Medler: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Mind is Supreme1 (mesaj | katkılar)
599 değişiklik
k Nushirevan11 tarafından yapılan 24864918 sayılı değişiklik geri alınıyor.burası alıntı sayfası değil diyorsun o zaman Erdeşir'in karnamesi sana göre tarihi değeri olmayan bir ürün he? Tamamen kendi kişisel görüşüne göre siteyi sürekli kısıtlıyorsun yaptıkların vandalizm sebebi,kişisel yorum mecrası değil bu platform
Etiketler: Geri al Geri alındı Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği Gelişmiş mobil değişikliği
Nushirevan11 (mesaj) tarafından yapılan 24864918 sayılı değişiklik geri getirildi: Alıntı sayfası vurgusunu geçmişte ben de yapmıştım. Vikipedi maddelerinin Vikisöz maddesi gibi yapılandırılması mümkün değil. Ansiklopedik bir anlatı içerisinde anlatıma yedirilmesi gerekiyor ne bilgi varsa.
130. satır: 130. satır:
==Medler ve Kürtler==
==Medler ve Kürtler==
{{Ana|Kürtlerin kökeni}}
{{Ana|Kürtlerin kökeni}}
⚫
Rus tarihçi ve dilbilimci [[Vladimir Minorski]], şu anda Kürtlerin çoğunluk oluşturduğu topraklarda yaşamış olan Medler'in modern Kürtlerin ataları olabileceğini öne sürdü. MÖ sekizinci yüzyılda bölgeyi işgal eden Medlerin dilsel olarak Kürtlere benzediğini de belirtir. Bu görüş, yirminci yüzyılda birçok Kürt milliyetçisi tarafından kabul edildi. Ancak Hollandalı bir bilim adamı olan [[Martin van Bruinessen]], Medleri Kürtlerin atası olarak gören görüşlere karşı çıkarak şöyle diyor:
Kâr-nâme'de,[[I. Erdeşîr|I. Erdeşîr'i Papakan]] (mö. 242) yılında [[Kürtler]]'e karşı verdiği savaşta düşmanlarından birinden '[[Kürtler|Kürt]] [[Medler|Med]] Kralı"olarak bahsetmektedir<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.iq/books?id=ssLADwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=Nomadism+in+Iran:+From+Antiquity+to+the+Modern+Era&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjoy9zLl8TuAhXJ0KQKHXO_CYYQ6AEwAXoECAYQAg#v=onepage&q&f=false|başlık=Nomadism in Iran: From Antiquity to the Modern Era|erişimtarihi=|tarih=2014-03-03|dil=en|sayfa=121|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=Oxford University Press|ad=D. T.|soyadı=Potts|isbn=978-0-19-933080-5}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=http://archive.org/details/GeschichteDesArtachsirIPapakanAusDemPehlewiUebersetzt|başlık=Geschichte des Artachsir i Papakan aus dem Pehlewi uebersetzt|erişimtarihi=|tarih=|dil=German|sayfa=|sayfalar=48-49|çalışma=|yayıncı=|soyadı=Theodor Noldeke}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.iq/books?id=NMwzAQAAMAAJ&pg=PA22&dq=The+K%C3%A2rn%C3%A2m%C3%AA+%C3%AE+Artakhsh%C3%AEr+%C3%AE+P%C3%A2pak%C3%A2n+median+king+of+the+kurds&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwizo5fBx8HuAhVGZMAKHUViDnAQ6AEwAHoECAYQAg#v=onepage&q&f=false|başlık=The Kârnâmê î Artakhshîr î Pâpakân: being the oldest surviving records of the Zoroastrian emperor Ardashîr Bâbakân, the founder of the Sâsânian dynasty in Irân ; the original Pahlavi text edited for the first time with a trans-literation in Roman characters, translation into the English and Gujerati languages, with explanatory and philological notes, an introduction, and appendices|erişimtarihi=|tarih=1896|dil=fa|sayfa=|sayfalar=22|çalışma=|yayıncı=Printed at the Education Society's Steam Press|ad=Dārāb Peshotan|soyadı=Sanjānā}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.iq/books?id=DC3ODAAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=Nasrin+Askari.+The+Medieval+Reception+of+the+Sh%C4%81hn%C4%81ma+as+a+Mirror+for+Princes&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiI6ruFnsTuAhVRPcAKHflGD2AQ6AEwAHoECAUQAg#v=onepage&q=Nasrin%20Askari.%20The%20Medieval%20Reception%20of%20the%20Sh%C4%81hn%C4%81ma%20as%20a%20Mirror%20for%20Princes&f=fals|başlık=The Medieval Reception of the Shāhnāma as a Mirror for Princes|erişimtarihi=|tarih=2016-08-25|dil=en|sayfa=114|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=BRILL|ad=Nasrin|soyadı=Askari|isbn=978-90-04-30791-9}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.jstor.org/stable/25651413|başlık=ADMINISTRATIVE GEOGRAPHY OF THE EARLY SASANIAN PERIOD: THE CASE OF ĀDURBĀDAGĀN|tarih=2007|sayfalar=87–93|çalışma=Iran|cilt=45|ad=Mehrdad|soyadı=Ghodrat-Dizaji|issn=0578-6967}}</ref>
<blockquote>"Bazı Kürt entelektüeller, halklarının Medler soyundan geldiğini iddia etseler de, Medlerin siyasi egemenliği ile Kürtlerin ilk doğrulanması arasındaki önemli boşlukta böyle bir bağlantıya izin verecek hiçbir kanıt yoktur."<ref name="Ozoglu25">Hakan Özoğlu, ''Kurdish notables and the Ottoman state: Evolving Identities, Competing Loyalties, and Shifting Boundaries'', SUNY Press, 2004, [https://books.google.com/books?id=CttLWEaTrJUC&pg=PA25&dq=%22many+Kurdish+nationalists+in+the+twentieth+century%22&hl=en&ei=0TQ_TpexHKWImQXU-dSSCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCgQ6AEwAA#v=onepage&q=%22many%20Kurdish%20nationalists%20in%20the%20twentieth%20century%22&f=false p. 25.]</ref></blockquote>


⚫
Çağdaş dilbilimsel kanıtlar, daha önce ileri sürülen Kürtlerin Medlerin torunları olduğu görüşüne meydan okudu.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=cxr_vqpwVUkC&q=%22kurds+are+descendants%22&pg=PA61|başlık=Turkey Foreign Policy and Government Guide|tarih=April 2003|isbn=9780739762820}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=EzzYk_gzpJ0C&q=%22kurds+are+descendants%22&pg=PA59|başlık=Turkey|isbn=9781419191268|soyadı1=Division|ad1=Federal Research|yıl=2004}}</ref> İran Araştırmaları profesörü Gernot Windfuhr, Kürt dillerini [[Medce]]nin alt katmanları olarak temellendirmiş olsa da daha çok [[Partça]] diline benzediğini söylemiştir.<ref>Windfuhr, Gernot (1975), "Isoglosses: A Sketch on Persians and Parthians, Kurds and Medes", Monumentum H.S. Nyberg II (Acta Iranica-5), Leiden: 457–471</ref> Kürtçe konusunda bir otorite olan [[David Neil MacKenzie]], Kürtçenin Farsçaya daha yakın olduğunu söyleyerek, Kürtçenin Farsçadan farklılığı nedeniyle Kuzeybatı İran dili olarak görülmesi gerektiğini savunan "geleneksel" görüşü sorgulamıştır.<ref name=Paul>{{Ansiklopedi kaynağı |soyadı=Paul |ad=Ludwig |başlık= KURDISH LANGUAGE i. HISTORY OF THE KURDISH LANGUAGE |ansiklopedi=Encyclopædia Iranica |erişimtarihi=31 Ekim 2016|url=http://www.iranicaonline.org/articles/kurdish-language-i}}</ref>
13.Yüzyılda yaşayan, Tarihçi Heyton,[[Selahaddin Eyyubi]]'nin Mısırı Feth etmesini üzerine şu sözü söylemiştir; [[Araplar|Arapların]] Mısır üzerindeki kontrolünü kaybetmesinin ardından [[Kürtler|Kürt]] olarak bilinen Medler [[Mısır]]'ı işgal etti<ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=C. Köhler (2014). Hayton - La Flor des estoires de la terre d’Orient (in French). p. 225. Après perdirent les Sarazins la seignorie " , e les Mediens , qui sont dis Cordins , occuperent la seignorie d'Egipte|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.iq/books?id=eYYlAQAAMAAJ&q=e+les+Mediens+,+qui+sont+dis+Cordins&dq=e+les+Mediens+,+qui+sont+dis+Cordins&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwighNjw58DuAhUF-6QKHT-ABGoQ6AEwAHoECAAQAg|başlık=L'Egypte vue par des Arméniens (XIe-XVIIe siècles)|tarih=1988|dil=fr|yayıncı=Editions de la Fondation Singer-Polignac|ad=Angèle|soyadı=Kapoïan-Kouymjian|isbn=978-2-900927-21-2}}</ref>
15. yüzyılda Yovhannes Arčišec ve Metsoph'lu Thomas tarafından yazılan,Ermeni alfabesiyle yazılmış yedi dilde Hristiyan duaları içeren, muhtemelen çok daha eski kaynaklardan oluşturulmuş kitapta<ref>{{Kitap kaynağı|url=http://farsibg.com/library/languageofmedians.pdf|başlık=MacKenzie, David Neil (1959). The Language of the Medians (PDF). University of London|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> "Med Dili'de yer alır;<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.iq/books?id=yW0bAQAAIAAJ&q=the+identification+of+Kurds+with+Medes+is+old&dq=the+identification+of+Kurds+with+Medes+is+old&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiJh462lcTuAhUJUcAKHRx4BKAQ6AEwAHoECAAQAg|başlık=Armenian and Iranian Studies|erişimtarihi=|tarih=2004|dil=en|sayfa=594|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard University|ad=James R.|soyadı=Russell|isbn=978-0-935411-19-5}}</ref>

Pakej xodē
Pakej zaxm
Pakej vemark
kiy xat‘ i xač'ē eskserma
rahmat' ē ma.

(Kutsal Tanrı, kutsal ve güçlü. Kutsal ve ölümsüz, Kim bizim için çarmıha gerildi. Bize merhamet et.)

H.W. Bailey, Henning ve Shanidze gibi bazı bilim adamları metni incelemiştir.David Neil MacKenzie, "Shanidze'nin sözleriyle;<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.iq/books?id=yW0bAQAAIAAJ&q=the+identification+of+Kurds+with+Medes+is+old&dq=the+identification+of+Kurds+with+Medes+is+old&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiJh462lcTuAhUJUcAKHRx4BKAQ6AEwAHoECAAQAg|başlık=Armenian and Iranian Studies|erişimtarihi=|tarih=2004|dil=en|sayfa=594|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard University|ad=James R.|soyadı=Russell|isbn=978-0-935411-19-5}}</ref>
'Şüphesiz önümüzde,Kürtçe bir metne sahip olduğumuzdan şüphe yok" demiştir.

17. yüzyılda Yakın Doğu'da seyahat eden Fray Sebastien Manrique, [[Kürtlerin kökeni]] hakkında "[[Kürtler]],daha önce [[Part İmparatorluğu|Partlar]] ve [[Medler]] olarak adlandırılanların torunlarıdır demiştir<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.iq/books?id=SzeDDwAAQBAJ&pg=PT302&dq=Fray+Sebastien+Manrique+curds+medes&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiDhfSJjMTuAhV8AxAIHXTnBeUQ6AEwAHoECAMQAg#v=onepage&q=Fray%20Sebastien%20Manrique%20curds%20medes&f=false|başlık=Travels of Fray Sebastien Manrique 1629-1643: A Translation of the Itinerario de las Missiones Orientales. Volume II: China, India etc.|tarih=2010-07-28|dil=en|yayıncı=Routledge|ad=H.|soyadı=Hosten|isbn=978-0-429-58111-3}}</ref>

Mikayel Chamchian, 18. yüzyılda [[Ermenistan]] tarihi hakkında şöyle yazıyor: "Ermenistan, [[Kürtler]] veya Keurd adlarıyla da bilinen [[Medler]] tarafından ele geçirildi<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.iq/books?id=EGYqAAAAYAAJ&pg=PA310&dq=Mik%CA%BBayel+Ch%CA%BBamch%CA%BByants%CA%BB+kurds&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi_kciX5sDuAhUJh1wKHdxdBfMQ6AEwAHoECAEQAg#v=onepage&q=Mik%CA%BBayel%20Ch%CA%BBamch%CA%BByants%CA%BB%20kurds&f=false|başlık=History of Armenia, by Father Michael Chamich: From B. C. 2247 to the Year of Christ 1780, Or 1229 of the Armenian Era, Tr. from the Original Armenian, by Johannes Avdall|erişimtarihi=|tarih=1827|dil=en|sayfa=310|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=Printed at Bishop's college Press, by H. Townsend|ad=Mikʻayel|soyadı=Chʻamchʻyantsʻ}}</ref>

19. yüzyılda birçok tarihçi, [[Hristiyanlık|Hristiyan]] misyoner ve [[seyyah]] Kürtlerle Medlerin aynı halk olduğunu söylemiştir.1830'da Elisaeus şöyle yazmıştır: "Bu nedenle, Kürtlerin büyük kitlesinin Medler'den geldiği haklı olarak tahayyül edildi.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.iq/books?id=FxZfAAAAcAAJ&pg=PA78&dq=therefore+,+been+rightly+imagined+,+that+the+great+mass+of+the+Kurds+are+descended+from+the+Medes&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjcipnqxcTuAhXSiFwKHW1RAYcQ6AEwA3oECAEQAg#v=onepage&q=therefore%20,%20been%20rightly%20imagined%20,%20that%20the%20great%20mass%20of%20the%20Kurds%20are%20descended%20from%20the%20Medes&f=false|başlık=The History of Wartan, and of the Battle of the Armenians: Containing an Account of the Religious Wars Betwen the Persians and Armenians. Transl. from the Armenian by C. F. Neumann|erişimtarihi=|tarih=1830|dil=en|sayfa=78|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=J. Murray|ad=Elisaeus episcopus|soyadı=Arnaduniensis}}</ref>Henri Mathieu'nun 1857 yılında yazdığı La Turquie et ses différents'e göre "Kürtler büyük ölçüde Medlerin torunlarıdır.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.iq/books?id=NVrni7ZSkowC&printsec=frontcover&dq=Henri+Mathieu,+La+Turquie+et+ses+diff%C3%A9rents+peuples,+Volume+2&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjzueeWv8TuAhUBt4sKHUYVDTUQ6AEwAHoECAMQAg#v=onepage&q=Henri%20Mathieu,%20La%20Turquie%20et%20ses%20diff%C3%A9rents%20peuples,%20Volume%202&f=false|başlık=La Turquie et ses différents peuples|erişimtarihi=|tarih=1857|dil=fr|sayfa=153|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=E. Dentu|ad=H.|soyadı=Mathieu}}</ref>

Henry Smith Williamın 1907'de yazdığı Dünya Tarihi adlı esere a göre "Medler aslında [[Asur]]'un doğusunda yaşayan ve toprakları [[Hazar Denizi]]'ne kadar uzanan [[Kürtler|Kürt]] aşiretleriydi<ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=Smith Williams, Henry. The Historians' History of the World, 1907, V.2 – P. 584.|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>

Touraj Daryaee'ye göre "[[Medler]], başta Kürtler olmak üzere, İranilerin atasıydı.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.iq/books?id=KjQ_AwAAQBAJ&pg=PT157&dq=the+medes+ancestors+of+kurds&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjjjc396P_tAhWnPOwKHU1gDaM4ChDoATABegQICBAC#v=snippet&q=The%20Aryan%20tribes%20included%20the%20Medes%20(%20ancestors%20of%20many%20Iranians,%20particularly%20the%20Kurds)&f=false|başlık=The Oxford Handbook of Iranian History|tarih=2012-02-16|dil=en|yayıncı=Oxford University Press|ad=Touraj|soyadı=Daryaee|isbn=978-0-19-020882-0}}</ref>

⚫
[[Ruslar|Rus]] tarihçi ve dilbilimci [[Vladimir Minorski]], şu anda Kürtlerin çoğunluk oluşturduğu topraklarda yaşamış olan Medler'in modern Kürtlerin ataları olabileceğini öne sürdü. MÖ sekizinci yüzyılda bölgeyi işgal eden Medlerin dilsel olarak Kürtlere benzediğini de belirtir. Bu görüş, yirminci yüzyılda birçok Kürt milliyetçisi tarafından kabul edildi. Ancak Hollandalı bir bilim adamı olan [[Martin van Bruinessen]], Medleri Kürtlerin atası olarak gören görüşlere karşı çıkarak şöyle diyor:Bazı Kürt entelektüeller, halklarının Medler soyundan geldiğini iddia etseler de, Medlerin siyasi egemenliği ile Kürtlerin ilk doğrulanması arasındaki önemli boşlukta böyle bir bağlantıya izin verecek hiçbir kanıt yoktur.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=CttLWEaTrJUC&pg=PA25&dq=%22many+Kurdish+nationalists+in+the+twentieth+century%22&hl=en&ei=0TQ_TpexHKWImQXU-dSSCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCgQ6AEwAA#v=onepage&q=%22many%20Kurdish%20nationalists%20in%20the%20twentieth%20century%22&f=false|başlık=Hakan Özoğlu, Kurdish notables and the Ottoman state: Evolving Identities, Competing Loyalties, and Shifting Boundaries, SUNY Press, 2004, p. 25.|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>


⚫
Çağdaş dilbilimsel kanıtlar, daha önce ileri sürülen Kürtlerin Medlerin torunları olduğu görüşüne meydan okudu.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=cxr_vqpwVUkC&q=%22kurds+are+descendants%22&pg=PA61|başlık=Turkey Foreign Policy and Government Guide|tarih=April 2003|isbn=9780739762820}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=EzzYk_gzpJ0C&q=%22kurds+are+descendants%22&pg=PA59|başlık=Turkey|isbn=9781419191268|soyadı1=Division|ad1=Federal Research|yıl=2004}}</ref> İran Araştırmaları profesörü Gernot Windfuhr, Kürt dillerini [[Medce]]nin alt katmanları olarak temellendirmiş olsa da daha çok [[Partça]] diline daha çok benzediğini söylemiştir.<ref>Windfuhr, Gernot (1975), "Isoglosses: A Sketch on Persians and Parthians, Kurds and Medes", Monumentum H.S. Nyberg II (Acta Iranica-5), Leiden: 457–471</ref> Kürtçe konusunda bir otorite olan [[David Neil MacKenzie]], Kürtçenin Farsçaya daha yakın olduğunu söyleyerek, Kürtçenin Farsçadan farklılığı nedeniyle Kuzeybatı İran dili olarak görülmesi gerekttiğini savunan "geleneksel" görüşü sorgulamıştır.<ref name=Paul>{{Ansiklopedi kaynağı |soyadı=Paul |ad=Ludwig |başlık= KURDISH LANGUAGE i. HISTORY OF THE KURDISH LANGUAGE |ansiklopedi=Encyclopædia Iranica |erişimtarihi=31 Ekim 2016|url=http://www.iranicaonline.org/articles/kurdish-language-i}}</ref>




Sayfanın 07.02, 16 Şubat 2021 tarihindeki hâli

Medler
Mādai
MÖ 678 [1]-MÖ 549
Herodot'a göre, Med İmparatorluğu'nun Kral Astyages hükümdarlığındaki toprakları.
Herodot'a göre, Med İmparatorluğu'nun Kral Astyages hükümdarlığındaki toprakları.
BaşkentEkbatana
Resmî dil(ler)Med dili
HükûmetMonarşi (Krallık)
Kral,İmparator 
• MÖ 678–665
İlk Diyakes [2]
• MÖ 625–585
Siyaksares
• MÖ 589–549
Son Astyages
Tarihçe 
• Kuruluşu
MÖ 678 [1]
• Diyakes Med kabilelerini birleştirmiştir.
MÖ 678
• Büyük Kiros tarafından feth edilmiştir.
MÖ 549
• Dağılışı
MÖ 549
Öncüller		 Ardıllar
Asurlular
Urartular
Ahameniş İmparatorluğu
İran tarihi
dizisinin bir parçası
Mitolojik tarih
Tarihöncesi
MÖ
Tarihöncesi İran Antik Çağ-4000
Karaz kültürü 3400-2000
Proto Elamlılar 3200-2700
Ciruft kültürü c. 3100-c. 2200
Elam 2700-539
Akad İmparatorluğu 2400-2150
Kassitler c. 1500-c. 1155
Yeni Asur İmparatorluğu 911-609
Urartular 860-590
Manna Krallığı 850-616
İmparatorluklar devri
Med İmparatorluğu MÖ 678-550
(İskit Krallığı) MÖ 652-625
Yeni Babil İmparatorluğu MÖ 626- 539
Ahameniş İmparatorluğu MÖ 550-330
Ermenistan Krallığı MÖ 331-MS 428
Atropatena MÖ 320'ler-MS 3. yüzyıl
Kapadokya Krallığı MÖ 320'ler-MS 17
Seleukos İmparatorluğu MÖ 312-63
Pontus Krallığı MÖ 281-MS 62
Fratarakas MÖ 3. yüzyıl
Persis kralları MÖ 3. yüzyıl-c. MS 222
Part İmparatorluğu MÖ 247-MS 224
Mesene MÖ 141-MS 222
Hint-Part Krallığı 19-240
Sasani İmparatorluğu 224-651
Zermihrîler 6. yüzyıl-785
Kârînîler 550'ler-11. yüzyıl
Orta Çağ
Râşidîn Halifeliği 632-661
Emevîler 661-750
Abbâsîler 750-1258
Dâbûyîler 642-760
Bâvendîler 651-1349
Demâvend Masmuğanı 651-760
Bâdüsbânîler 665-1598
Cüstânîler 791-11. yüzyıl
Zeydîler 864-14. yüzyıl
Tâhirîler 821-873
Sâmânîler 819-999
Seferîler 861-1003
Gurlular pre-879-1215
Sâcoğulları 889-929
Müsâfirîler 919-1062
Ziyârîler 930-1090
İlyâsîler 932-968
Büveyhîler 934-1062
Gazneliler 977-1186
Kâkûyîler 1008-1141
Nasrîler 1029-1236
Şabankara 1030-1355
Büyük Selçuklu İmparatorluğu 1037-1194
Harezmşahlar Devleti 1077-1231
İldenizliler 1135-1225
Yezd Atabegleri 1141-1319
Salgurlular 1148-1282
Hezâresbîler 1155-1424
Piştekinliler 1155-1231
Kutluğhanlılar 1223-1306
Mihribânîler 1236-1537
Kert Hanedanı 1244-1396
İlhanlılar 1256-1335
Çobanoğulları 1335-1357
Muzafferîler 1335-1393
Celâyir Sultanlığı 1337-1376
Serbedârîler 1337-1376
İncûlular 1335-1357
Efrâsiyâb Hanedanı 1349-1504
Maraşîler 1359-1596
Timurlular 1370-1507
Kârkiyâ Hanedanı 1370'ler-1592
Karakoyunlular 1406-1468
Akkoyunlular 1468-1508
Erken Modern Çağ
Safevîler 1501-1736
(Hotakîler) 1722-1729
Afşar Hanedanı 1736-1796
Talış Hanlığı 1747-1826
Zend Hanedanı 1751-1794
Kaçar Hanedanı 1789-1925
Modern Çağ
Pehlevî İranı 1925-1979
Geçici Hükûmet 1979
İran İslam Cumhuriyeti 1979-günümüz
İlgili maddeler
Zaman çizelgesi
Med erkeği. Persepolis duvar kabartmaları.
Med İmparatorluğu.

Medler[not 1] (Eski Farsça:Māda, Yunanca: Μῆδοι, İbranice: מָדַי), İran'ın kuzeybatı bölgesinde yaşayan eski bir İran halkıdır. Yunanlar bu halkın yaşadığı bölgeye Medya adını vermişler. Medler ilk kez Asur kralı III. Salmaneser'in dönemindeki (MÖ 858-824) yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişler.[4] MÖ 1100-1000 civarında , kuzeybatı İran'ın dağlık bölgesini ve Hemedan (Ekbatan) bölgesinde bulunan Mezopotamya'nın kuzeydoğu ve doğu bölgesini ele geçirmişlerdir. İran'da ortaya çıkışlarının MÖ 800 yılları arasında gerçekleştiğine inanılmaktadır. M.Ö. 7. yüzyıldan MÖ.5. yüzyıla dek batı İran'ın ve diğer bazı bölgelerin Med hakimiyeti altında olmasına rağmen, kesin coğrafi uzantıları bilinmemektedir. Her ne kadar eski Orta doğu tarihinde önemli bir yere sahip olsalar da, Medler'in tarihlerini yeniden yapılandırmaya izin veren hiçbir metin kaynağı bulunmamaktadır. Sadece dış kaynaklardan, Asur, Babil ve Yunan kaynaklarından ve ayrıca Medler'in işgal ettiği sanılan bazı İran arkeolojik alanlarında varlıklarına rastlanmaktadır.

Herodot tarafından bildirilen Medler ile ilgili hesaplar, MÖ 7. yüzyılın başında bir imparatorluk oluşturacak güçlü bir halk imajını bırakmıştır. Hakim oldukları topraklarda hükümdarlıkları MÖ 550 yılına kadar sürmüştür. MS, Asur imparatorluğunun yıkılmasında belirleyici bir rol oynamakta ve Lydia ile Babil'in güçlü krallıklarıyla rekabet etmekte oldukları görülmektedir. Ancak, yakın zamanda çağdaş dönemlerin Med döneminden yeniden değerlendirilmesi, araştırmacıların "Med krallığı" algısını değiştirmiştir. Bu durumun belgelenmesinde algılanması zor bir hal almıştır, bu da Medler hakkında birçok şüphe bırakmaktadır, bazı uzman tarihçiler dahi hiçbir zaman güçlü bir Med krallığı olmadığını öne sürmüşlerdir. Her halükarda, son Med kralının, Pers Kralı II. Kiros'a karşı yenik düşmesinden sonra, Med İmparatorluğu önemli bir eyalet haline gelmiştir ve art arda egemen olan imparatorluklar tarafından ödüllendirilmiştir.(Ahameniş İmparatorluğu, Seleukos İmparatorluğu, Part İmparatorluğu ve Sasani İmparatorluğu).

Tarihçe

Medler, bugünkü İran'ın kuzeybatısında, batı Zagros'un dağlık bölgeleri ile Mazandaran'ın güney bölgeleri arasında, yaklaşık üçüncü binyılın son yüzyıllarında yaşamış bir İran halkıdır. Tarihte ortaya çıktıklarında, dokuzuncu yüzyılın ortalarında, şüphesiz bu bölgede uzun süre var oldukları görülmektidir.[5] Medler'in şu anki adı antik Yunan dilindeki Mêdos'tan (Μῆδος) gelmektedir. Asuriler "Medyan ülkesi", KUR Mada, Mata veya Manda olarak kendilerinden bahsederken, Babilliler onları Ummān-manda olarak adlandırdılar.[5] Bu insanların modern arkeologlar ve tarihçiler tarafından kültürel özellikleri açısından değerlendirilmesi oldukça zordur. Asuri ve Yunan kaynakları, bugün İran'ın orta-batısında yer alan, kuzeyde Manna Krallığı, güneyde Ellipi ve batıda bulunan bölgelerle işgal ettiklerini göstermektedir. Urartu ve Asur; doğu sınırını işgal ettikleri bilinmiyor. Ancak İran bölgelerinin ve insanların isimlerinin komşu bölgelerde bulunması, bu dönemde Batı İran'da etnik homojenlik olmadığını, Medler'in geniş bir alanda olabileceğini gösteriyor. İranlı grupların ilk binyılın birinci yarısında giderek daha fazla genişlemiş olmaları tarihçiler açısından muhtemeldir.[6][7]

Med Dili

Medi dilinin kökeni ve özellikleri birçok yönden ihtilaflıdır. Bu dilde bulunan metinlerin azlığı ve var olanların ise çok az ve sadece birkaç kelime, toponimiler'in var olması dilbilgisini keşfetmek adına oldukça zordur. Ancak bununla birlikte, İran dillerinden eski Kürtçe'yi kullanan, Kürtlerin atalarına çok yakın bir dil kullandıkları muhtemeldir.[8] Nitekim Med dili eski bir İran dilidir ve Azari, Gilaki, Mazenderanca, Zaza-Gorani dilleri, Kürtçe ve Baluchi gibi diğer birçok dili içeren Kuzeybatı İran dil ailesine ait olarak sınıflandırılmaktadır.[9] Grameri hakkında fazla bir bilgi mevcut değildir fakat Zerdüştlüğün kutsal kitabı olan Avesta ile önemli fonolojik izoglozları paylaşmaktadır.[10]

15. yüzyıldan kalma Ermeni harfleriyle yazılmış bir elyazmasında bulunan Kürtçe dua metni için "Med dili" ile yazıldığı ifadesi vardır. Elyazmasının daha eskiye dayanan orijinalinden kopya edildiği sanılmaktadır.[11]

Herodot'un Altı Med kabilesi

Herodot, eserinde altı adet Med aşiretinin isimlerini listeler: "Deiokes'in hükmü altında toplananlar yalnız Media ahalisiydi; Medler çeşitli boylardan oluşmuştu: Buslar, Paretakenler, Strukhatlar, Arizantlar, Budiler, ve Maglar." [12]

Herodot aynı zamanda "Medlerin Perslele kesinlikle aynı aletlere; ve Medlerle Perslerin olağan giyimlerinin gerçekten farksız." olduğunun altını çizmiştir (7.62). "Bu Medler eski zamanlarda herkes tarafından Aryanlar olarak anılmış; fakat Laz-Kolhisliler, Atina'dan buraya geldiklerinde, isimlerini Media olarak değiştirdiler. Haddi zatında bu onların kendilerine verdikleri isimdi."[13] --- Medler, Herodot Tarihi (7.7). Medea Yunan mitolojisi'nde Laz-Kolhis kralı Jason'un karısı ve Argonotlar'ın büyücüsüdür.

Medler ve Kürtler

Ana madde: Kürtlerin kökeni

Rus tarihçi ve dilbilimci Vladimir Minorski, şu anda Kürtlerin çoğunluk oluşturduğu topraklarda yaşamış olan Medler'in modern Kürtlerin ataları olabileceğini öne sürdü. MÖ sekizinci yüzyılda bölgeyi işgal eden Medlerin dilsel olarak Kürtlere benzediğini de belirtir. Bu görüş, yirminci yüzyılda birçok Kürt milliyetçisi tarafından kabul edildi. Ancak Hollandalı bir bilim adamı olan Martin van Bruinessen, Medleri Kürtlerin atası olarak gören görüşlere karşı çıkarak şöyle diyor:

"Bazı Kürt entelektüeller, halklarının Medler soyundan geldiğini iddia etseler de, Medlerin siyasi egemenliği ile Kürtlerin ilk doğrulanması arasındaki önemli boşlukta böyle bir bağlantıya izin verecek hiçbir kanıt yoktur."[14]

Çağdaş dilbilimsel kanıtlar, daha önce ileri sürülen Kürtlerin Medlerin torunları olduğu görüşüne meydan okudu.[15][16] İran Araştırmaları profesörü Gernot Windfuhr, Kürt dillerini Medcenin alt katmanları olarak temellendirmiş olsa da daha çok Partça diline benzediğini söylemiştir.[17] Kürtçe konusunda bir otorite olan David Neil MacKenzie, Kürtçenin Farsçaya daha yakın olduğunu söyleyerek, Kürtçenin Farsçadan farklılığı nedeniyle Kuzeybatı İran dili olarak görülmesi gerektiğini savunan "geleneksel" görüşü sorgulamıştır.[18]


California Üniversitesi'nde tarih profesörlüğü yapmış Wadie Jwaideh: "Kürt halkının tanınmış atalarından biri olan Med İmparatorluğu, Kürtler tarafından kurulduğu söylenebilecek harika nasyonal olan, tek devletti"[19]

Notlar

  1. ^ Oxford English Dictionary'e (Oxford İngilizce Sözlüğü) göre "Mede" kelimesi, eski Farsçadan (Attika ve İyonik) Latinος (arcadochypriote ma-to-"" Μᾶδοι, çoğul) klasik Latincede Mēdus'tan (genellikle çoğul olarak) gelir "[3]

Kaynakça

  1. ^ Rawlinson, Prof.George (2006). Medya Krallığı. Doz Yayınlar. s. 159. ISBN 975-6876-73-5. 
  2. ^ "Assyrian texts speak of a Kashtariti as the leader of a conglomerate group of Medes". 14 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2014. 
  3. ^ Oxford English Dictionary "giriş Mede, n.". Arşiv
  4. ^ "Media" (İngilizce). Encyclopedia Britannica Online. 2009. 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2009. 
  5. ^ a b (İngilizce) G. Windfuhr, « Dialectology and Topics », dans G. Windfuhr (dir.), The Iranian Languages, Oxon et New York, 2009, s.5-8
  6. ^ Brown 1990, s. 619-620.
  7. ^ (İngilizce) R. Zadok, « The Ethno-Linguistic Character of Northwestern Iran and Kurdistan in the Neo-Assyrian Period », dans Iran 40, 2002, s.89-151
  8. ^ P. Lecoq, Les inscriptions de la Perse achéménide, Paris, 1997, s. 46-49 ve s.150
  9. ^ Schmitt, Rüdiger (1989). Compendium Linguarum Iranicarum. Wiesbaden: Reichert.
  10. ^ Skjærvø, Prods Oktor (2005). An Introduction to Old Persian 2 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF) (2nd ed.). Cambridge: Harvard.
  11. ^ D. N. MacKenzie, "The Language of the Medians", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 22, No. 1/3 (1959), pp. 354-355
  12. ^ Herodotos, Tarih, s.59, Med Boyları İş Bankası Kültür Yayınları, İSBN 978-975-458-721-0
  13. ^ Herodotus, The Histories. 7.62.1. "The Medes in the army were equipped like the Persians; indeed, that fashion of armor is Median, not Persian. Their commander was Tigranes, an Achaemenid. The Medes were formerly called by everyone Arians, but when the Colchian woman Medea came from Athens to the Arians they changed their name, like the Persians. This is the Medes' own account of themselves"
  14. ^ Hakan Özoğlu, Kurdish notables and the Ottoman state: Evolving Identities, Competing Loyalties, and Shifting Boundaries, SUNY Press, 2004, p. 25.
  15. ^ Turkey Foreign Policy and Government Guide. April 2003. ISBN 9780739762820. 
  16. ^ Division, Federal Research (2004). Turkey. ISBN 9781419191268. 
  17. ^ Windfuhr, Gernot (1975), "Isoglosses: A Sketch on Persians and Parthians, Kurds and Medes", Monumentum H.S. Nyberg II (Acta Iranica-5), Leiden: 457–471
  18. ^ Paul, Ludwig. "KURDISH LANGUAGE i. HISTORY OF THE KURDISH LANGUAGE". Encyclopædia Iranica. Erişim tarihi: 31 Ekim 2016. 
  19. ^ Kürt Ulusal Hareketi: Kökenleri ve Gelişimi ”. Sayfa: XV. Syracuse University Press. İlk baskı, 2006.[1]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Medler&oldid=24867347" sayfasından alınmıştır