Osmanlı İmparatorluğu'ndaki siyasi partiler listesi
Bu madde Osmanlı Devleti'nde kurulmuş siyasi partiler hakkındadır:[1][2]
| İsim | Kuruluş yılı, yeri | Notlar |
|---|---|---|
| İttihat ve Terakki | 1889, İstanbul | Genel Başkan: Ali Rüştü Kurucu Üyeler: İbrahim Temo, Abdullah Cevdet, İshak Sükûti, Mehmed Reşid, Hüseyinzade Ali |
| 1889, Paris Şubesi | Genel Başkan: Ahmed Rıza Bey Yöneticiler: Mehmet Ali Paşa, Recep Fuat, Nihat, Doktor Nâzım Bey, Bahaeddin Şakir, Sami Paşazade Sezai, Alber Fua | |
| 1897, Cenevre Şubesi | Kurucular: Dr.İshak Sükûti, Abdullah Cevdet, Ethem Ruhi (Balkan), Tıbbiyeli Mustafa Ragıp, Esat, Mithat Şükrü (Bleda), Ahmet, Mizancı Murat, Tunalı Hilmi, Seraceddin, Dr. Hasan, Lütfi, Dr. Akil Muhtar (Özden), Nuri Ahmet, Reşit Beyler | |
| 1897, Kahire Şubesi | Kurucular: İshak Sükûti, Tunalı Hilmi, Hoca Kadri, Salih Cemal, Ali Ziya, Ferit (Tek) | |
| 1908, Selânik Şubesi | Genel Başkan: Talat Bey (Paşa) Yöneticiler: Hüseyin Kadri, Mithat Şükrü (Bleda), Hayri, Ahmet Rıza, Enver (Paşa), Habib, İpekli Hafız İbrahim | |
| Osmanlı Ahrar Fırkası | 1908, İstanbul | Kurucuları: Nureddin Ferruh, Ahmet Fazlı, Kıbrıslı Tevfik, Nazım, Şevket, Celalettin Arif, Mahir Sait (Perde arkasından Prens Sabahaddin tarafından yönetildi.) |
| Osmanlı Demokrat Fırkası (Fırka-i İbad) | 1908, İstanbul | Kurucuları: İbrahim Naci, Giritli Ali, Fuat Şükrü, Dr.Rıza Abud, Pertev Tevfik, Yenişehirli Salih, Mustafa, Rıza, Dr.Abdullah Cevdet, Dr.İbrahim Temo |
| Fedakâran-ı Millet Cemiyeti | Ağustos 1908, İstanbul | 1908 seçimlerine katılmadığı gibi 31 Mart Vakası’ndan sonra da siyasal hayattan çekilmiş ve kapanmıştır. |
| Nesl-i Cedid Cemiyeti | 1908, İstanbul | Kurucuları: Nafi Atuf (Kansu), Arnavut Mustafa, Mehmet Şerafettin, Mühendis Mazhar Neriman, Mehmet Ali Şevki, Adil Bey |
| Heyet-i Müttefika-i Osmaniye | 17 Nisan 1909, İstanbul | Kuruluşu önerilse de; 31 Mart Olayı üstüne kurulamamış ve gelişememiştir. Bu kuruluş, partiler ve dernekler arası bir koalisyon olacaktı. |
| İttihad-ı Muhammedi Fırkası (Fırka-i Muhammediye) | 5 Nisan 1909, İstanbul | Kurucu ve Yöneticileri: Süheyl Paşa, Mehmet Sadık, Mehmet Emin Hayreti, Ahmet Esat, Mehmet Emin, Hafız Mehmet Sabri, Şevket Efendi, Bediüzzaman Saidi Nursî, Hacı Hayri, Raşit, Ferik Rıza Paşa, Faruki Ömer, Şevki Efendi, Seyyid Müslim Penah, Refik, Muhammed Efgani, Ahmet Nazir, Ferik Hacı İzzet Paşa, Seyyid Abdullah El Haşimi El Mekki, İhsan, Hayri Abdullah Ziyaeddin, Şeyh Ali, Hacı Kazım, Hacı Mehmed, Tevfik Derviş Vahdeti |
| İslahat-ı Esasiye-i Osmaniye Fırkası | 1909, Paris | Genel Başkan: Şerif Paşa Üyeler: Mevlanzade Rıfat, Ali Kemal, Pertev, İzmirli Kemal Avni, Nihad Reşat (Belger) |
| Mutedil Hürriyetperveran Fırkası | Kasım 1909, İstanbul | 1908 seçimlerinde seçilmiş ve fırkayı oluşturmuş bu mebuslar, Hürriyet- İtilaf Fırkası’na katıldıklarından parti olarak hiçbir seçime katılmadan kapanmıştır. |
| Ahali Fırkası | 1910, İstanbul | Genel Başkan: Gümülcine Mebusu İsmail Bey Üyeler: Vasfi, Ferhad, Şevket, Ömer Lütfi, Zeynelabidin, Mustafa Sabri, Fevzi, Şükrü Bey |
| Osmanlı Sosyalist Fırkası | 1910, İstanbul | Genel Başkan: İştirakçi Hilmi Üyeler: Namık Hasan, Pertev, Tevfik, İbnil Tahir, İsmail Faik, Baha Tevfik, Hamid Suphi |
| 1910,Paris Şubesi | Kurucu: Dr.Refik Nevzad, Üyeler: Avni Kemal, Hoca Kadri, Fuat Nevzat, Memil Zeki | |
| Hürriyet ve İtilâf Fırkası | 1911, İstanbul | Kurucular: İsmail Hakkı Paşa, Dr.Dagavaryan, Mustafa Sabri, Abdülhamid Zöhravi, Müşir Fuat Paşa, Damat Ferit Paşa, Ferik Süleyman Paşa, Volçentrinli Hasan, Miralay Sadık, Dr. Rıza Nur, Tahir Hayrettin |
| Halâskâr Zâbitân Grubu | 1912, İstanbul | Kurucu ve Yöneticiler: Kurmay Binbaşı Gelibolulu Kemal (Şenkıl), Kurmay Kolağası Kastamonulu Hilmi, Sürvari Kaymakamı Recep, Bahriye Binbaşısı İbrahim Aşki, Yüzbaşı Kudret |
| Millî Meşrutiyet Fırkası | 1912, İstanbul | Genel Başkan: İfnam Başyazarı, eski Kütahya Milletvekili Ahmet Ferit (Tek) Üyeler: Akçoraoğlu Yusuf, Müderris Zühtü, Mehmet Ali Cemil Bey, Ethem Nejat, Mustafa Suphi |
| İstihlâk-ı Milli Cemiyeti | 1912, İstanbul | Kurucu Üyeler: Mahmud Esad, Rıfkı Bey, Zühdü Bey, Cemal Bey, Ethem Bey |
| Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti | 1916, İstanbul | Kurucu Üyeleri: Sıhhiyye Müdüri Umumisi Esat Paşa, Temyiz Mahkemesi Başkanı Hacı Evliya Efendi, Eğitim Bakanlığı Telif ve Tercüme dairesi üyesi Sami Bey, İstanbul Darülfünundan Müderris İsmail Hakkı (Baltacıoğlu), Mithat Şükrü, Eski Halep Valisi Galip, Yargıç Muhlis, Doçent Dr. Hüseyinzade Ali, Harun Reşid Bey |
| Radikal Avam Fırkası | 1918, İstanbul | Genel Başkan: Mevlanzade Rıfat Üyeler: Emin Ali, Yazar Mazlum, Müdafaa Gazetesi Sahibi Ragıp, Tüccar Mehmet Faik |
| Osmanlı Hürriyetperver Avam Fırkası | 1918, İstanbul | Kurucu ve Yöneticiler: Ali Fethi (Okyar), Hüseyin Kadri |
| Teceddüt Fırkası | 1918, İstanbul | Kurucular: Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti son kongre üyeleri
Yöneticiler: Başkan, Senato üyesi Hüsnü Paşa, Senatör Seyid Bey, Mavrokordato Efendi, Yunus Nadi (Abalıoğlu), Şemsettin (Günaltay), İhsan, Orfanidis, Hamdi, Faik (Kaltakkıran), Sabri, Reşit Paşa, Galip Bahtiyar, Dr.Tevfik Rüştü (Aras), Babanzade Hikmet, Parsamyan, Mustafa Fevzi, İsmail Canbulat ve Sason Efendi |
| Ahali İktisat Fırkası | 1918, İstanbul | Kurucu ve Yöneticiler: Ermenaklı Tüccar Mehmet Nuri, Gazeteci Öğretmen Lütfi Arif Kanber, Eskişehirli Tüccar Hüseyin Hüsnü, Ahmet Hamdi (Başar-Limancı Hamdi) |
| Selamet-i Osmaniye Fırkası | 1918, İstanbul | Kurucular: Sabık Amasya Mebusu İsmail Hakkı Paşa, Ulemadan Fazıl Efendi, Emekli Ferik Ferit Paşa, tüccar Kudret Haki, Eski İstanbul Polis Müdürlerinden Mehmet Ali (Fesçioğlu), Soysallıoğlu İsmail Suphi, Hasan Hicabi, Emekli Miralay Behzad, Ulemadan Zeki Bey |
| Sosyal Demokrat Fırkası | 1918, İstanbul | Kurucu ve Yöneticiler: Dr.Hasan Rıza, Cemil Arif (Alpay), Tahsin, Habib Bey |
| İstihlâs-ı Vatan Cemiyeti | 1918, Manisa | Kurucu ve Yöneticiler: Karaosmanzade Kani, sabık Suriye mektupçusu Nuri, Dava Vekili Abidin Bey, Eczacı Rıza Bey |
| Selâmet-i Amme Cemiyeti | 1918, İstanbul | Kurucu ve Yöneticiler: Rıfat Sabit, Mustafa Arif ve Mehmet Ali, Fazıl Ahmet (Aykaç), Asaf Muammer Bey |
| Osmanlı Sulh ve Selâmet Cemiyeti | 1918, İstanbul | Kurucular: Satvet Lütfi (Tozan), Toygarzade Naşit, Avukat Mustafa Kemal, Kırşehirli Müfit Hoca, Balalı Şehzüvarzade Hacı Osman Bey
Yöneticiler: Topçu Feriki Ferid Paşa Başkan, Yahya Adnan Paşa, Arif Paşa, Ali Kemal Bey, Cemal Bey, Av. Fuad Şükrü, Sait Molla, Miralay Süleyman, Faik Şemseddin, Dr.Selahattin, Salih Bey, Mehmet Arif Bey |
| İzmir Müdâfaa-i Hukuku Osmaniye Cemiyeti | 1918, İzmir | Kurucu ve Yöneticiler: Moralizade Muvaffak, Halit Bey, Nail Bey, Menemenlizade Muvaffak, Haşim Enveri, Nazmi Bey, Hüseyin Lütfi, Abdurrahman Sami, Naci Bey, Tokadizade Şekip, Salepçizade Mithat, Cami Bey, İsmail Sıtkı, Ragıp Nureddin, Şerif Paşazade Remzi, Hasan Vasfi Bey |
| Kilikyalılar Cemiyeti | 1918, İstanbul | Kurucu ve Yöneticiler: Menemenlizade Rıfat, Menemenlizade Nabi, Ali Münif, Ali Hayati, Hafız Mehmet Emin, Abdülkadir, Evliyazade Hacı Evliya, Mısrizade Seyfeddin, Ramazanoğlu Saffet Bey |
| Millî Ahrar Fırkası | 1919, İstanbul | Kurucu ve Yöneticiler: Asaf Muammer, Soysallıoğlu İsmail Suphi, Agah Mazlum, Bekir Sami (Kunduh), Cami, Tevfik Hamdi, Refik İsmail, Süleyman Nüzhet, Şakir Sarıca, Abdülhak Şinasi (Hisar), Mahir Sait, Mehmet Refik Beyler |
| Türkiye İşçi ve Çifti Sosyalist Fırkası | 1919, İstanbul | Kurucular: Ahmed Akif, Ethem Nejat, Dr. Şefik Hüsnü |
| Milli Türk Fırkası | 1919, İstanbul | Kurucu ve Yöneticiler: Ahmet Ferit (Tek), Mehmet Emin (Yurdakul), Ahmet Hikmet (Müftüoğlu), İktisat Müderrisi Zühdü, Yusuf Akçoraoğlu, Dr.Abdülhak Adnan (Adıvar), İsmail Hakkı |
| Hürriyet ve İtilâf Fırkası | 1919, İstanbul | 1911’de kurulmuş olan fırka, bu tarihte yeniden faaliyete geçmiştir.Yeni Yöneticiler: Başkan Müşir Nuri Paşa Üyeler: Müşir Zeki Paşa, Ayan azası Abdülkadir, eski Konya Mebusu Zeynelabidin, eski Tokat Mebusu Mustafa Sabri, eski Karesi Mebusu Vasfi Efendi, Süleyman Paşa, Celalettin Paşa, Ali Kemal, Refik Halid (Karay), Nureddin, eski Tahran Sefiri Hasip, sabık Maarif Nazırı Rıza Tevfik (Bölükbaşı), Tüccardan Hacı Osman ve Mehmet Ali Beyler |
| Osmanlı Mesai Fırkası | 1919, İstanbul | Kurucuları, İstanbul’daki fabrikalar işçi ve müstahdem delegelerdir. Yöneticiler: Makine Mühendisi H.Memduh, Muharrir Avni Ali, Hasan Muslihiddin, Yusuf, Vahidettin, Seyyit, Hüseyin, Lütfi, İsmail, İhsan Bey |
| Osmanlı Çiftçiler Cemiyeti Fırkası | 1919, İstanbul | Yöneticiler: Hamdullah Emin Paşa, Mehmet Esat Paşa (Işık), Mehmet Emin Paşa, İsa Ruhi Paşa, Mustafa Münif Paşa, Dr.Mustafa Hulusi, Ali Haydar, Yusuf Mazhar, Mehmet Mahfi, Hüseyin Hüsnü, Nazım, Ali Rıza Bey |
| Türkiye Sosyalist Fırkası | 1919, İstanbul | Osmanlı Sosyalist Fırkası‘nın yerini alarak, tarihte yeniden etkinliğe geçmiştir. Yöneticiler: Hüseyin Hilmi, Mustafa Fazıl |
| Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası | 22 Eylül 1919, İstanbul | Osmanlı Sosyalist Fırkası'nın işgalcilerden yanan tutumuna karşı Dr. Şefik Hüsnü ve Mustafa Suphi etrafında oluşan parti. Yöneticiler: Dr.Şefik Hüsnü, Mustafa Suphi |
| Vahdet-i Milliye Heyeti | 1919, İstanbul | Genel Başkan: Ahmed Rıza Bey Kurucu ve Yöneticiler: Çürüksulu Mahmut Paşa, Hamit Bey, Nabi Reşit Sadi, Abdurrahman Şeref Bey |
| Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti | 1919, Erzurum | Kurucuları ve Yöneticileri: (Erzurum Kongresi üyeleri adına) Mustafa Kemal Paşa, Sabık Ahriye Nazırı Rauf Bey, Samık Trabzon Mebusu Servet Bey, İzzet Bey, Sabık Erzurum Mebusu Raif, Sabık Bitlis Mebusu Sadullah, Erzincan’dan Nakşi Şeyhi Şeyh Feyzi, Sabık Beyrut Valisi Bekir Sami, Mutki Aşireti Reisi Hacı Mustafa Bey |
| Amele Fırkası | 1920, İstanbul | Kurucu ve Yöneticiler: Amiralzade Cemal Hüsnü, Avukat Radi, sabık memur Mehmet Behçet ve Haydar, kömür müteahhidi Mehmet Kamil, Hüsnü Paşazade Seyit Bilal, kömür katibi Ali Haydar Bey ve Vanlı Mehmet Baba, Mehmet Ali Ağa |
| Türkiye Komünist Partisi | 10 Eylül 1920, Ankara | Türkiye İşçi Çiftçi Sosyalist Fırkası yerine kurulan yasadışı parti Merkez Komitesi Başkanı: Mustafa Suphi Kurucu ve Yöneticiler: Arif Oruç, Emekli Binbaşı Hacıoğlu Salih, Şerif Manatof, Ethem Nejat |
| Halk İştirakiyun Fırkası | 1920, Ankara | Türkiye Komünist Partisi'nin yasal kolu olarak kurulan parti. Kurucu ve Yöneticiler: Nazım Resmor (Öztelli), Mehmet Şükrü (Koç), Şeyh Servet, Salih Hacıoğlu |
| Türkiye Zürra Fırkası | 1920, İstanbul | Kurucu ve Yöneticiler: Cevat Rüştü, Şükrü, Yahya Sezai, Abdülaziz Mecdi Bey |
| Türkiye Komünist Fırkası | 18 Ekim 1920, Ankara | Kurucu ve Yöneticiler: Dr.Tevfik Rüştü (Aras), Mahmut Esat (Bozkurt), Mahmut Celâl (Bayar), Yunus Nadi (Abalıoğlu), Kılıç Ali, Hakkı Behiç (Bayiç), İhsan (Eryavuz), Refik (Koraltan), Eyüp Sabri (Akgöl) ve Süreyya (Yiğit) |
| Müstakil Sosyalist Fırkası | 1922, İstanbul | Kurucu ve Yöneticiler: Türkiye Sosyalist Fırkası’ndan ayrılmış tramvay işçilerince kurulmuştur. |
Etnik partiler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Federal Halk Partisi (Bulgar bölümü) (1909–1910)
- Bulgar Anayasa Kulüpleri Birliği (1908–09)
- Filistin'deki Yahudi Sosyal Demokrat İşçi Partisi (Poale Zion) (1906–?)
- El-Fetat Cemiyeti (Genç Arap Cemiyeti olarak da bilinir; Cem'iyet el-’Arabiye el-Fetat)
- İdari Yerinden Yönetim Osmanlı Partisi (Hizb al-lamarkaziyya al-idariyya al'Uthmani; 1913–?)
- Ermeni Devrimci Federasyonu (EDF; Hay Heghapokhagan Dashnaktsutiun ya da Daşnak ya da Taşnak; 1890–günümüz)
- Armenakan (1885–1921)
- Sosyal Demokrat Hınçak Partisi (1887–günümüz)
- Sırp Demokratik Birliği
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Siyasi Partiler". Türkiye Büyük Millet Meclisi. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2011.
- ^ Tunaya, Tarık Zafer. "Cilt.1, İkinci Meşrutiyet dönemi". Türkiye'de Siyasi Partiler (1998, (ilk basım:1952) bas.). İstanbul: İletişim Yayınları.
| Merkezî sistem |
| .svg) | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||