İçeriğe atla

Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı
Kartın arka yüzü
İlk yayınlanma tarihi1927 (Nüfus Hüviyet Cüzdanı)
1976 (Nüfus Cüzdanı)
2017 (Kimlik Kartı)
Veren kuruluşİçişleri Bakanlığı
Geçerlilik Türkiye
 Kuzey Kıbrıs
 Azerbaycan[1]
 Gürcistan
 Ukrayna
 Moldova
 Sırbistan[2]
 Bosna-Hersek
Belge türüKimlik kartı
Uygunluk şartlarıTürk vatandaşlığı
Bitiş süresi10 yılda bir yenileme
Maliyet260 ₺[3][4]

Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı, sahibinin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olduğunu ve nüfus kütüklerinde kaydı bulunduğunu kanıtlayan resmî kimlik belgesidir. Yurt içinde nüfus müdürlükleri, yurt dışındaysa Türkiye Cumhuriyeti'nin dış temsilcilikleri tarafından verilir.[5] Kanunen her Türk vatandaşı, doğumuyla beraber nüfusa kaydettirilmeli ve adına kimlik kartı çıkarttırılmalıdır.[6]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı'da kimlik belgesi dağıtımı; II. Abdülhamit Dönemi'nde, Dâhiliye Nezâretine bağlı olarak nüfus işlerini yürüten Sicilli Nüfus Ahali İdare-i Umumiyesinin vatandaşlara, halk arasında kafa kâğıdı olarak da bilinen, Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye Tezkiresi adlı belgeleri vermesiyle başlamıştır. Ancak o dönemde, Osmanlı'da nüfus kütükleri bulunmadığı için verilen bu tezkereler, günümüz nüfus cüzdanlarından farklı olarak, herhangi bir nüfus kaydına dayanmamaktaydı. Bu yüzden uygulama devlet nezdinde beklenen yararı sağlamamış ve yeni bir sistem arayışı başlamıştır.[7]

Oluşturulan yeni sistem doğrultusunda 1905 yılında ilk genel nüfus yazımı yapılarak nüfus kütükleri düzenlenmiştir.[7] İkinci Meşrutiyetle beraber yeniden açılan Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nın 1914 yılında çıkarttığı Sicilli Nüfus Kanunu'yla da tüm Osmanlı vatandaşlarına hüviyet cüzdanı adlı, mühürlü, üzerinde padişah tuğrası ve ay yıldız basılı kimlik belgeleri verilmesi düşünülmüştür. Tüm vatandaşlara taşınmaz alımında, kamu hizmetine girişte, okula kayıtta, emekli maaşı hak edişinde, pasaport işlemlerinde, evlilikte, gerekli görüldüğü takdirde yurt içi ve yurt dışı seyahatleri esnasında hüviyet cüzdanlarını ibraz etme zorunluluğu getirilmiştir. Ancak kanunun son maddesine dayanılarak hüviyet cüzdanları verilinceye kadar tüm nüfus işlemleri nüfus tezkereleri üzerinden yürütülmüştür.[8]

Cumhuriyet dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Soyadı Kanunu'ndan sonra Atatürk'ün nüfus hüviyet cüzdanları

Sicilli Nüfus Kanunu, cumhuriyet döneminde de kırk dokuz yıl boyunca yürürlükte kalmış, hüviyet cüzdanı uygulaması da Kanun'da düzenlendiği biçimde devam ettirilmiştir. 1927 yılında Umumi Nüfus Tahriri adıyla cumhuriyet tarihinin ilk nüfus sayımının yapılmış; bir yıl sonra da otuz iki sayfalık defter biçimli, Arap harfleriyle yazılmış, ilk sayfasında yukarı bakan ay yıldız basılı hüviyet cüzdanlarının dağıtımına başlanmıştır.[9] Bu cüzdanların ilk sayfasında "İşbu hüviyet cüzdanında isim ve şöhreti ve hal ve sanatı muharrer olan [...] Türkiye Cumhuriyeti tabiiyetini haiz olup ol-suretle ceride-i nüfusta mukayyet olduğunu müşir işbu hüviyet cüzdanı ita kılındı."[10] cümlesi; ikinci sayfasındaysa sırasıyla "İsim ve Şöhreti", "Tarih ve Mahal-i Veladeti", "Pederinin İsmi ile Mahal-i İkameti" ve "Validesinin İsmi ile Mahal-i İkameti" haneleri bulunmaktaydı.

Latin harflerinin kabulünün ardından, adları T.C. Nüfus Hüviyet Cüzdanı şeklinde değiştirilen kimlikler yeni alfabe kullanılarak tekrar düzenlenmiş; 1934 yılında Soyadı Kanunu'nun kabulüyle cüzdanlarla soyadları da eklenmiştir. Bu dönemde basılan cüzdanların ilk sayfasında sola bakan ay yıldız ve cüzdan sahibinin fotoğrafı; ikinci sayfasındaysa sırasıyla "Aile ismi, yani lakap ve şöhreti", "Adı", "Babasının adı", "Anasının adı", Doğum yeri" ve Doğum tarihi" haneleri bulunmaktaydı. İlerleyen yıllarda "Aile ismi" hanesi "Soyadı" olarak değiştirilmiş ve cinsiyeti göstermek için "Erkek mi, Kadın mı" hanesi eklenmiştir.

1963 yılına gelindiğindeyse nüfus cüzdanları değerli kâğıt sayılmaya başlanarak basımında, dağıtımında, bedellerinin tespiti ve tahsilinde Türkiye Cumhuriyeti Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır.[11]

1972 yılında çıkarılan Nüfus Kanunu'yla kimlik belgelerinin ismindeki hüviyet kelimesi çıkarılarak[12] Türkiye Cumhuriyeti Nüfus Cüzdanı adlı yeni kimlikler düzenlenmiş fakat eski Nüfus Hüviyet Cüzdanları da 1991 yılına kadar resmî işlemlerde geçerliliğini korumuştur.[9] 1 Haziran 1976 tarihinde ise erkekler için mavi, kadınlar için pembe tek yapraklı olarak tekrar düzenlenmiştir.[13] 2017 yılında ise tamamen dijital hâle getirilen üzerinde çip ve biyometrik veriler bulunan Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı kullanılmaya başlanmıştır.[14]

Biyometrik çipli kimlik kartları

[değiştir | kaynağı değiştir]

2007 tarihli bir Başbakanlık Genelgesi kapsamında, TÜBİTAK tarafından geliştirilecek, yongalı Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı projesinin çalışmalarına başlanmıştır. Eylül 2008'den Kasım 2010'a kadar süren pilot uygulamada önce Bolu il merkezinde, ardından tüm Bolu ilinde yeni kimlik kartları vatandaşlar tarafından kullanılarak denenmiştir. 2016 yılı içinde yurt genelinde mevcut T.C. nüfus cüzdanları yerine yeni T.C. kimlik kartlarının kullanıma sunulması planlanmıştır.[15] Bu planı hayata geçirmek için mevzuatta da düzenlemelere gidilmiş, 2016 yılında yapılan bir kanun değişikliğiyle Nüfus Hizmetleri Kanunu'ndaki nüfus cüzdanı ifadesi çıkartılarak yerine kimlik kartı ifadesi getirilmiştir.[16]

2 Ocak 2017 tarihinden itibaren eski nüfus cüzdanları değiştirilerek üzerinde çip ve biyometrik veriler bulunan kimlik kartına geçiş yapılmıştır. Kart; İçişleri Bakanlığının, tüm Türk vatandaşlarına verdiği AB benzeri bir kimlik kartıdır. Hükûmet, eski nüfus cüzdanlarının geçerlilik süresini 2023'e kadar uzatmıştır.[17] Yeni kimlik kartı almak için NVİ Portal 1 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adlı siteden randevu alıp biyometrik fotoğrafı ile randevu aldığı yere giden vatandaşlar kimlik kartı başvurularını tamamlamaktadırlar. İlerleyen günlerde belirttikleri adrese kimlik kartı PTT aracılığı ile gelmektedir. Yeni kimlik kartlarının taşınabilmesi daha kolay, deforme olması da zorlaştırılmıştır. Ayrıca arttırılmış güvenlik sayesinde kişinin tüm bilgileri PIN kodu bulunan kimlik kartının içinde muhafaza edilmektedir. Ömür boyu geçerli olan önceki kartların aksine kimliklerin kullanım süresi on yıldır. ID-1 (kredi kartı) boyutunda olup, önceki kartlara göre daha küçüktür. Kartlar tüm vatandaşlar için cinsiyetten bağımsızdır.[18] Kartlar hem Türkçe hem de İngilizce olmak üzere iki dillidir. Kartın çipine e-imza yüklenebilmektedir. 21 Eylül 2020 tarihinden itibaren ehliyet olarak kullanılabilirliğe sunulmuştur.[19] Gelecekte banka kartı ve otobüs bileti olarak kullanılması hedeflenmektedir.

Özellikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Kredi kartları ile aynı boyutlarda olup on yıl kullanım ömrüne sahiptir.
  • Sahteciliğe karşı görsel ve elektronik koruma ögeleri barındırır.
  • Çok faktörlü doğrulama (PIN, Biyometri, Elektronik sertifika, fotoğraf) ile daha güvenli.
  • Rol tabanlı erişim mekanizması.
  • Temassız (ICAO 9303) pasaport uygulaması sayesinde defterli pasaporta gerek kalmıyor.
  • Kişi, elektronik imza (NES) yükleyebilir.[20]
  • Sürücü belgesi olarak kullanılabilir.[19]
  • Uluslararası standartları uyumludur (ISO-7816, ISO-14443, ICAO-9303).[21]

Tasarımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni kimlik kartının ön yüzünde Türk kültüründe bulunan birçok öge motif olarak işlenmiştir. Bunlar; Selçuklu çizgileri, Osmanlı motifleri ve Türkiye Cumhuriyeti'nin modern çizgileri olarak basına tanıtılmıştır. Turkuaz renginin kullanım amacı ise uluslararası alanda Türkiye'yi temsil eden rengin turkuaz olmasından esinlenilmiştir. Kartın arka yüzünde ise 1. Türkiye Büyük Millet Meclisinin binası yer almaktadır.[22][23]

Kimlik taşıma zorunluluğu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de vatandaşlar, nüfus cüzdanlarını sürekli üzerlerinde bulundurmak zorundadır. 2005 tarihli Kabahatler Kanunu'nun kırkıncı maddesine göre, kamu görevlisine kimliğini bildirmeme kabahatini işleyen kişi hakkında 50 TL idari para cezası uygulanır. Kimliği belirlenemeyen kişi, cumhuriyet savcısına haber verilerek tutulur; kimliği açık bir şekilde anlaşılıncaya kadar gözaltına alınır ve gerekli görüldüğü takdirde tutuklanabilir.[24]

Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası

[değiştir | kaynağı değiştir]

MERNİS Projesi kapsamında 1999 yılının sonundan 28 Ekim 2000 tarihine kadar tüm vatandaşların nüfus kayıtlarına 11 haneli birer Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası işlenmiş ve bu numaralar nüfus cüzdanlarına eklenmiştir.[25]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Türkiye-Azerbaycan arasında kimlik kartı ile seyahat imkanı". www.trthaber.com. TRT. 10 Aralık 2020. 10 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  2. ^ "Türkiye-Sırbistan'a kimlikle seyahat 'kısa süre içinde başlayacak'". bbc.com. TRT. 10 Mayıs 2022. 10 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2022. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020. 
  4. ^ "Başvuru Ücretleri - NVI". randevu.nvi.gov.tr. 11 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020. 
  5. ^ T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (11 Ağustos 2015). "Nüfus Cüzdanı". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2016. 
  6. ^ "5490 Sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu. T.C. Resmî Gazete, 26153, 29 Nisan 2006" (PDF). 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020. 
  7. ^ a b T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (9 Şubat 2016). "Genel Müdürlüğümüzün Tarihçesi". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2016. 
  8. ^ Sicilli Nüfus Kanunu. Takvim-i Vekayi, 1929, 17 Şevval 1332 ve 26 Ağustos 1330
  9. ^ a b "Osmanlı'dan günümüze Türkiye'nin 'kimlik kartları'". Hürriyet. Anadolu Ajansı. 6 Mart 2016. 7 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2016. 
  10. ^ "Osmanlı'dan günümüze Türkiye'nin kimlik kartları". En Son Haber. Anadolu Ajansı. 6 Mart 2016. 19 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2016. 
  11. ^ "210 sayılı Değerli Kağıtlar Kanunu. T.C. Resmî Gazete, 11343, 28 Şubat 1963" (PDF). 2 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Eylül 2016. 
  12. ^ "1587 Sayılı Nüfus Kanunu. T.C. Resmî Gazete, 14189, 16 Mayıs 1972" (PDF). 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2017. 
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2017. 
  15. ^ T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (7 Eylül 2015). "TÜRKİYE CUMHURİYETİ KİMLİK KARTI PROJESİ". 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2016. 
  16. ^ "6661 Sayılı Askerlik Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. T.C. Resmî Gazete, 29606, 27 Ocak 2016, Madde 10". 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2016. 
  17. ^ "Sık Sorulan Sorular - NVI". randevu.nvi.gov.tr. 20 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020. 
  18. ^ "Ehliyet yenileme ücreti ne kadar? (Ehliyet yenileme işlemleri)". NTV. 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017. 
  19. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2020. 
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2021. 
  21. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2017. 
  22. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2017. 
  23. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2017. 
  24. ^ "5326 Sayılı Kabahatler Kanunu, T.C. Resmî Gazete, 25772, 31 Mart 2005" (PDF). 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ağustos 2016. 
  25. ^ T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (15 Temmuz 2008). "T.C Kimlik Numarası Uygulaması". 26 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2016. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türkiye_Cumhuriyeti_Kimlik_Kartı&oldid=33919290" sayfasından alınmıştır