Kahramanmaraş

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bu sayfa Kahramanmaraş ilinin şehir merkezini anlatmaktadır. İl için Kahramanmaraş (il) sayfasına bakınız.

Koordinatlar: 37°34′N, 36°55′E

Kahramanmaraş
Maraş
Şehir
Şehrin Kahramanmaraş Kalesi'nden bir görünümü (Ağustos 2022)
Şehrin Kahramanmaraş Kalesi'nden bir görünümü (Ağustos 2022)
Sloganlar:
"Maraş Bize Mezar Olmadan, Düşmana Gülzar Olamaz!"
Kahramanmaraş'ın Türkiye'deki konumu
Kahramanmaraş'ın Türkiye'deki konumu
ÜlkeTürkiye
İlKahramanmaraş
İdare
 • Belediye BaşkanıHayrettin Güngör (AK Parti)
Rakım568 m
Zaman dilimiUTC+03.00 (UDAS)
Posta kodu
46xxx
Alan kodu344

Kahramanmaraş, halk arasındaki kısa adıyla Maraş (Yunanca: Καχραμάνμαρας, Ermenice: Մարաշ Maraş, Kürtçe: Mereş), Türkiye'nin Kahramanmaraş ilinin merkezi olan şehirdir. Maraş Muhaberesi sırasında işgale direnişi nedeniyle Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 05 Nisan 1925 tarihinde şehre İstiklâl Madalyası verilmiştir. Maraş olan adı, 7 Şubat 1973 tarihinde Türk Kurtuluş Savaşı'nın başarı ile sonuçlanmasında dolayı adı Kahramanmaraş olarak değiştirilmiştir.

Geç Hitit şehri olan Gurgum'un bulunduğu yerde kurulmuştur. Sistematik bir kazı yapılmamış olmasına rağmen birçok Hitit anıtı bulunmuştur.[1]

Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi, seyahatnamesinde Maraş halkı için, "kelimatları lisan-ı Türkidir ve ekseriya halkı Türkmendir" der.[2] Maraş ve çevresi başta Oğuzların Avşar, Bayat ve Beğdili boyları çoğunlukta olmakla birlikte hemen hemen yirmi dört Oğuz boyunun tamamı mevcuttur.

2012'de çıkarılan 6360 sayılı kanun ile büyükşehir olmuştur. Dövme Dondurması, tarhanası ve biberi şehrin önemli tescilli gıdalarıdır.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Erken Demir Çağ ve Geç Hititler döneminde başkent olarak kullanılmış, Luvilere Kurkuma ve Asurlurlar içinse Markas olarak bilinen bir antik kent'idi.[3][4][5] MÖ 711 yılında Asurlular tarafından fethedilmiş ve adı resmî olarak Markas'a değiştirilmiş. Kahramanmaraş'ın Kurtuluş Savaşı'ndan önceki adı Maraş'tır. Kurtuluş Savaşı'ndan sonra bütün kent İstiklal Madalyası ile ödüllendirilmiş, daha sonra ise Türkiye Büyük Millet Meclisi kararıyla 07 Şubat 1973 Tarihinde "Kahraman" unvanı verilmiştir. Aynı zamanda Maraşspor Türk Futbol Takımı'nın ismi de Kahramanmaraşspor olarak değiştirilmiştir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Tekir Vadisi ve Döngel Köyündeki mağaralarda yapılan araştırmalarda ele geçen buluntular yörede insan yerleşiminin Üst Paleolitik Çağda başladığını; Neolitik, Kalkolitik ve Eski Tunç Çağlarında da sürdüğünü göstermektedir. 2009 yılında Kahramanmaraş merkezde yapılan kazılar esnasında da Milattan Sonra 300-400 yıllarına ait olan Germanicia Antik Kenti'ne dair birtakım mozaikler bulunmuş ve üzerlerinde çalışmalara başlanmıştır.[6]

Asur yazıtlarında adı "Markasi" veya "Markas" olarak geçen şehir, bir Geç Hitit devleti olan Gurgum Krallığı'nın başkenti oldu.[7][8] MÖ 711 yılında Asurlular tarafından Gurgum Krallığı ilhak edilince, Markas vilayet merkezi yapıldı.[9] Daha sonra Persler, Romalılar, Bizanslılar, Araplar, Selçuklular, Memluklular, Dulkadiroğulları ve Osmanlılar şehre hakim olmuşlardır.

11. yüzyılın sonlarında Anadolu'ya kesin olarak yerleşen Türklerin egemenliğinde kaldı. 1243'te Moğol işgaline uğrayan Maraş, II. Anadolu Beylikleri devrinde Dulkadiroğulları'nın oldu. 12 Haziran 1515 tarihinde Turnadağ Muharebesi ile Osmanlı egemenliğine geçen Maraş, 1515-1919 yılları arasında Osmanlı egemenliğinde kaldı. Mütareke Döneminde önce İngilizler, sonra Fransızlar tarafından işgal edildi.

Maraş'a Türk Kurtuluş Savaşı sırasında halkın gösterdiği direnişten dolayı 7 Şubat 1973'ten itibaren Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Kahramanlık unvanı verilerek adı Kahramanmaraş olarak değiştirildi.

Türk Kurtuluş Savaşı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kahramanmaraş'ın Türk Kurtuluş Savaşı'ndaki yeri özellikle Türk-Fransız Cephesi ve Maraş Savunması maddelerinde daha detaylı olarak anlatılmaktadır.

Kahranmanmaraş Savunması[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı İmparatorluğu'nun Birinci Dünya Savaş'ında mağlup olmasının ardından Maraş önce Britanya İmparatorluğu tarafından işgâl edilmiştir. Daha sonra Britanya İmparatorluğu ile Fransa arasında yapılan anlaşma uyarınca İngilizler şehri Fransızlara bırakmışlardır.

Fransızların şehrin kalesindeki Türk Bayrağını indirmeleri, suçsuz kişileri öldürmeleri, Maraş ileri gelenlerini tutuklamaları tepkileri artırmış, 28 Kasım 1919 Cuma günü Ulu Camii imamı Rıdvan Hoca'nın "Kalesinde bayrağı dalgalanmayan ülkede cuma namazı kılınmaz" sözü ile Fransızlara karşı ayaklanan halk kurtuluş savaşını başlatmıştır. Maraş'lılar topluca Kaleye hücum ederek, indirilen Bayrağı yeniden Kale burçlarına diker ve Cuma namazı orada eda edilir. Bayrak olayının ardından şehir adım adım savaşa sürüklenir. Sütçü imam'ın ilk kurşunu sıkmasıyla halk ayaklanmaya başladı.[kaynak belirtilmeli]

Aslanbey Başkanlığında kurulan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, her mahallede kurularak faaliyete geçer. 20. ve 3. Kolordudan subayların gelişi ve Mustafa Kemal`in Ankara`dan yayınladığı bildiriler neticesinde Maraş Halkı 11 Şubat 1920`de mücadeleye başladı. 72 gün süren mücadele sonunda Fransızlar yenilgiye uğratılır ve şehir Fransızlardan temizlenir.[10] Maraş, kurtuluş savaşında kurtulan ilk şehirlerden birisidir. Bu nedenle önce istiklal madalyası ile ödüllendirilerek, dünyada istiklal madalyası alan ilk şehir olmuş[11] daha sonra ise Kahraman unvanını almıştır.

Cumhuriyet dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile Kahramanmaraş'ta sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.[12]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu veriler Kahramanmaraş ilinin şehir merkezinin nüfus verileridir. İl nüfusu için Kahramanmaraş (il) sayfasına bakınız.
Yıl Toplam Şehir Kır
1927[13] 71.182 25.982 45.200
1935[14] 84.233 29.402 54.831
1940[15] 88.025 27.744 60.281
1945[16] 100.761 33.104 67.657
1950[17] 104.268 34.641 69.627
1955[18] 123.253 42.962 80.291
1960[19] 125.734 54.447 71.287
1965[20] 141.949 63.284 78.665
1970[21] 195.116 110.761 84.355
1975[22] 232.131 135.782 96.349
1980[23] 293.716 178.557 115.159
1985[24] 336.961 210.371 126.590
1990[25] 360.481 228.129 132.352
2000[26] 465.370 326.198 139.172
2007[27] 500.950 371.463 129.487
2008[28] 511.887 385.672 126.215
2009[29] 522.775 384.953 137.822
2010[30] 532.216 412.252 119.964
2011[31] 545.704 428.724 116.980
2012[32] 558.664 443.575 115.089

2012 yılında Kahramanmaraş büyükşehir statüsü kazanıp ilin tamamı büyükşehir sınırlarına girmiştir ve merkez ilçe Dulkadiroğlu ve Onikişubat ilçelerine ayrılmıştır.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

 Kahramanmaraş iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 18,7 22,4 29,2 36,0 38,0 42,0 45,2 44,4 41,3 37,2 28,9 24,0 45,2.
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 9,2 10,9 15,8 21,1 26,7 31,8 35,5 35,9 32,4 25,9 17,6 11,1 22,8
Ortalama sıcaklık (°C) 4,9 6,4 10,6 15,4 20,3 25,2 28,3 28,5 25,2 19,0 11,7 6,7 16,8
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 1,3 2,2 5,7 9,8 14,1 18,8 22,1 22,1 18,3 12,8 6,9 3,1 11,4
En düşük sıcaklık (°C) −9 −9,6 −7,6 −1,8 5,0 10,3 15,6 15,7 8,6 0,0 −5,6 −7,6 −9,6
Ortalama yağış (mm) 129,1 114,4 98,2 74,4 41,1 6,6 1,1 0,9 8,9 47,5 83,5 126,4 732,1
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[33]


Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kahramanmaraş'ın 10 tane kardeş şehri bulunmaktadır.[34]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Domuztepe

    Domuztepe

  • Kahramanmaraş Ulu Camii

    Kahramanmaraş Ulu Camii

  • Kahramanmaraş şehir merkezi

    Kahramanmaraş şehir merkezi

  • Trabzon Caddesi

    Trabzon Caddesi

  • Göksun Çayı

    Göksun Çayı

  • Göksun Çayı'nın üzerinde bir köprü

    Göksun Çayı'nın üzerinde bir köprü

  • Sütçü İmam Türbesi

    Sütçü İmam Türbesi

  • Kahramanmaraş Kapalı Çarşısı

    Kahramanmaraş Kapalı Çarşısı

  • Kahramanmaraş Necip Fazıl Kültür Merkezi

    Kahramanmaraş Necip Fazıl Kültür Merkezi

  • Yunus Emre Mahalesi

    Yunus Emre Mahalesi

  • Tarihi bir ev

    Tarihi bir ev

  • Teras Mekanından Şehrin Gece Görünüşü

    Teras Mekanından Şehrin Gece Görünüşü

  • Mimarsinan Mahallesi

    Mimarsinan Mahallesi

  • Tarihi Belediye Binası

    Tarihi Belediye Binası

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Bilgin, Tayfun. "Anadolu Yazıları- Kahramanmaraş Hiyeroglif Yazıtları 25 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Anadolu Yazıları. Erişim tarihi: 23 Mart 2020.
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Haziran 2013. 
  3. ^ Bryce, Trevor (2012). The World of The Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. OUP Oxford. ISBN 978-0-19-921872-1, pp. 125-128.
  4. ^ Maraş il yıllığı 1967. 1967. s. 74. 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2014. 
  5. ^ Bryce 2012, p. 128.
  6. ^ "Germanicia Antik Kenti Mozaikleri". Kahramanmaraş İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2017. 
  7. ^ "Kahramanmaraş". Büyük Larousse. 12. Milliyet Gazetesi Yayınları. s. 6192. 
  8. ^ Payne, Annick (2012). Iron Age Hieroglyphic Luwian Inscriptions. Society of Biblical Lit. 978-1-58983-658-7, s. 7.
  9. ^ Bryce 2012, s. 128.
  10. ^ "Maraş Savunması". Atam Dergi. 11 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2022. 
  11. ^ "İşte İlk Istiklal Madalyası Alan Şehir sorusunun cevabı (KPSS 2015)". Sözcü. 6 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  12. ^ "Kanun No. 6360". 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2014. 
  13. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  14. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  15. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  16. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  17. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  18. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  19. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  20. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  31. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  32. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  33. ^ "Resmî İstatistikler - Kahramanmaraş". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2016. 
  34. ^ "Kardeş Şehirler Listesi | Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi". kahramanmaras.bel.tr. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
  35. ^ "Kahramanmaraş Siliana İle Kardeş Şehir Oldu". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2015. 
  36. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Kahramanmaraş
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikikaynak'ta ara Vikikaynak'ta belgeler
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kahramanmaraş&oldid=30538424" sayfasından alınmıştır