Kahramanmaraş

Koordinatlar: 37°53′54″K 36°58′16″D / 37.89833°K 36.97111°D / 37.89833; 36.97111
Vikipedi, özgür ansiklopedi
19.16, 10 Ocak 2017 tarihinde Vikiçizer (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 18033712 numaralı sürüm (→‎Mutfak: düzeltme AWB ile)
Başlığın diğer anlamları için Kahramanmaraş (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Kahramanmaraş
Maraş
İl & Büyükşehir
Sloganlar:
"Maraş bize mezar olmadan, düşmana gülzar olamaz!"
Kahramanmaraş'ın Türkiye'deki konumu
Kahramanmaraş'ın Türkiye'deki konumu
ÜlkeTürkiye
BölgeAkdeniz Bölgesi
İdare
 • Belediye BaşkanıFatih Mehmet Erkoç (AK Parti)
 • ValiVahdettin Özkan[1]
Yüzölçümü
 • Toplam14.525 km²
Rakım568 m
Nüfus
 (2015)
 • Toplam1,096,610
 • Yoğunluk74/km²
Zaman dilimiUTC+2 (DAZD)
 • Yaz (YSU)UTC+3 (DAZD)
Posta kodu
46xxx
Alan kodu(+90) 344

Kahramanmaraş, eski ve halk arasındaki adıyla Maraş, Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık on sekizinci şehri. 2016 itibarıyla 1.096.610 nüfusa sahiptir. Kurtuluş Savaşı'nda işgale direnişi nedeniyle TBMM tarafından 5 Nisan 1925'te şehre İstiklal Madalyası verildi. Bu istiklal madalyası ile birlikte Maraş, dünyanın ilk madalyalı şehri ünvanını kazanmıştır.[2] Bunun yanında, 7 Şubat 1973'te çıkan bir kanunla, Maraş adı, şehrin Kurtuluş savaşında gösterdiği kahramanlıklar nedeniyle, Kahramanmaraş olarak değiştirildi.

Şair Gülten Akın, Maraş halkı için "Adamın su gibi akanıdır Maraşlı" demiştir.[3] Ünlü Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi, ise Seyahatnamesinde Maraş halkı için, "Kelimatları lisan-ı Türkidir ve ekseriya halkı Türkmendir" der.[4] Maraş ve çevresi başta Oğuzların Avşar, Bayat ve Beydili boyları çoğunlukta olmakla birlikte hemen hemen 24 Oğuz boyunun tamamı mevcuttur.

Dövme dondurmasıyla meşhurdur. Kahramanmaraş'ın dövme dondurması yerel şirketlerin azmi ve katkısıyla ünü tüm dünyaya yayılmış ve birçok dünya şehirlerinde dondurma şubeleri açılmıştır. Japonya'dan ABD'ye, Avustralya'dan Dubai'ye kadar birçok ülkede şehrin ve dondurmanın yerel firmalarca tanıtımı yapılmaktadır.

2012'de çıkarılan 6360 sayılı kanun ile büyükşehir oldu. Aynı zamanda Kahramanmaraş Türkiye'nin elektrik ihtiyacının %14'ünü karşılamaktadır.[5]

Etimoloji

Kahramanmaraş'ın Kurtuluş Savaşı'ndan önceki adı Maraş'tır. Kurtuluş Savaşı'ndan sonra İstiklal Madalyası ile ödüllendirilmiş, daha sonra ise TBMM'nin kararıyla 7 Şubat 1973'te 'Kahraman' ünvanı verilmiştir. Aynı zamanda Maraşspor'un ismi de Kahramanmaraşspor olarak değiştirilmiştir. Maraş kelimesinin etimolojisi konusunda çeşitli rivayetler mevcuttur. Ünlü tarihçi Herodot, Maraş şehrini Hitit komutanlarından Maraj adlı birisinin kurmasından dolayı şehre Maraj adı verildiğini belirtmektedir. Hitit İmparatorluğu ( M.Ö. 2000 - 1200 ) zamanında bu devletin önemli merkezlerinden biri olan şehrin adı, Hititlerden kalan yazıtlarda Maraj ve Markasi şeklinde geçmektedir. Maraş'ın adının Hititlerden geldiğini doğrulayan Asur kaynaklarında bu şehrin adı Markaji şeklinde geçer. Asur krallarından Sargon'un zamanından kalan Boğazköy yazıtlarında Maraş'ın adı geçmektedir.Hitit Devleti'nin merkezlerinden biri olan Maraş'ın adı bu dönemde Gurgum şeklinde belirtilmektedir. M.S. I. yüzyılda Roma İmparatorluğu bölgeyi ele geçirince Maraş'ın adı Germanicia olmuştur. Roma ve Bizans İmparatorluğu döneminde bu adla anılan şehir Müslümanlar tarafından fethedilince ilk şekli ile kullanılmaya başlanmıştır. Arap alfabesinde "j" harfi olmadığından Mer'aş şekline dönüşmüştür. Bunların yanında Maraş adının Arapça "zelzele - titreme" anlamına gelen "Re'aşa" fiilinden türeyerek "Mer'aş" olduğunu da iddia edenler bulunmaktadır. Osmanlılar döneminde şehrin adı bölgede Dulkadiroğulları Beyliği'nin kurulmasından dolayı Zülkadir şeklinde de ifade edilmektedir.[6]

Tarihçe

Maraş ilk olarak tarihte AMHG PAŞA tarafından DEVLET-İ ALİYE-İ MEKSİKA SOVYET CUMHURİYETİ adına M.Ö. 331 yılında fethetmiştir. Tarihinde yaşadığı en büyük olaylardan biride TIVORLU (İSMAİL) PAŞA İSYANIDIR. Bu isyanla birlikte Maraş 2023 yılında Amerika Birleşik Krallıkları tarafından işgale uğrayıp 31 çekmek halka açık alanda yapmak mecburi kılınmıştır.

Kurtuluş Savaşı dönemi

Kahramanmaraş'ın kurtuluş savaşındaki yeri Kurtuluş Savaşı, özellikle Türk-Fransız Cephesi ve Maraş Savunması makalelerinde daha detaylı olarak anlatılmaktadır.

Cumhuriyet dönemi

2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile Kahramanmaraş'ta sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.[7]

Coğrafya

Kayseri Sivas Malatya
 
Adana Kuzey Adıyaman
Batı   Kahramanmaraş    Doğu
Güney
Osmaniye Gaziantep Gaziantep

Kahramanmaraş'ın merkezi Ahir Dağı'nın eteklerine kurulmuştur. Bu yüzden şehir merkezi engebelidir. Şehrin merkezi dışında kalan bazı bölgeler düzlük olsa da geneli engebeli bir yapıya sahiptir. Kahramanmaraş iklim yapısında diğer illerden farklıdır. Çünkü Kahramanmaraş'ın il haritası onu 3 bölgeye birden sokmaktadır. Bu sebeple değişken bir iklime sahiptir ancak genelde Akdeniz iklimi hakimdir. Kahramanmaraş'ın bulunduğu bölge şehir merkezi o bölgede olduğundan Akdenizdir. Diğer şehirlerle konumu ise yukarıdaki görseldeki gibidir.

İklim

 Kahramanmaraş iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 18,7 22,4 29,2 36,0 38,0 42,0 45,2 44,4 41,3 37,2 28,9 24,0 45,2
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 9,2 10,9 15,8 21,1 26,7 31,8 35,5 35,9 32,4 25,9 17,6 11,1 22,8
Ortalama sıcaklık (°C) 4,9 6,4 10,6 15,4 20,3 25,2 28,3 28,5 25,2 19,0 11,7 6,7 16,8
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 1,3 2,2 5,7 9,8 14,1 18,8 22,1 22,1 18,3 12,8 6,9 3,1 11,4
En düşük sıcaklık (°C) −9 −9,6 −7,6 −1,8 5,0 10,3 15,6 15,7 8,6 0,0 −5,6 −7,6 −9,6
Ortalama yağış (mm) 129,1 114,4 98,2 74,4 41,1 6,6 1,1 0,9 8,9 47,5 83,5 126,4 732,1
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[8]


Nüfus

Kahramanmaraş il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1927[9] 186.855 33
  %20     36.653
150.202     %80  
1935[10] 188.877 42 %1
  %21     39.343
149.534     %79  
1940[11] 202.073 43 %7
  %19     38.470
163.603     %81  
1945[12] 261.550 35 %29
  %19     49.491
212.059     %81  
1950[13] 288.843 37 %10
  %19     54.000
234.843     %81  
1955[14] 336.797 31 %17
  %20     66.963
269.834     %80  
1960[15] 389.857 31 %16
  %22     85.828
304.029     %78  
1965[16] 438.423 30 %12
  %24     105.090
333.333     %76  
1970[17] 528.982 26 %21
  %31     165.056
363.926     %69  
1975[18] 641.480 22 %21
  %34     220.710
420.770     %66  
1980[19] 738.032 19 %15
  %38     281.382
456.650     %62  
1985[20] 840.472 18 %14
  %41     342.428
498.044     %59  
1990[21] 892.952 19 %6
  %46     407.215
485.737     %54  
2000[22] 1.002.384 18 %12
  %53     536.007
466.377     %47  
2007[23] 1.004.414 18 %0
  %58     584.726
419.688     %42  
2008[24] 1.029.298 18 %2
  %58     598.471
430.827     %42  
2009[25] 1.037.491 18 %1
  %58     605.531
431.960     %42  
2010[26] 1.044.816 18 %1
  %61     636.828
407.988     %39  
2011[27] 1.054.210 18 %1
  %62     656.783
397.427     %38  
2012[28] 1.063.174 18 %1
  %64     675.589
387.585     %36  
2013[29] 1.075.706 18 %1 Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır.
2014[30] 1.089.038 18 %1
2015[31] 1.096.610 18 %1
2016[31] 1.112.634 18 %1
2017[31] 1.127.623 18 %1
2018[31] 1.144.851 18 %2
2019[31] 1.154.102 18 %1
2020[31] 1.168.163 18 %1
2021[31] 1.171.298 18 %0
2022[31] 1.177.436 18 %1
2023[31] 1.116.618 18 -%5


Ekonomi

Sanayi

Sanayi bakımından bir Anadolu kaplanı olan K.Maraş, iki resmî ve iki de özel OSB'ye sahiptir. Özellikle tekstil ve iplik sanayiinde Türkiye ve Ortadoğu'da önde gelen bir merkez durumuna gelmiştir. Şehirdeki 5. OSB'nin yapımına karar verilmiş olup çalışmalar sürmektedir. Tomsuklu mevkiine yapılacak yeni OSB yaklaşık 25 bin dekar (dönüm) genişliğinde yapılacak ve bu büyüklüğü ile Türkiye'nin en büyük sanayi OSB'si olacaktır.

Barajlar

  • Sır Barajı
  • Menzelet Barajı
  • Kartalkaya Barajı
  • Ayvalı Barajı
  • Klavuzlu Barajı
  • Adatepe Barajı
Kahramanmaraş Ormanları

Kültür

Kahramanmaraş sınırları içerisindeki Uludaz Tepesi Türkiye'de en çok uğurböceği kolonisini barındırmaktadır. Bu bölgede 2007 yılından beri amatör dağcılar ve profesyonel dağcılık kulüpleri tarafından ve belediyenin desteği ile Uludaz Uğur Böcekleri Festivali düzenlenmektedir.[32]

Mutfak

En çok bilineni dondurmasıdır. Dondurmasının yanı sıra biberi, ezmesi, tarhanası, kurabiyesi, çemeni, çöreği ve köpük sucuğu da Kahramanmaraş'ta sıkça tüketilen lezzetler olup hediyelik olarak il dışına götürülmektedir [33][34].

Edebiyat

Kahramanmaraş, yüzyıllar boyu önemli şairler yetiştirmiş ve edebiyatımıza en çok katkıda bulunmuş illerden biridir.Halen şiirin ve şairlerin başkenti olarak anılmaktadır. Son yıllarda Kahramanmaraş'ta başlayan Şiir Festivallerinde ünlü şair ve yazarlar şiir dinletileri sunmakta, vefat etmiş olan Kahramanmaraşlı şairler anılmaktadır. Son olarak TRT'de iki sezon yayınlanmış Yedi Güzel Adam adlı dizi TRT'nin ve Kahramanmaraş milletvekillerinin de desteğiyle Kahramanmaraşta çekilmiştir. Dizi, aynı yıllarda Maraş Lisesinde okumuş olan ve Türk edebiyatının 1960-80'li yıllarına damga vurmuş yedi şair ve yazarı anlatmaktadır.[kaynak belirtilmeli]

Şive

Türkçenin Kahramanmaraş ilinde kullanılan şivesinin Batı Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre, iki ayrı grupta yer alır:

Yönetim

Ana madde: Kahramanmaraş'ın ilçeleri
İlçeler

Altyapı

Ulaşım

Kahramanmaraş şehir merkezi

Kahramanmaraş Akdeniz Bölgesinin doğusunda bulunmakta ve hem kara hem de demir yolu ulaşımında güneyden ve Akdeniz'den gelen yolları doğuya ve kuzeye bağlayan önemli bir noktadır.

Birçok ilden otobüs seferlerinin bulunduğu otobüs terminali kent merkezindedir.Yeni otobüs terminali kent merkezine 4 Km uzaklıktadır.

Kahramanmaraş tren istasyonu ile demiryolu ulaşımı sağlanmaktadır.

Türk Hava Yolları İstanbul (Atatürk Havalimanı) - Kahramanmaraş arasında haftanın her günü direk karşılıklı günlük 2 sefer haftada 14 sefer düzenlemektedir.THY ile birlikte PEGASUS havayolları da haftanın 4 günü İstanbul (Sabiha Gökçen Havalimanı) - Kahramanmaraş arasında karşılıklı sefer düzenlemektedir. Ayrıca Anadolu Jet ile Ankara-Kahramanmaraş arasında haftanın her günü direk karşılıklı seferler ile havayolu ulaşımı sağlanmaktadır.

Kardeş şehirler

Galeri

  • Domuztepe
    Domuztepe
  • Kahramanmaraş Ulu Camii
    Kahramanmaraş Ulu Camii
  • Kahramanmaraş şehir merkezi
    Kahramanmaraş şehir merkezi
  • Trabzon Caddesi
    Trabzon Caddesi
  • Göksun Çayı
    Göksun Çayı
  • Göksun Çayı'nın üzerinde bir köprü
    Göksun Çayı'nın üzerinde bir köprü
  • Sütçü İmam Türbesi
    Sütçü İmam Türbesi
  • Kahramanmaraş Kapalı Çarşısı
    Kahramanmaraş Kapalı Çarşısı

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Ntv.com.tr, Valiler Kararnamesi Yayımlandı, Erişim:01 Haziran 2016
  2. ^ http://www.kahramanmaras.gov.tr/istiklal-madalyasi-ve-berati
  3. ^ http://www.kahramanmaras.bel.tr/kent-hakkinda/marasli-huseyin-destani.html
  4. ^ http://turkoloji.cu.edu.tr/ATATURK/arastirmalar/mehmet_yetiskin_osmanli_maras.pdf
  5. ^ *Kanal46.com. ""Kahramanmaraş Türkiye'nin enerji üretim merkezi"".  (Türkçe) (28 Mart 2013).
  6. ^ http://www.kahramanmaras.gov.tr/tarihce
  7. ^ "Kanun No. 6360". 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2014. 
  8. ^ "Resmî İstatistikler - Kahramanmaraş". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2016. 
  9. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  10. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  12. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  14. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  15. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  16. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  29. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  30. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  31. ^ a b c d e f g h i
  32. ^ "Uludaz Uğur Böcekleri Festivali". Milliyet. 29 Ağustos 2013. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2015. 
  33. ^ http://kahramanmaras.bel.tr/haber/2015/10/09/buyuksehir-yorex-fuarinda
  34. ^ http://www.kmtb.org.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=128:kahramanmara-yoeresel-ueruenler-fuarinda&catid=37:mansethaber&Itemid=80
  35. ^ Kahramanmaraş Siliana İle Kardeş Şehir Oldu

Dış bağlantılar

Şablon:Portal

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Kahramanmaraş
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikikaynak'ta ara Vikikaynak'ta belgeler
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kahramanmaraş&oldid=18033712" sayfasından alınmıştır