İçeriğe atla

Adana (il)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Adana
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
Harita
İl sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
Coğrafi bölgeAkdeniz Bölgesi
İl merkeziAdana
İdare
 • ValiYavuz Selim Köşger
Yüzölçümü
 • Toplam13.844 km²
Nüfus
 • Toplam2.165.595
 • Kır
-
 • Şehir
2165595
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl plaka kodu01

Adana, Türkiye'nin bir ilidir. Merkezi Adana olan ilin 2023 yılı verilerine göre nüfusu 2.270.298'dir ve bu nüfusla ülkenin en kalabalık yedinci ili konumundadır. Yüzölçümü 13.844 km2'dir. İlde km2'ye 163 kişi düşmektedir. En yüksek Seyhan ilçesinde 1.785 kişi düşmektedir. 5'i merkez olmak üzere 15 ilçeye ayrılır. Bu ilçelerde 831 mahalle bulunmaktadır. Adana; kuzeyinde Kayseri, doğusunda Osmaniye, kuzeydoğusunda Kahramanmaraş, güneydoğusunda Hatay, kuzeybatısında Niğde ve batısında Mersin illeri ve güneyinde Akdeniz ile çevrilidir.[2]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Adana, Anadolu yarımadasının güneyinde ve Akdeniz kıyısında yer alan 36°30-38°25 kuzey enlemleri ile 34°48-36°41 doğu boylamları arasında ve Akdeniz Bölgesi’nde yer almaktadır. Adana, tarihte Batılılar tarafından daha çok Kilikya olarak bilinen Çukurova'ya bir giriş kapısı olarak hizmet eden Akdeniz'in kuzeydoğu kenarında bulunmaktadır. Bu geniş düzlük Toros Dağları'nın güneydoğusu boyunca uzanır.

Adana'dan Çukurova'nın batısındaki Tarsus'a giden yol Toros Dağları eteklerindeki tepelerden geçer. Sıcaklık, her yükseltiyle beraber düşer, çünkü yol yaklaşık olarak 4000 m'lik bir rakıma ulaşır ve kayalıklı bir geçit olan Gülek Boğazı'ndan geçer ve İç Anadolu Bölgesi düzlüklerine doğru devam eder.

Adana'nın kuzeyini hidroelektrik santrali ve 1956 yılında yapımı tamamlanan Seyhan haznesi kuşatır. Baraj hidroelektrik kuvveti için yapılmış olup alçak Çukurova düzlüğünü sulamak amaçlıdır. Ovaya dökülen şehrin iki sulama kanalı, şehir merkezi boyunca doğudan batıya doğru geçer. Yüreğir Ovasını sulama amaçlı yapılan başka bir kanal da bulunmaktadır.

Adana; kuzeyinde Kayseri, doğusunda Osmaniye, kuzeydoğusunda Kahramanmaraş, güneydoğusunda Hatay, kuzeybatısında Niğde ve batısında Mersin illeri ve güneyinde Akdeniz ile çevrilidir. Güneyi 160 km'yi bulan Akdeniz kıyılarıyla sınırlanan ilin yüzölçümü 14.125 km2’dir.

Adana, Orta Toroslar’ın bir bölümü ile Amanos Dağları tarafından çevrilidir. Toroslar -batıdan doğuya- Uzunyayla’ya kadar uzanır. Bu dağlarda 3000 metreyi geçen yüksekliklerin yanı sıra sert yamaçlara ve derin vadilere rastlanır. Toroslar’ın bu bölümünde İç Anadolu Bölgesi’ni güneye bağlayan en önemli geçit olan Gülek Boğazı bulunur.

Toros ve Amanoslar ile Akdeniz arasında kalan alana ise Çukurova denir. Misis Dağları pek yüksek olmayan görünümleri ile Çukurova’yı ikiye böler. Güneyde kalan bölüme "Aşağı Ova" kuzeyde kalan bölüme ise "Yukarı Ova" denir.

İl sınırları dahilinde irili ufaklı birçok akarsu bulunmasına rağmen Seyhan ve Ceyhan nehirleri Adana'nın en önemli akarsularıdır.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Adana il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1927[3] 227.718 22
  %36     81.951
145.767     %64  
1935[4] 383.645 11 %68
  %29     109.839
273.806     %71  
1940[5] 375.777 11 %2
  %32     118.506
257.271     %68  
1945[6] 418.740 10 %11
  %33     139.493
279.247     %67  
1950[7] 508.518 9 %21
  %33     166.696
341.822     %67  
1955[8] 628.505 5 %24
  %38     238.327
390.178     %62  
1960[9] 760.803 5 %21
  %44     334.039
426.764     %56  
1965[10] 902.712 5 %19
  %47     422.298
480.414     %53  
1970[11] 1.035.377 5 %15
  %51     525.668
509.709     %49  
1975[12] 1.240.475 5 %20
  %57     706.186
534.289     %43  
1980[13] 1.485.743 5 %20
  %57     842.845
642.898     %43  
1985[14] 1.725.940 5 %16
  %66     1.142.201
583.739     %34  
1990[15] 1.934.907 4 %12
  %70     1.350.339
584.568     %30  
2000[16] 1.849.478 6 %4
  %76     1.397.853
451.625     %24  
2007[17] 2.006.650 5 %8
  %80     1.611.262
395.388     %20  
2008[18] 2.026.319 5 %1
  %87     1.763.351
262.968     %13  
2009[19] 2.062.226 5 %2
  %88     1.805.145
257.081     %12  
2010[20] 2.085.225 5 %1
  %88     1.836.432
248.793     %12  
2011[21] 2.108.805 5 %1
  %88     1.864.591
244.214     %12  
2012[22] 2.125.635 5 %1
  %89     1.886.624
239.011     %11  
2013[23] 2.149.260 6 %1 Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır.
2014[24] 2.165.595 6 %1
2015[25] 2.183.167 6 %1
2016[25] 2.201.670 6 %1
2017[25] 2.216.475 6 %1
2018[25] 2.220.125 6 %0
2019[25] 2.237.940 6 %1
2020[25] 2.258.718 6 %1
2021[25] 2.263.373 7 %0
2022[25] 2.274.106 7 %0
2023[25] 2.270.298 7 %0

Not: 1996 yılında Osmaniye ilinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[26])

Adana İl Nüfusu: 2.270.298'dir (2023 sonu). İlin yüzölçümü 13.844 km2'dir. İlde km2'ye 164 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 1774 kişi ile Seyhan'dır) İlde yıllık nüfus  % 0,17 oranında azalmıştır. 6 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre 15 ilçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 831 mahalle bulunmaktadır. Nüfus en çok artan ilçe: Feke (%8,88) Nüfusu en çok azalan ilçe: Çukurova (-%3,92)

2023 yılı sonunda Adana ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus 2022 Nüfus 2023 Fark Değişim % Mah.Say. Alanı  km2[27] Yoğunluk
Aladağ 15.897 16.954 1.057 6,44 31 1340 13
Ceyhan 158.922 156.610 -2.312 -1,47 112 1426 110
Çukurova 389.175 374.205 -14.970 -3,92 27 250 1497
Feke 15.833 17.304 1.471 8,88 48 1218 14
İmamoğlu 27.037 27.341 304 1,12 27 445 61
Karaisalı 22.042 23.105 1.063 4,71 62 1165 20
Karataş 23.499 25.245 1.746 7,17 43 862 29
Kozan 132.703 132.642 -61 -0,05 103 1903 70
Pozantı 19.852 20.733 881 4,34 21 899 23
Saimbeyli 13.621 13.857 236 1,72 28 989 14
Sarıçam 221.733 236.298 14.565 6,36 69 770 307
Seyhan 795.012 787.771 -7.241 -0,92 96 444 1774
Tufanbeyli 16.400 17.258 858 5,10 33 851 20
Yumurtalık 17.654 18.630 976 5,38 24 447 42
Yüreğir 404.726 402.345 -2.381 -0,59 107 835 482
Adana 2.274.106 2.270.298 -3.808 -0,17 831 13.844 164

Konum

[değiştir | kaynağı değiştir]
Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[28] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km2 Rakım mt. Merkeze km[29]* Ulaşan Yollar[29]
Çukurova 2008 Seyhan 250 120 8 / ,D.400-19
Sarıçam 2008 Yüreğir 770 61 19 D.815-04,
Seyhan 1986 Merkez 444 28 4 / , D.400-19
Yüreğir 1986 Merkez 835 26 5 D.400-19, D.815-05
Aladağ 1987 Karaisalı 1.340 858 99 D.815-04=>01.20
Ceyhan Cumh.önce 1.426 31 47 / , D.400-20, D.817-05
Feke Cumh.önce 1.218 558 119 D.815-03, 01.02
İmamoğlu 1987 Kozan 445 78 44 D.815-04
Karaisalı Cumh.önce 1.165 257 52 Adana Batı K5=>01.75
Karataş 1957 Merkez 862 11 49 D.815-06
Kozan 1926 1.903 137 68 D.815-03, D.817-01
Pozantı 1954 Karaisalı 899 786 114 / /D.750-17
Saimbeyli Cumh.önce 989 971 153 D.815-02
Tufanbeyli 1958 Saimbeyli 851 1.415 191 D.815-02=>01.05
Yumurtalık 1959 Ceyhan 447 10 81 D.817-05
ADANA Cumh.önce 13.844 25

*Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.

İlçeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Adana'nın ilçeleri

Adana'da toplam 15 ilçe bulunmaktadır.

Adana ili içerisindeki ilçeleri

Seyhan Nehri'nin batı kanadında yer alan Seyhan ilçesi şehrin kültür ve iş merkezidir. D-400 devlet yolu (şehir sınırları içerisinde Turhan Cemal Beriker Bulvarı olarak da kabul edilir) şehri kuzey ve güney olmak üzere ikiye bölen ekonomk bir sınır gibidir. Seyhan'nın D-400 karayolunun kuzeyinde kalan kısmı, şehrin ekonomik olarak gelişmiş yeridir. D-400 boyunca, oteller, kültür merkezleri, ticaret ve iş binaları sıralanmaktadır. D-400'ün güneykısmında kalan şehrin eski merkezi geleneksel ve modern mağazaların şehir sakinlerine sunulduğu pazar alanıdır. Buranın güneyi ise düşük gelirle sakinlerin tercih ettiği bir yerleşim alanıdır.

Çukurova ilçesi

Çukurova, Seyhan ilçesinin kuzeyinde ve Seyhan Havzası'nın güneyinde bulunan modern bir yerleşim alanıdır. İlçe, şehrin kuzeyindeki 3000 hektarlık az verimli araziyi değerlendirmek için dağınık şehri bu araziye yönlendirmek amacıyla 1980'lerin ortalarında planlanmıştır. Yeni Adana olarak isimlendirilen proje göl sahili boyunca uzanan villaları ve yeni açılan Turgut Özal, Süleyman Demirel ve Kenan Evren bulvarları boyunca boy gösteren çok katlı apartman dairelerini bünyesinde barındırmaktadır.[30]

Yüreğir ilçesi, nehrin doğu yakasında bulunmakta olup düşük gelirli birçok yerleşim alanına ve büyük ölçekteki sanayii bölgelerine ev sahipliği yapmaktadır. Nehir üzerinde yapılan yeni köprüler ve ilçe sınırları içerisine metro hattının döşenmesiyle beraber Yüreğir gittikçe önem kazanmaya başlamıştır. Adana Adalet Bakanlığı yeniden ilçeye dönmüş ve Kazım Karabekir mahallesine 47.5 hektarlık sağlık kampüsü yapılması planlanmaktadır.[31] Sinanpaşa, Yavuzlar, Köpürülü ve Kışla mahallelerini modern yerleşim alanlarına dönüştürecek kampsamlı kentsel imar planı ilçede uygulanmaktadır.[32]

Sarıçam ilçesi, Yüreğir'in kuzeydoğusunda bulunmaktadır ve 2008 yılında Adana şehriyle birleştirilen eski belediyelerden oluşmaktadır. Sarıçam'daki bazı büyük kurum ve kuruluşlar şunlardır: Çukurova Üniversitesi, İncirlik Hava Üssü ve Organize Sanayi Bölgesi.

Karaisalı, Seyhan Havzası'nın kuzeyinde, şehir merkezinin dışında bulunan küçük bir ilçedir. İlçenin büyük çoğunluğu kırsal alanda olup Seyhan nehri boyunca uzanan eğlence alanlarına ve kuzeydeki yüksek alanlarda yazlıklara ev sahipliği yapar.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  2. ^ "Adana Merkez İlçeleri". egitim.tarimorman.gov.tr. 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020. 
  3. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  4. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  5. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  6. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  10. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  23. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  24. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  25. ^ a b c d e f g h i
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Adana Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Adana Nüfusu". nufusune.com. 
    • "Adana Nüfusu". nufusubu.com. 
  26. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024. 
  27. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2020. 
  28. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  29. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
  30. ^ "Yeni Adana Projesi". Adana Büyükşehir Belediyesi. 15 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  31. ^ "Sağlık Kampüsü Yüreğir'e". haber01.com. 15 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  32. ^ "Adana'da Kentsel Dönüşüm". Kentsel Haber. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Adana_(il)&oldid=33846979" sayfasından alınmıştır