Meclis-i Mebûsan

Meclis-i Mebûsan
Tür
Tür	Çift meclisli
Tarih
Kuruluş	23 Aralık 1876 23 Temmuz 1908
Dağılış	14 Şubat 1878 11 Nisan 1920
Önceki	Dîvân-ı Hümâyun
Sonraki	Türkiye Büyük Millet Meclisi
Yapı
Siyasi gruplar	İttihat ve Terakki Fırkası Osmanlı Ahrar Fırkası Taşnak Felâh-ı Vatan Grubu
Seçimler
Son seçim	18 Aralık 1919
Toplantı yeri
Çifte Saraylar İstanbul
Anayasa
Kânûn-ı Esâsî

24 Haziran 1910 tarihli Servet-i Fünun dergisinde Meclis-i Mebusan üyeleri bir arada.

4 Aralık 1919 tarihli Servet-i Fünun mecmuasında 1878 tarihli Meclis-i Mebusan çizimi

Meclis-i Mebûsan (Osmanlıca: مجلس مبعوثان), Osmanlı İmparatorluğu'nda, 23 Aralık 1876 tarihli Anayasa'ya (Kânûn-ı Esâsî) göre kurulmuş ve Birinci Meşrutiyet ve İkinci Meşrutiyet dönemlerinde görev yapmış çift meclisli yasama organıdır. Seçilmiş parlamenterlerden oluşmakta ve padişah tarafından atanan (daha az sayıdaki) üst kamara üyelerinin oluşturduğu Seçkinler Meclisi (Meclis-i Âyan) ile birlikte, Genel Parlamentoyu (Meclis-i Umûmî) oluşturmaktaydı.

Hakkında

Parlamenterler Meclisi (Meclis-i Mebûsan) 7 dönemde faaliyet göstermiştir:

• 31 Mart 1877’de çalışmalarına başlayan 1. Meclis-i Mebûsan üyeleri, geçici bir talimatla il, liva ve kazaların yönetim meclisi üyeleri arasından seçilmiş, İstanbul için ayrı bir seçim yapılmıştı. Bu parlamentoda 115 parlamenter vardı. 28 Haziran 1877’de çalışmalarını tamamlayarak dağıldı.
• Aynı seçim yöntemiyle oluşturulan 2. Meclis-i Mebûsan ilk kez 13 Aralık 1877’de toplandı. 93 Harbi'nin getirdiği sorunlar nedeniyle 14 Şubat 1878’de kapatıldı.
• II. Abdülhamid döneminin sonunda, 23 Temmuz 1908’de II. Meşrutiyet’in ilanıyla aynı yılın Kasım ve Aralık aylarında parlamenter seçimi yapıldı. Ahrar Fırkası (Özgürlükçüler Partisi) ve İttihat ve Terakki Cemiyeti (Birlik ve İlerleme Partisi)’nin katıldığı seçimlerde, İttihat ve Terakki Cemiyeti çoğunluğu sağladı ve 4 Aralık 1908’de 3. Meclis-i Mebûsan açıldı. Bu parlamento, 31 Mart Vakası ve II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesi sonrasında Mayıs 1909’da Anayasa üzerinde değişiklikler yaparak padişahın ve Seçkinler Meclisi'nin yetkilerini daralttı, kendi yetkilerini arttırdı. 1911’de tek bir parlamenteri ilgilendiren, ancak politik yankıları yüksek olan bir ara seçim gerçekleştirildi.
• 18 Ocak 1912’de padişah parlamentoyu dağıttı ve yapılan seçimlerden sonra, 18 Nisan 1912’de 4. Meclis-i Mebûsan toplandı. Bu parlamento, 5 Ağustos 1912’de Ahmed Muhtar Paşa’nın önerisi ile feshedildi. Birinci Balkan Savaşı nedeniyle seçime gidilemedi ve sıkıyönetim ilan edildi. İttihat ve Terakki, 23 Ocak 1913’teki Bâb-ı Âli Baskını ile iktidarı ele geçirdi.
• Bu şartlarda tek parti düzeninde 1914’te seçime gidildi ve 5. Meclis-i Mebûsan üyeliklerinin tamamını İttihat ve Terakki elde etti. Bu parlamento I. Dünya Savaşı boyunca bu haliyle faaliyetlerde bulundu.
• Mondros Mütarekesi sonrasında 21 Aralık 1918’de Padişah Vahdettin tarafından, yeni seçimler yapılmak üzere parlamento feshedildi. Yapılan seçimler sonunda Son Meclis-i Mebûsan ilk toplantısını 12 Ocak 1920’de yaptı. 16 Mart 1920’de İstanbul'un İşgali üzerine, parlamento, işgal güçlerinin baskısıyla anayasaya aykırı olarak 11 Nisan 1920'de resmen kapatıldı.
• Meclis-i Mebûsan'ın kapatılması üzerine 23 Nisan 1920’de Ankara'da Büyük Millet Meclisi faaliyetlerine başladı ve fiilen ülkeyi yönetti.

Meclis-i Mebûsan başkanları listesi

№	Fotoğraf	Reis	Göreve Başlama	Görevden Ayrılma	Not
I. Meşrutiyet
1		Ahmed Vefik Paşa (1823–1891)	18 Mart 1877	30 Ekim 1877	Meclis-i Âyan üyeliğine atandı
2		Hasan Fehmi Paşa (1836-1910)	1 Kasım 1877	14 Şubat 1878	II. Abdülhamit, 14 Şubat 1878 tarihinde Meclis-i Mebusan’ı süresiz tatil etmiştir
II. Meşrutiyet
3		Ahmed Rıza Bey (1858-1930)	17 Aralık 1908	14 Mayıs 1912	Meclis-i Âyan üyeliğine atandı
4		Halil Bey (1874-1948)	15 Mayıs 1912	24 Ekim 1915	Dışişleri Nazırlığına atandı
5		Adil Bey (1869-1935)	25 Ekim 1915	15 Eylül 1919	Malta adasına sürüldü
6		Reşat Hikmet Bey (1876-1920)	31 Ocak 1920	28 Şubat 1920	Dönem içinde hayatını kaybetti
7		Celalettin Arif Bey (1875-1928)	4 Mart 1920	18 Mart 1920	İtilaf Devletleri 16 Mart 1920'de İstanbul’u resmen işgal ettiler. Meclis 18 Mart'ta son kez toplandı.

Ayrıca bakınız

• Meclis-i Mebûsan 1. dönem mebusları listesi
• Meclis-i Mebûsan 2. dönem mebusları listesi
• Meclis-i Mebûsan 3. dönem mebusları listesi
• Meclis-i Mebûsan 4. dönem mebusları listesi
• Meclis-i Mebûsan 5. dönem mebusları listesi
• Meclis-i Mebûsan 6. dönem mebusları listesi
• Meclis-i Mebûsan 7. dönem mebusları listesi (1920 Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimi)

Mebusan Marşı

Mehmet Zati Bey (Arca) tarafından bestelenmiş olan marş, Meclis-i Mebûsan’ın 1909’da tekrar açılışında çalınarak kaydedilmiştir. Marşın sözleri hem 1908’de gerçekleşen Jön Türk Devrimi liderleri Resneli Niyazi Bey ve Enver Paşa ile Birinci Meşrutiyet'in ilân edilmesinde önemli rol oynayan Midhat Paşa'yı över.

Söz

Osmanlı Türkçesi

Osmanlılar bu gün oldu muzaffer,

Fethetti yeniden vatanı asker,

Açtı mebûslara yolu süngüler,

Yaşasın Niyâzi, yaşasın Enver!

Gökyüzünde şühedânın hayâli,

Alkışlıyor sanki ruhi Kemali

Ah, ölmeden görmeliydi bu hali,

Kıymetli, muhterem vatanperver

Al bayraklar bulutları sarıyor,

Şenliğimiz asumana varıyor,

Mazlumlara, zalimler yalvarıyor,

Hey Allah'ım bu nasıl ruzi mahşer?

Uyan Midhat, uyan geldi zamanın,

Tutsun dünyâları şöhret ve şânın,

Sen bulun önünde şu Mebusân'ın,

Artık yaşa evlâdınla beraber.

Galeri

• 

  Meclisin açılış töreni, Dolmabahçe Sarayı, 1876

• 

  Meclisin Çırağan Sarayındaki toplantı salonu, 1877

• 

  Meclisin açılışı, 1876

Dış bağlantılar

• Vikikaynak'ta II. Abdülhamid'in Meclis-i Mebûsan'ı açış nutku ile ilgili metin bulabilirsiniz.