TBMM 1. dönem milletvekilleri listesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(I. TBMM sayfasından yönlendirildi)
Başta Mustafa Kemal ve Rauf Orbay olmak üzere TBMM 1. Dönem milletvekilleri (28 Mayıs 1922)[1]
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin ilk üyeleri

Birinci Dönem Büyük Millet Meclisi ya da kısaca Birinci Meclis, 23 Nisan 1920'de Ankara'da toplanmış, 1 Nisan 1923'te yeni seçim kararı alarak 15 Nisan 1923'te son oturumunu yapmıştır. Yeni Türk devletinin kurucu meclisi olarak kabul edilir. Meclis'in açılış günü olan 23 Nisan, Türkiye'de millî bayram olarak kutlanmaktadır.

Meclisin açılış aşamasında Osmanlı Devleti hâlâ İstanbul'da hüküm sürmekteydi. Meclis, açılış gününde sultan ve halife VI. Mehmet'e bağlılık yemini etmiş, ancak uygulamada İstanbul'daki iktidardan tamamen bağımsız olmuş ve 1 Kasım 1922'de aldığı kararla Osmanlı Devleti'ne son vermiştir. Yeni devletin nihaî şekli olan Cumhuriyet, 29 Ekim 1923'te İkinci Meclis tarafından ilan edilecektir. Bu iki tarih arasında TBMM, yasama, yürütme ve yargı yetkilerini tek elde toplayan bir ihtilâl meclisi görünümü sergilemiştir.

Meclisin kuruluşu[değiştir | kaynağı değiştir]

4-11 Eylül 1919 tarihlerinde toplanan Sivas Kongresi'nden sonra, Mustafa Kemal yönetimindeki Heyet-i Temsiliye, Anadolu'da idareyi fiilen ele almıştı. 30 Eylül'de Osmanlı hükûmeti, Heyet-i Temsiliye'nin talebi doğrultusunda, Mebusan Meclisi seçimlerini yapma kararı aldı. Heyet-i Temsiliye'de Mustafa Kemal Paşa'nın dahil olduğu çoğunluk, meclisin Anadolu'da toplanmasından yana idi. Ancak 28 Kasım 1919'da yapılan toplantıda Kâzım Karabekir'in ısrarı ve Rauf Orbay'ın desteğiyle meclisin İstanbul'da toplanması kararlaştırıldı.[2] Seçilen mebuslar Anadolu'ya çağrılarak kendilerine Heyet-i Temsiliye'nin görüşleri tebliğ edildi.

Mebusan Meclisi 12 Ocak 1920'de İstanbul'da toplandı. Ancak 140 küsur mebusun üçte biri kadarı çeşitli nedenlerle Meclis'e katılmadılar. Büyük çoğunluğu Millî Mücadele taraftarlarından oluşan meclis, Misak-ı Millî beyannamesini kabul etti. Mart ayında ana hatları belli olan Sevr Antlaşması'na karşı keskin bir muhalefet tavrını benimsedi. 16 Mart 1920'de bir İngiliz askerî birliği Meclis'i basarak Rauf başta olmak üzere bâzı mebusları tutukladı. Bunun üzerine 18 Mart'ta toplanan mebuslar, yasama dokunulmazlığının ortadan kalktığı gerekçesiyle meclisi süresiz tatil etme ve Ankara'da toplanma kararı verdi.

İstanbul meclisinin bütün üyeleri otomatik olarak Ankara'daki meclise katılma hakkına sahipti. Bunlardan Ankara'ya gelmek istemeyen birkaçı istifa etmiş sayıldı. Sonuçta (gecikenlerle birlikte) Mebusan Meclisi üyelerinden 92'si yeni meclise katıldı.

19 Mart 1920'de Mustafa Kemal Paşa vilayetlere, müstakil livalara ve kolordu kumandanlarına gönderdiği bir tebliğ ile her livadan Meclis'e beş temsilci seçilmesini istedi. Seçim, liva merkezi ve kazalardaki ikinci seçmenler, vilayet idare meclisleri, belediye meclisleri ve Müdafaa-yı Hukuk Cemiyeti idâre heyeti üyelerinden oluşan bir heyet tarafından yapılacaktı. Vakit darlığından ötürü birinci seçmenlere müracaat edilmedi. Uygulamada tüm livalarda Müdafaa-yı Hukuk cemiyetlerinin önerdiği veya kabul ettiği adaylar seçildi. İstanbul Meclisi üyeleriyle birlikte 66 seçim bölgesinden toplam 436 temsilci Meclis'e katıldı. Bu sayıya 1922'de Malta Sürgünü dönüşü Meclis'e katılan 14 kişi dahildir.

Meclisin adı evvelâ Millet Meclisi iken İstanbul Meclisi üyelerine ek olarak seçilen temsilciler nedeniyle ("genişletilmiş meclis" anlamında) Büyük Millet Meclisi adı kabul edildi. 1921'de Türkiye kelimesi eklenerek Türkiye Büyük Millet Meclisi adı resmîleştirildi.

Önemli kararlar[değiştir | kaynağı değiştir]

TBMM I. Dönemi'nin özellikleri arasında olağanüstü şartlarda faaliyete geçmiş olması, ihtilâl meclisi olması, kuvvetler birliği esasına dayanması (yargı, yasama ve yürütmeyi şahsında toplaması), bakanları ayrı ayrı tayin etmesi ve azletmesi en başta sayılabilir. Meclis Başkanı (Mustafa Kemal Paşa) aynı zamanda yürütmenin başıdır.

Üstlendiği misyonun yanı sıra I. Dönem Meclisi, demokratik ve parlamenter hasletlerinin derinliği ile de dikkat çekmektedir. Öncesinde iki ayrı tarih kesitinde Meşrutiyet'e dayalı parlamenter sistem tecrübesi olduğu, hattâ Tanzimat'tan itibaren Danışma Meclisi tarzı yapılanmaların Osmanlı devlet kültürüne girdiği dikkate alınırsa 1920'lerde Türk insanının meclis yolu ile yönetme ve yönetilme birikiminin mevcut olduğu da burada belirtilmelidir.

İlk TBMM'nin çalışma esasları[değiştir | kaynağı değiştir]

  • TBMM’nin üstünde bir kuvvet yoktur.
  • Hükümet kurmak gereklidir.
  • Geçici olmak kaydıyla bir başkan ve padişah vekili atamak uygun değildir (hükûmet devamlılığı).
  • TBMM yasama ve yürütme yetkilerine sahiptir (güçler birliği ilkesi).
  • Padişah ve halife bulunduğu baskıdan kurtulduktan sonra meclis tarafından belirlenecektir (saltanat ve halifeliğin kaldırılmasının yasal dayanağı).

TBMM'nin önemi ve özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Bu önerge 20 Ocak 1921 anayasası kabul edilinceye kadar meclisin çalışma esaslarını belirlemiştir.
  • TBMM "Kurucu Meclis" özelliğindedir. Olağanüstü yetkilere sahip bir ihtilal meclisidir.
  • Meclis hükûmeti sistemi esas alınmıştır.
  • Güçler birliği ilkesi esas alınmıştır.
  • Mustafa Kemal Paşa meclisin, hükûmetin ve yeni devletin başkanıdır.
  • TBMM üstünde güç yok denilerek İstanbul Hükümeti yok sayılmıştır.
  • Meclis inkılapçı değildir. Yaptığı tek inkılap saltanatın kaldırılmasıdır.

TBMM döneminde gerçekleştirilen başlıca faaliyetler[değiştir | kaynağı değiştir]

TBMM 1. dönem milletvekilleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde ilçe olan Biga, Ergani, Gelibolu, Genç ve Şebinkarahisar'ın (Şarkikarahisar) o dönemde seçim bölgesi merkezi oldukları unutulmamalıdır. Günümüzdeki Ağrı ilinin o dönemdeki merkezi ise Bayazıt'tı. Samsun ili Canik adı ile anılmakta ve Ordu ilini de kapsamaktaydı. Kırşehir günümüzdeki Nevşehir ilini kapsamaktaydı. İçel, yalnızca Silifke ve civarını kapsamaktaydı, Mersin ayrı bir bölgeydi.

1. dönem milletvekillerinin 288'i yükseköğrenim görmüş, 94'ü orta öğrenim mezunu kişilerden oluşmaktaydı. Meslek dağılımı şu şekildeydi: 162 serbest meslek, 133 devlet memuru, 54 asker, 32 din adamı, 30 aşiret reisi, 7 teknik eleman, 16 sağlık görevlisi, 2 Reji görevlisi. Toplam 436 milletvekilinin 162'si bir veya birden fazla yabancı dil biliyordu. Meclis üyeleri zamanla, kişisel ve fikri konumlarına göre, kabaca 3 temel gruba ayrılmıştır. Kalpaklılar, yeni bir devlet ve hükûmet kurma düşüncesi içinde olanlar; Sarıklılar, Şeriat hükümlerinin idareye hakim olması düşüncesi içinde olanlar; Fesliler, Osmanlı hukukunun korunması düşüncesi içinde olanlar bu gruplaşmalara verilen tanımlardır.

Seçim Bölgesi Mebus
Adana Abdullah Faik Çopuroğlu
Eşref Akman
İbrahim Bey[3]
Mehmet Hamdi İzgi
Gülekzade Tevfik[3]
Damar Arıkoğlu
Zekai Apaydın
Amasya Ali Rıza Topçu
Ali Rıza Özdarende
Asım Sirel
Bekir Sami Kunduh[4]
Ahmet Hamdi Apaydın
Mehmet Ragıp Topala
Ömer Lütfi Yasan[4]
Ankara Mustafa Kemal Paşa[4]
Ali Fuat Cebesoy
Taşpınarlı Hacı Atıf[4]
Hacı Mustafa Beynamlı
Mustafa Hilmi Çayırlıoğlu[4]
Ahmet Rüstem Bilinski[4]
Ömer Mümtaz Tambi
Şakir Kınacı
Şemsettin Bayramoğlu
Antalya Ali Vefa Seyhanlı
Halil İbrahim Özkaya
Hamdullah Suphi Tanrıöver[4]
Hasan Tahsin Sürenkök
Mustafa Ebrişimoğlu
Rasih Kaplan
Ardahan Filibeli Hilmi
Osman Server Atabek
Aydın Ahmet Şükrü Yavuzyılmaz
Cami Baykurt[4]
Mehmet Emin Erkut[4]
Esat İleri
Mazhar Germen
Sadık Sultanoğlu
Hasan Tahsin San
Ayıntab (Antep) Abdurrahman Lami Efendi
Ali Cenani
Hafız Mehmet Şahin
Ali Kılıç
Ragıp Yoğun
Mehmet Yasin Sani Kutluğ
Batum Ahmet Fevzi Erdem
Hahutzade Ahmet Nuri Efendi
Ahmet Akif Suner
Ali Rıza Acara
Edip Dinç
Bayazıt (Doğubeyazıt) Mehmet Atıf Bayazıt
Hacı Mehmet Önay
Refik Saydam
Süleyman Sudi Acarbay[4]
Şevket Beyazit
Biga Ahmet Hamdi Dumrul
Hamdi Hamit Karaosmanoğlu
Mehmet Dinç
Bitlis Arif Özdemir
Derviş Sevünç
Hüseyin Hüsnü Orakçıoğlu
Sofrasur Asizade Resul Bey[4]
Sadullah Fevzi Eren[4]
Vehbi Öztekin
Yusuf Ziya Koçoğlu
Bolu Abdullah Sabri Aytaç
Cevat Abbas Gürer
Fuat Umay
Hacı Abdülvahap Efendi
Nuri Aksu
Mehmet Şükrü Gülez
Tunalı Hilmi[4]
Yusuf İzzet
Bozok (Yozgat) Ahmet Baydar
Yusuf Bahri Tatlıoğlu[4]
Feyyaz Ali Üst
İsmail Fazıl Paşa
Mehmet Hulusi Akyol
Rıza Ersoy
Sırrı İçöz
Burdur Ali Ulvi Bey
Çilzade Fahreddin
Halil Hulusi Efendi
İsmail Suphi Soysallıoğlu
Mehmet Âkif Ersoy
Şevket Candaner
Veli Saltıkgil
Bursa Emin Erkul
Hasan Fehmi Kolay
Muhittin Baha Pars
Mustafa Fehmi Gerçeker
Necati Kurtuluş
Osman Nuri Özpay
Abdullah Servet Akdağ
Canik (Samsun) Ahmet Nafiz Özalp
Emin Gevelioğlu[4]
Ahmet Hamdi Yalman
Hasan Fehmi Çoldurzade
Süleyman Boşank
Mehmet Şükrü Fırat
Cebel-i Bereket (Osmaniye) Faik Öztrak
İhsan Eryavuz
Rasim Celalettin Öztekin
Çorum Dr. Atıf Bey[3]
Abdurrahman Dursun Yalvaç
Hüseyin Ferit Törümküney
Fuat Tek
Haşim Apaydın
İsmet Eker[4]
Sıddık Mumcu
Denizli Hakkı Behiç Bayiç
Hasan Tokcan
Hacı Hüseyin Efendi
Mustafa Tavaslıoğlu[5]
Necip Buldanlıoğlu[5]
Yusuf Başkaya
Dersim (Tunceli) Abdülhak Tevfik Gençtürk
Diyap Yıldırım
Hasan Hayri Kanko[4]
Mustafa Ağa
Mustafa Zeki Saltık
Ahmet Ramiz Tan
Diyarbekir Pirinççizade Feyzi Bey[4]
Şükrü Aydındağ
Abdulhamit Çintan
Abdulkadir Kadri Kürkcü
Mehmet Kadri Üçok
Mustafa Akif Tütenk
Zülfü Tigrel[4]
Edirne Cafer Tayyar Eğilmez
Faik Kaltakkıran[4]
İsmet İnönü
Kâzım Karabekir
Şeref Aykut[4]
Elaziz (Elazığ) Hacı Feyzi Bey
Hüseyin Gökçelik
Muhittin Çöteli[4]
Mustafa Şükrü Bey[4]
Mehmet Naci Karaali
Rasim Tekin
Hasan Tahsin Berk
Ergani Ali Şefik[6]
İbrahim Hakkı Akgün
Kadri Bey[4][7]
Kâzım Bey (Oral)
Mahmut Sığnak
Mehmet Emin Giray
Güranizade Memduh[3]
Ahmet Nüzhet Saraçoğlu
Rüştü Bulduk[4]
Salih Efendi[3]
Ali Sırrı Özata
Ertuğrul (Bilecik) Ahmet Lakşe[8]
Halil Işık
Mustafa Kemal Güney
Necip Soydan
Hamdi Aksoy
Erzincan Mehmet Emin Lekili
Hüseyin Aksu
Osman Fevzi Topçu
Şeyh Hacı Ahmed Fevzi Efendi
Mehmet Tevfik Kütükbaşı
Erzurum Asım Möhördaroğlu
Celalettin Arif[4]
Hüseyin Avni Ulaş[4]
İsmail Naim Sanıvar
Mehmet Salih Yeşiloğlu
Durak Sakarya
Mehmet Nusret Sun
Süleyman Necati Güneri[4]
Zihni Orhon[4]
Ziyaeddin Gözübüyük
Eskişehir Abdullah Azmi Torun[4]
Emin Sazak
Eyüp Sabri Akgöl
Veliyullah Akbaşlı[4]
Halil İbrahim Sipahioğlu
Hüsrev Sami Kızıldoğan
Mehmet Niyazi Çamoğlu
Gelibolu Celâl Nuri İleri[4]
Genç Ali Haydar Bey
Ali Vasıf Telli
Mehmet Celal Saraçoğlu[4]
Fikri Faik Güngören
Hamdi Yılmaz
Fikri Ergün
Gümüşhane Hasan Fehmi Ataç
Mehmet Şükrü Üçüncü
Mustafa Darman
İbrahim Ruşen Oktar
Veysel Rıza Zarbun
Ziya Tuğlu[9]
Hakkâri İbrahim Arvas[3]
Mazhar Müfit Kansu[4]
Çölemerikli Ömer Efendi[3]
Seyyid Muslihittin Paşa[3]
Seyyid Taha Efendi[3]
Tufan Ülker
Isparta Cemal Mersinli[4]
Mehmet Tahir Kucur
Hafız İbrahim Demiralay
Hüseyin Hüsnü Özdamar
İsmail Remzi Berkün
Mehmet Nadir Süldür
İçel (Silifke) Ali Rıza Ataışık[4]
Hacı Ali Efendi
Haydar Arslan
Naim Ulusal
Mehmet Sami Arkan
Şevki Göklevent
İstanbul Abdülhak Adnan Adıvar[4]
Ahmet Ferit Tek[4]
Ahmet Mazhar Akifoğlu
Muhtar Mollaoğlu[4]
Ahmet Şükrü Oğuz
Fethi Okyar
Ali Rıza Bebek
Arif Marlalı
Hüseyin Hüsnü Işık
Neşet Özercan
Numan Usta
Selahattin Bey
İzmir Enver Tekând
Hacı Süleyman Efendi
Mahmut Esat Bozkurt
Mustafa Bengisu
Refet Bele[4]
Reşit Bey
Hasan Tahsin Uzer[4]
Yunus Nadi Abalıoğlu[4]
İzmit (Kocaeli) Mehmed Fuad Carim
Hafız Abdullah Tezemir
Halil İbrahim Gürsoy
Hamdi Namık Gör
Hüseyin Sırrı Bellioğlu[4]
Tahir Barlas
Kangırı (Çankırı) Behçet Kutlu[4]
Müştak Torbo
Neşet Akkor
Sait Üçok
Tahir Aşık Musuloğlu
Hacı Tevfik Efendi[4]
Yusuf Ziya İsfendiyaroğlu
Karahisar-ı Sahib (Afyonkarahisar) Ali Çetinkaya[4]
Halil Hilmi Bozca
Hulusi Kutluoğlu
İsmail Şükrü Çelikalay
Mehmet Şükrü Koç
Mustafa Hulusi Çalgüner[4]
Ahmet Nebil Yurter
Ömer Lütfi Argeşo
Karahisar-ı Şarki (Şebinkarahisar) Ali Sururi Tönük
Mehmet Vasfi Seçer
Memduh Necdet Erberk
Mesut Benli
Mustafa Serdaroğlu
Karesi (Balıkesir) Abdülgafur Efendi (Iştın)
Hacim Çarıklı[4]
Hasan Basri Çantay
İbrahim Cevdet Yörük
Kâzım Özalp
Mehmet Vehbi Bolak
Kars Ali Rıza Ataman
Cavit Erdel
Fahrettin Erdoğan
Kastamonu Abdülkadir Kemali Öğütçü
Mehmet Besim Fazlıoğlu[4]
Mehmet Hulusi Erdemir
Mehmet Murat Pala
Ahmet Rüştü Çolakoğlu
Sabri Dura
Suat Soyer[4]
Yusuf Kemal Tengirşenk[4]
Kayseri Ahmet Hilmi Kalaç[4]
Mehmet Alim Çınar
Atıf Tüzün
Osman Uşşaklı
Ahmet Remzi Akgöztürk
Ahmet Rifat Çalık[4]
Sabit Gözügeçgel[4]
Kırşehir Bekir Kocaoğlu[10]
Ahmet Cemalettin Çelebi[11]
Ali Cevdet Seçkin
Ahmet Müfit Kurutluoğlu
Rıza Silsüpür[4]
Sadık Savtekin
Yahya Galip Kargı
Konya Abdülhalim Çelebi
Arif Baysal
Hacı Bekir Sümer[4]
Hulusi Göksu
Kazım Hüsnü Bey[4]
Mehmet Vehbi Çelik[4]
Musa Kazım Onar[4]
Ömer Vehbi Büyükyalvaç[4]
Refik Koraltan
Rıfat Saatçi
Kozan Fevzi Çakmak
Fikret Onuralp
Hüseyin Çelik
Mustafa Cantekin
Reşit Paşa
Kütahya Besim Atalay
Cemil Altay
Cevdet Barlas
Haydar Bey
Ragıp Soysal[4]
Seyfi Aydın
Lazistan (Rize) Zeynel Abidin Atak
Esat Özoğuz
İbrahim Şevki Bey
Mehmet Necati Memişoğlu
Osman Nuri Özgen[4]
Ziya Hurşit
Malatya Abdullah Efendi[3]
Mustafa Fevzi Bilgili[4]
Bedir Fırat
Hacı Garip Taner
Hacı Mustafa Efendi[3]
İsmet Efendi[3]
Lütfü Evliyaoğlu
Mehmet Ali Efendi[3]
Reşit Ağar
Hüseyin Sıtkı Gür
Hasan Tahsin Alagöz
Maraş Arslan Toğuzata
Hacı Mehmet Erten[3]
Hasip Aksöyök
İbrahim Ağa[3]
Yakup Bozdağ[12]
Refet Seçkin
Rüştü Bozkurt
Mehmet Tahsin Hüdayioğlu[4]
Mardin Derviş Ural
Esat Önen
Hasan Tahsin Artıkı
İbrahim Turhan
Mithat Milli[4]
Mehmet Necip Güven
Menteşe (Muğla) Emin Kamil Efendi[3]
Ethem Fehmi Arslanlı
Hacı Ahmet Efendi[3]
Hamza Hayati Öztürk
Kasım Nuri Bey[3]
Mahmut Nedim Hendek[13]
Mesut Efendi[3]
Mehmet Rifat Börekçi
Sadettin Özsan
Tevfik Rüştü Aras
Alirızapaşazade Ziya Bey[3]
Mersin Emin Efendi[14]
Fahrettin Altay
Hüseyin Hüsnü Konay[15]
İsmail Safa Özler
Muhtar Fikri Güçüm
Selâhattin Köseoğlu
Yusuf Ziya Eraydın
Muş Abdülgani Ertan
Hacı Ahmet Hamdi Bilgin
İlyas Sami Muş
Kazım Dede
Mahmud Said Yetgin
Osman Kadri Bingöl[4]
Rıza Kotan
Niğde Zeynel Abidin Bayhan
Ata Atalay[4]
Ahmet Hakkı Sütekin
Mustafa Soylu
Mustafa Hilmi Soydan
Vehbi Çorakçı
Oltu[16] Rüstem Hamşioğlu
Yasin Haşimoğlu
Saruhan (Manisa) Hüseyin Avni Zaimler
İbrahim Süreyya Yiğit[4]
İsmail Hakkı Çallı[17]
Mahmut Celâleddin Bey[4]
Mustafa Necati
Ömer Ünlü
Refik Şevket İnce
Çerkes Reşit
Çerkes Reşit
Siirt Mustafa Sabri Baysan
Nuri Bayam
Halil Hulki Aydın[4]
Kadri Oktay
Necmettin Bilgin
Salih Atalay
Sinop Abdullah Karabina
Hakkı Hami Ulukan
Rıza Nur[4]
Rıza Vamık Uras
Şerif Bey
Mehmet Şevket Peker
Sivas Emir Marşan
Mustafa Hayri San
Rauf Orbay[4]
Mustafa Taki Doğruyol
Rasim Başara
Mustafa Vasıf Karakol[4]
Bacanakzade Ziya[4]
Yusuf Ziya Başara
Siverek Abdülgani Ensari
Bekir Sıtkı Ocak[4]
İhsan Sağlam
Mehmet Rauf Bey
Mehmet Sırrı Tayanç
Mustafa Lütfi Azer
Tokat Mütevellizade Hamdi
Hoca Fehmi Efendi[18]
İzzet Genca
Mustafa Vasfi Süsoy
Nazım Resmor[19]
Mehmet Rifat Arkun
Mehmet Şükrü Keskin
Trabzon Ali Şükrü[4][20]
Celalettin Aykar
Faik Aybay
Hafız Mehmet
Hamit Kapancı
Hasan Saka
Hüsrev Gerede[4]
İzzet Eyyüboğlu[21]
Ahmet Hamdi Ülkümen
Mehmet Recai Baykal
Sabri Nemlioğlu
Urfa Ali Saip Ursavaş
Esat Bey[22]
Salih Hayali Yaşar
Hacı Mustafa[22]
Bozan Bey
Van Emir Girdivan[23]
Hakkı Ungan[4]
Hasan Sıddık Haydari
Haydar Bey[4]
Kâmil Miras
Şeyh Masum Efendi[23]
Tevfik Dimeroğlu

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ MSB sitesindeki Fotoğraflarla Atatürk albümü 18 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 18 Mayıs 2021 tarihinde erişilmiştir
  2. ^ Uluğ İğdemir, Heyet-i Temsiliye Tutanakları (16-28 Kasım 1919), TDK 1989. Ayrıca Rauf Orbay, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e (Hatıralar), III.294-299 ve IV.415-417.
  3. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Ankara'ya gelmeden istifa etti.
  4. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu bv bw bx by bz ca Son Osmanlı Meclis-i Mebusan üyesidir.
  5. ^ a b 28 Aralık 1920 tarihinde müstafi sayıldı.
  6. ^ Mazbatasının tanziminden önce istifa etti.
  7. ^ Uzun süre meclise katılmaması üzerine müstafi sayıldı.
  8. ^ 20 Ocak 1921 tarihinde Milletvekilliğinden müstafi sayıldı.
  9. ^ Meclis'e gelirken öldürüldü.
  10. ^ Kırşehir'den seçilen Sadık Bey'in istifa ettiği varsayımıyla, 24 Nisan 1920'de Meclis'e kabul edildiği, ancak Sadık Bey'in kesin olarak istifa etmediğinin anlaşılması üzerine Sadık Bey'in mebusluğunun kabulü ve Bekir Efendi'nin mebusluğunun düşürülmesi 6 Aralık 1920'de Hey'et'i Umûmîye tarafından onandı.
  11. ^ Seçildikten kısa süre sonra öldü.
  12. ^ Kaymakamlığı tercih edip istifa etti.
  13. ^ Meclis'e gelmeden önce Hendek İsyanı'nı bastırırken Sakarya'nın Hendek ilçesi civarında öldürüldü.
  14. ^ 6 Temmuz 1920 tarihinde istifa etti.
  15. ^ 27 Ekim 1920 tarihinde mebusluğu düşürüldü.
  16. ^ Meclis-i Mebûsan'da Oltu Şura Hükümeti temsilcileri. 17 Mayıs 1920'de Oltu'nun anavatana katılmasıyla mebus kabul edildiler.
  17. ^ 6 Temmuz 1920 tarihinde meclise gelmeden istifa etti.
  18. ^ Seçildi, mazereti dolayısıyla meclise katılamadığından yerine Mustafa Vasfi seçildi.
  19. ^ Yeşil Ordu konusu meselesi nedeniyle Mayıs 1921'de milletvekilliği düşürüldü ve İstiklal Mahkemesince 15 yıl hapse mahkûm edildi.
  20. ^ Mebusluğu esnasında Topal Osman tarafından öldürüldü.
  21. ^ Meclis'e gelirken eşkıya tarafından öldürüldü.
  22. ^ a b Uzun süre Meclis'e gelmediğinden 9 Ekim 1920'de müstafi sayıldı.
  23. ^ a b Meclis'e gelmediğinden müstafi sayıldı.