Kahramanmaraş
![]() | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Kasım 2011) |
Kahramanmaraş Maraş | |
---|---|
İl & Büyükşehir | |
Sloganlar: "Maraş bize mezar olmadan, düşmana gülzar olamaz!" | |
![]() Kahramanmaraş'ın Türkiye'deki konumu | |
Ülke | Türkiye |
Bölge | Akdeniz Bölgesi |
İdare | |
• Belediye Başkanı | Hayrettin Güngör (AK Parti) |
• Vali | Ömer Faruk Coşkun[1] |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 14,525 km² (5.608 mil²) |
Rakım | 568 m (1.863 ft) |
Nüfus (2020) | |
• Toplam | 1,154,102 |
Zaman dilimi | UTC+03.00 (UDAS) |
Posta kodu |
46xxx |
Alan kodu | (+90) 344 |
Kahramanmaraş, halk arasındaki kısa adıyla Maraş (eskiden Germanikea - Grekçe: Γερμανίκεια, Ermenice: Մարաշ Maraş), Türkiye'nin Akdeniz Bölgesinde bulunan bir il. Kurtuluş Savaşı'nda işgale direnişi nedeniyle TBMM tarafından 5 Nisan 1925'te şehre İstiklal Madalyası verilmiştir. Doğusunda Malatya ve Adıyaman, batısında Kayseri ve Adana, güneyinde Gaziantep ve Osmaniye, kuzeyinde Sivas illeri yer almaktadır. Maraş olan adı, 7 Şubat 1973'te Kahramanmaraş olarak değiştirilmiştir.
Geç Hitit şehri olan Gurgum’un bulunduğu yerde kurulmuştur. Sistematik bir kazı yapılmamış olmasına rağmen birçok Hitit anıtı bulunmuştur.[2]
Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi, seyahatnamesinde Maraş halkı için, "kelimatları lisan-ı Türkidir ve ekseriya halkı Türkmendir" der.[3] Maraş ve çevresi başta Oğuzların Avşar, Bayat ve Beğdili boyları çoğunlukta olmakla birlikte hemen hemen 24 Oğuz boyunun tamamı mevcuttur.
2012'de çıkarılan 6360 sayılı kanun ile büyükşehir olmuştur. Aynı zamanda il sınırları içerisinde bulunan Afşin - Elbistan A, B, C termik santralleri sayesinde Kahramanmaraş, Türkiye'nin elektrik ihtiyacının %14'ünü tek başına karşılamaktadır.[4]
Dövme dondurması, tarhanası ve biberi şehrin önemli tescilli gıdalarıdır. 2021 itibarıyla %1,22 artarak 1.168.163 nüfusa ulaşmıştır.[5]
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Erken Demir Çağ ve Geç Hititler döneminde başkent olarak kullanılmış, Luvilere Kurkuma ve Asurlurlar içinse Markas olarak bilinen bir antik kent'idi.[6][7][8] MÖ 711 yılında Asurlular tarafından fethedilmiş ve adı resmî olarak Markas'a değiştirilmiş. Kahramanmaraş'ın Kurtuluş Savaşı'ndan önceki adı Maraş'tır. Kurtuluş Savaşı'ndan sonra bütün kent İstiklal Madalyası ile ödüllendirilmiş, daha sonra ise TBMM'nin kararıyla 7 Şubat 1973'te 'Kahraman' unvanı verilmiştir. Aynı zamanda Maraşspor'un ismi de Kahramanmaraşspor olarak değiştirilmiştir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Tekir Vadisi ve Döngel Köyündeki mağaralarda yapılan araştırmalarda ele geçen buluntular yörede insan yerleşiminin Üst Paleolitik Çağda başladığını; Neolitik, Kalkolitik ve Eski Tunç Çağlarında da sürdüğünü göstermektedir. 2009 yılında Kahramanmaraş merkezde yapılan kazılar esnasında da M.S. 300-400 yıllarına ait olan Germanicia Antik Kenti'ne dair birtakım mozaikler bulunmuş ve üzerlerinde çalışmalara başlanmıştır.[9]
Asur yazıtlarında adı "Markasi" veya "Markas" olarak geçen şehir, bir Geç Hitit devleti olan Gurgum Krallığı'nın başkenti oldu.[10][11] MÖ 711 yılında Asurlular tarafından Gurgum Krallığı ilhak edilince, Markas vilayet merkezi yapıldı.[12] Daha sonra Persler, Romalılar, Bizanslılar, Araplar, Selçuklular, Memluklular, Dulkadiroğulları ve Osmanlılar şehre hakim olmuşlardır.
11. yüzyılın sonlarında Anadolu'ya kesin olarak yerleşen Türklerin egemenliğinde kaldı. 1243'te Moğol İşgaline uğrayan Maraş,II.Anadolu Beylikleri devrinde Dulkadiroğulları'nın oldu.12 Haziran 1515 tarihinde Turnadağ Muharebesi ile Osmanlı egemenliğine geçen Maraş, 1515-1919 yılları arasında Osmanlı egemenliğinde kaldı.Mütareke Döneminde önce İngilizler, sonra Fransızlar tarafından işgal edildi.
Maraş'a Kurtuluş Savaşı sırasında halkın gösterdiği direnişten dolayı 7 Şubat 1973'ten itibaren TBMM tarafından Kahramanlık unvanı verilerek adı Kahramanmaraş olarak değiştirildi.
Kurtuluş Savaşı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Kahramanmaraş'ın Türk Kurtuluş Savaşı'ndaki yeri özellikle Türk-Fransız Cephesi ve Maraş Savunması maddelerinde daha detaylı olarak anlatılmaktadır.
Maraş Savunması[değiştir | kaynağı değiştir]
Osmanlı İmparatorluğu'nun Birinci Dünya Savaş'ında mağlup olmasının ardından Maraş önce İngiltere tarafından işgâl edilmiştir. Daha sonra İngiltere ile Fransa arasında yapılan anlaşma uyarınca İngilizler şehri Fransızlara bırakmışlardır.
Fransızların şehrin kalesindeki Türk Bayrağını indirmeleri, suçsuz kişileri öldürmeleri, Maraş ileri gelenlerini tutuklamaları tepkileri artırmış, 28 Kasım 1919 Cuma günü Ulu Camii imamı Rıdvan Hoca'nın "Kalesinde bayrağı dalgalanmayan ülkede cuma namazı kılınmaz" sözü ile Fransızlara karşı ayaklanan halk kurtuluş savaşını başlatmıştır. Maraş`lılar topluca Kaleye hücum ederek, indirilen Bayrağı yeniden Kale burçlarına diker ve Cuma namazı orada eda edilir. Bayrak olayının ardından şehir adım adım savaşa sürüklenir. Aslanbey Başkanlığında kurulan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, her mahallede kurularak faaliyete geçer. 20. ve 3. Kolordudan subayların gelişi ve Mustafa Kemal`in Ankara`dan yayınladığı bildiriler neticesinde Maraş Halkı 11 Şubat 1920`de mücadeleye başladı. 72 gün süren mücadele sonunda Fransızlar yenilgiye uğratılır ve şehir Fransızlar`dan temizlenir[13]. Maraş, kurtuluş savaşında kurtulan ilk şehirlerden birisidir. Bu nedenle önce istiklal madalyası ile ödüllendirilerek, dünyada istiklal madalyası alan ilk şehir olmuş[14] daha sonra ise Kahraman ünvanını almıştır.
Cumhuriyet dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile Kahramanmaraş'ta sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.[15]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
![]() |
Kayseri | Sivas | Malatya |
| |||
Adana | ![]() |
Adıyaman | |||||
![]() ![]() | |||||||
![]() | |||||||
Osmaniye | Gaziantep | Gaziantep |
Kahramanmaraş'ın merkezi Ahir Dağı'nın eteklerine kurulmuştur. Bu yüzden şehir merkezi engebelidir. Şehrin merkezi dışında kalan bazı bölgeler düzlük olsa da geneli engebeli bir yapıya sahiptir. Kahramanmaraş iklim yapısında diğer illerden farklıdır. Çünkü Kahramanmaraş'ın il haritası onu 3 bölgeye birden sokmaktadır. Bu sebeple değişken bir iklime sahiptir ancak genelde Akdeniz iklimi hakimdir. Kahramanmaraş'ın bulunduğu bölge şehir merkezi o bölgede olduğundan Akdenizdir. Diğer şehirlerle konumu ise yukarıdaki görseldeki gibidir.
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
Kahramanmaraş şehrinde Akdeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu ayrı coğrafi bölgelerinin yaklaştığı alandaki iklim özellikleri görülür. Coğrafi konumun etkisisiyle üç farklı iklim tipi arasında bozulmuş Akdeniz iklimi vardır. Kahramanmaraş'ın merkezindeki iklimin tersine kuzeyde karasal iklim özellikleri hakimdir.[16]
![]() ![]() | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
En yüksek sıcaklık (°C) | 18,7 | 22,4 | 29,2 | 36,0 | 38,0 | 42,0 | 45,2 | 44,4 | 41,3 | 37,2 | 28,9 | 24,0 | 45,2. |
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 9,2 | 10,9 | 15,8 | 21,1 | 26,7 | 31,8 | 35,5 | 35,9 | 32,4 | 25,9 | 17,6 | 11,1 | 22,8 |
Ortalama sıcaklık (°C) | 4,9 | 6,4 | 10,6 | 15,4 | 20,3 | 25,2 | 28,3 | 28,5 | 25,2 | 19,0 | 11,7 | 6,7 | 16,8 |
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 1,3 | 2,2 | 5,7 | 9,8 | 14,1 | 18,8 | 22,1 | 22,1 | 18,3 | 12,8 | 6,9 | 3,1 | 11,4 |
En düşük sıcaklık (°C) | −9 | −9,6 | −7,6 | −1,8 | 5,0 | 10,3 | 15,6 | 15,7 | 8,6 | 0,0 | −5,6 | −7,6 | −9,6 |
Ortalama yağış (mm) | 129,1 | 114,4 | 98,2 | 74,4 | 41,1 | 6,6 | 1,1 | 0,9 | 8,9 | 47,5 | 83,5 | 126,4 | 732,1 |
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[17] |
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2022 verileri)[18]
Kahramanmaraş il nüfusu: 1.171.298 (2021 sonu). İlin yüzölçümü 14.519 km2'dir. İlde km²'ye 81 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 190 kişi ile Dulkadiroğlu’dur)
İlde yıllık nüfus artış oranı %0,27 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Onikişubat (% 1,50)- Ekinözü (-% 3,25)
04 Şubat 2022 TÜİK verilerine göre 11 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 710 mahalle bulunmaktadır.
2021 yılı sonunda Kahramanmaraş ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri | |||||||
İlçe | Nüfus 2020 | Nüfus 2021 | Fark | Nüfus Artışı % | Mah.Say. | Alanı km2[19] | Yoğunluk |
Afşin | 80.980 | 80.138 | -842 | -1,04 | 66 | 1502 | 53 |
Andırın | 32.377 | 31.765 | -612 | -1,89 | 57 | 1202 | 26 |
Çağlayancerit | 23.292 | 22.893 | -399 | -1,71 | 17 | 470 | 49 |
Dulkadiroğlu | 223.277 | 223.532 | 255 | 0,11 | 103 | 1176 | 190 |
Ekinözü | 10.988 | 10.631 | -357 | -3,25 | 21 | 656 | 16 |
Elbistan | 142.778 | 141.977 | -801 | -0,56 | 93 | 2201 | 65 |
Göksun | 52.136 | 51.255 | -881 | -1,69 | 73 | 1942 | 26 |
Nurhak | 12.399 | 12.323 | -76 | -0,61 | 15 | 1028 | 12 |
Onikişubat | 441.681 | 448.317 | 6.636 | 1,50 | 137 | 2429 | 185 |
Pazarcık | 69.686 | 69.879 | 193 | 0,28 | 84 | 1253 | 56 |
Türkoğlu | 78.569 | 78.588 | 19 | 0,02 | 44 | 660 | 119 |
Kahramanmaraş | 1.168.163 | 1.171.298 | 3.135 | 0,27 | 710 | 14.519 | 81 |
Kahramanmaraş il nüfus bilgileri | ||||
---|---|---|---|---|
Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
1965[20] | 438.423 | 30 | %24 105.090 333.333 %76 | |
1970[21] | 528.982 | 26 | %21![]() |
%31 165.056 363.926 %69 |
1975[22] | 641.480 | 22 | %21![]() |
%34 220.710 420.770 %66 |
1980[23] | 738.032 | 19 | %15![]() |
%38 281.382 456.650 %62 |
1985[24] | 840.472 | 18 | %14![]() |
%41 342.428 498.044 %59 |
1990[25] | 892.952 | 19 | %6![]() |
%46 407.215 485.737 %54 |
2000[26] | 1.002.384 | 18 | %12![]() |
%53 536.007 466.377 %47 |
2007[27] | 1.004.414 | 18 | %0![]() |
%58 584.726 419.688 %42 |
2008[28] | 1.029.298 | 18 | %2![]() |
%58 598.471 430.827 %42 |
2009[29] | 1.037.491 | 18 | %1![]() |
%58 605.531 431.960 %42 |
2010[30] | 1.044.816 | 18 | %1![]() |
%61 636.828 407.988 %39 |
2011[31] | 1.054.210 | 18 | %1![]() |
%62 656.783 397.427 %38 |
2012[32] | 1.063.174 | 18 | %1![]() |
%64 675.589 387.585 %36 |
2013[33] | 1.075.706 | 18 | %1![]() |
Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır. |
2014[34] | 1.089.038 | 18 | %1![]() | |
2015[35] | 1.096.610 | 18 | %1![]() | |
2016[35] | 1.112.634 | 18 | %1![]() | |
2017[35] | 1.127.623 | 18 | %1![]() | |
2018[35] | 1.144.851 | 18 | %2![]() | |
2019[35] | 1.154.102 | 18 | %1![]() | |
2020[35] | 1.168.163 | 18 | %1![]() | |
2021[35] | 1.171.298 | 18 | %0![]() |
Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]
Sanayi[değiştir | kaynağı değiştir]
Kahramanmaraş, iki resmî ve iki de özel OSB'ye sahiptir. Özellikle tekstil ve iplik sanayiinde Türkiye ve Ortadoğu'da önde gelen bir merkez durumuna gelmiştir. Şehirdeki 5. OSB'nin yapımına karar verilmiş olup çalışmalar sürmektedir. Tomsuklu mevkiine yapılacak yeni OSB yaklaşık 25 bin dekar (dönüm) genişliğinde olacak ve bu büyüklüğü ile Türkiye'nin en büyük sanayi OSB'si olacaktır.
Tarım[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarım faaliyetinde üretimde Türkiye’de Kahramanmaraş, 27. sıradadır. 350 metreden 3.000 metreye kadar arazinin yüksekliğe çıktığı şehirde çeşitliğe sebep olur. 375.309 hektar şehrin tarım alanı vardır. Tarıma ayrılan arazilerin %74’ünü tarlalar, diğer kısmını ise meyve, sebze bulunan ve nadasa bırakılan yerlerdir. Kahramanmaraş’ta tarıma elverişli arazi dağılımı ölçüsü %26’yı bulur. Şehirde ön plana çıkan ürünler; kırmızı biber, üzüm, ceviz, buğday, çerezlik ayçiçeği ve kayısıdır.[36]
Barajlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Sır Barajı(EÜAŞ SIR HES)
- Menzelet Barajı
- Kartalkaya Barajı
- Ayvalı Barajı
- Kılavuzlu Barajı
- Adatepe Barajı
Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]
Kahramanmaraş sınırları içerisindeki Uludaz Tepesi Türkiye'de en çok uğurböceği kolonisini barındırmaktadır. Bu bölgede 2007 yılından beri amatör dağcılar ve profesyonel dağcılık kulüpleri tarafından ve belediyenin desteği ile Uludaz Uğur Böcekleri Festivali düzenlenmektedir.[37] Kahramanmaraş'ta Kütüphaneler, Büyükşehir Belediyesi, Üniversiteler ve Turizm ve Kültür Bakanlığı'na ait olmak üzere ayrılmıştır.
Mutfak[değiştir | kaynağı değiştir]
En çok bilineni dondurmasıdır. Dondurmasının yanı sıra biberi, ezmesi, tarhanası, kurabiyesi 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. , çemeni, çöreği 8 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve köpük sucuğu 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. da Kahramanmaraş'ta sıkça tüketilen lezzetler olup hediyelik olarak il dışına götürülmektedir [38][39].
Kahramanmaraş Coğrafi İşaretleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Kahramanmaraş'ın coğrafi işarete sahip kendine ait çeşitli ürünleri vardır. Bunların başında dünyaca ünlü dondurması gelmektedir. Bunun yanında Maraş Burma Bileziği, Maraş Çöreği, Maraş Biberi, Maraş Tarhanası, Andırın Tirşiği, Kahramanmaraş Hartlap Bıçağı, Kahramanmaraş Oyma Ceviz Sandığı, Kahramanmaraş Yemenisi, Çağlayancerit Cevizi, Maraş File Nakışı, Maraş Sumak Ekşisi Akıtı, Maraş Parmak/Sıkma Peyniri, Maraş İşi/Maraş Sim Sırma, Afşin Koçovası Sarımsağı, Ravanda Şerbeti, Maraş Kelle Paçası, Maraş Camekanı, Maraş Rahlesi, Güllü Motifi” olmak üzere yaklaşık yirmiden fazla üründe coğrafi işarete sahiptir[40].
Kahramanmaraş Konakları[değiştir | kaynağı değiştir]
Türk mimarisinin bir parçası olan geleneksel Türk evleri de Kahramanmaraş kültürünün önemli bir parçasını oluşturur. Yüksek duvarlara, enikli kapılara, süslü çeşmelere sahip bu konaklar şehrin çeşitli mahallerinde hâlâ varlıklarını sürdürmektedirler. Estetik ve işçilik açısından zarif bir görünüme sahip olan Kahramanmaraş konakları temelde yapı malzemesi olarak toprak ve ağaca dayanır. Son yıllarda artan ilginin neticesinde, bazı konaklar restore edilerek restoran, müze gibi çeşitli vazifelerle halka açılmıştır. Bu kapsamda Dedeoğlu Konakları, Kocabaşlar Konağı, Mahmut Arif-i Paşa Konağı, Deli Gönül Konağı gibi birçok konak ziyarete açıktır[41].
Edebiyat[değiştir | kaynağı değiştir]
Kahramanmaraş, yüzyıllar boyu önemli şairler yetiştirmiş ve edebiyatımıza en çok katkıda bulunmuş illerden biridir. Hâlen şiirin ve şairlerin başkenti olarak anılmaktadır. Son yıllarda Kahramanmaraş'ta başlayan Şiir Festivallerinde ünlü şair ve yazarlar şiir dinletileri sunmakta, vefat etmiş olan Kahramanmaraşlı şairler anılmaktadır. Son olarak TRT'de iki sezon yayınlanmış Yedi Güzel Adam adlı dizi TRT'nin ve Kahramanmaraş milletvekillerinin de desteğiyle Kahramanmaraşta çekilmiştir. Dizi, aynı yıllarda Maraş Lisesinde okumuş olan ve Türk edebiyatının 1960-80'li yıllarına damga vurmuş yedi şair ve yazarı anlatmaktadır.[42]
Ağız[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkçenin Kahramanmaraş ilinde kullanılan şivesinin Batı Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre, iki ayrı grupta yer alır:
Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]
Kahramanmaraş, coğrafi konumu nedeniyle değişik bir turizm yapısına sahiptir. Germenicia Mozaikleri, Ashab-ı Kehf, Başkonuş Yaylası, Dünya’da Maraş usulü Dondurma ile yerli ve yabancı turistlerin şehre gelmesine sebep olur.[43]
Büyük parklar ve Doğal Mekanlar
- Başkonuş Yaylası
- Menzelet Mesire Alanı
- Alpaslan Türkeş Mesire Alanı
- Yavşan Yaylası
- Aslanbey Mesire Alanı
- Kapıçam Tabiat Parkı
- Aliyaizzetbegoviç Parkı
- Kılavuzlu Mesire Alanı
- Dulkadiroğulları Doğal Yaşam Parkı
- Muhsinyazıcıoğlu Parkı
Önemli mekânlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Camiler Mescitler. Kahramanmaraş’ta aslı gibi olmasa hakiki minareleriyle cami ve mescitler bulunmaktadır. Ulucami, 1442 yılında yapımına Dulkadırlıoğlu Beyi Süleyman tarafından yaptırılmıştır. Haznedarlı Camii. Dulkadıroğlu Beyi Alâüddevle’nin hazinedarının tarafından 1500’lü yılların sonlarında inşa edilmiştir. Hatuniye (Şems Hatun) Camii. Şems Hatun tarafından inşa ettirilmiştir. Taşmedrese Mescidi. Dulkadıroğlu Beyi Alâüddevle yaptırmıştır. İklime Hatun (Üdürgücü) Mescidi. Şâhruh Bey’in kızı İklime Hatun 1547 yılında yaptırmıştır. Kahramanmaraş’ta Osmanlı dönemine ait eserler olarak Îsâ Divanlı Camii, Şekerli Camii, Şeyh Camii, Şâzî Bey Camii, Nakıp Camii, Küçük Çavuşlu olarak bilinen Restebâiye Camii, Nuh Camii, Begdûtiye (Çınaraltı) Camii ilk sırayı alır.
Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde Divanlı Camii, Beyazıtlı Camii, Sarayaltı Camii, Acemli (Şehid Evliya) Camii’leri yapılmıştır.[44] Abdülhaminhan Camii yeni dönemde yapılan eserlerdendir.
Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]
- İlçeler
Merkezi Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]
Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.
Kahramanmaraş, bir büyükşehirdir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.
Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.
Kahramanmaraş Valisi Ömer Faruk ÇOŞKUN, 9.06.2020/274 sayılı kararla Osmaniye Valisi iken atanmıştır.[45]
Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Kahramanmaraş'ın ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.
Yerel yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]
Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.
Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[46][47] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.
Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur.(5216 saylı kanun 16.madde)
Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.
Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Başkanı, 1965-Göksun doğumlu Hayrettin Güngör (AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %67,60 oy oranıyla seçilmiştir[48]
İlçe belediyeleri, 2019 Türkiye yerel seçimleri'ne göre, üç değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 9'u AK PARTİ, 1'i CHP ve 1'i MHP'li belediye başkanıdır.[49]
Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 61’dir (Büyükşehir Belediye Başkanı, 11 ilçe belediye başkanı ve 49 üye) Bunların 51’i AK PARTİ, 4'ü CHP, 3’ü, MHP ve 3'ü İYİ P.'dir[50]
Altyapı[değiştir | kaynağı değiştir]
Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]
Kahramanmaraş Akdeniz Bölgesinin doğusunda bulunmakta ve hem kara hem de demir yolu ulaşımında güneyden ve Akdeniz'den gelen yolları doğuya ve kuzeye bağlayan önemli bir noktadır.
Birçok ilden otobüs seferlerinin bulunduğu otobüs terminali kent merkezindedir.Yeni otobüs terminali kent merkezine 4 Km uzaklıktadır.
Kahramanmaraş tren istasyonu ile demiryolu ulaşımı sağlanmaktadır.
Türk Hava Yolları İstanbul (Atatürk Havalimanı) - Kahramanmaraş arasında haftanın her günü direkt karşılıklı günlük 2 sefer haftada 14 sefer düzenlemektedir.THY ile birlikte PEGASUS havayolları da haftanın 4 günü İstanbul (Sabiha Gökçen Havalimanı) - Kahramanmaraş arasında karşılıklı sefer düzenlemektedir. Ayrıca Anadolu Jet ile Ankara-Kahramanmaraş arasında haftanın her günü direkt karşılıklı seferler ile havayolu ulaşımı sağlanmaktadır.
Konum[değiştir | kaynağı değiştir]
Konum Bilgileri Tablosu[değiştir | kaynağı değiştir]
Konum Bilgileri | |||||
İlçe | Kuruluş Yılı[51] | Alanı km²[52] | Rakım mt. | Merkeze km[53] | Ulaşan Yollar[53] |
Afşin | 1944 | 1.502 | 1.237 | 143 | ![]() |
Andırın | Cumh.önce | 1.202 | 1.047 | 81 | ![]() |
Çağlayancerit | 1987 | 470 | 1.103 | 64 | ![]() ![]() ![]() |
Dulkadiroğlu | 2012 | 1.176 | 538 | 3 | ![]() ![]() ![]() |
Ekinözü | 1990 | 656 | 1.282 | 174 | ![]() |
Elbistan | Cumh.önce | 2.201 | 1.139 | 158 | ![]() |
Göksun | Cumh.önce | 1.942 | 1.347 | 89 | ![]() ![]() |
Nurhak | 1990 | 1.028 | 1.401 | 201 | ![]() |
Onikişubat | 2012 | 2.429 | 558 | 5 | ![]() |
Pazarcık | Cumh.önce | 1.253 | 750 | 46 | ![]() |
Türkoğlu | 1960 | 660 | 488 | 23 | ![]() ![]() |
KAHRAMANMARAŞ | Cumh.önce | 14.520 | 562 |
Spor[değiştir | kaynağı değiştir]
2018-2019 Sezonu sonunda, Kahramanmaraşspor A.Ş. 2. Ligi 14.sırada tamamladı. Futbol BAL'da 1920 Maraşspor ve Elbistan Bld.spor yer aldılar. Voleybol erkekler 2.ligde 1920 Maraşspor 1.lige çıkarken, K.maraş 15 Temmuz SK ligden ihraç edildi. Futbol kadınlar liginde K.maraş Anadolu GS, grup 1.si olmasına rağmen, play-off'da başarılı olamadı.
Ziraat Türkiye Kupası'nda Kahramanmaraşspor, 5.turda Alanyaspor'a elendi.
Önemli spor tesisleri: 12 Şubat Stadyumu (14.600), Osman Sayın Spor Salonu (1.000), Batıpark Karakucak Güreş Sahası (2.500), 12 Şubat Yüzme Havuzu (750).
Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]
Kahramanmaraş'ın 10 tane kardeş şehri bulunmaktadır.[54]
Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Göksun Çayı
Sütçü İmam Türbesi
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Maraş Savunması
- Maraş dövme dondurması
- Eshab-ı Kehf
- Kahramanmaraş Kalesi
- Kahramanmaraş Olayları
- "Dünyanın en saçma binası"
- Afşin Koçovası Sarımsağı
- 1114 Maraş depremi
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "valimiz". 8 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Bilgin, Tayfun. "Anadolu Yazıları- Kahramanmaraş Hiyeroglif Yazıtları 25 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Anadolu Yazıları. Erişim tarihi: 23 Mart 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Haziran 2013.
- ^ * Kanal46.com. ""Kahramanmaraş Türkiye'nin enerji üretim merkezi"".[ölü/kırık bağlantı] (Türkçe) (28 Mart 2013).
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;:0
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Bryce, Trevor (2012). The World of The Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. OUP Oxford. ISBN 978-0-19-921872-1, pp. 125-128.
- ^ Maraş il yıllığı 1967. 1967. s. 74. 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2014.
- ^ Bryce 2012, p. 128.
- ^ "Germanicia Antik Kenti Mozaikleri". Kahramanmaraş İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2017.
- ^ "Kahramanmaraş". Büyük Larousse. 12. Milliyet Gazetesi Yayınları. s. 6192.
- ^ Payne, Annick (2012). Iron Age Hieroglyphic Luwian Inscriptions. Society of Biblical Lit. 978-1-58983-658-7, s. 7.
- ^ Bryce 2012, s. 128.
- ^ "Maraş Savunması". Atam Dergi. 11 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2022.
- ^ "İşte İlk Istiklal Madalyası Alan Şehir sorusunun cevabı (KPSS 2015)". www.sozcu.com.tr. 6 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022.
- ^ "Kanun No. 6360". 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2014.
- ^ "Kahramanmaraş ve Tarım". kahramanmaras.tarimorman.gov.tr. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022.
- ^ "Resmî İstatistikler - Kahramanmaraş". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2016.
- ^ "Güncel Nüfus Değerleri". tuik.gov.tr. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Şubat 2020.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g
- "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Kahramanmaraş Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Kahramanmaraş Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "Tarım ve Hayvancılık - DOĞAKA | T.C. Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı | www.dogaka.gov.tr". www.dogaka.gov.tr. 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2022.
- ^ "Uludaz Uğur Böcekleri Festivali". Milliyet. 29 Ağustos 2013. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2016.
- ^ "Kahramanmaraş Coğrafi İşaretleri". kahramanmaras.ktb.gov.tr. 3 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022.
- ^ "Tarihi Maraş Konakları | Kahramanmaraş Şehir Rehberi". kahramanmarassehirrehberi.com. 22 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022.
- ^ "TRT 1 - Yedi Güzel Adam". www.trt1.com.tr. 18 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2022.
- ^ "Turizm". kahramanmaras.ktb.gov.tr. 1 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022.
- ^ "KAHRAMANMARAŞ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 20 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020.
- ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;:1
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
- ^ "Kardeş Şehirler Listesi | Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi". kahramanmaras.bel.tr. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021.
- ^ "Kahramanmaraş Siliana İle Kardeş Şehir Oldu". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2015.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
![]() |
Commons'ta dosyalar |
![]() |
Vikikaynak'ta belgeler |
- Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi14 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- T.C. Kahramanmaraş Valiliği9 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kahramanmaraş İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü 17 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- yerelnet kahramanmaras 19 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- maraş haber 16 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.