi | Faizi (%) | Makina sanayisi | Faizi (%) | Taş/toprak sanayisi | Faizi (%) | Diğer faaliyetler | Faizi (%) | Toplam(cəm) | |
| Çorum | 43 | 56 | 76 | 95 | 41 | 76 | 59 | 82 | 212 | |
| Alaca | 3 | 3 | - | - | - | - | 1 | 1 | 4 | |
| Bayat | 1 | 1 | - | - | - | - | 2 | 2 | 3 | |
| Boğazkale | - | - | - | - | - | - | - | - | ||
| Dodurga | - | - | - | - | - | - | - | - | ||
| İskilip | 3 | 3 | - | - | - | - | 4 | 6 | 7 | |
| Kargı | 8 | 11 | - | - | 1 | 2 | - | - | 9 | |
| Laçin | 1 | 1 | - | - | - | - | - | - | 1 | |
| Mecitözü | 2 | 2 | - | - | 1 | 2 | - | - | 3 | |
| Oğuzlar | - | - | - | - | - | - | - | - | ||
| Ortaköy | - | - | - | - | - | - | - | - | ||
| Osmancık | 16 | 21 | - | - | 11 | 20 | - | - | 27 | |
| Sungurlu | 9 | 12 | 4 | 5 | - | - | 6 | 9 | 19 | |
| Uğurludağ | - | - | - | - | - | - | - | - | ||
| Toplam | 86 | ------ | 80 | ------ | 54 | ------ | 72 | ------ | 285 | |
Madencilik
[değiştir | kaynağı değiştir]Çorum'da işletilmekte olan çok sayıda linyit kömür işletmesi vardır. Bu işletmeler İskilip, Dodurga ve Bayat ilçelerindedir. Son zamanlarda Mecitözü ilçesi civarında yüksek rezervli linyit kömür sahaları bulunmuştur. Bayat ve Dodurga’daki rezervler en zengin olanlardır ve en kalorili kömür de buradan çıkarılır.
Bayat'ta 4000 yıllık bir maden ocağı galerisi bulunmuş olup, mevcut rezerv natif bakırdan oluşmaktadır. Bayat Sağpazar Köyü’nde 1995 yılında petrol araştırmaları yapılmış ve TPAO’nun 1. derece arama sahasında bulunmuştur. Ayrıca ilçede tuz ve kireçtaşı da mevcuttur.
İl genelinde bakır, manganez, çinko, antimon, demir, kurşun, asbest, linyit, grafit yatakları ile jeotermal kaynaklar olduğu tespit edilmiştir.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Çorum il nüfus bilgileri | ||||
|---|---|---|---|---|
| Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
| 1927[4] | 247.926 | 20 | %18 43.599 204.327 %82 | |
| 1935[5] | 284.773 | 23 | %15  |
%16 45.564 239.209 %84 |
| 1940[6] | 302.745 | 25 | %6 |
%16 49.340 253.405 %84 |
| 1945[7] | 312.723 | 25 | %3 |
%15 47.167 265.556 %85 |
| 1950[8] | 341.353 | 23 | %9 |
%15 52.006 289.347 %85 |
| 1955[9] | 401.547 | 19 | %18 |
%16 62.953 338.594 %84 |
| 1960[10] | 446.389 | 19 | %11 |
%19 83.894 362.495 %81 |
| 1965[11] | 485.567 | 24 | %9 |
%20 97.032 388.535 %80 |
| 1970[12] | 518.366 | 27 | %7 |
%24 124.283 394.083 %76 |
| 1975[13] | 547.580 | 29 | %6 |
%27 145.969 401.611 %73 |
| 1980[14] | 571.831 | 30 | %4 |
%29 167.273 404.558 %71 |
| 1985[15] | 599.204 | 32 | %5 |
%33 200.431 398.773 %67 |
| 1990[16] | 609.863 | 33 | %2 |
%42 253.804 356.059 %58 |
| 2000[17] | 597.065 | 38 | %2  |
%52 311.897 285.168 %48 |
| 2007[18] | 549.828 | 37 | %8 |
%62 340.916 208.912 %38 |
| 2008[19] | 545.444 | 38 | %1 |
%63 345.352 200.092 %37 |
| 2009[20] | 540.704 | 38 | %1 |
%65 350.477 190.227 %35 |
| 2010[21] | 535.405 | 39 | %1 |
%66 355.015 180.390 %34 |
| 2011[22] | 534.578 | 39 | %0 |
%68 361.244 173.334 %32 |
| 2012[23] | 529.975 | 40 | %1 |
%69 365.526 164.449 %31 |
| 2013[24] | 532.080 | 40 | %0 |
%69 369.163 162.917 %31 |
| 2014[25] | 527.220 | 40 | %1 |
%71 374.976 152.244 %29 |
| 2015[26] | 525.180 | 40 | %0 |
%73 381.303 143.877 %27 |
| 2016[26] | 527.863 | 40 | %1 |
%74 388.789 139.074 %26 |
| 2017[26] | 528.422 | 41 | %0 |
%74 392.654 135.768 %26 |
| 2018[26] | 536.483 | 41 | %2 |
%73 392.004 144.479 %27 |
| 2019[26] | 530.864 | 42 | %1 |
%74 393.522 137.342 %26 |
| 2020[26] | 530.126 | 43 | %0 |
%74 394.250 135.876 %26 |
| 2021[26] | 526.282 | 42 | %1 |
%75 393.772 132.510 %25 |
| 2022[26] | 524.130 | 42 | %0
| |
Günümüzde Çorum ilini meydana getiren ilçelere bakılırsa, üçü dışındakiler kaza statüsüne 1866 yılından sonra kavuşmuşlardır. 1866 yılına kadar kaza statüsüne sahip olanlar Çorum merkez, İskilip ve Osmancık'tır. Şimdiki il sınırları kalıcı haline 1924 yılında Türkiye Cumhuriyeti döneminde yapılan yasal düzenleme ile kavuştu. 1924 yılına kadar İskilip’e bağlı olan, şimdiki Çankırı iline ait üç ilçenin toprakları (Yapraklı, Kızılırmak, Merkez) Çorum iline dahil edildi. Öyle ki, 1900 yılında İskilip topraklarında toplam sekiz ilçe bulunmaktaydı ve bu ilçeler dört vilayete (Çankırı, Çorum, Kastamonu, Kırıkkale) dağılmıştı. Kargı ilçesinin özel durumu dışında, il genelinde sınır değişiklikleri olmamıştır.
Aşağıdaki tabloda Çorum, İskilip, Osmancık, Sungurlu ve Mecitözü ilçelerindeki nüfus miktarındaki ani azalışların nedenleri belirtilmiştir :
- Bayat 1958'de, Uğurludağ 1987'de, Oğuzlar 1990'da İskilip ilçesinden ayrılarak birer ilçe hâline getirilmiştir. Buna, 1945'te Harami ile Irmak arasında kalan ova köylerinin dönemin valisi tarafından Çorum Merkez ilçeye bağlanması da eklenmiştir.
- Alaca 1919'da, Laçin ise 1990'da Çorum'dan ayrılıp birer ilçe haline getirilmiştir.
- Ortaköy, 1959'da Mecitözü'nden ayrılıp bir ilçe haline getirilmiştir.
- Dodurga, 1990'da Osmancık ilçesinden ayrılıp bir ilçe haline getirilmiştir.
- Boğazkale de 1987'de Sungurlu ilçesinden ayrılıp bir ilçe haline getirilmiştir.
2007 yılı sonunda yapılan Adrese Dayalı Nüfus Sayımı sonuçlarına göre, yirminci yüzyıl boyunca (Cumhuriyet dönemi) Çorum Merkez ilçenin nüfusu 22 kat artmıştır. Nüfus üzerindeki incelemelerde, il genelinde nüfusun merkez ilçeye ve il dışına doğru bir göç eğilimi içinde olduğu sonucu çıkmaktadır. 2007 yılındaki sayıma göre, belediye yerleşimlerinde genel bir nüfus azalması görülmektedir; bunun istisnaları yalnızca Çorum ve İskilip merkezleridir.[1]
| Yıllara göre il nüfus bilgileri | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İlçe | 1831* | 1849 | 1893 | 1907 | 1927 | 1950 | 1960 | 1970 | 1980 | 1990 | 2000 | 2007[27] | 2012[28] | |||||
| Çorum | 10.075* | 49.057 | 80.973 | 60.752 | 88.056 | 118.536 | 144.569 | 168.985 | 189.748 | 221.699 | 243.600 | 265.242 | ||||||
| Alaca | - | - | - | - | 26.787 | 46.444 | 54.315 | 56.657 | 56.724 | 53.403 | 53.193 | 40.770 | 35.324 | |||||
| Bayat | - | - | - | - | - | - | 22.836 | 27.078 | 31.957 | 36.294 | 30.574 | 27.032 | 20.909 | |||||
| Boğazkale | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 9.973 | 8.190 | 5.696 | 4.437 | |||||
| Dodurga | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 13.550 | 10.439 | 8.292 | 6.989 | |||||
| İskilip | 11.450* | 43.442 | 43.271 | 52.362 | 53.722 | 66.611 | 55.618 | 67.434 | 72.569 | 52.569 | 45.327 | 42.476 | 37.307 | |||||
| Kargı | - | - | - | - | - | - | 31.564 | 32.261 | 31.247 | 26.762 | 20.388 | 17.050 | 15.780 | |||||
| Laçin | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 11.960 | 9.425 | 7.058 | 5.463 | |||||
| Mecitözü | - | - | 31.928 | 36.752 | 44.319 | 34.598 | 35.496 | 34.911 | 31.246 | 26.064 | 20.689 | 17.235 | ||||||
| Oğuzlar | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 11.154 | 9.083 | 7.930 | 6.393 | |||||
| Ortaköy | - | - | - | - | - | - | 9.580 | 11.016 | 12.420 | 13.073 | 11.820 | 9.711 | 8.090 | |||||
| Osmancık | 4.349* | 17.639 | 29.473 | 29.184 | 33.494 | 42.960 | 53.849 | 63.018 | 52.490 | 53.758 | 45.730 | 44.363 | ||||||
| Sungurlu | - | - | 67.607 | 39.793 | 40.405 | 62.429 | 76.382 | 90.006 | 100.000 | 88.327 | 80.840 | 64.631 | 55.922 | |||||
| Uğurludağ | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 18.111 | 16.265 | 9.163 | 6.521 | |||||
| Toplam | 202.601 | 247.602 | 341.353 | 446.389 | 518.366 | 571.831 | 608.660 | 597.065 | 549.828 | 529.975 | ||||||||
- 1831 yılına ilişkin nüfus bilgileri kent merkezlerine ait olup köy nüfus sayıları dahil değildir.
- (-) işareti dahil olunan kutucuklar adı geçen ilçenin o tarihte/tarihlerde ilçe olmadığını belirtmek içindir.
- Yukarıdaki tabloda sarı renkli bölmeler 1866'dan önce ilçe olanları işaret eder.
Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2025 verileri[29])
Çorum ili nüfusu 521.335'tir. Bu nüfusun %76,5'i şehirde yaşamaktadır (2024 sonu). İlin yüzölçümü 12.428 km2'dir.[30] İlde km2'ye 42 kişi düşmektedir. (Bu sayı Merkez ilçede 122'dir.) İlde yıllık nüfus %1,33 oranında azalmıştır.
Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Merkez ilçe (% 1,0)- Uğurludağ (-% 24,61)
06 Şubat 2025 TÜİK verilerine göre Merkez ilçeyle beraber 14 ilçe, 16 belediye, 128 mahalle ve 757 köy bulunmaktadır.
| 2024 yılı sonunda Çorum ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri | ||||||||||||
| İlçe | Nüfus
2023 |
Nüfus
2024 |
Fark | Nüfus
Artışı % |
Belediye
Sayısı |
Mahalle
Sayısı |
Köy
Sayısı |
Köy
Nüfusu |
Şehir
nüfusu |
Şehirde
oturan % |
Alanı
km2[31] |
km2'ye
düşen kişi |
| Alaca | 29.952 | 29.448 | -504 | -1,68 | 1 | 7 | 101 | 10.395 | 19.053 | 64,70 | 1296 | 23 |
| Bayat | 15.047 | 13.954 | -1.093 | -7,26 | 1 | 5 | 40 | 8.521 | 5.433 | 38,94 | 717 | 19 |
| Boğazkale | 4.068 | 3.673 | -395 | -9,71 | 1 | 4 | 13 | 1.560 | 2.113 | 57,53 | 264 | 14 |
| Dodurga | 5.786 | 5.325 | -461 | -7,97 | 1 | 6 | 12 | 2.818 | 2.507 | 47,08 | 229 | 23 |
| İskilip | 29.270 | 28.817 | -453 | -1,55 | 1 | 14 | 64 | 11.624 | 17.193 | 59,66 | 1170 | 25 |
| Kargı | 16.040 | 15.518 | -522 | -3,25 | 1 | 6 | 58 | 10.058 | 5.460 | 35,18 | 1174 | 13 |
| Laçin | 4.883 | 4.336 | -547 | -11,20 | 1 | 3 | 14 | 2.936 | 1.400 | 32,29 | 196 | 22 |
| Mecitözü | 14.441 | 13.480 | -961 | -6,65 | 1 | 8 | 54 | 9.525 | 3.955 | 29,34 | 825 | 16 |
| Merkez | 294.321 | 297.255 | 2.934 | 1,00 | 2 | 23 | 198 | 29.128 | 268.127 | 90,20 | 2436 | 122 |
| Oğuzlar | 5.240 | 4.794 | -446 | -8,51 | 1 | 7 | 6 | 2.104 | 2.690 | 56,11 | 121 | 40 |
| Ortaköy | 8.496 | 6.553 | -1.943 | -22,87 | 2 | 5 | 14 | 2.259 | 4.294 | 65,53 | 300 | 22 |
| Osmancık | 43.388 | 43.056 | -332 | -0,77 | 1 | 18 | 55 | 12.818 | 30.238 | 70,23 | 1273 | 34 |
| Sungurlu | 49.086 | 48.844 | -242 | -0,49 | 1 | 17 | 108 | 15.471 | 33.373 | 68,33 | 1999 | 24 |
| Uğurludağ | 8.333 | 6.282 | -2.051 | -24,61 | 1 | 5 | 20 | 3.271 | 3.011 | 47,93 | 428 | 15 |
| Çorum | 528.351 | 521.335 | -7.016 | -1,33 | 16 | 128 | 757 | 122.488 | 398.847 | 76,50 | 12.428 | 42 |
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]İllerde protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, il ve ilçe belediyeleri düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Aynı seçmen, ilçe belediye meclisi için de oy kullanarak ilçe belediye meclisini oluşturur. İldeki tüm seçmenler ayrıca il genel meclisi için oy kullanarak il genel meclisinin oluşmasını sağlar.
İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt sistemine göre belirlenir. (Kanun:2972-Madde:23)
İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır; başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik il encümenini seçer.[32][33]
Merkezi yönetim, vali ve il müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.
Çorum Valisi, 1966 Malatya Doğanşehir doğumlu Ali Çalgan'dır. Eylül 2024/321 sayılı karanameyle maliye müfettişi iken atanmıştır.[34]
Çorum Belediye Başkanı, 1973 Çorum doğumlu Halil İbrahim Aşgın (AK Parti), 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde %40,55 oy oranıyla seçilmiştir.[35]
2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Çorum İl Genel Meclisi üye sayısı, 25 AK Parti, 6 CHP, 5 MHP ve 1 İYİ Parti olmak üzere 37’dir. Çorum Belediye meclisi ise 20 AK Parti, 13 CHP ve 4 MHP olmak üzere 37 üyeden oluşur.[36]
2023 Genel seçimleri sonucu, Çorum'u temsilen TBMM'de AK Parti'den 2 milletvekili (Yusuf Ahlatcı, Oğuzhan Kaya), CHP'den 1 milletvekili (Mehmet Tahtasız), MHP'den 1 milletvekili (Vahit Kayırcı) seçilmiştir.[37]
Konum
[değiştir | kaynağı değiştir]| Konum Bilgileri | ||||||
| İlçe | Kuruluş Yılı[38] | Önceden bağlı olduğu ilçe | Alanı km²[39] | Rakım mt. | Merkeze km[40] | Ulaşan Yollar[40] |
| Çorum Merkez | 2.436 | 822 | D.795-04, D.180-03, 19.27 | |||
| Alaca | Cumh.önce | 1.296 | 926 | 52 | D.795-05, D.190-03 | |
| Bayat | 1958 | İskilip | 717 | 698 | 83 | D.180-02=>19.77 |
| Boğazkale | 1987 | Sungurlu | 264 | 995 | 87 | D.190-02=>19.51 |
| Dodurga | 1990 | Osmancık | 229 | 624 | 42 | D.785-04 |
| İskilip | Cumh.önce | 1.170 | 734 | 56 | D.775-03 | |
| Kargı | 1936 | Tosya | 1.174 | 387 | 106 | D.785-03, 19.78 |
| Laçin | 1990 | Merkez | 196 | 729 | 29 | D.785-04=>19.81 |
| Mecitözü | Cumh.önce | 825 | 811 | 36 | D.180-04 | |
| Oğuzlar | 1990 | İskilip | 121 | 680 | 57 | D.785-04=>19.83 |
| Ortaköy | 1959 | Mecitözü | 300 | 809 | 60 | Çorum=>19.27 |
| Osmancık | Cumh.önce | 1.273 | 425 | 59 |  /D.100-16, D.785-04, 19.78
| |
| Sungurlu | Cumh.önce | 1.999 | 762 | 72 | D.190-02, 19.54, 19.76 | |
| Uğurludağ | 1987 | İskilip | 428 | 806 | 64 | D.180-03=>19.76 |
| ÇORUM | Cumh.önce | 12.428 | ||||
İlin milletvekilleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]2018-2019 sezonu sonunda, futbol takımı Yeni Çorumspor, play-off sonunda 2. Lige çıkmıştır. Futbol BAL'da Sungurlu Belediyespor ligde kalmıştır. Sungurlu Belediyespor erkekler voleybol 2. Ligine düşmüştür. Voleybol erkekler 2. Liginde 1, kadınlar liginde 2 takımı vardır. Voleybol bölgesel ligine de 2 takımla katılmıştır.
Ziraat Türkiye Kupası'nda Yeni Çorumspor, katıldığı 2. turda elenmiştir.
Önemli spor tesisleri: Dr. Turhan Kılıçcıoğlu Stadyumu (11.263), Atatürk Spor Salonu (2.000) ve Olimpik Yüzme Havuzu (1.000).
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- (Türkiye Mülki İdare Bölümleri) Republic of Turkey Civil Administration Units Municipalities Villages, Ministry of Interior, Ankara 2002
- Türkiyə İstatistik Kurumu TUİK27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Genel Nüfus Sayımı 1990, 2000
- DİE Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, Çorum 1975
- DİE Genel Nüfus Sayımı, 1927, 1935, 1940, 1945, 1950, 1955, 1960, 1965, 1970, 1975, 1980, 1985, 1990
- Çorum 2003 İl (Vilayət) Çevre Durum Raporu Çorum 2004
- Çorum 2005 İl (Vilayət) Çevre Durum Raporu Çorum 2005
- Türkiye Vilayetler Ensiklopediyası (İl İl Yurdumuz Türkiye İller Ansiklopedisi) Milliyet Yayınları 2005 İstanbul
- Türkiye Coğrafya Atlası, DB Yayıncılık 2006 İstanbul
- DİE - Osmanlı Devletinin İlk İstatistik Yıllığı 1897, Ankara 1997
- Yurt Ansiklopedisi, Anadolu yayıncılık 1982 İstanbul
- İ. Hakkı Uzunçarşılı - Osmanlı Tarihi Cilt I -IV Ankara 1972 - 1978
- Yaşar Yüsel - Kadı Burhaneddin Ahmed ve Devleti, Ankara 1970
- Çorum İl Yıllığı 1973
- Çorum İl Yıllığı 1967
- Ahmet Temir, Kırşehir Emiri Caca Oğlu Nureddin'in 1272 tarixli Arapça - Moğolca Vakfiyesi, Ankara 1959
- Türkiye Ansiklopedisi, 1956
- Ahmet Gökoğlu - Paflagonya - Paphlagonia Gayri Menkul Eserleri ve Arkeolojisi, Kastamonu 1952
- Şemseddin Sami - Kamus-ül Alam, Cilt 1 - 6, İstanbul 1889 -1899
- V. Cuniet - La Turquie d'Asie, Paris 1892
- Charles Texier - Küçük Asya, Asie Minore I, Paris 1842
- W. F. Ainsworth - Travels and REsearches in Asia Minor, Mesopotamia, Chaldea and Armenia, Londra 1842
- J. Hamilton - Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia I, Londra 1842
- M. Vivien de Saint Martin - Description Historique de l'Asie Mineoure, Paris 1852
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Güncel Nüfus Değerleriisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "ilin deniz seviyesinden yüksekliği". Erişim tarihi: 13 Kasım 2025.
- ^ "Hizmete giriş tarihi". 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g h
- "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Çorum Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Çorum Nüfusu". nufusune.com.
- "Çorum Nüfusu". nufusubu.com.
- ^ "Çorum ve ilçeleri nüfus tablosu". 10 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2008.
- ^ "ADRESE DAYALI NÜFUS KAYIT SİSTEMİ 2012 NÜFUS SAYIMI SONUÇLARI". TC Çorum Valiliği İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü. 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2014.
- ^ "2024 yılı nüfusu". 26 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ "HGM | Harita Genel Müdürlüğü - Ulusal Haritacılık Kurumu". www.harita.gov.tr. Erişim tarihi: 2025-10-31.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- ^ "Atama kararı" (PDF). T.C. Resmî Gazete (32667). 19 Eylül 2024. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;:0isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Çorum Valiliği
- Çorum Belediyesi3 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Çorum YerelNET 13 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
