İçeriğe atla

Yenipazar, Aydın

Koordinatlar: 37°49′25″K 28°11′43.8″D / 37.82361°K 28.195500°D / 37.82361; 28.195500
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yenipazar
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlAydın
Coğrafi bölgeEge Bölgesi
İdare
 • KaymakamŞule Demirtaş[1]
 • Belediye başkanıMalik Ercan (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam180 km²
Rakım60 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam12.608
 • Kır
-
 • Şehir
-
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu09350
İl alan kodu256
İl plaka kodu09

Yenipazar, Ege Bölgesi'nde Aydın ilinin bir ilçesidir. İzmir-Denizli Devlet Karayolu (D 320)'den 8 km içeride bulunduğundan göç almamış ve bu nedenle Aydın Kültürü'nü korumuş olan, kendine has pide çeşitleriyle ünlü, Aydın'a bağlı bir ilçedir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçesinin 5 kilometre doğusunda Orthasia adlı yerleşim merkezi Yenipazar ve çevresinin çok eski bir yerleşim merkezi olduğunu ortaya koyuyor. Ayrıca Yenipazarın kuruluş yeri ve tarihi olarak bilinen bazı bilgiler bizler için sağlam bir kaynak olan Evliya Çelebi'nin "Seyahatnamesi" olarak gösterilebilir. Hatta bu eserde anlatılana göre Evliya Çelebi 1671 yılında İzmir, Tire, Bey Dağı yaylası (Ödemiş) üzerinden Aydın'ın bugünkü Köşk ilçesine gelir. "Bu kasabada (Köşk'te) üç gün kaldıktan sonra, doğu tarafındaki vadi içinde Menderes nehrini atlarla geçip, güney taraf­taki Donduran dağı dibinde yer alan “Donduran Kazasına” geldik. Üzüm pekmezi, Antep pekmezi gibi donduğu için "Donduran" derler; kutular ile pekmezi çok ün­lüdür. Aydın Sancağı toprağında hastır ve yüz elli akçe kazadır. Yeniçeri serdarı vardır; amma kethüda yeri yoktur. Yüz hanesi ve sayısız mescitleri vardır. Amma han ve hamamı çarşı ve pazarı yoktur. Lakin çoğu hafta pazarı olur. Bağı - bah­çesi cihanı süslemiştir. Kadısı Nazilli Kadısı nayibtir kim ona maaş ihsan olunmuş­tur." diye bahseder.

Türkmenlerin gelip yerleştiği bu alana Tolozlar adı da verilmekteydi. Bugünkü ilçe merkezinin güneydoğusunda yer alan ilk yerleşim yerinde yaşayan az sayıdaki Türkmen nüfusunun çok dindar bir grup olduğu o nedenle önceleri "Dinduran” dendiği; sonraları bu ismin “Donduran” şeklinde telaffuz edilmeye başlandığı düşünülmektedir. Yenipazar'ın Donduran köyünde ortaya çıkarılan Orthasiadan Yunan coğrafyacı ve tarihçi Strabon, Karya yerleşmesi olarak söz ediyor. MÖ 7. yüzyılda Kimmerlerin saldırısına uğrayan kent, Lidya kralı Alyattes'in Kimmerleri yenmesi sonucu Lidyalıların eline geçmiş, MÖ 6. yüzyılda ise Ionya Birliğine katılmış ve birçok Anadolu kenti gibi Perslerin egemenliğine girmişti.

Bu yerleşim ismini Evliya Çelebi'nin eserinde geçtiği gibi genellikle haftada bir gün yani çarşamba günleri kurulan küçük çapta bir pazar ve ticaret yeri olarak kullanıldığı için bu çevredeki köylerde ve kasabalarda yaşayan halk için de ürettiklerini satabile­cekleri küçük ve yeni bir pazar yeri olmuştur. Bu nedenle yerleşmenin adı "Yenipazar" olarak yerleşmiş ve öylece kalmıştır.

Kentteki önemli yapılar arasında yer alan tiyatro ve bir Bizans yapısı, bugün de ayakta duruyor. Nekropol üzerinde ise iyi korunmuş durumda lahitler ve oda mezarlar, kaliteli işçilik gösteriyor.

Cumhuriyet devrinde Yenipazar 1957 yılına kadar Bozdağan'a bağlı bir na­hiye idi. 17 Mart 1957 tarihinden itibaren Aydın iline bağlı ayrı bir ilçe haline getirilmiş­tir. Bu tarihe kadar Bozdoğan ilçesine bağlı bir nahiye olan Yenipazar; kültürel ve diğer temel birçok yapı özelliği yönünden tipik bir Anadolu kasabası niteliğini sürdürmüştür. Ege bölgesinin ve özellikle Aydın yöresinin yaşam çizgisindeki hemen her şeyi Yenipazar'ın tarihsel sürecinde ve kültürel dokusunda görmek mümkündür. Örneğin dini bayramların ikinci günü olan “Gencer” günümüze kadar gelen ve yoğun biçimde yaşayan bir gelenek olarak sürmektedir..[3]

Konum

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yenipazar ilçesinin doğusunda Nazilli ve Bozdoğan ilçeleri, kuzeyinde Sultanhisar ilçesi ve Atça beldesi, batısında Efeler ilçesi, güneyinde Çine ilçeleriyle çevrilidir.

Cittaslow

[değiştir | kaynağı değiştir]

24 Haziran 2011'de Polonya'da düzenlenen Cittaslow Uluslararası Kongresinde Akyaka (Muğla), Gökçeada (Çanakkale), Taraklı (Sakarya) ile Yenipazar Cittaslow ilan edilmiş ve böylece Türkiye'de Ulusal Cittaslow Birliği kurulmuştur.[4]

Yenipazar, Aydın'ın ilk ve tek Cittaslow ilçesi olarak Türkiye'nin sakin şehirleri arasına katılmıştır. Yenipazar ilçesinde yerel idare ve halk, bu üyelik sürecinde kentin altyapısından çevre uygulamalarına, kültürel mirastan yerel ürünlerin desteklenmesine kadar birçok alanda iyileştirmeler gerçekleştirmiştir. Cittaslow ağına üyelik sonrasında ilçe, sahip olduğu Yenipazar Pidesi gibi yerel değerlerle ön plana çıkarak turistik cazibesini artırmıştır.[5]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Toplam Şehir Kır
1960[6] 12.805 4.964 7.841
1965[7] 13.778 5.570 8.208
1970[8] 14.051 5.586 8.465
1975[9] 15.371 6.674 8.697
1980[10] 15.668 6.904 8.764
1985[11] 16.572 7.311 9.261
1990[12] 17.630 8.078 9.552
2000[13] 15.492 7.006 8.486
2007[14] 13.715 6.747 6.968
2008[15] 13.615 6.627 6.988
2009[16] 13.585 6.609 6.976
2010[17] 13.326 6.423 6.903
2011[18] 13.078 6.294 6.784
2012[19] 13.398 6.688 6.710
2013[20] 13.174 13.174 veri yok
2014[21] 12.963 12.963 veri yok
2015[22] 12.937 12.937 veri yok
2016[22] 12.800 12.800 veri yok
2017[22] 12.596 12.596 veri yok
2018[22] 12.608 12.608 veri yok
2019[22] 12.481 12.481 veri yok
2020[22] 12.239 12.239 veri yok
2021[22] 11.983 11.983 veri yok
2022[22] 11.863 11.863 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Belediye idaresi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yenipazar'da 1884 yılında belediye teşkilatı kurulmuştur. 7033 sayılı Kanun ile 1 Eylül 1957 yılından itibaren ilçe olmuştur.[23]

Belediye başkanları, partileri ve aldıkları oy oranları
Yıllar Belediye Başkanı Parti Oy oranı (%)
2019 Mehmet Yüsran Erden Cumhuriyet Halk Partisi 50,91
2014 Zafer Savcı Adalet ve Kalkınma Partisi 38,70
2009 Mehmet Yüsran Erden Cumhuriyet Halk Partisi 54,47
2004 Zafer Savcı Adalet ve Kalkınma Partisi 44,10
1999 Zafer Savcı Anavatan Partisi 39,13
1994 Zafer Savcı Anavatan Partisi
1989 Zafer Savcı Anavatan Partisi 36,03
1984 Cengiz Altınkaya Anavatan Partisi 42,06
1977 Osman Türkmen Adalet Partisi 50,52
1973 Muzaffer Aksoy Cumhuriyet Halk Partisi 37,81
1968 Ahmet Savranoğlu Adalet Partisi 52,59
1963 Ali Eskicioğlu Adalet Partisi 62,81

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Halkın büyük bölümü geçminin tarımdan karşılamaktadır. Pamuk, narenciye, zeytin, biber, sera sebze-meyveciliği ve hayvancılık ön plandadır.

Eğitim durumu

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçede okuma yazma oranı %98'dir. 1900 yılların başında kurulan Yenipazar Gündüz Mektebi bugünkü adıyla Yenipazar Merkez İlköğretim Okulu Efeler İlköğretim Okulu ve yeni açılan Cumhuriyet İlköğretim Okulu olarak üç tane ilköğretim okulu bulunmakta. Ayrıca lise düzeyinde eğitim veren Yenipazar Lisesi bulunmaktadır.

Adnan Menderes Üniversitesi'ne bağlı Yenipazar Meslek Yüksekokulu, 3 Ekim 1994 tarihinde açılmıştır.

Konum

[değiştir | kaynağı değiştir]
Köşk Sultanhisar Atça
 
Efeler Kuzey Nazilli
Batı   Yenipazar    Doğu
Güney
Çine Bozdoğan


Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Kaymakam". 21 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012. 
  3. ^ "Aydın Valiliği - Yenipazar". aydin.gov.tr. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2025. 
  4. ^ Ak, Duygu (25 Mart 2019). "Taşra Yavaşlığında Yavaş Kent Olmak: Yenipazar". Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi. 5 (1): 1-26. doi:10.20979/ueyd.513025. ISSN 2149-6838. 4 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi29 Nisan 2025. 
  5. ^ "Anadolu Ajansı". Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 29 Nisan 2025. 
  6. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  7. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  8. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  9. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  20. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  21. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  22. ^ a b c d e f g h
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Yenipazar Nüfusu - Aydın". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Aydın Yenipazar Nüfusu". nufusune.com. 
  23. ^ "7033 sayılı Kanun" (PDF). Resmî Gazete. 27 Haziran 1957. 23 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yenipazar,_Aydın&oldid=36336626" sayfasından alınmıştır