İçeriğe atla

Samandağ

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Samandağ
İlçe
Şehrin Akdeniz kıyısından görünümü
Şehrin Akdeniz kıyısından görünümü
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlHatay
Coğrafi bölgeAkdeniz Bölgesi
İdare
 • KaymakamEmre Dündar
 • Belediye başkanıEmrah Karaçay (TİP)
Yüzölçümü
 • Toplam446 km²
Rakım4 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam121.109
 • Kır
-
 • Şehir
124.237
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu31770
İl alan kodu0326
İl plaka kodu31

Samandağ, eski adıyla Süveydiye (Arapça: السويدية, as-Sūwaydīyah), Türkiye'nin güneyinde, Hatay ilinin ilçelerinden biridir.

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Samandağ eskiden Süveydiye, Yukarı Alevışık ve Levşiye olarak biliniyordu. 1948 yılında resmi adı Simeon Dağı anlamına gelen "Samandağ" olarak değiştirildi.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Samandağ; Musa Dağı, Kel Dağı ve Saman Dağı arasında bulunan, Asi Nehri'nin Akdeniz'e döküldüğü noktada oluşmuş bir deltada kuruludur. 446 km²'lik yüzölçümüne sahip ilçede bağlı belediye sayısı 12, köy sayısı 31'dir.

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

MÖ VII. yüzyılda Yunanlar (İyonyalılar), Asi Nehri'nin döküldüğü bölgede Al Mina Limanını kurmuşlardır. Bu sayede gemiler Asi Nehri'ni ulaşım ve ticaret yolu olarak kullanmış, sonradan başkent olacak Antakya'nın bir metropol olmasına büyük katkıda bulunmuşlardır. Al Mina limanı, önemini uzun yıllar korumuştur. MÖ 300 yılında Büyük İskender'in ünlü generali, I. Selevkos Nikator tarafından kurulan Selevkos İmparatorluğu'na başkentlik yapmak üzere bir liman şehri olan Seleucia Pierria (bugünkü adıyla Çevlik) kurulmuştur. Ancak I. Selevkos Nikator deniz tarafından sürekli artan saldırılar sebebiyle Antioch (Antakya) şehrini kurmuş ve imparatorluğun başkentini oraya taşımak zorunda kalmıştır.

Roma İmparatorluğu döneminde imparator Vespasianus limanı sel sularından korumak üzere dağlarda tüneller yaptırmıştır. Yapımı toplamda yaklaşık yüz yıla yakın bir zaman boyunca sürdüğü tahmin edilen tüneller, oğlu Titus tarafından tamamlanmıştır. XIV. yy'a kadar Selçuklu, Fatımiler ve Memlük egemenlikleri altında kalan Samandağ, 1516'da Osmanlı hakimiyetine geçmiş ve adı Süveydiye olarak anılmaya başlanmıştır. Samandağ, I.Dünya Savaşından sonra bir müddet Fransızların idaresindeki İskenderun Sancağı sınırları içerisinde kalmıştır. Hatay Devleti'nin kurulmasıyla Antakya'ya bağlı nahiye statüsüne kavuşan Samandağ, 23 Temmuz 1939'da Referandumla Hatay'ın Türkiye'ye ilhakıyla Türkiye Cumhuriyeti'nde Antakya'ya bağlı bir nahiye olmuş, 1948'de Süveydiye adı Samandağ olarak değiştirilerek Hatay iline bağlı bir ilçe olmuştur.

Etnik yapı ve din

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hz. Hızır Türbesi Samandağ
Hz. Hızır Türbesi Samandağ

Samandağ, etnik olarak Arapların, Ermenilerin ve Türkmenlerin yaşadığı bir bölge olmakla beraber Araplar çoğunluğu oluşturur. Dinî ve mezhepsel olarak ise Nusayri (Arap Alevisi) başta olmak üzere Sünnî, Hristiyan Ortodoks, Hristiyan Katolikler ve Gregoryenler gibi çeşitli inanç grupları bulunmaktadır. Samandağ'daki Arapların büyük bir kısmı mezhepsel olarak Nusayridir. Arapların içinde önemli bir nüfusta Hristiyan Ortodoks ve Protestan Araplar da mevcuttur. Bunun yanında çok az sayıda da olsa Türkmen ve Türk aileler de bulunur. Ayrıca bölgede bulunan her inançtan insanlar dindar olup dinlerine bağlıdırlar.

Samandağ halkı aynı coğrafya olan ancak 1920'lerde sınır çizilirken ikiye bölünen ve bir kısmı Türkiye'de bir kısımı ise Suriye'de kalan sınır bölgeleriyle akrabalıkları mevcuttur. Samandağ'da herkes birbirinin milliyetine ve dinine büyük saygı gösterir. Dünyada Ermenistan dışındaki tek Ermeni mahallesi, Samandağ'a bağlı olan Vakıflı Köyü ile anılan mahallesidir.

Diller dillere, çan sesleri ezan sesine, bayramlar bayramlara karışır; en çok bayram burada kutlanır. Ramazan ve Kurban Bayramlarının, Noel ve Meryem Ana Yortularının, Gadir Hum Bayramlarının sevincine tüm Samandağlılar katılır. Komşular birbirlerine "Allah herkese kendi dininde yardımcı olsun" derler. Samandağ'da 350 Arap Ortodoks ailenin yaşadığı Cemal Gürsel (Zeytuniya) Mahallesi'nde birbirine yakın mesafede iki Arap Ortodoks Kilisesi var. 12.yy yapısı kiliselerden Aziz İlyas Kilisesi demir parmaklıklarla çevrilmiş bir avlunun, Meryem Ana Kilisesi ise Ortodoks Mezarlığı'nın içinde. Her ikisi de son derece bakımlı ve ibadete açık.

Seleucia Pieria'nın (Samandağ) Şehir Yapısı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Şehrin dışından Samandağ sahili
Şehrin dışından Samandağ sahili
Beşikli Mağara
Şehrin dışından Samandağ manzarası.
Şehrin dışından Samandağ manzarası.
Seleucia Pieria'dan (Samandağ) terk edilmiş Ariadne mozaiği, MS 2.-3. yüzyıl, Hatay Arkeoloji Müzesi, Antakya, Türkiye
Seleucia Pieria'dan (Samandağ) terk edilmiş Ariadne mozaiği, MS 2.-3. yüzyıl, Hatay Arkeoloji Müzesi, Antakya, Türkiye

Samandağın bir eski adı da Seleucia Pieria‘dır (Selefkiye). MÖ 300 yıllarında Makedonyalı Büyük İskenderin fetihlerinden sonra, Büyük İskender'in haleflerinden ve Seleukos İmparatorluğu'nun kurucularından biri olan Seleukos I Nicator tarafından kurulmuştur. Seleucia Pieria'nın (Samandağ) şehir yapısı konumu nedeniyle iki bölümden oluşuyordu. Yukarı şehir ve aşağı şehir olarak adlandırılan bu bölümler şehrin kurulduğu bölgedeki arazi yapısı bunu mecburi kılıyordu. Yukarı şehir dağın üst yamacında yer alıyordu. (Bugün Kapısuyu mahallesinin bulunduğu bölge) Denizden yaklaşık 30 metre yüksekliğinde imalathaneler, mabetler ve resmi binalar burada kurulmuştu. Dağın güney-batı tarafında dik kayalıklar şehri aşağıdaki bölümden ayırıyordu. Aşağı şehirle buradaki bağlantıyı dik kayalıklara oyulmuş ve 7-8 kişinin yan yana yürüyebileceği muazzam merdivenler sağlıyordu. (Merdivenler hala sapasağlam durmaktadır ve görülebilecek durumdadır. Merdivenden biraz önce sol tarafta kayanın içine oyularak yapılan, bekçi odası olarak kullanılmış olması muhtemel bir mağara vardır. Burası daha sonra rahiplerin oturduğu yer olarak kullanılmıştır). Aşağı şehir liman çevresinde kurulmuştur. Liman tesisleri yanında pazar, çarşı, dükkânlar ve zanaatkarlar burada bulunmaktadır. Aynı zamanda büyük bir hamam ve küçük bir tiyatro yer almaktadır. Burası şehrin en canlı en hareketli yeridir. İhracat ve ithalat merkezi olduğu için büyük depolar, ayrıca gemi onarımı için küçük bir tersane inşa edilmişti.

Teraslarda zemini mozaikle kaplı lüks Roma villaları yer alıyordu. Şehrin surları içinde yer alan liman bir boğaz ile denize bağlıydı.

Aşağı şehirle, yukarı şehir arasında bulunan kapı dahilen iki burçla dar bir geçidi ihtiva etmektedir. Bunu burcun kalan izlerinden anlamak mümkündür. Surun kalınlığı 4 metredir. Şehrin tamamı bir surla çevrilidir. Bu surun uzunluğu 12,5 km'yi bulur. Bu duvarlardan günümüze çok az bir kısmı kalmıştır. Bazı yerlerde kalıntı izleri durmasına rağmen duvarın büyük bölümünü oluşturan taşlar eski evlerde kullanıldığından bugün sadece izi kalmıştır. Uzaktan bakıldığında rahatlıkla sur izleri görülebilmektedir. Çevre duvarları içerisinde kalan liman 16 hektardır. (160 dönüm)

Şehrin 3 büyük kapısı vardır. En güneydeki kapı şehrin pazar kapısı olarak adlandırılmış, surların dibindeki kapı orta kapısı olarak kullanılmıştır. Bu kapı surların dibindeki kapı olarak Bab el-Kils (kireç kapısı) ve kral kapısı olarak bilindiğine dair görüşler vardır. Şehrin içinden geçen suyun surlardan çıktığı yerdeki kapıya Bab el-Mina (liman kapısı) denmektedir. Bu kapının pazar kapısı gibi şimdi yıkılmış olan iki büyük kulesi vardı. Biraz daha kuzeyde üçüncü bir kule inşa edilmiş ve şehrin iç tarafında uzun bir yapı savunma için yapılmıştır. Yukarı şehrin uzun duvarında yalnız bir kapı (Bab el-hava) yapılmıştır. El Kabusiye (Kapısuyu) mahallesine giden yol buradan başlamaktadır.

Kuzey-doğu şehir duvarından ayrılan çapraz şeklindeki duvar şehrin içine doğru kıvrılmış ve orada kesilmiştir. Şehir duvarı batıdaki suya kadar gelir, öbür uçtan devam edip limana kadar ulaşır ve orada son bulur. Bu liman şimdi Minat el-Atiga (eski liman) ve Minat el-Cedide (yeni liman) denilen yerden dış limana açılır. Kanal kuzeyde kalenin duvarları, güneyde liman duvarlarıyla korunmuştur. Boğazın denize açılan yerinde iki bekçi evi yapılmıştır. Güneydeki bekçi evi kalenin içinde 3x12 metre büyüklüğünde bir oda şeklindedir. Limanın doğu tarafındaki eski liman, duvar izleriyle tespit edilmiştir. Limandan denize bir kanalın gittiği, kanalın etrafındaki sıra kulelerle tespit edilmiştir. Dış binanın genişliği 130-140 metre olarak saptanmıştır. Güneydeki iskele 100 metre uzunlukta 9 metre genişlikte olup yapısını kısmen koruyabilmiştir.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Samandağ ilçesinin belde ve köyleri

İlçe nüfusu 2020 TÜİK nüfus verilerine göre 124.237'dir.

Yıl Toplam Şehir Kır
1950[2] 28.452 9.175 19.277
1955[3] 34.264 11.118 23.146
1960[4] 42.137 13.912 28.225
1965[5] 44.960 15.990 28.970
1970[6] 55.111 18.131 36.980
1975[7] 65.506 22.540 42.966
1980[8] 64.998 23.672 41.326
1985[9] 82.934 27.477 55.457
1990[10] 89.202 29.857 59.345
2000[11] 106.754 34.641 72.113
2007[12] 124.830 42.012 82.818
2008[13] 129.011 43.528 85.483
2009[14] 129.124 44.137 84.987
2010[15] 129.644 44.918 84.726
2011[16] 129.424 45.199 84.225
2012[17] 128.303 44.912 83.391
2013[18] 116.151 116.151 veri yok
2014[19] 118.373 118.373 veri yok
2015[20] 117.770 117.770 veri yok
2016[20] 119.176 119.176 veri yok
2017[20] 119.558 119.558 veri yok
2018[20] 121.109 121.109 veri yok
2019[20] 122.223 122.223 veri yok
2020[20] 124.237 124.237 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Samandağ Belde ve Köylere Göre Nüfus Dağılımı (2008)
Yerleşim Birimi Erkek Nüfus Kadın Nüfus Toplam
Merkez 21.566 21.962 43.528
Aknehir Beldesi 1.111 1.153 2.264
Değirmenbaşı Beldesi 1.762 1.678 3.440
Koyunoğlu Beldesi 2.065 2.066 4.131
Kuşalanı Beldesi 2.851 2.693 5.544
Mağaracık Beldesi 2.487 2.330 4.817
Mızraklı Beldesi 4929 4.623 9.552
Sutaşı Beldesi 3.226 3.066 6.292
Tavla Beldesi 1.528 1.669 3.197
Tekebaşı Beldesi 4.368 4338 8.706
Tomruksuyu Beldesi 1.606 1.635 3.241
Uzunbağ Beldesi 1.811 1.677 3.488
Yaylıca Beldesi 1.751 1.734 3.485
Beldeler Toplamı 27.392 26.726 54.118
Ataköy 571 577 1.148
Avcılar 412 452 864
Batıayaz 469 448 917
Büyükoba 226 228 454
Ceylandere 144 106 250
Çamlıyayla 87 89 176
Çanakoluk 445 481 926
Çınarlı 329 291 620
Çöğürlü 1.573 1.495 3.068
Çökek 358 315 673
Çubukçu 231 240 471
Eriklikuyu 330 305 635
Fidanlı 561 516 1.077
Gözene 695 702 1.397
Hancağız 332 396 728
Hıdırbey 325 342 667
Huzurlu 703 747 1.450
Hüseyinli 307 296 603
Kapısuyu 869 873 1.742
Karaçay 1.235 1.273 2.508
Meydan 1.173 1.347 2.520
Özbek 301 356 657
Özengili 319 284 603
Seldiren 282 245 527
Vakıflı 58 62 120
Yeniçağ 1.171 1.175 2.346
Yeniköy 137 131 268
Yeşilköy 809 816 1.625
Yeşilyazı 74 88 162
Yoğunoluk 334 325 659
Köyler Toplamı 15.560 15.805 31.365
İlçe Toplamı 64.518 64.493 129.011
Türkiye İstatistik Kurumu[21]

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde balıkçılık ve yoğun şekilde tarım yapılan bir ilçedir. Nüfusun belli bir bölümü geçimini yurtdışında(genellikle Arabistan) çalışan aile üyelerinden gelen para ile gelir sağlamaktadır. Akdeniz kıyısında, Çevlik mevkiinden başlayan güneye doğru uzanan kumsalı oldukça uzundur. Çevlik Plajı'nın uzunluğu yaklaşık 14 kilometredir. Dünyanın en uzun sahillerindendir.[22] İlçe, Antakya'ya ve Yayladağı'na asfalt yollarla bağlantılıdır. Samandağ kumsalları, nesli tehlikede olan Chelonia mydas (yeşil kaplumbağa) ve koruma altına alınmış Caretta caretta (iribaş kaplumbağa) türü deniz kaplumbağalarının önemli yumurtlama-üreme alanlarından biridir. Ayrıca bu kumsallar Hayalet Yengeçleri [23] popülasyonuna ev sahipliği yapar

Narenciye, mandalina ve portakal, zeytin üretimi yapılır. İlçede 30 eczane iki sağlık ocağı 1 devlet hastanesi vardır. Denize sıfır olmasına ve dünyanın en uzun sahillerinden birine sahip olmasına rağmen turizm yatırımı henüz yapılmamıştır. Ayrıca denizi yazın rüzgarlı olduğu için sörf sporu için idealdir.

Yerel Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Belediye

[değiştir | kaynağı değiştir]

Samandağ'da belediye teşkilatı ilk kez 1937 yılında kurulmuştur.[24]

Samandağ Belediye Başkanları [24]
Yunus Nural -
Zeynel Abidin Cilli -
Abdullah Cilli -
İzzettin Cilli -
Ataullah Cilli 1968-1977
Mithat Aslan 1977-1980
Hasan Erdoğan -
Erhan Aksay -
Ganim Canbolat 1984-1994
Mithat Abacı 1994-1999
Ganim Canbolat 1999-2004
Ali Terzi (CHP) 2004-2009
Mithat Nehir (CHP) 2009-2019
Refik Eryılmaz (CHP) 2019-2024
Emrah Karaçay (TİP) 2024-günümüz

İdari yapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Samandağ 42 mahalleden[24] oluşmaktadır. Bunların 9'u ilçe merkezinde iken 33 mahalle kırsal mahalledir.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "SAMANDAĞ İçin 5 Günlük Hava Tahmini". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. Erişim tarihi: 19 Kasım 2015. [ölü/kırık bağlantı]
  2. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  3. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  4. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  5. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  6. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  7. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  8. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  9. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  18. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  19. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  20. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Samandağ Nüfusu - Hatay". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Hatay Samandağ Nüfusu". nufusune.com. 
  21. ^ "Samandağ Belde ve Köylere Göre Nüfs Dağılımı". Türkiye İstatistik Kurumu. 6 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2009. 
  22. ^ "Hatay Valiliği". 19 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ "Ocypode Quadrata (Hayalet Yengeci)". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2015. 
  24. ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 7 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2009. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Akdeniz, Arsuz Arsuz Antakya
 
Akdeniz Kuzey Antakya
Batı   Samandağ    Doğu
Güney
Akdeniz Yayladağı Yayladağı


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Samandağ&oldid=34166900" sayfasından alınmıştır