Afyonkarahisar (il): Revizyonlar arasındaki fark

Koordinatlar: 38°39′06″K 30°40′12″D / 38.65167°K 30.67000°D / 38.65167; 30.67000
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
düzeltme AWB ile
Değişiklik özeti yok
13. satır: 13. satır:
| rakım = 1.021
| rakım = 1.021
| alan_kodu = 272
| alan_kodu = 272
| vali = [[Aziz Yıldırım (bürokrat)|Aziz Yıldırım]]<ref>[http://www.ntv.com.tr/turkiye/valiler-kararnamesi-yayimlandi,A_7NGvRCE0GQiAFC-_0GoA ''Ntv.com.tr'', ''Valiler Kararnamesi Yayımlandı'', Erişim:''01 Haziran 2016'']</ref>
| vali           = [[Mustafa Tutulmaz]] [http://www.ntv.com.tr/turkiye/valiler-kararnamesi-yayimlandi,A_7NGvRCE0GQiAFC-_0GoA ''Ntv.com.tr'', ''Valiler Kararnamesi Yayımlandı'', Erişim:''01 Haziran 2016'']</
| website = [http://www.afyonkarahisar.gov.tr afyonkarahisar.gov.tr] [http://www.afyon-bld.gov.tr afyon-bld.gov.tr]
| website = [http://www.afyonkarahisar.gov.tr afyonkarahisar.gov.tr] [http://www.afyon-bld.gov.tr afyon-bld.gov.tr]
}}
}}

Sayfanın 17.37, 11 Kasım 2018 tarihindeki hâli

Bu madde Afyonkarahisar il sınırları içindeki tüm bölge hakkındadır. Başlığın diğer anlamları için Afyonkarahisar (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Afyonkarahisar
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
Harita
İl sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
Belde sayısı89
Köy sayısı388
Yüzölçümü
 • Toplam14237 km²
Nüfus
 • Toplam706.371
 • Yoğunluk48/km²
 • Kır
304.130
 • Şehir
402241
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu272
İl plaka kodu03

Afyonkarahisar, Türkiye'nin Ege Bölgesi'nde İç Batı Anadolu Bölümü'nde yer alan bir ildir. 2014 yılı verilerine göre ilde; merkez ilçe ile beraber 18 ilçe, 41 belde ve 412 köy vardır.

Tarihçe

Bilindiği kadarıyla ilk olarak Hitit egemenliğinde olan Afyonkarahisar toprakları, sonra sırası ile Frigya ve Lidya egemenliğine geçti.[1] Daha sonra MÖ 6. yüzyılda Pers egemenliğine giren Afyonkarahisar'ı Büyük İskender fethetti. Onun ölümünden sonra Selevkos ve Bergama Krallıkları'nın egemenliğine giren topraklar, daha sonra Roma İmparatorluğu topraklarına katıldı. Alparslan'ın Malazgirt Savaşı'ndan sonra Türklerin Anadolu'yu fethiyle Sultan I. Mesut'un emri ile Akronium Kalesi'nin eteklerine Karaşar Türkleri yerleşmiş ve daha sonra kaleye Karahisar adı verilmiştir. Karahisar ve yöresi, Selçuklu Veziri Sahip Ata Fahrettin Ali'nin "Sahip" unvanı nedeniyle "Karahisar-ı Sahip" olarak anılmıştır. Karahisar-ı Sahip "Vezirin Karahisarı" anlamına gelmektedir. Kutalmışoğlu Süleyman Şah'ın fethiyle ilk kez Türk egemenliğine giren topraklar, I. Haçlı Seferi sırasındaki Hristiyan egemenliğinden sonra Alaaddin Keykubat tarafından yeniden Türk yönetimine alındı. 12. yüzyılda Germiyanoğullları'nın egemenliğinde olan bölge, sonra Osmanlı İmparatorluğu yönetimine girdi.

Afyon'da Batı Anadolu ağzı kullanılmaktadır.[2]

Kente hâkim bir konumda bulunan tarihî Afyonkarahisar Kalesi
Gelincik tepesi Sultandağı

Coğrafya

Türkiye'nin 81 ilinden biri olan Afyonkarahisar ili, Anadolu yarımadasının batıya yakın ortasında ve Ege Bölgesi'nin iç kesiminde yer alır. İç Anadolu yaylasının Ege kıyılarına açılan bir eşiği, bir geçidi durumundadır. Çevresinde Eskişehir, Konya, Isparta, Denizli, Uşak ve Kütahya illeri bulunur. Kuzey doğudan güney batıya uzandıkça alçalan ovaları ile hem Orta Anadolu'dan ve hem de Ege Bölgesi'nden sayılır. En kuzeyde Eskişehir sınırından, en güneyde Denizli sınırına kadar kuzey doğudan güney batıya uzunluğu 210 kilometredir. Eni ise Kütahya sınırından Isparta sınırına kadar kuzey batıdan güney doğuya 112 kilometredir. Denizli'ye doğru incelerek eni 20 kilometreye kadar düşer, bir parça halindedir.

İlin diğer komşu illerle sınırlarının toplam uzunluğu 616 kilometredir.

Afyonkarahisar ilinin 2014 yılı TÜİK verilerine göre toplam nüfusu 706.371'dir. Bu nüfusun 350.370'i erkek, 356.001' i kadındır. Aynı tarih verilerine göre Afyonkarahisar'ın genç bir şehir olduğu anlaşılmaktadır. Nüfusun % 39,6'sını (279.947) 25 yaş altı nüfus oluşturmaktadır.

Coğrafi konum

Kütahya Eskişehir Ankara
 
Uşak Kuzey Konya
Batı   Afyonkarahisar    Doğu
Güney
Denizli Burdur,Isparta Isparta

Afyonkarahisar, Türkiye'nin Batı anadoluda Tüm yolların birleştiği Kavşak noktasıdır. İlin bazı illere olan karayolu uzaklıkları şöyledir:

İller Ankara İstanbul İzmir Antalya Bursa Eskişehir Denizli Konya Adana Gaziantep Samsun Kocaeli Isparta Erzurum Uşak Kütahya Manisa Aydın Muğla
Uzaklık (Km) 257 461 328 293 274 145 226 223 573 779 676 350 170 1133 117 101 310 352 371
Afyonkarahisar Bayat Türkmen Kilimi
Afyon Türk lokumu Afyonkarahisar
Baharatlar ve sarımsakla zenginleştirilen sığır ve koyun eti ile yapılmış el yapımı bir kangal Afyon Türk sucuğu.

İlçelere Olan Mesafeler

  • Başmakçı > 132 km [3]
  • Bayat > 45 km [3]
  • Bolvadin > 48 km [3]
  • Çay > 47 km [3]
  • Çobanlar > 25 km [3]
  • Dazkırı > 144 km [3]
  • Dinar > 111 km [3]
  • Emirdağ > 69 km [3]
  • Evciler > 137 km [3]
  • Hocalar > 101 km [3]
  • İhsaniye > 35 km [3]
  • İscehisar > 22 km [3]
  • Kızılören > 90 km [3]
  • Sandıklı > 64 km [3]
  • Sinanpaşa > 34 km [3]
  • Sultandağı > 67 km [3]
  • Şuhut > 27 km [3]

Dağlar

Akarsu ve göller

Akarsular

Göller

Barajlar ve Göletler

İlde; Selevir, Seyyidler, Örenler, Akdeğirmen barajları ile Dinar-Yeşilçat, Bayat, Merkez-Erkmen, Şuhut-Kayabelen, Sincanlı-Tınaztepe, Sincanlı-Serban, Dinar-Pınarlı, Sincanlı-Taşoluk, Sincanlı-Kırka, Sandıklı-Karacaören, İhsaniye-Üçlerkayası, Şuhut-Ağzıkara, İhsaniye-Ayazini, İscehisar-Seydiler, Bolvadin-Özburun, Şuhut-Ortapınar, Sinanpaşa-Kuruçay, Sinanpaşa-Nuh, Şuhut-Akyuva, Sandıklı-Kestel, Sincanlı-Gezler, Kurucuova, Bozhüyük, Kızılören, Bayramaliler, Döğer Emre, Yedikapı, Derbent, Çepni, Bostanlı Çiftlik, Kızıldağ, Çıkrık, Karaağaç, Şehit Uzm. Çvş. Nurullah Oymak, Kırca, Yıprak, Haydarlı Şht. Yavuz Öztürk, Dutağaç, Kargın, Koçgazi, Örenkaya, Çayhisar 27 Ağustos, Nuh-Taşoluk Ortak, Yaka ve Göynük göletleri bulunmaktadır.[4].

Ovalar

Afyon mermeri
2002 yılında oluşan Sultandağı Deprem diyagramı

Afyon Ovası, Çamur ova, Gül Ovası, Sandıklı Ovası, Şuhut Ovası gibi birikinti ovaları bulunur.

İklim

Afyon'da iklim oldukça sert ve or­ta derecede yağışlıdır (466 mm). En çok yağış kışın ve ilkbaharda olur. Ortalama sıcaklık en soğuk ayda 3 derece, en sıcak ayda 22 derecedir Ama sıcaklığın yazın 38 dereceye çıktığı, kışın sıfırın altında 27 dereceye düştüğü de görülmüştür.

Sıcaklık

Afyonkarahisar ili içerisinde bulunan hava bilgisi istasyonlarının uzun yıllık verilerine göre yıllık ortalama sıcaklık 11.1 °C dir. En soğuk ay olan Ocak ayında ortalama sıcaklık 0.2 °C dir. En sıcak ay olan Temmuz ayında ise ortalama sıcaklık değeri 22.1 °C dir.

Yağış

Afyonkarahisar ili İç Anadolu Karasal İklim bölgesinde yer alması nedeniyle bu yağış düzeninin etkileri altında bulunmaktadır ve ilde yıllık yağış ortalaması 407 mm dir. Yazları sıcak ve kurak kışları ise soğuk ve kar yağışlı geçer.

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri tablosu (2017):[5]

Afyonkarahisar ili nüfusu: 715.693'dür. Bu nüfusun %76,1'i şehirlerde yaşamaktadır (2017). İlin yüzölçümü 14.016 km2'dir. İlde km2'ye 51 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 234’dür.) İlde yıllık nüfus artış oranı % 0,16 olmuştur.

2018 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 18 İlçe, 59 belediye, bu belediyelerde 436 mahalle ve ayrıca 423 köy vardır.

Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Afyon merkez (% 1,71), Sultandağı (-% 3,20)

İlçelerin Nüfusu ve Artış Oranları-Belediye, Mahalle, Köy Sayıları-Şehir ve Köy Nüfusları ve Oranları-Km2 ye Düşen Kişi Sayısı
İlçe Nüfus '17 Nüfus Artışı % Belediye S. Mah.Say. şehir nüfus Köy Say. Köy Nüfus Şehirli  % Alanı km2 Yoğunluk
Afyon Merkez 295.683 1,71 15 110 283.744 22 11.939 96,0 1.261 234
Başmakçı 10.013 -1,37 1 8 5.262 14 4.751 52,6 361 28
Bayat 7.741 -2,57 1 4 4.152 12 3.589 53,6 411 19
Bolvadin 43.842 -1,56 3 64 35.840 14 8.002 81,7 944 46
Çay 31.364 -1,13 3 26 19.698 20 11.666 62,8 803 39
Çobanlar 14.269 0,30 2 13 11.973 3 2.296 83,9 165 86
Dazkırı 10.966 0,27 1 6 5.092 16 5.874 46,4 408 27
Dinar 47.062 -0,49 3 41 29.968 60 17.094 63,7 1.254 38
Emirdağ 36.447 -1,61 3 20 22.655 69 13.792 62,2 2.103 17
Evciler 7.346 -1,46 1 6 3.463 7 3.883 47,1 252 29
Hocalar 9.785 0,01 1 3 2.612 15 7.173 26,7 506 19
İhsaniye 27.626 -0,30 5 20 16.094 27 11.532 58,3 849 33
İscehisar 24.442 0,53 2 12 14.774 11 9.668 60,4 489 50
Kızılören 2.363 -1,91 1 2 1.542 4 821 65,3 111 21
Sandıklı 55.458 -0,56 2 14 35.183 56 20.275 63,4 1.238 45
Sinanpaşa 39.686 -1,08 10 52 26.840 26 12.846 67,6 889 45
Sultandağı 14.907 -3,20 3 18 9.558 11 5.349 64,1 928 16
Şuhut 36.693 -0,83 2 17 16.379 36 20.314 44,6 1.044 35
AFYON 715.693 0,16 59 436 544.829 423 170.864 76,1 14.016 51

Konum

Konum bilgileri
İlçe Kuruluş yılı[6] Alanı km2 Rakım mt. Merkeze uzaklık km[7] Ulaşan yollar[7]
Afyon Merkez 1.261 1.012 E E96/ -01, -07, -02
Başmakçı 1987 361 858 132 Dinar=>03-53, Dazkırı=>03-53
Bayat 1987 411 698 45 E E96/ -01
Bolvadin Cumh.önce 944 990 48 -03, 03-25
Çay 1958 803 1.038 47 -06, -03
Çobanlar 1990 165 992 25 -08=>03-25
Dazkırı 1959 408 894 144 -05, 03-53
Dinar Cumh.önce 1.254 865 111 -05, -02, 03-53
Emirdağ Cumh.önce 2.103 965 69 -03, 03-01, 03-02
Evciler 1990 252 909 137 -05=>03-61
Hocalar 1990 506 1.077 101 Sandıklı=>03-55, Banaz=>64-01
İhsaniye 1959 849 1.099 35 -02=>03-77
İscehisar 1987 489 1.081 22 E E96/ -01
Kızılören 1990 111 1.112 90 -10=>03-60
Sandıklı Cumh.önce 1.238 1.094 64 -10=>03-54
Sinanpaşa 1953 889 1.118 34 -07=>03-57
Sultandağı 1958 928 1.012 67 -09
Şuhut 1946 1.044 1.145 27 Afyonkarahisar=>03-26, 03-54
AFYON Cumh.önce 14.016

Ekonomi

Afyonun temel sanayi ürünleri mermer ve gıda üzerinedir. Afyon sanayisi Mermer ve Traverten taşında dünyanın önde gelen üreticilerindendir.

Et, tavuk ve yumurtacılıkta son derece gelişmiştir. Türkiye et ve yumurta borsasına yön vermektedir.

Türkiye içinde ise Afyon deyince akıla bunlar gelir:

Millî mücadele: Cumhuriyetin kazanıldığı topraklar; Anadolu'nun kilidi Afyonkarahisar. Kurtuluş savaşında çok önemli savaşlara sahiplik yapmıştır (Kocatepe, Dumlupınar), Yunanlar burada hüsrana uğratılıp İzmir'e kadar püskürtülüp denize dökülmüştür. Günümüzde utku anıtı ve anıt park'ta bunu simgelemektedir.

Termal: Türkiye'nin termal başkentidir; en fazla termal yatak kapasitesine sahip ildir. Türkiye'de kişi başına düşen beş yıldızlı otel sayısında en fazla tesise sahip ildir.Yurt dışından ve çevre illerden turlarla bu termallerden böbrek taşı,cilt hastalıkları,romatizma,safra kesesi,solunum yolları gibi hastalıklardan yararlanmak için gelen kişi sayısı çok fazladır.İzmir yolu üzerinde 20`nin üzerinde 5 yıldızlı oteller ile termal turizm gelişmiştir.En önemli merkezleri: Gazlıgöl, Ömer, Gecek, Hüdai, Heybeli, Anemon, İkbal, Korel, Oruçoğlu,Güral

Mermer: İscehisar ilçesinden dünyanın en kaliteli beyaz mermeri çıkmaktadır. Antik çağlarda birçok yerde kullanılmıştır; örneğin Efes antik tiyatro. Günümüzde birçok yerli ve yabancı ünlünün evini süslemektedir. Amerikadaki Beyaz Saraya'da döşenmiştir. Türkiye`nin bütün illerine ve bazı ülkelere ihraç edilir.

Haşhaş:İsminden belli olduğu gibi haşhaş'ın ana vatanıdır. Türkiye'nin tek alkaloid (morfin)fabrikası Bolvadin ilçesindedir.

Kaymak: En iyi Kaymak, Manda sütünden elde edilir ve fiyat olarak pahalıdır.Ancak günümüzde pek bulunmamaktadır ve inek sütünden imal edilmektedir.

Sucuk: Afyon sucuğu Kayseri sucuğundan lezzet bakımından daha farklıdır. Türkiye çapında 5-6 ulusal markası vardır.

Sucuk döneri: Afyonkarahisar mutfağına özgü lezzetli sucuktan yapılan döner türüdür.

Lokum: Afyon'un lokumu her damak zevkine hitap eden tiplerde üretilir. Özellikle Kaymaklı lokumu son derece popülerdir ve sultan lokumu`da denilmektedir.

Afyon ev ekmeği: Patates ezmesi ilave edilen meşhur ev ekmeği, 1 haftalık dayanma süresi ile çok sevilen ve besleme değeri normal ekmeklerden daha yüksek olan bir ekmek türüdür.

Yumurta: Türkiye'nin yumurta borsasıdır, ayda 40.000.000 üretimi vardır

Et: Türkiye'nin et borsası. İstanbul etinin 60 % temin ediyordur.

Ekmek kadayıfı: Afyon orijinli bir tatlı türü olup, tüm Türkiyede sevilerek yenen bir tatlı türüdür. Özellikle Süt kaymağı ile beraber yenilmesi tercih edilmektedir. Ekmek kadayıfı çeşitleri ise vişneli, cevizli, olmak üzere birçok çeşit içermektedir.

Yün: Dünyanın yün borsası Bolvadin ilçesindedir.

Sandıklı ve Şuhut Patatesi: Sandıklı ve Şuhut bölgesinde sınırlı miktarda yetişen bir tür tatlı patetesi(agrie) ile, Türkiye`nin her yerinde aranan ve tercih edilen değerli bir patates türüdür.

Napolyon kirazı: Sultandağı ilçesi ve Erkmen beldesinde yetiştirilmektedir. İhracata gitmektedir. Türkiye`nin besin değeri en yüksek kirazıdır, tescillidir.Her yıl kiraz festivalleri yapılır.

Kızılay Maden Suyu: İhsaniye ilçesi Gazlıgöl beldesinde çıkmaktadır.1924`den beri üretime devam etmektedir.Dünyanın en iyi maden suyudur; defalarca uluslararası ödüller kazanmıştır (1934 Paris fuarı), tesis dünyanın en modern dolum tesisidir, dakikada 100.000 şişe dolum yapılmaktadır. Sade ve meyveli olarak dünyanın dört bir yanına ihraç edilmektedir. Osmanlı döneminde padişahlar Afyonkarahisar'dan İstanbul'a getirtirlermiş.1926 yılında Atatürk gelirini Kızılay`a devrettirmiştir.

Arpa: Türkiye'nin en kaliteli arpası burada üretilmektedir. Bu yüzdendir ki Efes Pilsen yıllar önce buraya bira fabrikasını kurmuştur.

Buğday:Türkiye'deki en önemli buğday üretim merkezlerinden olup, Konya ve Ankara'dan sonra başı çekmektedir.

Bayat Kök boya kilimi: Dünyaca ünlüdür ve Bayat ilçesinde dokunmaktadır.

Ulaşım: Türkiye'nin İstanbul'dan sonraki en işlek kavşağıdır. Yaz günlerinde günde 100-150.000 araç geçmektedir.Bayram gidiş ve dönüşlerinde otoyollarda kilometrelerce trafik sıkışıklığı meydana gelmektedir.Türkiye`nin 4 istikametine demiryolu olan tek ilidir. Türkiye demiryollarının 7 bölgesinden biridir.

Karahisar Kalesi: Afyonkarahisar'a adını vermiştir.

Kaplıcalar

Afyonkarahisar ilinde,

Turizm

Frig Vadisi Turizmi

Termal turizm

Afyonkarahisar, Türkiye'de kaplıca ve ılıca yönünden sayılı iller arasındadır. Bu sebeple son yıllarda fertler ve şirketler ve kooperatifler termal turizme yönelik yatırımlara yönelmişlerdir. Yapılan ve yapılacak olan bu yatırımların sonunda Afyonkarahisar turizmde hak ettiği yerini alacaktır. Kaplıcaları, zengin Tabiat yapısı, tarihî eserleri, alternatif turizm çeşitliliği, kültür ve inanç turizmi festival ve şenlikler gibi çeşitli turizm değerlerine sahip olan Afyonkarahisar, Anadolu'nun batı yakasında bir kavşak noktası olup, doğuyu batıya, kuzeyi güneye bağlayan tabiî bir kapı konumundadır. Bu yüzden turizm potansiyeli yönüyle Türkiye'nin sayılı illeri arasındadır.

Spor[8]

Ana madde: Afyonkarahisar'da spor

2018-2019 Sezonunda, 1.Ligin yeni takımı Afjet Afyonspor 'dur. Sandıklıspor , Bölgesel Amatör Lig'dedir. Afyon Belediyesi YÜNTAŞ, Voleybol erkekler süper liginde yer almaktadır. Afyon Belediyespor erkek basketbol takımı, yükseldiği süper ligdedir.

Futbol Türkiye Kupası' nda, Afjet Afyonspor 3.turda Siirt İl Özel İdare Spor'u elemiştir.

İlin en büyük spor tesisleri: 15.450 kişilik Kocatepe Stadyumu ve 2.000 kişilik Atatürk Spor Salonudur.

İlin milletvekilleri

Ana madde: Afyonkarahisar milletvekilleri

İlin valileri


Resim galerisi

  • Kocatepe'den bir bakış
    Kocatepe'den bir bakış
  • Kocatepe'deki anıt
    Kocatepe'deki anıt
  • Büyükkalecik beldesine bakış
    Büyükkalecik beldesine bakış
  • Sultandağı Sahip Ata Kervansarayı
    Sultandağı Sahip Ata Kervansarayı
  • Mercimekli Bükme Emirdağ yöresi
    Mercimekli Bükme Emirdağ yöresi
  • Pişi
    Pişi
  • Kaymaklı ekmek kadayıfı
    Kaymaklı ekmek kadayıfı

Kaynakça

  1. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  2. ^ Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996)
  3. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q *Türkiye Karayolları Atlası. Doğan Burda Dergi Yayıncılık. 2014. s. 14. 
  4. ^ DSİ 18. Bölge Müdürlüğü
  5. ^ TÜİK 01 Şubat 2018 verileri
  6. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  7. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
  8. ^ TFF, TBF, TVF, THF

Dış bağlantılar

Şablon:Portal

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afyonkarahisar_(il)&oldid=20134122" sayfasından alınmıştır