Kırıkkale (il)
Koordinatlar: 39°52′11″K 33°42′58″D / 39.86972°K 33.71611°D
| Kırıkkale | |
|---|---|
| Ülke | Türkiye |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| İlçe sayısı | |
| Belde sayısı | 11[2] |
| Köy sayısı | 185[2] |
| İdare | |
| • Vali | Yunus Sezer [3] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 4,365 km² (1.685 mil²) |
| Rakım | 740 m (2.420 ft) |
| Nüfus | |
| • Toplam | 271.092 |
| • Kır | 36.988 |
| • Şehir | 234.104 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (UDAZD) |
| İl alan kodu | 318 |
| İl plaka kodu | 71 |
|
Resmî site http://www.kirikkale.gov.tr | |
Kırıkkale, Türkiye Cumhuriyeti'nin İç Anadolu Bölgesinde yer alan bir ildir.
Şehrin adını nereden aldığına dair kesin bir bilgi yoktur. Kırıkköyü ile kentin merkezinde bulunan Kaletepe'nin kısaltılarak birleştirilmesinden ortaya çıktığı söylenir. Bu ismin halk tarafından yakıştırıldığı kanaati yaygın olmakla beraber bölgenin ismi Osmanlı arşiv belgelerinde "Kırıkkal" şeklinde geçmektedir. Kırıkkale, 21 Haziran 1989 târih ve 3578 sayılı yasa gereğince dönemim başbakanı Turgut Özal tarafından yapılan törenle il olmuştur. İlk vâlisi Fikret Güven, 17 Ağustos 1989 târihinde yapılan törenle il vâliliği görevine başlamıştır.[7]
2016 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 9 İlçe, 11 belediye, bu belediyelerde 85 mahalle ve ayrıca 185 köy vardır.
İçindekiler
Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkiye Cumhuriyeti'nin önemli sanayi merkezlerinden birisi olan Kırıkkale, bünyesinde bulundurduğu önemli sanayi kuruluşlarıyla Savunma ve Petro-Kimya can damarı durumdadır. Önemli sanayi kuruluşları:
- Tüpraş Orta Anadolu Rafinerisi[8]
- MKEK Ağır Silah ve Çelik Fabrikası[9]
- MKEK Hafif Silah Fabrikası[9]
- MKEK Mühimmat Fabrikası[9]
- MKEK Barut Fabrikası[9]
- MKEKPirinç Fabrikası[9]
- MKEK Hurda İşletim Fabrikası[9]
- Kırdemir Kırıkkale Demir Çelik Fabrikası[10]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
İlin kuzeyinde Çamlıca, Karakaya ve Kırıkkale tepeleri bulunur. Topraklarının denizden ortalama yüksekliği 700 m. olup kuzeybatıdan güneydoğuya doğru Koçu Dağı uzanmaktadır. Bu dağ, 4×7 km boyutlarındadır. Yığlıtepe, deniz seviyesinin 1278 m. üstündedir. Güney-güneydoğuda Denek Dağ Sırası bulunmaktadır. Bu dağ sırası Çoruhözü Vâdisi'nin güneyinde uzanmaktadır.
İl yüzölçümünün küçük bir bölümünü ovalar oluşturur. Kuzeydeki Çamlıca ve Karakaya tepeleriyle güneydeki Denek Dağı’nın arasında Kırıkkale Ovası uzanmaktadır. Kırıkkale ilinde yerleşimin önemli bölümü buradadır. Ovanın en geniş yeri, Çoruhözü Deresi’nin Kızılırmak’a aktığı noktadır.
İl sınırları içerisindeki yaylalar, deniz seviyesinin 1200-1600 m üzerindedir.
Su kaynakları[değiştir | kaynağı değiştir]
Şehrin en önemli akarsuyu Kızılırmak'tır. 94 km'lik bir bölüm şehir sınırları içinde yer alır. Kentin güney ve batısından geçer. Kent, Kızılırmak'la yerleşim olarak birleşmiş durumdadır. Kızılırmak, Yeşil Vadi Projesi'yle koruma altına alınmıştır. Kapulukaya Hidroelektrik Santrali bu ırmak üzerinde kurulmuş olup faaliyetlerini sürdürmektedir.
Şehirde Sulakyurt-Danacı Göleti'yle Ahılı deresi üzerinde sulama amaçlı bir gölet vardır. Enerji amaçlı kullanılan Kapulukaya Barajı'nın ardında suların birikmesiyle oluşmuş -isimsiz- yapay bir göl bulunur.
Şehirdeki küçük akarsular[değiştir | kaynağı değiştir]
Çoruhözü: İzzettin-Balışeyh arasında demiryoluna paralel olarak merkezden geçer ve Kızılırmak'a karışır. Derenin aktığı yerlerde su, tarımsal sulamada kullanılır.
Okun Deresi : Elmadağ'ın güneyinde akan suların oluşturduğu Balaban ve Sarılıöz çaylarının Kılıçlar Köyü'nde birleşmesinden oluşur ve Kızılırmak'a karışır.
Delice Irmağı : Delice ilçesi ile Çorum toprakları arasında akar. Bozköy ovasını sular ve Kızılırmak'a karışır. Irmağın il sınırlarındaki uzunluğu 54 km'dir.
Coğrafi Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]
Coğrafi Konumu[değiştir | kaynağı değiştir]
İç Anadolu Bölgesi'nde Orta Kızılırmak Bölümü'nde yer alan Kırıkkale, doğuda Çorum, Yozgat, güneyde Kırşehir, batıda Ankara, kuzeyde Çankırı illeri ile komşudur.
|
Ankara, Çankırı | Çankırı | Çorum |
| |||
| Ankara | 
|
Keskin ve Yozgat | |||||
 Kırıkkale 
| |||||||
| |||||||
| Ankara | Kırşehir | Kırşehir |
İklim Bilgileri[değiştir | kaynağı değiştir]
 Kırıkkale iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 17,0 | 20,8 | 30,4 | 32,0 | 34,4 | 37,6 | 41,6 | 40,4 | 36,9 | 33,0 | 24,8 | 19,0 | 41,6 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 4,0 | 6,9 | 12,6 | 18,1 | 23,1 | 27,5 | 30,8 | 30,8 | 26,8 | 20,6 | 12,4 | 5,8 | 18,23 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 0,3 | 2,3 | 6,9 | 12,2 | 16,9 | 21,2 | 24,6 | 24,2 | 19,5 | 13,6 | 6,8 | 2,1 | 12,5 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −3 | −1,8 | 1,4 | 6,2 | 10,1 | 13,9 | 16,8 | 16,5 | 12,2 | 7,5 | 2,2 | −1 | 6,85 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −22,4 | −21,6 | −19,8 | −5,8 | 0,4 | 5,4 | 7,4 | 8,0 | 2,8 | −5 | −9,7 | −18 | −22,4 |
| Ortalama yağış (mm) | 39,5 | 29,1 | 32,3 | 48,6 | 49,9 | 37,5 | 12,4 | 10,0 | 13,8 | 30,6 | 33,5 | 43,9 | 383,1 |
| Kaynak: Türkiye Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü[11] | |||||||||||||
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
Cumhuriyet sonrasında, 1927 yılında, yapılan ilk nüfus sayımında Kırıkkale adına rastlanılmamıştır. Ancak o dönemde Ankara’nın ilçesi konumunda olan Keskin’in nüfusu 48.934 kişidir. 1935 yılından 2009 yılına kadar yapılan nüfus sayımı sonuçlarına göre, Kırıkkale’nin şehir ve köy nüfusu gelişimi aşağıda belirtilmiştir.
| Yıllar | Şehir Nüfusu (Kişi) | Köy Nüfusu (Kişi) | Toplam Nüfusu (Kişi) | Statüsü |
|---|---|---|---|---|
| 1935 | 4.599 | 9.895 | 14.494 | Nahiye |
| 1945 | 14.496 | 39.642 | 54.138 | ilçe |
| 1950 | 15.750 | 46.340 | 62.090 | İlçe |
| 1955 | 27.807 | 50.607 | 78.414 | İlçe |
| 1960 | 42.904 | 33.353 | 76.257 | İlçe |
| 1965 | 57.669 | 43.416 | 101.085 | İlçe |
| 1970 | 91.658 | 38.528 | 130.186 | İlçe |
| 1975 | 137.874 | 39.281 | 177.155 | İlçe |
| 1980 | 178.401 | 44.492 | 222.893 | İlçe |
| 1985 | 208.018 | 54.331 | 262.349 | İlçe |
| Kırıkkale il nüfus bilgileri | ||||
|---|---|---|---|---|
| Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
| 1990 | 349.396 | 50 | %70 243.378 106.018 %30 | |
| 2000[13] | 383.508 | 50 | %10 |
%74 285.294 98.214 %26 |
| 2007[14] | 280.234 | 60 | -%27 |
%82 230.189 50.045 %18 |
| 2008[15] | 279.325 | 61 | -%0 |
%82 230.354 48.971 %18 |
| 2009[16] | 280.834 | 61 | %1 |
%83 232.990 47.844 %17 |
| 2010[17] | 276.647 | 61 | -%1 |
%84 233.073 43.574 %16 |
| 2011[18] | 274.992 | 62 | -%1 |
%85 233.768 41.224 %15 |
| 2012[19] | 274.727 | 63 | -%0 |
%85 232.959 41.768 %15 |
| 2013[20] | 274.658 | 62 | -%0 |
%84 231.831 42.827 %16 |
| 2014[21] | 271.092 | 63 | -%1 |
%86 234.104 36.988 %14 |
| 2015[22] | 270.271 | 63 | -%0 |
%87 235.575 34.696 %13 |
Güncel Nüfus Değerleri Tablosu (2018):[23][değiştir | kaynağı değiştir]
Kırıkkale ili nüfusu: 286.602'dür. Bu nüfusun % 87,80'i şehirlerde yaşamaktadır (2018 sonu). İlin yüzölçümü 4.791 km2'dir. İlde km2'ye 58 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 468’dir.) İlde yıllık nüfus artışı % 0,28 olmuştur.
01 Şubat 2019 TÜİK verilerine göre 9 İlçe, 11 belediye, bu belediyelerde 88 mahalle, ayrıca 185 köy bulunmaktadır.
Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Çelebi (% 43,73)- Merkez (-% 2,75)
| İlçelerin Nüfusu ve Artış Oranları-Belediye, Mahalle, Köy Sayıları-Şehir ve Köy Nüfusları ve Oranları-Km2 ye Düşen Kişi Sayısı | ||||||||||
| İlçe | Nüfus 2018 | Nüfus Artışı % | Belediye S. | Mah.Say. | Şehir nüfus | Köy Say. | Köy Nüfus | Şehirli % | Alanı km2 | Yoğunluk |
| Bahşili | 7.907 | 15,41 | 1 | 5 | 6.125 | 5 | 1.782 | 77,46 | 266 | 30 |
| Balışeyh | 7.221 | 30,20 | 1 | 4 | 2.404 | 28 | 4.817 | 33,29 | 623 | 12 |
| Çelebi | 3.024 | 43,73 | 1 | 4 | 1.056 | 13 | 1.968 | 34,92 | 223 | 14 |
| Delice | 10.017 | 21,99 | 2 | 13 | 5.060 | 40 | 4.957 | 50,51 | 970 | 10 |
| Karakeçili | 3.810 | 19,66 | 1 | 8 | 3.329 | 2 | 481 | 87,38 | 137 | 28 |
| Keskin | 18.139 | 5,40 | 1 | 6 | 10.266 | 55 | 7.873 | 56,60 | 1.129 | 16 |
| Merkez | 196.645 | -2,75 | 2 | 31 | 192.333 | 9 | 4.312 | 97,81 | 432 | 455 |
| Sulakyurt | 8.531 | 31,17 | 1 | 7 | 2.788 | 26 | 5.743 | 32,68 | 708 | 12 |
| Yahşihan | 31.308 | 16,21 | 1 | 10 | 28.285 | 7 | 3.023 | 90,34 | 304 | 103 |
| Kırıkkale | 286.602 | 2,82 | 11 | 88 | 251.646 | 185 | 34.956 | 87,80 | 4.791 | 60 |
Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]
Silâh Müzesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Silâh-San bünyesinde kurulmuştur. 1991 yılında gerekli işlemleri yapıldıktan sonra faaliyete geçirilmiştir.
15 ve 20. yüzyıllar arasında Osmanlı ve Avrupa ülkelerine ait silâhlar Tophane'den, Anadolu'nun çeşitli yerlerinden ve askerî fabrikalardan toplanarak teknik ve tarîhi özellikleri tespit edildikten sonra müze hâline getirilen, Silah Fabrikası'nın büyük salonunda gösterime açılmıştır.
İdari yapı[değiştir | kaynağı değiştir]
Kırıkkale, 9 ilçe (merkez dahil), 11 belde ve 185 köy ile tipik bir Orta Anadolu ilidir. İlde 20 belediye teşkilatı mevcuttur. Bunlardan 1’i İl belediyesi, 8’i ilçe belediyesi, 11’ü ise belde belediyesidir. Ayrıca 13 mahalli idare birliği bulunmaktadır.[2]
Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]
Kırıkkale'nin bazı önemli merkezlere uzaklığı şöyledir,
| Kırıkkale'nin Bazı Önemli Merkezlere Uzaklığı (Km) | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Şehir | İstanbul | Ankara | İzmir | Adana | Bursa | Antalya | Konya | Samsun | Mersin | Kayseri | Diyarbakır | Eskişehir | Gaziantep | ||||||
| Uzaklık (km) | 528 | 75 | 654 | 475 | 457 | 615 | 301 | 339 | 468 | 247 | 839 | 308 | 600 | ||||||
| Karayolları Genel Müdürlüğü[24][25][26] | |||||||||||||||||||
Konum[değiştir | kaynağı değiştir]
Konum Bilgileri Tablosu[değiştir | kaynağı değiştir]
| Konum Bilgileri | |||||
| İlçe | Kuruluş Yılı[27] | Alanı km² | Rakım mt. | Merkeze km[28] | Ulaşan Yollar[28] |
| Bahşili | 1990 | 266 | 703 | 9 |  -01,  -08
|
| Balışeyh | 1990 | 623 | 870 | 21 | E E88/ -14, 71-02
|
| Çelebi | 1990 | 223 | 1.241 | 57 |  -02=>71-50
|
| Delice | 1960 | 970 | 696 | 52 |  -01
|
| Karakeçili | 1990 | 137 | 821 | 39 | -07, -01
|
| Keskin | Cumh.önce | 1.129 | 1.139 | 30 | -08, 71-25, 71-26
|
| Kırıkkale Merkez | 432 | 746 | E E88/ -14, -08,
| ||
| Sulakyurt | 1960 | 708 | 830 | 52 | -14=>71-02
|
| Yahşihan | 1990 | 304 | 779 | 5 | E E88/ -14, 71-52
|
| Kırıkkale | 1989 | 4.791 | |||
Spor[değiştir | kaynağı değiştir]
2018-2019 Sezonu sonunda, Kırıkkale Büyük Anadoluspor, Bölgesel Amatör Lig (BAL)'da grubunu 3.sırada tamamlamıştır. Voleybol bölgesel liglne bir takımı katılmıştır.
Ziraat Türkiye Kupası 'nda Kırıkkale Büyük Anadoluspor, 1.turda Yeni Amasyaspor 'a elenmiştir.
Önemli spor tesisleri: Başpınar Stadyumu (16.000), Başpınar Spor Salonu (2.500), Olimpik Yüzme Havuzu (1.000) dur.
Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "İçişleri bakanlığı, e-bakanlık projesi". 1 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2012.
- ^ a b c "Kırıkkale Valiliği İdari Yapısı". Erişim tarihi: 6 Aralık 2015.
- ^ "Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti". Haberturk.com. 27 Ekim 2018. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018.
- ^ "Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kırıkkale Sayfası". 4 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2015.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ http://kirikkale.yerelnet.org.tr/il_belediye_koordinat.php?iladi=KIRIKKALE
- ^ "T.C. Kırıkkale Valiliği resmî sitesi, İlin Tarihi Oluşumu sayfası" ((Türkçe)). 24 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 1009. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=(yardım) - ^ http://www.tupras.com.tr/detailpage.tr.php?lPageID=612
- ^ a b c d e f http://www.mkek.gov.tr/tr/FabrikalarIletisim.aspx
- ^ http://www.demircelikstore.com/-1-6165-kirikkale-demir-celik-fabrikasi-kuruluyor.html
- ^ Kırıkkale Yıllık Toplam Yağış Verileri - Türkiye Devlet Meteoroloji Genel Müdürlüğü (DMİ)
- ^ "T.C. Kırıkkale Valiliği resmi sitesi, Kırıkkale - Coğrafi Bilgileri sayfası". 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- ^ TÜİK 1 Şubat 2019 verileri
- ^ Karayolları Genel Müdürlüğü İller Arası Mesafe
- ^ "T.C. Kırıkkale Valiliği resmi sitesi, Kırıkkale - Sağlık Hizmetleri Durumu sayfası". 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011.
- ^ "T.C. Kırıkkale Valiliği resmi sitesi, Kırıkkale - Sosyal Altyapı sayfası". 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011.
- ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
- ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
- ^ "Lanzhou-Kırıkkale Resmen Kardeş". kalehaber.net. 27 Mayıs 2014. 27 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2014.
