İçeriğe atla

Artvin (il)

Koordinatlar: 41°08′K 041°51′D / 41.133°K 41.850°D / 41.133; 41.850
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bu madde Artvin il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için Artvin (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.
Artvin
İl
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin'in Türkiye'deki konumu
ÜlkeTürkiye
BölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • ValiCengiz Ünsal[1]
Yüzölçümü
 • İl7.393 km²
Rakım345 m
Nüfus
 (2020)
 • İl169.403[2]
 • Yoğunluk23/km²
 • Kent
106.858
 • Kırsal
62,643
Zaman dilimiUTC+03.00 (TRS)
Alan kodu(+90) 466
Plaka kodu08
Resmî site
Artvin Valiliği

Artvin, Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nin Doğu Karadeniz Bölümü'nde yer alan, Karadeniz'e kıyısı bulunan bir ildir. Şehir Türkiye'nin kuzeydoğusunda, Gürcistan sınırında yer alır. Doğusunda Ardahan, güneyinde Erzurum ve batısında Rize vardır.

2019 yılı verilerine göre nüfusu 170.875'ti.[4] Bu nüfusun %62,4'ü şehirde yaşamaktaydı. Artvin’in güncel nüfusu 169.280'dir.[5] İlin yüzölçümü 7.393 km²'dir.[6] İlde km²'ye 23 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 30'dur.) İl merkezinin denizden yüksekliği 530 m'dir.

2020 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 9 ilçe, 9 belediye, bu belediyelerde 39 mahalle ve ayrıca 320 köy vardır.[2]

Artvin'in plaka kodu 08'dir.

Coğrafi ve kültürel özellikleri, Anadolu'nun diğer bölgelerinden belirgin şekilde farklıdır. Yüzey şekilleri çok engebelidir. İklim çeşitliliği fazladır. İlin en önemli akarsuyu, 1956 yılına kadar ilin adı olan Çoruh'a adını veren Çoruh Nehri'dir. Boğalarıyla meşhur olan Artvin’in simgesi de boğadır. Artvin il topraklarının yaklaşık %55'ini ormanlık alanlar kaplamıştır. Murgul'da bakır madeni vardır. Tarihte genellikle Livane ve Çoruh adıyla bilinirdi. Artvin il nüfusunu Gürcüler, Hemşinliler, Türkler ve Lazlar oluşturur.

Artvin, millî parklarıyla ünlüdür. Şavşat ilçesinde bulunan Karagöl Sahara Millî Parkı içerisinde bulunan Şavşat-Karagöl ve Borçka-Karagöl turistik yerlerden bazılarıdır. Camili yöresi, başta Efeler-Gorgit Tabiatı Koruma Alanı olmak üzere Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından biyosfer rezerv alanı olarak ilan edilen Türkiye'deki tek bölgedir. Bu özelliğiyle uluslararası düzeyde korunması gereken doğal miras alanlarından biri olarak kabul edilmektedir.[7]

İlin bir önceki adı Çoruh olup, TBMM'de kabul edilen 17 Şubat 1956 tarih ve 6668 sayılı kanunla Artvin olmuştur.[8]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik çağlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Toprak yapısının elverişsiz olması ve bilim merkezlerinden uzaklığı nedeniyle planlı ve bilimsel arkeolojik çalışmalar yapılamamıştır. 1933 ve 1955 yıllarında Yusufeli ve Şavşat yörelerinde halk tarafından bulunan bakır baltaların MÖ 4000-3000 yıllarına ait olduğu düşünülmektedir. Aynı yörede bulunan tunç baltaların MÖ 3000-2000 yıllarına ait olduğu bilinmektedir.

Artvin ve çevresi, tarih öncesi dönemlerde Cilalı Taş Devri ile başlayıp, ardından Bakır, Tunç ve Demir çağlarını sırayla geçirmiştir. MÖ 10 bin ile 8 bin yıllarından kalma Cilalı Taş Devri'ne ait insan izleri, Artvin'de de bu çağlarda insanların yaşadığını göstermektedir. Bulunan madeni eşyalar ise tarih öncesi devirlerin sırasıyla yaşandığını belgelemektedir.

Osmanlı dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir Alman firması tarafından işletilen Hopa madenleri 20. y.y. başları

Artvin ilinin Osmanlı yönetimine ne zaman geçtiği konusunda kesin bir bilgi ya da belge yoktur. II. Mehmed'in Tzaniti Krallığı'nı yıkarak Karadeniz bölgesinin kıyı kesimini Artvin ilinden itibaren ele geçirdiği bilinmektedir. Bu sırada Artvin, Yusufeli, Ardanuç ve Borçka, Samtshe-Saatabago'nun kontrolündeydi.

I. Selim Trabzon valisiyken Gürcistan'a yaptığı seferde Batum'un güneybatısında bulunan Güney Kalesi’ni ele geçirmiştir. Bu kalenin adıyla sancak kuran I. Selim, sancak yönetimine Borçka, Hopa ve Artvin'i bağlamıştır. 1534'te Erzurum beylerbeyi Mehmed Han, Yusufeli civarına akınlar yapmıştır. Ardanuç Atabeyi II. Keykavus'un ayaklanması üzerine, I. Selim'in oğlu padişah I. Süleyman ikinci veziri Kara Ahmed Paşa'yı isyanı bastırmakla görevlendirmiştir. Kara Ahmet Paşa'nın ikinci seferi sırasında Pert-Eğekte adlı ilk Livane Sancağı kuruldu. 1549-1551 yılları arasında Şavşat-Yusufeli arasındaki Ardanuç bölgesi yaklaşık iki yıl boyunca II. Keykavus’un kontrolünde kaldı. 13 Haziran 1551 günü Ardanuç Kalesi'ni de fetheden Erzurum Beylerbeyi İskender Paşa, bu bölgeyi Osmanlı topraklarına dahil etti.

Artvin ve çevresi yaklaşık 250 yıl Osmanlı Devleti'nin egemenliğinde kalmıştır. 1828 Osmanlı-Rus Savaşı sonrası imzalanan Edirne Anlaşması ile Ahıska Osmanlı elinden çıkınca, Çıldır eyaleti teşkilatı bozuldu. Anlaşma gereği Çıldır Eyaleti'nin bir kısmını Osmanlı kaybetti. Buna karşılık Artvin, Borçka, Ardanuç, Şavşat ve Yusufeli Osmanlı elinde kaldı.

Rusların güneye inme ve dünya imparatorluğu yaratma planı ile 1877-78 (93 Harbi) Osmanlı-Rus savaşı çıktı. 24 Nisan 1877'de Rusya, Kars, Ardahan ve Batum'u işgal ettikten sonra Türk topraklarına doğru ilerlemeye başladı. 2 Mayıs 1877'de 800'den fazla asker şehit oldu. Ardahan çevresini ele geçiren Ruslara karşı Artvin halkı Ardanuç ve Şavşat'a doğru göç etmeye başladılar.

Artvin etnografik haritası, 1917.
  Gürcüler
  Lazlar
  Türkler

Şıpka Geçidi’nde hatalı savunma hatları kuran Süleyman Paşa’nın eksiklikleri nedeniyle Ruslar bu hatları aşarak Doğu Anadolu içlerine kadar ilerlediler. 3 Mart 1878'de Osmanlı ile Rusya arasında 29 maddeden oluşan Ayastefanos Antlaşması imzalandı. 19. maddesinde yer alan 245.207.301 altın tazminatını ödemeyen Osmanlı, Kars, Ardahan ve Batum topraklarını Rusya'ya tazminat karşılığı vermek zorunda kaldı. Bu barış, Avrupalı devletlerin çıkarlarına aykırı bulunduğu için 23 Aralık 1878’de Berlin Antlaşması imzalandı. Bu barış ile Elviye-i Selâse olarak adlandırılan Kars, Ardahan ve Batum, Rusya’nın kontrolüne geçti. 8 Şubat 1879’da Osmanlı ile Rusya arasında imzalanan İstanbul Antlaşması sonrası, Kars, Ardahan ve Batum’da yaşayan Türkler batıya göç etmeye başlamıştır.

Çarlık Rusya döneminde nüfus

1886 yılında Rus yönetimi altında yapılan nüfus sayımına göre günümüz Artvin ilinin mevcut sınırları içerisinde yer alan yerleşim bölgelerinin toplam nüfusu aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Artvin, Rus İmparatorluğu döneminde Kutaisi Eyaletine bağlı topraklar arasında yer alırken, Batum iline bağlıydı. Arhavi ve Hopa ilçeleri bu bölgenin dışında kaldığından nüfus sayımına dahil edilmemiştir; bu nedenle Laz etnik kökenli nüfus sayısı az görünmektedir. Ayrıca Maçahel bölgesi Aşağı Acara nüfusuna[9] ve Makriyal (Kemalpaşa) da Batum nüfus sayımına dahil edilmiştir. Murgul ilçesi (Çhaleti) Rus yönetimince Artvinskiy (АРТВИНСКИЙ) olarak adlandırılan en kalabalık ilçeye bağlıdır.[10]. Artvin Merkez olarak kayıt edilen alan günümüzde sadece şehir merkezini kapsamaktadır. Bunun dışında Murgul, Hatila, Sirya, Seyitler gibi yerleşimler ise ayrı bir Artvinskiy uçastkası (bölgesi) yani Artvin ilçesini oluşturmuştur. Bu nüfus sayımında Hemşinliler, Makriyal’de yaşadıkları bilinmesine rağmen Ermeni olarak kaydedilmiştir[11]. Osmanlı döneminde yapılan nüfus sayımının aksine, bu sayımda kadınlar da sayılmıştır.

ARTVİN (1886) Türk Gürcü Ermeni

-Hemşinli

Laz Poşa
Artvin Merkez[12] 1.508 12 4.922 - -
Berta[11] 2.448 - - - -
Çhaleti (Murgul)[11] - 1.397 - - -
Gurcani[11] - 1.106 - - -
Svetİ (Seyitler)[11] 15 1.248 5 - -
Tsiria (Sirya)[11] - 1.161 - - -
Hatila[11] - 1.185 - - -
Diğer Kırsal Toplamı[11] 3.265 4.213 - - -
Şavşet-İmerhev (Şavşat)[13] 9.401 7.556 1.280 - 82
Borçka[12] - 4.515 - 1.554 -
Maçahel[14] - 712 - - -
Makriyal (Kemalpaşa)[10] - - 210 486 -
Ardanuç[15] 9.485 3.333 1.568 - 214
Toplam 26.122 26.438 7.985 2.040 296
Toplam Nüfus Yüzdesi %41,54 %42,05 %12,7 %3,24 %0,47

Osmanlı döneminde nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]

Artvin mutasarrıfı tarafından 1922 yılının Haziran ayında düzenlenen cetvellere göre, Merkez, Borçka, Şavşat, Hopa, Arhavi, Ardanuç kazaları ve bunlara bağlı nahiyelerinin nüfusları aşağıdaki gibidir.[16]

Artvin Türk Gürcü Hemşin Laz
Merkez
Ardanuç 7.709 0 0 0
Berta 1.122 0 0 0
Sirya 1.528 0 0 0
Şavşat 6000 2400 0 203
Merya 8539 1.150 0 0
İmerhev 0 7.134 0 0
Borçka 0 5.433 745 850
Maralid 0 1.333 0 0
Maçahel (Maçahalis) 0 1.480 0 0
Murgul 0 1.560 0 150
Hopa 1.000 150 2000 4.500
Kemalpaşa 0 0 750 1500
Arhavi 750 950 600 4.250
Toplam 26.648 21.590 4.095 11.453

Cumhuriyet dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

1924 yılında sancaklar vilâyet haline dönüştürülünce Artvin de vilâyet oldu. Ancak Artvin vilâyeti 1 Haziran 1933'te lağvedildi ve burası bir kaza merkezi olarak merkezi Rize olan Çoruh vilâyetine bağlandı. Bu durum 3 yıl kadar sürdü. Artvin 4 Ocak 1936 tarihinde yeni kurulan Çoruh vilâyetinin merkezi oldu. 17 Şubat 1956 tarihinde ise Çoruh adı kaldırıldı ve ilin adı Artvin haline getirildi.[8]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Artvin'in iklimi Türkiye'de Karadeniz iklimidir. Kıyı kesimlerinde ılık ve yağışlı iklim egemendir. Artvin merkezinde de ılık ve yağışlı bir iklim görülür. İlin yüksek kesimlerinde, diğer Karadeniz Bölgesi illerinde olduğu gibi, kışları kar yağışı görülür. Sahil kesiminde, örneğin Hopa'da, en soğuk ay ortalaması 8,4 °C, en sıcak ay ortalaması 22 °C'dir. Sıcaklık, 18 Ocak 1964 ve 2 Şubat 1967 tarihlerinde -4,8 °C'ye kadar düşmüş; 4 Haziran 1966'da ise 42,2 °C'ye kadar yükselmiştir. Hopa’da yıl boyunca hava yağışlı ve serindir. Artvingenelinde görülen Karadeniz iklimi, rakımı yüksek olan Şavşat, Ardanuç ve merkez ilçede kış aylarında daha sert yaşanır. Bu bölümde ise en soğuk ay ortalaması 3.4 °C, en sıcak ay ortalaması ise 21,1 °C olup, bugüne dek en düşük sıcaklık 14 Ocak 1950'de -16.1 °C, en yüksek sıcaklık ise 18 Ağustos 1961'de 43,0 °C olarak saptanmıştır.[17]


 Artvin iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara
En yüksek sıcaklık (°C) 18,9 21,2 28,4 34,4 36,4 39,0 42,0 43,0 39,5 33,9 27,9 20,9
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 6,2 8,2 12,3 17,9 21,8 24,1 25,7 26,2 23,8 19,6 13,3 7,8
Ortalama sıcaklık (°C) 2,8 3,9 7,0 12,0 15,9 18,7 20,8 21,0 18,1 14,0 9,0 4,5
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −0,3 0,3 2,8 7,2 11,1 14,2 16,8 17,0 14,0 10,2 5,6 1,6
En düşük sıcaklık (°C) −16,11 −11,9 −9,8 −7,1 −0,6 3,7 9,5 9,5 4,2 −1,6 −8,2 −10,8
Ortalama yağış (mm) 87,4 73,7 61,6 54,0 52,2 48,7 31,9 29,4 35,9 60,7 76,4 87,8
Kaynak: [1]


Depremsellik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Artvin deprem bölgesi değildir. İlin sahil şeridi 4. derece, iç bölgeleri ise 3. derece deprem bölgesidir. Ardahan sınırında ise küçük bir bölüm 2. derece deprem bölgesidir.[18] Kentteki sarsıntılar küçük çaplıdır.

Jeoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bitki örtüsü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Artvin'in ilçeleri

İllerde protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Aynı seçmen, ilçe belediye meclisi için oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini; ildeki bütün seçmenler ise il genel meclisi için oy kullanarak il genel meclisini oluşturur.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır. İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik il encümenini seçer.[19][20]

Merkezi yönetim, vali ve il müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Artvin Valisi, 1967-Sinop doğumlu Turan ERGÜN'dür. Eylül 2024/321 sayılı kararla, Uşak Valisi iken atanmıştır.[21]

2024 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Artvin İl Genel Meclisi üye sayısı, CHP'nin 11 ve AKP'nin 9 olmak üzere 20'’dir. Artvin İl Genel Meclisi Başkanlığına CHPli üye Hakan Makar seçilmiştir. Artvin Belediye Meclisi ise CHP'nin 9, AKP'nin 6 olmak üzere 15 üyeden oluşur.

2023 Genel seçimleri sonucu, Artvin'i temsilen TBMM'e AKP'den 1 milletvekili (Faruk Çelik), CHP'den 1 milletvekili (Uğur Bayraktutan) seçilmiştir.[22]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]

Artvin, 1980-1997 yılları arasında artan oranda dışa göç veren iller arasında yer almıştır. Ancak 1998’de Deriner Barajı, 1999’da ise Borçka ve Muratlı barajlarının inşasına başlanmasıyla oluşan yeni istihdam alanları ve Marmara Bölgesi'ndeki yaşam zorlukları nedeniyle dışa göç eğiliminde azalma yaşanmıştır.

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK, 6 Şubat 2025 verileri[23])

Artvin ili nüfusu: 169.280'dir. Bu nüfusun % 64,29'u şehirlerde yaşamaktadır (2024 sonu). İlin yüzölçümü 7.393 km2'dir. İlde km2'ye 23 kişi düşmektedir. (Bu sayı Hopa'da 214'tür.) İlde yıllık nüfus % 1,78 azalmıştır. Nüfus artış oranı en yüksek ilçe Hopa (% 2,32), en düşük ilçe ise Borçka’dır (% -9,48).

6 Şubat 2025 TÜİK verilerine göre, merkez ilçe ile birlikte Artvin’de toplam 9 ilçe ve 9 belediye bulunmaktadır. Bu belediyelere bağlı 40 mahalle ve ayrıca 323 köy vardır.

2024 yılı sonunda Artvin ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[24]
İlçe Nüfus

2023

Nüfus

2024

Fark Nüfus

Artışı %

Belediye

Sayısı

Mahalle

Sayısı

Köy

Sayısı

Köy

Nüfusu

Şehir

nüfusu

Şehirde

oturan %

Alanı

 km2[25]

 km2'ye

düşen kişi

Ardanuç 11.157 11.006 -151 -1,35 1 1 49 5.630 5.376 48,85 958 11
Arhavi 21.746 21.821 75 0,34 1 7 30 4.366 17.455 79,99 407 54
Borçka 24.622 22.288 -2.334 -9,48 1 5 41 11.330 10.958 49,17 805 28
Hopa 27.176 27.806 630 2,32 1 7 16 4.437 23.369 84,04 130 214
Kemalpaşa 9.688 9.343 -345 -3,56 1 3 12 3.041 6.302 67,45 74 126
Merkez 35.929 36.071 142 0,40 1 7 36 9.723 26.348 73,04 1141 32
Murgul 6.319 6.331 12 0,19 1 2 11 1.396 4.935 77,95 301 21
Şavşat 16.917 16.534 -383 -2,26 1 3 65 9.597 6.937 41,96 1316 13
Yusufeli 18.802 18.080 -722 -3,84 1 5 63 10.935 7.145 39,52 2261 8
Artvin 172.356 169.280 -3.076 -1,78 9 40 323 60.455 108.825 64,29 7393 23

İlin yıllara göre nüfusları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Artvin il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1927[26] 90.066 60
  %4     3.502
86.564     %96  
1935[27] 271.900 26 %202
  %9     24.245
247.655     %91  
1940[28] 153.273 51 %44
  %7     10.035
143.238     %93  
1945[29] 159.328 51 %4
  %7     11.394
147.934     %93  
1950[30] 174.977 52 %10
  %9     16.494
158.483     %91  
1955[31] 176.845 57 %1
  %12     20.882
155.963     %88  
1960[32] 196.301 57 %11
  %13     25.357
170.944     %87  
1965[33] 210.065 57 %7
  %14     30.068
179.997     %86  
1970[34] 225.869 59 %8
  %17     39.436
186.433     %83  
1975[35] 228.026 61 %1
  %19     42.496
185.530     %81  
1980[36] 228.997 63 %0
  %20     46.208
182.789     %80  
1985[37] 226.338 64 %1
  %26     58.302
168.036     %74  
1990[38] 212.833 68 %6
  %31     66.097
146.736     %69  
2000[39] 191.934 73 %10
  %44     84.198
107.736     %56  
2007[40] 168.092 76 %12
  %55     91.860
76.232     %45  
2008[41] 166.584 76 %1
  %54     89.614
76.970     %46  
2009[42] 165.580 76 %1
  %54     90.008
75.572     %46  
2010[43] 164.759 76 %0
  %55     89.960
74.799     %45  
2011[44] 166.394 76 %1
  %55     91.886
74.508     %45  
2012[45] 167.082 76 %0
  %56     93.673
73.409     %44  
2013[46] 169.334 76 %1
  %56     94.316
75.018     %44  
2014[47] 169.674 76 %0
  %58     98.039
71.635     %42  
2015[48] 168.370 76 %1
  %59     99.359
69.011     %41  
2016[48] 168.068 77 %0
  %59     99.826
68.242     %41  
2017[48] 166.143 77 %1
  %63     104.578
61.565     %37  
2018[48] 174.010 76 %5
  %59     102.882
71.128     %41  
2019[48] 170.875 76 %2
  %62     106.389
64.486     %38  
2020[48] 169.501 76 %1
  %63     106.858
62.643     %37  
2021[48] 169.543 76 %0
  %64     108.181
61.362     %36  

Konum

[değiştir | kaynağı değiştir]
Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[49] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km² Rakım mt. Merkeze Uzaklık km[50] Ulaşan Yollar[50]
Artvin Merkez 1.141 530 D.010-26
Ardanuç 1945 Merkez 958 499 40 D.010-27=>08.05, 08.04
Arhavi 1954 Hopa 407 11 80 /D.010-25, 08.76
Borçka 1928 Merkez 805 123 33 D.010-26, 08.77, 08.75
Hopa Cumh.önce 130 65 69 /D.010-25
Kemalpaşa 2017 Hopa 74 23 83 /D.010-25
Murgul 1987 Borçka 301 390 48 D.010-26=>08.75
Şavşat Cumh.önce 1.316 1.127 70 D.010-27
Yusufeli Cumh.önce 2.261 603 103 D.950-01=>D.050-06, 08.52
ARTVİN 1935 RİZE 7.393

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarım, Artvin ekonomisinin temelini oluşturur. Başlıca tarım ürünleri çay, fındık ve son dönemlerde yetiştirilmeye başlanan kividir. Ayrıca Yusufeli ilçesinde zeytin ve pirinç tarımı yapılmaktadır. Sınırlı miktarda narenciye üretimi de yapılmaktadır. Şavşat ve Murgul gibi ilçelerde mısır üretimi önemli bir yere sahiptir. Tarım faaliyetleri genellikle küçük aile işletmeleri tarafından yürütülmektedir. Yeni yapılan barajın etkisiyle, Artvin’in kışları sert geçen bölgelerinde iklimin daha ılıman hale geleceği öngörülmektedir. Bu durumun çay ve kivi üretimini artıracağı düşünülmektedir.

Artvin, sanayisi yoğun gelişmiş bir şehir değildir. Çay ve fındık fabrikaları mevcuttur. Aynı zamanda Murgul'da bakır çıkarıldığı için bakır işletmeciliği yapılmaktadır.

Sanayi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Artvin’de tarıma dayalı sanayi ön plandadır; özellikle çay ve fındık işlenmektedir. Ayrıca Murgul'da bakır madeni işleyen sanayi kuruluşları bulunmaktadır. İlçelerde küçük çaplı atölye ve imalathaneler bulunur. Bu işletmelerde metal ürünleri, kereste, dokuma ve mobilya imalatı yapılmaktadır. İlde büyük ölçekli bir sanayi kuruluşu bulunmamaktadır.

Tarım, hayvancılık ve ormancılık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Enerji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Madencilik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Artvin önemli maden yataklarına sahiptir. MTA, kentte 81 maden yatağı tespit etmiştir. Başlıca madenler bakır, altın, gümüş ve çinko'dur. Madenler Artvin ve Murgul ilçelerinde yoğunlaşır.[51]

Su kaynakları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Turizm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ulaşım

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlin karayolları T.C. Karayolları 10. Bölge Müdürlüğü'ne bağlı olup il sınırları içinde otoyol bulunmamaktadır.[52] İlde havalimanı ve demiryolu yoktur.

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlde Millî Eğitim Bakanlığına bağlı 241 kurum ve 1 üniversite (Artvin Çoruh Üniversitesi) vardır.

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]

Artvin, çevresindeki illerden ve Gürcistan'dan coğrafi yakınlığın bir sonucu olarak kültürel etkileşim yaşanmıştır. Artvin'de somut ve somut olmayan kültürel öğelerin çeşitlilik göstermesinde, Kafkasya gibi birçok dilin, dinin ve halk kültürünün bir arada yaşandığı geniş bir coğrafyada yer almasının etkisi büyüktür. Doğal çevre ile insanın yoğun etkileşimi sonucunda, ilçeden ilçeye ve köyden köye farklılık gösteren kültürel öğelerin yaşatılmasına önem verilmektedir.[53]

Artvin yöresinde sıkça oynanan halk oyunları arasında; Atabarı, Deli Horon, Hemşin Horonu, Cilveloy, Şavşat Barı, Acara Horonu, Berobana, Teşi, Kobak, Düz Horon, Koçari, Sarı Çiçek yer alır.[54]

Artvin yöresi halk oyunlarında çalınan enstrümanlar davul, zurna, kemençe, tulum, hemşin kavalı ve akordeondur. İlçelerde, Arhavi'de kemençe, Hopa ve Kemalpaşa'da tulum ve Hemşin Kavalı, Şavşat'ta akordeon, tulum, davul, zurna, Yusufeli ve Ardanuç'ta davul zurna, Murgul'da tulum, akordeon, davul, zurna, Borçka'da akordeon, tulum, garmon temel enstrüman olarak yer almaktadır.[54]

Artvin'de yemek kültürü oldukça gelişmiştir. Bu yemeklerin adları genellikle yörede kullanılan dillerden alınmıştır. Artvin'de yapılan bazı yemek çeşitleri; Isırgan çorbası (cinçar), Mısır gevreği (çadi), Kalacaşu, Kinzili Lobia Malahtosu (Kişnişli Fasülye Yemeği), Laz böreği, Hasuta, Sinor, Kuymak, Pazı kavurması (çarhala kavurması), Papa, Zurbiyet, Hinkal, Çaşur, Gendima, Karalahana sarması ve Coğrafi İşaretler Dairesi Başkanlığı tarafından ilk tescillenen yemek olan Puçuko’dur.[55]

Artvin ilinin simgesi Boğa'dır. Her yıl Geleneksel Boğa Güreşleri Festivali yapılır. Bu festivaller arasında en ünlüsü Kafkasör Festivali’dir.

Spor

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Artvin'de spor

2023-2024 Sezonunda, Futbol takımı Artvin Hopaspor, TFF 3.Ligi 1.Grubunda mücadele etmektedir. Bölgesel Amatör Liginde Arhavi 08 FK takımı mücadele etmektedir. Artvin 1. Amatör Liginde ise Yeşil Artvinspor tüm maçlarını kazanarak ligi 1. sırada tamamlamıştır. Voleybol Erkekler Süper Ligi’nde Arhavi Belediyesi yer almıştır. Ayrıca voleybol ve hentbol bölgesel liglerine 4 takımı katılmıştır.

Önemli spor tesisleri. Artvin Şehir Stadyumu (10.000), Hopa Şehir Stadyumu (3.200), Arhavi Şehir Stadyumu (1500), Çoruh Üniversitesi Spor Salonu (1.000), Kapalı Yüzme Havuzu (Y.olimpik-500), Karakucak Güreş Alanı (3.000) ve Atabarı Kayak Merkezi.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Artvin (il) ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dipnotlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti". Haberturk.com. 27 Ekim 2018. 5 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018. 
  2. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Güncel Nüfus Değerleri isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  3. ^ "Artvin Rakım". Erişim tarihi: 31 Mart 2020. 
  4. ^ "Artvin Nüfusu". Erişim tarihi: 31 Mart 2020. 
  5. ^ "Nüfus İstatistikleri Portalı". nip.tuik.gov.tr. Erişim tarihi: 2025-11-02. 
  6. ^ "İl ve ilçe yüzölçümleri". Erişim tarihi: 2 Kasım 2025. 
  7. ^ "Türkiye'nin tek biyosfer rezerv alanı Artvin'de". 19 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2010. 
  8. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Şubat 2020. 
  9. ^ "Aşağı Acara Nüfus sayımı 1886 yılı". 25 Kasım 2024. 22 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2024. 
  10. ^ a b "Artvin Merkez ve Murgul Nüfus Sayımı (1886)". 25 Kasım 2024. 3 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2024. 
  11. ^ a b c d e f g h "Borçka ve Makriyal (Kemalpaşa) Nüfus Sayımı (1886)". 25 Kasım 2024. 3 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2024. 
  12. ^ a b "Kutaisi Eyaleti Artvin ili nüfus sayımı (1886)". 25 Kasım 2024. 19 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2024. 
  13. ^ "Şavşat Nüfus Sayımı (1886)". 25 Kasım 2024. 3 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2024. 
  14. ^ "Aşağı Acara Nüfus Sayımı (1886)". 25 Kasım 2024. 22 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2024. 
  15. ^ "Ardanuç Nüfus Sayımı (1886)". 25 Kasım 2024. 3 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2024. 
  16. ^ ‘’Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler’’ 16 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Mayıs 2008, s.95-102. (Belge:Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi Kutu:96 Gömlek:10 Belge:10)
  17. ^ "Artvin". 5 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2011. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014. 
  19. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. 
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. 
  21. ^ "Atama kararı" (PDF). T.C. Resmî Gazete (32667). 19 Eylül 2024. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2025. 
  22. ^ "Artvin 2023 genel seçimleri". YSK. 3 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2023. 
  23. ^ "2024 yılı nüfusu". 26 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025. 
  24. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2020. 
  25. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2020. 
  26. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  27. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  28. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  29. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  30. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  31. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  32. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  33. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  34. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  35. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  36. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  37. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  38. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  39. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  40. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  41. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  42. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  43. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  44. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  45. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  46. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  47. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  48. ^ a b c d e f g
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Artvin Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Artvin Nüfusu". nufusune.com. 
  49. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  50. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
  51. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014. 
  52. ^ "Otoyollar Haritası". Karayolları Genel Müdürlüğü. 27 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2014. 
  53. ^ "Artvin Kültürü". Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı - Karadeniz Kültür Envanteri Projesi. Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı. 27 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2024. 
  54. ^ a b "Artvin Halk Oyunları". Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı - Karadeniz Kültür Envanteri Projesi. Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı. 27 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2024. 
  55. ^ "Artvin Yemek Kültürü". Karadeniz Kültür Envanteri Projesi. Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı. 27 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2024. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Artvin_(il)&oldid=36325932" sayfasından alınmıştır