İçeriğe atla

Alp Arslan

Kontrol Edilmiş
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Alparslan sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Alparslan (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Muhammed Alp Arslan
Sultan
Alp Arslan'ı tahtta gösteren bir minyatür y. 1425
Büyük Selçuklu Devleti Sultanı
Hüküm süresi4 Eylül 1063 - 24 Kasım 1072
Taç giymesi4 Eylül 1063
Önce gelenTuğrul Bey
Sonra gelenMelikşah
Horasan Selçuklu Sultanı
Hüküm süresi1060 - 4 Eylül 1063
Önce gelenÇağrı Bey
Sonra gelenArslanşah
DoğumMuhammed bin Çağrı
y. 1029-1030
Harezm
Ölüm24 Kasım 1072
(42-43 yaşlarında)
Merv, Büyük Selçuklu İmparatorluğu
(günümüzde Türkmenistan)
Eş(ler)iAka Hatun
Seferiye Hatun[1]
Çocuk(lar)ıI. Melikşah
Tacüddevle Tutuş
İzzeddin Arslan Argun
Böri Bars
Tuğrul
Ayaz
Togan
Arslan
Melik Tekiş
Sifri Hatun
Ayşe
Züleyha
Fülane Hatun[2]
Tam adı
Lakap: 'Adud'üd-devle (Devletin koruyucusu),
Ebu'l Feth[3](Fetihlerin babası)
Ünvan: Burhânü Emîri'l-mü'minîn [4] (halifenin delili, halifenin halife olduğunu ispat eden)
es-Sultânü’l-muazzam şâhanşâh melikü’l-İslâm
melikü’l-Meşrik ve’l-Mağrib
adudü’d-devle tâcü’l-mille
es-sultânü’l-muazzam şâhinşâhü’l-a‘zam [5]
Künye: Ebû Şüca' (Cesur, yiğit)
Doğum adı: Muhammed
Türk takma adı: Alp Arslan
Nesep: Alp Arslan bin Çağrı bin Mikail bin Selçuk bin Dukak
HanedanSelçuklu Hanedanı
BabasıÇağrı Bey
DiniSünni İslam

Alp Arslan[a] (Farsça: آلپ ارسلان ; y. 1029-1030 - 24 Kasım[6] 1072), Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun ikinci sultanı olan ve Türklerin Orta Asya'dan Anadolu'ya gelişlerini ve mücadelesini yöneten askeri komutan ve hükümdardır. Doğum adı Muhammed bin Davud Çağrı'dır. 1071 yılında Bizans İmparatorluğu hükümdarı Romen Diyojen ile yaptığı Malazgirt Muharebesi'ndeki başarısından dolayı tanınmaktadır.

Doğum Tarihi ve İlk Yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Alp Arslan'ın doğum tarihi için Zahîru’d-Dîn Nîşâbûrî, el-Hüseynî el-Yezdî, Mîrhând, Hândmîr ve Hasan-ı Yezdî 10 Ocak 1030 tarihini kaydederken; Bündârî, İbn Hallikân, İbnü’l-Adîm ise 1032-33 tarihini kaydetmektedir.[7][8][9][10] 12. yüzyıl tarihçisi Ali İbnü'l-Esîr ise yine 1032-1033 tarihini kaydetmekle birlikte, alternatif bir rivayet olarak 20 Ocak 1029 tarihinden de bahsetmektedir.[11][12][13] Bu tarihler arasından 1032-1033 tarihinin Alp Arslan'ın hayatı hakkındaki bilgilere kronolojik olarak uymaması nedeniyle, genel olarak literatürde Ali İbnü'l-Esîr'in alternatif bir rivayet olarak aktardığı 20 Ocak 1029 tarihi kabul edilmektedir.[12] Ancak Koç ve Şahin, Alp Arslan'ın doğum tarihi olarak pek çok kaynak tarafından kaydedilen 10 Ocak 1030 tarihini kullanmanın, sadece Ali İbnü'l-Esîr tarafından alternatif bir rivayet olarak aktarılan 20 Ocak 1029 tarihine göre çok daha uygun olacağını ileri sürmektedir.[13]

Büyük Selçuklu Devleti'nin kurucularından Horasan Valisi Çağrı Bey'in oğlu ve Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey'in yeğeni olan Alp Arslan, bu devletin kuruluş dönemindeki güç koşullarda yetişti. Alp Arslan, Dandanakan Savaşı'nın akabinde toplanan Merv Kurultayı'nda çocuk yaşta Tuğrul Bey'in hizmetine girmişti. Alp Arslan yaklaşık üç sene bulunmuş olduğu bu vazifede, önemli ve karışık devlet işlerinde dahi sözü dinlenen bir kişi olmayı başarmıştır.[13]

Seferleri ve Savaşları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tohoristan Savunması (1043-44)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Babası Horasan Hâkimi Çağrı Bey'in 1043 tarihinde ciddi bir şekilde hastalanması üzerine Horasan'a dönmüş ve veliaht ilan edilmiştir. Akabinde aynı yıl Gazneli Mevdud önderliğinde bulunan Gazneli ordusu Selçuklular'ın elinde bulunan Toharistan bölgesine saldırdı.[14] O sırada Belh şehrinde bulunan Alp Arslan, Gaznelileri yenmiştir.[15] Daha sonra yapılan bir Gazneli saldırısını da püskürtmüştür. Yenilen Gazneliler, ele geçirdikleri yerleri terk ederek geri çekilmiştir.[16] Daha sonra Karahanlı Hükümdarı Arslan Han'ı yengiliye uğratmıştır.[17] Bu başarılarının üzerine ise babası Çağrı Bey tarafından Selçuklu Devleti'nin doğu sınırının koruyucusu ilan edilmiştir.

Besa'nın Fethi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sultan Tuğrul Bey İsfahan Kuşatması (1050-51) ile meşgulken[18] , Alparslan kimseye haber vermeden Horasan'dan ayrılarak ordusuyla Fars vilayetinde bulunan ve Büveyhiler'e ait olan Besa(Fesa) şehrine saldırmış ve şehri fethetmiştir.[19] Daha sonra amcası Tuğrul Bey'den gelecek bir emir ile karşılaşmamak için Horasan'a dönmüştür.[20]

Horasan Savunması (1056)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gazneli Devleti'ndeki iç karışıklıktan yararlanan Selçuklular, Çağrı Bey önderliğinde Gazneliler üzerine sefer düzenlemiştir. Çağrı Bey komutasındaki Selçuklu ordusu Büst'e kadar ilerlemiştir.[21] Gazneli İmparatorluğu'nda iç karışıklıklar Ferruhzâd'ın tahta çıkması ile son bulmuştur. Ferruhzâd, Hirhiz adlı komutanın başında bulunduğu bir orduyu, Çağrı Bey komutasındaki Selçuklu ordusunun üzerine göndermiştir. Hirhiz komutasındaki Çağrı Bey'in komutasındaki orduyu yenerek Horasan'a saldırdı ve üzerine gelen Atabeg Gülsarığ ile diğer Selçuklu komutanlarını yenerek esir aldı.[22] Bunun üzerine Alparslan, babası Çağrı Bey'den ordusu ile Gaznelilere saldırmak için izin istemiştir ve Hirhiz komutasındaki Gazneli ordusuna saldırarak Gaznelileri yenmiştir.[23] Alp Arslan bulunmuş olduğu bu mevkide özellikle Gazneliler ve Karahanlılarla çeşitli mücadelelere girerek, başarılı bir şehzadelik hayatı yaşamıştır.[10]

Rey Muharebesi (1059)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Rey Muharebesi (1059)

İbrahim Yınal'ın isyanı sonucunda zor durumda kalan Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey, kardeşi Çağrı Bey'den yardım istedi. Çağrı Bey, bu yardım talebine oğulları Alparslan, Kavurd ve Emir Yakuti komutasında bir ordu göndererek cevap verdi. İbrahim Yınal, İbrahim Yınal'ın yeğenleri Mehmed ve Ahmed komutasındaki ordu ile Alparslan, Kavurd ve Emir Yakuti komutasındaki ordu Rey yakınlarında karşılaştı. Rey yakınlarında yapılan Rey Muharebesi'ni kaybeden İbrahim Yınal ve yeğenleri esir alındı.

Huttal Seferi (1063)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Alp Arslan, Huttal Emiri'nin isyan ettiği haberini aldıktan sonra Huttal'a karşı bir sefere çıktı. Alp Arslan komutasındaki Selçuklu ordusu Huttal'ın merkezi olan Hulbuk Kalesi'ni[24] kuşattı .[25] Hulbuk Kalesi bir dağın üzerine inşa edilmiş ve kale tahkim edilmişti, bu da ilk saldırıların sonuçsuz kalmasına neden oldu. Daha sonra Alp Arslan'ın da katıldığı bir saldırı sonucu Huttal Emiri öldürüldü. Daha sonra Hulbuk Kalesi, Selçuklular tarafından ele geçirildi. Alp Arslan kendi adamlarından birini Huttal'a emir olarak atadı.[26][27][28]

Herat Muharebesi (1063)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tuğrul Bey'in ölümünden sonra Musa Yabgu, Alp Arslan'ın yönetimi altındaki Herat'ı ele geçirdi[29] ve isyan etti.[30] Bu arada Huttal emirinin isyanıyla uğraşan Alp Arslan, bu isyanı bastırp, Huttal emirini yendikten sonra Musa Yabgu'ya karşı sefere çıktı.[31] İki ordu Herat yakınlarında karşılaştı ve muharebe başladı. Herat yakınlarında yapılan muharebede Musa Yabgu yenildi. Alp Arslan, Herat'ın kontrolünü yeniden ele geçirdi ve esir alınan Musa Yabgu'nun hayatını bağışladı.[30][32]

Çağaniyan Seferi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Alp Arslan, Musa Yabgu'nun isyanını bastırdıktan sonra, Çağaniyan'da isyan eden Emir Musa'ya karşı yürüdü.[31] Emir Musa, Çağaniyan yakınlarındaki savaşta yenildi ve esir alındı.[25] Daha sonra Selçuklu ordusu Çağaniyan Kalesi'ni ele geçirdi.[33] Alp Arslan, bu isyanı bastırdıktan sonra ordusuyla başkent Rey'e doğru ilerledi.[30]

Damgan Muharebesi ve Alparslan'ın Büyük Selçuklu tahtına çıkması

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Damgan Muharebesi (1063)

Tuğrul Bey 1063'te ölünce Selçuklu ülkesinde taht kavgaları başladı. Oğlu olmayan Tuğrul Bey, vasiyetinde Çağrı Bey'in oğullarından Süleyman'ın tahta geçmesini vasiyet etmişti. Selçuklu veziri Amîdülmülk bu vasiyeti yerine getirdi ve Rey kentinde Süleyman'ı sultan olarak tahta çıkardı. Ancak Çağrı Bey'in öteki oğlu Alp Arslan ve Arslan Yabgu'nun oğlu Kutalmış ile bazı emir ve şehzadeler Süleyman'ın sultanlığını tanımadılar. Kazvin şehrinde Alp Arslan adına hutbe okundu. Kutalmış'ın Rey önüne gelerek şehri kuşatması üzerine, vezir Amid-ül Mülk, Alp Arslan'dan yardım istediği gibi, hutbeyi de onun adına okuttu. Kutalmış ise, Alp Arslan ile Damgan yakınlarında yaptığı Damgan Muharebesi'nde ölmüştür. Alp Arslan Rey şehrinde Selçuklu Devleti tahtına çıktı. Daha sonra Amid ül-Mülk'ü azlederek, yerine Nizamülmülk'ü tayin etti.[34]

Kafkasya Seferi (1064)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kafkasya Seferi (1064)

İlk seferini 1064 tarihinde Rum Gazası adıyla Gürcistan, Azerbaycan ve Doğu Anadolu Bölgesi'ne yaptı[35]. Bu seferde oğlu Melikşah, veziri Nizamülmülk ve Emir Tuğtegin de bulunuyordu. Alparslan önce Gürcistan'da ve Ermenistan'da fetihler yaptıktan sonra Bizans'ın elinde bulunan Kars ve Ani bölgesine kadar ilerleyerek buraları ve etrafında bulunan kaleleri ele geçirdi. Ani'nin fethi neticesinde Abbasi Halifesi Kaim bi-Emrillah, Sultan'a "Ebu'-Feth" (Fetihlerin babası) lakabını vermiştir (1064).[3]

Melik Kavurd İsyanı (1064)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Anadolu'da bulunan Alparslan 1064 yılında Kirman meliki olan kardeşi Kavurd'un isyan[22] haberinin gelmesi üzerine Doğu Anadolu'da ki seferine son verdi ve önce başkenti Rey'e daha sonra da Hemedan'a gitti. Alparslan'ın Hemedan'a gelmesi üzerine Kavurd bir elçi gönderip affdilemiştir. Hatasına rağmen Kavurd'u affetmiştir ve Kirman Meliki olarak kalmasına izin vermiştir.[36]

Üstyurt ve Mangışlak Seferi (1065)

[değiştir | kaynağı değiştir]

1065 yılında Alp Arslan, 30.000 kişilik Selçuklu ordusuyla Üstyurt ve Mangışlak taraflarına sefere çıktı.[37][38] Türkmen, Kıpçak ve Cazık kuvvetlerini yendi.[39] Daha sonra Kafşud komutasındaki 30.000 kişilik Kıpçak ordusunu yendi.[22] Alp Arslan, Maveraünnehir'de fetihler yaptı ve Harezm'i fethetti.[40] Alp Arslan daha sonra atası Selçuk Gazi'nin Cend'de bulunan mezarını ziyaret etti ve burayı oğlu Melikşah'ın yönettimi altındaki topraklara bağladı. Alp Arslan'ın bu seferi sonucunda Hazar Denizi'nden Taşkent'e kadar olan topraklar Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun yönetimi altına girdi.[41]

Anadolu'da ise Tuğrul Bey tarafından başlatılan Türkmen akınları devam etmekteydi.

Kayseri Muharebesi (1067)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kayseri Muharebesi

Emir Afşin ile birlikte 1067 yılında Anadolu'ya yöneldi ve Kayseri'ye kadar geldi. Sultan Alparslan Kayseri Muharebesi ile Kayseri'yi ele geçirdi ve yağmaladı. Kayseri'nin fethedilmesi üzerine Bizans İmparatoru Romen Diyojen Türkleri Anadolu'dan çıkartmak için 1068 yılında sefer çıktı ve Halep'e kadar ilerledi. Ancak bu hareket Türklerin akınlarının ilerlemesinde engel olmadı, hatta Amorium kenti ele geçirildi. İmparator Diyojen ikinci bir sefere çıktı ve bu sefer Fırat Nehri kenarına kadar ilerledi. Selçuklu akıncıları başka kollardan akınlara devam ederek Malatya'ya hücum ettiler ve 1069 yılında Konya'yı fethettiler.

Melik Kavurd İsyanı (1067)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sultan Alparslan 1067 yılında tekrar isyan eden Kavurd'un üzerine tekrar sefere çıkmıştır.[22] Kavurd gönderdiği ordunun Alparslan'ın öncü kuvvetleri karşısında yenilmesi üzerine tekrar affedilemiştir. Alparslan onu affederek Kirman Meliki olarak bırakmıştır.[42]

Kafkasya Seferi (1068)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sultan Alp Arslan 1068 yılında ikinci defa Kafkasya üzerine sefere çıkmak zorunda kaldı[43]. Gürcü kralı IV. Bagrat; Alanlar ile birleşerek Müslüman devleti olan Şeddadiler arazisine girmiş Erran'ı istila ve yağma edip, Gence'ye kadar ilerlemişlerdi.[44] Sultan Alp Arslan 1068 yılında Erran'a geldi Şeddâdî emiri Fazl ile Şîrvân emiri Ebu'l-Esvâr itaatlerini bildirdikten sonra Gürcistan'a girdi, Şekki bölgesini aldı. IV. Bagrat ise, Selçuklular ile savaşa cesaret edemeyerek kaçtı. Selçuklular bu seferde Tiflis , Kartli , Şirak , Vanand, Gugark , Arran , Gence[45] ve Kars'ı[46] ele geçirdi. Selçuklular bu seferde Gürcistan ve Azerbaycan'ı tekrar hakimiyeti altına aldı[43]. Sonuç olarak Bagrat aman dileyerek Alp Arslan'a tâbi oldu.

Suriye ve Anadolu Seferi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mekke Şerifi Muhammed b. Ebî Hâşim 1070 yılında Alp Arslan'ın huzuruna gelerek, Mekke'de hutbenin Abbasi Halifesi ve Selçuklu Sultanı adına okunduğunu bildirdi.

Sultan Alp Arslan, Fatımi devleti veziri Nâsır ed-Devle b. Hamdân'dan aldığı bir davet üzerine adı geçen devleti ortadan kaldırmak ve Mısır'ı ele geçirmek maksadıyla bir sefer düzenledi ve önce Bizans topraklarına girdi. Sultan ilk olarak Malazgirt ve Erciş'i ele geçirdi.[47] Diyarbakır bölgesinde Süveyda (Siverek) ve Tulhum başta olmak üzere birçok kaleleri ele geçirdi. Daha sonra 1071 yılında Bizans hakimiyetindeki Urfa'yı iki ay boyunca kuşattı daha sonra Urfa'dan 50.000 dinarlık haraç aldı ve kuşatmayı kaldırdı[48]. Urfa'dan Haleb'e hareket eden Sultan burayı kuşatarak Mirdasoğullarından Mahmûd tarafından şehrin anahtarlarını teslim aldı ve onu affederek makamını bağışladı.[49] Şam'a yönelen Sultan; Bizans imparatoru Romen Diyojen'in büyük bir ordu toplayarak Müslüman topraklarına sefere çıktığını haber aldı ve süratle Anadolu'ya geri döndü.[22]

Malazgirt Meydan Muharebesi (1071)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Malazgirt Meydan Muharebesi
Malazgirt Meydan Muharebesi'ni anlatan bir tablo (İstanbul Askeri Müzesi)[50]

Sultan Alparslan Silvan'a vardığında Malazgirt'in Bizans ordusu tarafından alındığını ve halkının kılıçtan geçirildiği haberlerini almıştır. Bunun üzerine Sultan Alparslan yönünü Ahlat'a çevirmiştir. Sultan Alparslan Ahlat'a gelmiştir.[51] Bir müddet burada kaldıktan sonra, ordusu ile Ahlat’tan ayrılarak Malazgirt yakınlarında bulunan Rahve ovasına gelerek burada karargâhını kurmuştur ve atlı askerlerinin bir bölümünü bölgede bulunan tepelere yerleştirmiştir. Muharebe 26 Ağustos cuma günü öğle saatlerinde Selçuklu hücumu ile başlamıştır.[22] Sultan Alparslan komutasındaki merkez ordusu kendinden sayıca üstün olan Bizans ordusuna saldırmış ve bir süre sonra savaş taktiği gereği geri çekilmiştir. Bizans imparatoru Romen Diyojen'in önderliğinde bulunan merekz ordusu Selçuklu ordusunu takibe koyuldu ve pusu noktasına gelindiğinde ise Alparslan komutasındaki ordu yönünü Bizans ordusuna çevirdi ve diğer Selçuklu askerleri saklandığı tepelerden çıkarak Bizans ordusunu etrafını sarmıştır.[21] Kurt Kapanı'na düşen Bizans ordusu bozguna uğramış ve tarihte ilk kez bir Bizans imparatoru Türk ve Müslüman olan bir komutan tarafından esir alınmıştır.[52][53]

Bu dönemde Bizans bir nevi fetret devri yaşamıştır. Alp Arslan, Bizans İmparatoru Romen Diyojen'in canını bağışlamış, onu sadece yıllık vergiye bağlayıp bir süre esir tutmuştur. Fidyesi ödenen Romen Diyojen ülkesine döndüğünde, tahtından indirilmiş ve VII. Mihail'in yeni bir Bizans imparatoru olarak tahta çıkmış olduğunu görmüştür. Tahtını geri almak için yaptığı savaşlarda mağlup düşmüş; kaçtığı Kilikya'da küçük bir kalede yakalanarak gözlerine mil çekilmiş; İstanbul'a getirilmiş ve Proti Adasına (Kınalıada'da) sürgün edilmiştir. Gözlerinin kör edilmesinden dolayı oluşan yaranın enfeksiyonu sonucu ölmüştür.[54] Bu nedenle Malazgirt Muharebesi sonunda esir düşen Romen Diyojen'in imzaladığı vergi ödeme vaadi geçersiz kalmıştır.

Türkistan seferi ve ölümü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sultan Alp Arslan, Karahanlılar arasındaki iç mücadele ve Selçuklu topraklarına yaptıkları baskınları önlemek üzere 1072 yılının Eylül ayı sonlarında 200.000 kişilik büyük bir orduyla Türkistan bölgesine sefere çıktı. Seferde bir süre kuşatma altında tuttuğu Barzam (Berzem) kalesini teslim aldı. Huzuruna çıkan kale kumandanı Yusuf Hârizmi tarafından, çizmesine sakladığı küçük bir hançerle ağır şekilde yaralanan Alp Arslan dört gün sonra da öldü.[6][55]

Türkmen takviminde 2002 yılından Temmuz 2008'e kadar Ağustos ayı Alp Arslan olarak adlandırılmıştır.

Merv şehrinde olduğu düşünülen mezarın tam yeri bilinmemektedir.[56][57]

Popüler kültürdeki yeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ tam adıyla 'Adud'üd-devle Ebû Şüca' Muhammed Alp Arslan bin Davud, (Farsça: عضد الدوله ابو شجاع محمد آلپ آرسلان بن داود)

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Kaçın, Bülent (2017). "Büyük Selçuklular'da Evlilik Merasimler". Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 2. DergiPark. ss. 101,105. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020. 
  2. ^ Altunsoy, Nazlı (2019). "Selçuklu-Abbasî Hanedanları Arasında Güç, İktidar Ve Evlilik İlişkisi". Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 3 (2). DergiPark. s. 145. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020. 
  3. ^ a b "ALPARSLAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 2 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2025. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2025. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2025. 
  6. ^ a b TDV İslâm Ansiklopedisi'nde Alp Arslan
  7. ^ Nīshāpūrī, Ẓāhir al-Dīn; Fidan, Ayșe Gül (2018). Selc̦uknâme. 1. baskı. [Istanbul] : Üsküdar, İstanbul: Kopernik Kitap ; Dolmabahçe AŞ. ISBN 978-605-81098-0-3. OCLC 1099405276. 
  8. ^ Mīr Ḫwānd; Mīr Ḫwānd; Mīr Ḫwānd (2015). Ravzatu's-safâ fî sîreti'l-enbiyâ ve'l-mülûk ve'l-hulefâ (Tabaka-i Selçûkiyye). Türk Tarih Kurumu yayınları 4/A-2-1.1. Dizi. Göksu, Erkan tarafından çevrildi. Ankara: Türk Tarih Kurumu. ISBN 978-975-16-3130-5. 
  9. ^ "İBN HALLİKAfV'DA SELÇUKLU BİYOGRAFİLERİ-il". Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi: H. İbrahim Gök. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2025. 
  10. ^ a b Koç, Bilal; Şahin, Tunahan (26 Aralık 2024). "Alp Arslan'ın Şehzadelik Dönemi ve Doğum Tarihi Meselesi". Ortaçağ Araştırmaları Dergisi. 7 (2): 511-531. doi:10.48120/oad.1476027. ISSN 2667-4882. 23 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2025. 
  11. ^ "ALPARSLAN'IN HAYATI İLE İLGİLİ ARAPÇA KAYNAKLAR". Türkiyat Mecmuası. Ramazan Şeşen. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2025. 
  12. ^ a b "ALPARSLAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2025. 
  13. ^ a b c Koç, Bilal; Şahin, Tunahan (26 Aralık 2024). "Alp Arslan'ın Şehzadelik Dönemi ve Doğum Tarihi Meselesi". Ortaçağ Araştırmaları Dergisi. 7 (2): 511-531. doi:10.48120/oad.1476027. ISSN 2667-4882. 
  14. ^ Ercilasun, Konuralp; Özgüdenli, Osman Gazi; Hunkan, Ömer Soner; Kemaloğlu, İlyas; Piyadeoğlu, Cihan; Yıldırım, Kürşat; Ersan, Mehmet; Göksu, Erkan; Alan, Hayrunnisa (19 Mayıs 2023). Yeşilot, Okan; Köksal, Bihter Gürışık (Ed.). Türk Tarihinde Liderler. Yeditepe Yayınevi. ISBN 978-605-7800-58-9. 
  15. ^ Bosworth, Clifford Edmund (1977). The later Ghaznavids: splendor and decay: the dynasty in Afghanistan and northern India 1040-1186. Persian studies series. Edinburgh: Univ. Press. ss. 26. ISBN 978-0-85224-315-2. 
  16. ^ "ÇAĞRI BEY". TDV İslâm Ansiklopedisi. 4 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  17. ^ "SELÇUKLULAR". TDV İslâm Ansiklopedisi. 14 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  18. ^ "ALP ARSLĀN". Encyclopaedia Iranica (İngilizce). 9 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2025. 
  19. ^ Esir, İbnü'l (9 Haziran 2016). İslam Tarihi (el-Kamil fi’t-Tarih Tercümesi) (10 Cilt). Özaydın, Abdülkerim; Ağırakça, Ahmet; Eryarsoy, M. Beşir; Apaydın, Hacı Yunus; Tüccar, Zülfikar tarafından çevrildi. Ocak Yayıncılık. ISBN 978-605-4659-17-3. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2025. 
  20. ^ Turan, Osman (2019). Selçuklular târihi ve Türk-İslâm medeniyeti. 22. basim. İstanbul: Ötüken. s. 126. ISBN 978-975-437-470-4. 
  21. ^ a b Sevim, Ali; Merçil, Erdoğan (1 Ocak 2014). Selçuklu Devletleri Tarihi Siyaset,Teşkilat ve Kültür. Türk Tarih Kurumu. ISBN 978-975-16-2678-3. 
  22. ^ a b c d e f Turan, Osman (2019). Selçuklular târihi ve Türk-İslâm medeniyeti. 22. basim. İstanbul: Ötüken. ISBN 978-975-437-470-4. 
  23. ^ "ÇAĞRI BEY". TDV İslâm Ansiklopedisi. 4 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2025. 
  24. ^ Siméon, Pierre (2009). Étude du matériel de Hulbuk (Mã wãrã al-nahr-Khuttal) , de la conquête islamique jusqu'au milieu du XIe siècle (90/712-441/1050): contribution à l'étude de la céramique islamique d'Asie centrale (Tez). Oxford: Archeopress. ISBN 9781407304250. 
  25. ^ a b Alican, Mustafa (12 Kasım 2017). Selçuklular Tarihu İbnü'l-Verdi. Kronik Kitap. ISBN 978-975-2430-19-8. 
  26. ^ Köymen, Mehmet Altay (23 Mart 2020). Alparslan ve Zamanı Kod: 10-H-3. Yeni Zamanlar Sahaf (2. El Kitaplar). 
  27. ^ Piyadeoğlu, Cihan (19 Haziran 2023). Güneş Ülkesi Horasan / Büyük Selçuklular Dönemi. Kronik Kitap. ISBN 978-625-6989-65-8. 
  28. ^ Tokan, Özgür. "Sultan Alp Arslan'ın merkezi otoriteyi sağlama çabaları: 1 Huttelan Seferi". Dergi Park. 
  29. ^ Piyadeoğlu, Cihan (24 Ağustos 2020). Büyük Selçuklular / Yeni Bir Devrin Başlangıcı. Kronik Kitap. ISBN 978-605-7635-64-8. 16 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2025. 
  30. ^ a b c Tokan, Özgür. "Sultan Alp Arslan'ın Merkezi Otoriteyi Sağlama Çabaları 2: Herat ve Sağaniyan Seferleri". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 
  31. ^ a b "İBNÜ'L ESİR - İSLAM TARİHİ (El-Kamil Fi't-Tarih Tercümesi) 8. CİLT - İBNÜ'L ESİR | Nadir Kitap". NadirKitap. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2025. 
  32. ^ Sevim, Ali (1 Ocak 1989). Biyografilerle Selçuklular Tarihi İbnü'l Adim Bugyetü't-taleb fi Tarihi Haleb (Seçmeler). Türk Tarih Kurumu. ISBN 978-975-16-0142-1. 
  33. ^ Lütfullah, Müneccimbaşı Ahmed B. (3 Şubat 2017). Öngül, Ali (Ed.). Camiu'd-Düvel Selçuklular Tarihi 1. Kabalcı Yayınları. ISBN 978-605-9872-42-3. 
  34. ^ Merçil, Erdoğan (2000). Müslüman türk devletleri tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi. s. 52. ISBN 9751602319. 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2012. 
  35. ^ "ALPARSLAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 2 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025. 
  36. ^ "ALPARSLAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 2 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2025. 
  37. ^ Piyadeoğlu, Cihan (5 Mart 2021). Sultan Alp Arslan Fethin Babası. Kronik Kitap. ISBN 978-605-83011-1-5. 
  38. ^ "MANGIŞLAK". TDV İslâm Ansiklopedisi. 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2025. 
  39. ^ "ALP ARSLĀN". Encyclopaedia Iranica (İngilizce). 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2025. 
  40. ^ Köymen, Mehmet Altay (1989). Selçuklu devri Türk tarihi. Türk Tarih Kurumu yayınları 7. dizi. Ankara. ISBN 978-975-16-0119-3. 
  41. ^ "ALPARSLAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 2 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2025. 
  42. ^ "ALPARSLAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 2 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2025. 
  43. ^ a b "ALPARSLAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 2 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2025. 
  44. ^ Öngül, Ali (5 Şubat 2014). Selçuklular Tarihi (2 Cilt Takım). Çamlıca Basım Yayın. ISBN 978-605-5101-66-4. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2025. 
  45. ^ "ALPARSLAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 2 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2025. 
  46. ^ "SELÇUKLULAR". TDV İslâm Ansiklopedisi. 20 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2025. 
  47. ^ Merçil, Erdoğan (1991). Müslüman - Türk devletleri tarihi. Türk Tarih Kurumu yayınları 7. dizi. Ankara. ISBN 978-975-16-0231-2. 
  48. ^ "ALPARSLAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 5 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2025. 
  49. ^ Kafesoğlu, İbrahim (13 Aralık 2018). Selçuklular ve Selçuklu Tarihi Üzerine Araştırmalar. Ötüken Neşriyat. ISBN 978-605-155-188-3. 
  50. ^ O.Mustafin. "Battle of Manzikert". World History Encyclopedia (İngilizce). 5 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2025. 
  51. ^ "MALAZGİRT MUHAREBESİ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 16 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2025. 
  52. ^ Haldon, John (2001). The Byzantine wars : battles and campaigns of the Byzantine era. Temptus: Stroud. s. 180. ISBN 0752417959. 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2012. 
  53. ^ Merçil, Erdoğan (2000). Müslüman türk devletleri tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi. ss. 51,52,53,54,55. ISBN 9751602319. 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2012. 
  54. ^ the First Crusade, Steve Runciman, Cambridge University Press, 1992
  55. ^ Müverrih Vardan (2017), Türk Fetihleri Tarihi, Hrand Der Andreasyan tarafından çevrildi, İstanbul: Post Kitap, s. 41, ISBN 978-605-9444-29-3 
  56. ^ "Sultan Alparslan'ın kayıp mezarı". www.haberturk.com. 27 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2021. 
  57. ^ "Sultan Alparslan'ın mezarı bulundu mu?". Milliyet. 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2021. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Kafesoğlu, İbrahim (1989) "Alpaslan", TDV İslam Ansiklopedisi Cilt:2 Sayfa: 526-530. Online:[1] 13 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Bookrags.com websitesinde "Alp-aslan" maddesinde biyografi Online: [2] 26 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Köymen, Mehmet Altay, (2001), Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi. Cilt 3. Alp Arslan ve Zamanı, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları ISBN 9799751604797.
Alp Arslan
Doğumu: 20 Ocak 1029 Ölümü: 24 Kasım 1072
Resmî unvanlar
Önce gelen:
Tuğrul Bey
Büyük Selçuklu Sultanı
1063 – 1072 		Sonra gelen:
Melikşah
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Alp_Arslan&oldid=35440569" sayfasından alınmıştır