TÜBİTAK

Vikipedi, özgür ansiklopedi
TÜBİTAK
Kuruluş17 Temmuz 1963
KurucuNimet Özdaş
TürBilim ve teknoloji
MerkezAnkara
BaşkanHasan Mandal [1]
Bütçe₺3.511.062.000 (2020)[2]
Resmî sitetubitak.gov.tr
Kurumun Akay Kavşağı'ndaki ek binasından bir görünüm.

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu veya kısaca TÜBİTAK, Türkiye'de bilim ve teknolojiyi teşvik etme, yönlendirme ve popülerleştirmeyi amaçlayan, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının ilgili kuruluşlarından olup özel hukuk hükümlerine tâbidir.[3]

1963'te Cemal Gürsel tarafından hükûmete danışmanlık yapılması ve millî bilim politikasına rehberlik edilmesi amaçlarıyla kurulduğunda "Türkiye Bilim Teknik ve Araştırma Kurumu" diye bilinirken, sonradan adı "Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu" olarak değiştirilmiş ve uzun süre bu adla anılmıştır. Bu arada 1993 yılından itibaren Popüler Bilim kitapları basılmaya başlanmıştır. Ardından "teknik" yerine "teknolojik" kelimesinin kullanılması ile 2005 yılında kurumun adı son hâlini almıştır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

TÜBİTAK, Türkiye'nin planlı ekonomi dönemine geçişiyle birlikte, 24 Temmuz 1963 tarih ve 11462 sayılı Resmî Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren, 17 Temmuz 1963 tarihli 278 Sayılı Kanun[4] ile kurulmuştur. Başlangıçtaki misyonu bilimsel araştırmaları ve genç bilim insanlarını desteklemek iken, bugün bünyesinde barındırdığı onlarca birimle birlikte, tarım politikalarının yönlendirilmesinden, Ar-ge projelerinin desteklenmesine kadar farklı alanları kapsayan bir misyona sahiptir.

Politika[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurum, Türkiye'de müspet bilimlerde araştırma ve geliştirme faaliyetlerini ülke kalkınmasındaki önceliklere göre geliştirmek, özendirmek, düzenlemek ve koordine etmek; mevcut bilimsel ve teknik bilgilere erişmek ve erişilmesini sağlamak amacı gütmektedir.

Görev yapmış başkanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel sekreterler (1964-1988)[değiştir | kaynağı değiştir]

17 Temmuz 1963 tarih ve 278 sayılı Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu Kuruluş Kanunu'nun 6-b) maddesine göre Genel Sekreterlik Kurum’un yürütme organıdır. Kanunun 6-c) maddesine göre "Genel Sekreter, Bilim Kurulu'nun inhası üzerine, Başbakan ve Cumhurbaşkanı tarafından imzalanan kararname ile atanır." Pratikte, bugünkü konuma göre Kurumun Başkanlığına eşdeğer bir görev tanımı bulunmaktadır.

Kurum ve Yönetim Kurulu Başkanları (1988-1993)[değiştir | kaynağı değiştir]

11 Kasım 1987 tarihinde yürürlüğe giren 294 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Bilim Kurulu kaldırıldı ve "Yönetim Kurulu" oluşturuldu. Yönetim Kurulu, Başkan ve 8 üye olmak üzere toplam 9 kişiden oluşmaktadır. Kurum Başkanı aynı zamanda Yönetim Kurulu'nun da başkanıdır.

  • Prof. Dr. Mehmet Ergin (14 Ocak 1988 - 4 Kasım 1990)
  • Prof. Dr. Kemal Gürüz (5 Kasım 1990 - 9 Kasım 1992)
  • Prof. Dr. Tosun Terzioğlu (12 Kasım 1992 - 10 Şubat 1993 vekil, 10 Şubat 1993 - 13 Eylül 1993)

Kurum ve Bilim Kurulu Başkanları (1987-1993)[değiştir | kaynağı değiştir]

9 Eylül 1993 tarihinde yürürlüğe giren 498 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Yönetim Kurulu kaldırıldı ve "Bilim Kurulu" yeniden oluşturuldu. Bilim Kurulu, Başkan ve 12 üye olmak üzere toplam 13 kişiden oluşmaktadır. Kurum Başkanı Bilim Kurulu'nun da başkanıdır.

Birimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Merkez ve enstitüler[değiştir | kaynağı değiştir]

AR-GE birimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

AR-GE kolaylık birimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurum, Türkiye'de bilimi popülerleştirmek ve insanları bilinçlendirmek amacı ile üç adet aylık popüler bilim dergisi (Bilim ve Teknik, Bilim Çocuk, Meraklı Minik) yayınlamaktadır. Ayrıca internet üzerinden yayın yapan Bilim Genç dergisi de 2015 yılından beri hizmet vermektedir. Bununla birlikte Tübitak Popüler Bilim Kitapları tarafından 1000'i aşkın popüler bilim kitabı yayınlanmıştır.

Ayrıca, doğrudan Türkiye'deki bilim camiasına hitap eden 12 adet hakemli (Bilimsel Dergi) çıkartmaktadır.

Destekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Üniversiteye giriş sınavından yerleştiği bölümün puan türüne göre ilk 25000'e giren öğrencilere, fizik, kimya, biyoloji, moleküler biyoloji ve genetik, matematik, sosyoloji, ekonomi, psikoloji, felsefe ve tarih bölümlerinden birine yerleşmeleri halinde, sıralamalarına göre karşılıksız burslar vermektedir.[12] Kurum Teknofest İstanbul'un paydaşlarından biridir.[13]

Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Adalet ve Kalkınma Partisi hükûmetinin 17-25 Aralık yolsuzluk ve rüşvet operasyonlarının ardından Fethullah Gülen Cemaati mensuplarına yönelik kamuda tasfiye kampanyasında, TÜBİTAK’ın başkan yardımcısı dahil birçok üst düzey ve uzman personeli görevden alındı, bazılarına ise "yasa dışı dinleme" gerekçesiyle dava açıldı.[14] Bu süreçte Ankara Hayvanat Bahçesi Müdürü Mustafa Sancar, TÜBİTAK'a bağlı Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi'ne müdür yardımcısı olarak atandı[15] ve kurumda dijital analiz yapabilecek ehliyette uzman kalmadığı ortaya çıktı.[14]
  • TÜBİTAK’ın geliştirdiği Linux tabanlı işletim sistemi Pardus’un Ağustos 2014’teki tanıtımında, "Biz önce Allah rızası için daha sonra da özgür yazılıma sahip çıkabilmek için uğraşıyoruz, elimizden geldiği sürece de uğraşmaya devam edeceğiz" ifadelerinin yer aldığı bir görsel kullanıldı.[16]

Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

TÜBİTAK şu ödülleri vermektedir:[17]

  • Evrensel bilimin ilerlemesine önemli katkılarda bulunan yaşayan bilim insanlarına Bilim Ödülü (TÜBİTAK Bilim Ödülü)
  • Bilim ve teknolojinin gelişimine önemli hizmetlerde bulunanlara Hizmet Ödülü (Kategori:TÜBİTAK Hizmet Ödülü Alanlar)
  • 40 yaşını doldurmamış ve gelecekte bilime uluslararası düzeyde katkıda bulunmak için gerekli niteliklere sahip olduğunu kanıtlamış yaşayan bilim insanlarına Teşvik Ödülü,
  • Yurt dışında yaşayan Türk bilim insanlarına Özel Ödül (TÜBİTAK Bilim Ödülü eşdeğeri).

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c "TÜBİTAK'a yeni başkan". Haberturk.com. 22 Şubat 2018. 6 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2018. 
  2. ^ "2017 Yılı TBMM Bütçe Görüşmeleri". TBMM. 12 Aralık 2016. 14 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2016. 
  3. ^ "Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı". 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2013. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 8 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016. 
  5. ^ "Yücel Altunbaşak görevinden ayrıldı". Hürriyet. 10 Nisan 2015. 17 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2015. 
  6. ^ "TÜBİTAK Başkanlığı'na Prof. Dr. Ahmet Arif Ergin atandı". Radikal. 12 Haziran 2015. 11 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2015. 
  7. ^ "Bilişim Ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştirma Merkezi (BİLGEM)". 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022. 
  8. ^ "Ulusal Metroloji Enstitüsü (UME)". 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022. 
  9. ^ "Türkiye Sanayi Sevk Ve İdare Enstitüsü (TÜSSİDE)". 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022. 
  10. ^ "Rayli Ulaşım Teknolojileri Enstitüsü (RUTE)". 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022. 
  11. ^ "Bursa Test ve Analiz Laboratuvarı (BUTAL)". 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022. 
  12. ^ ""Destekler"". 28 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2005. 
  13. ^ "Kuruluşlar". Teknofest 2019. 25 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2019. 
  14. ^ a b "AKP ‘paralel’le mücadele uğruna TÜBİTAK’ta dijital analiz yapabilecek uzman bırakmamış!" 25 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Diken. En son 10 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
  15. ^ Hayvanat bahçesi müdürü TÜBİTAK'a atandı!" 27 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Cumhuriyet. En son 10 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
  16. ^ ‘Yeni Türkiye’de TÜBİTAK önce Allah’a sonra bilime öncelik verdiğini ‘itiraf’ etti 30 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Diken. En son 10 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
  17. ^ "TÜBİTAK Awards". TÜBİTAK. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2013. 
  18. ^ "TÜBİTAK Bilim Olimpiyatları". 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022. 
  19. ^ "TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG)". 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022. 
  20. ^ "TÜBİTAK Marmara Araştirma Merkezi (MAM)". 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022. 
  21. ^ "Savunma Sanayii Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü (SAGE)". 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022. 
  22. ^ "Kayseri Bilim Merkezi". 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022. 
  23. ^ "Kocaeli Bilim Merkezi". 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022.