Adıyaman (il)

Koordinatlar: 37°48′02″K 38°18′19″D / 37.80056°K 38.30528°D / 37.80056; 38.30528
Vikipedi, özgür ansiklopedi
20.34, 13 Kasım 2016 tarihinde Vikiçizer (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 17818971 numaralı sürüm (→‎Tarihçe: düzeltme AWB ile)
Bu madde Adıyaman il sınırları içindeki tüm bölge hakkındadır. İlin merkez ilçesi için Adıyaman sayfasına bakınız.
Adıyaman
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
Harita
İl sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
Coğrafi bölgeGüneydoğu Anadolu
İdare
 • ValiAbdullah Erin[1]
Yüzölçümü
 • Toplam7.871 km²
Nüfus
 • Toplam597.835
 • Yoğunluk82.38/km²
 • Kır
215.080
 • Şehir
382755
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu416
İl plaka kodu02
Resmî site
adiyaman.gov.tr

Adıyaman, Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bulunan bir ilidir. İdari merkezi Adıyaman şehridir.

Tarihçe

Adıyaman ili topraklarında en eski yerleşim dönemlerine ait izler bulunmaktadır. Adıyaman ili Palanlı köyü sınırları içerisindeki Palanlı Mağarasında yapılan incelemelerde burasının tarihinin M.Ö. 40.000 yıllarına kadar uzandığı belirlenmiştir. Samsat-Şehremuz Tepede yapılan arkeolojik incelemelerde M.Ö. 7.000 yılından M.Ö. 3.000-1.200 yılları arasındaki Tunç Çağı'na kadar yerleşime ait izlere rastlanılmıştır. Hitit-Mitanni mücadelesi esnasında el değiştiren bölgenin M.Ö. 1.200 den sonraki dönemde karışık bir dönem yaşandı. 708 yılına kadar Geç Hitit Devletlerinden Kummuh'ların egemenliğinde kalan Adıyaman ili toprakları Asur hakimiyetine geçti. M.Ö. 6. yüzyılda bölgede başlayan Pers egemenliği Büyük İskender'in bu devleti yıkmasıyla son buldu. Makedonya Krallığı hakimiyeti kısa sürmüş, Büyük İskender'in ölümüyle bölge generallerinden I. Seleukos Nikator tarafından M.Ö. 321' de kurulan Seleukos İmparatorluğu topraklarına katılmıştır.

Seleukos İmparatorluğu' nun zayıfladığı dönemde yerel valilerden Ptolemaeus tarafından M.Ö. 163'te kurulan Kommagene Krallığı, Adıyaman'ın da içinde olduğu bölgeye egemen oldu. Günümüz Samsat ilçesi bu krallığın başkenti oldu. Adıyaman toprakları M.S. 72'de Roma hakimiyetine geçti. 395 yılında Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılmasıyla Bizans hakimiyeti başladı. 7. yüzyıldan itibaren İslâm akınları bölgede görülmeye başlamış ve 670 yılında yerleşiminde içerisinde olduğu bölge Emevî hakimiyetine geçmiştir. Emevî kumandanlarından Mansûr bin Ca'vene tarafından bugünkü Adıyaman il merkezindeki kale inşa ettirildi. Adıyaman merkez ilçesi Hısnımansûr (Mansur'un kalesi) olarak anılmaya başlandı. 758'de Abbâsî egemenliğine geçen bölge, 926-958 yılları arasındaki Hamdaniler döneminden sonra yeniden Bizans hakimiyetine geçti. 11. yüzyılda Türk akınlarına uğrayan yerleşim, ilk defa 1066’da Selçuklu kumandanı Gümüştekin tarafından alındı. Artuklu, Eyyûbî ve Selçuklu, İlhanlı, Akkoyunlu, Dulkadiroğulları ve Memlüklü hakimiyetinden sonra 1515 yılında Osmanlı egemenliğine geçti.

Adıyaman 22 Haziran 1954’te merkez, Besni, Gerger ve Kâhta ilçeleriyle on altı nahiyeden oluşan bir il oldu. Sonrasında Çelikhan, 1958’de Gölbaşı, 1960’ta Samsat, 1990'da Tut ve Sincik ilçe yapılarak Adıyaman’a dahil edildi.

Coğrafya

Adıyaman ilinin büyük bölümü Güneydoğu Anadolu Bölgesi içerisinde yer almaktadır. Kuzeyde bulunan Çelikhan ile Gerger ilçelerinin bir kısmı Doğu Anadolu Bölgesinde, batıda bulunan Gölbaşı ile Besni ilçesinin bir kısmı da Akdeniz Bölgesi içerisinde yer almaktadır. İlin büyüklüğü 7.644 km² dir.

Adıyaman şehrinin merkez olduğu Adıyaman ili; kuzeyde Malatya, kuzeydoğuda Diyarbakır, doğu ve güneyde Şanlıurfa, güneybatıda Gaziantep ve batıda Kahramanmaraş illeri ile komşudur. İldeki belli başlı dağlar; Akdağ (2551 m), Dibek (2549 m), Tucak-Ulubaba (2530 m), Gördük (2206 m), Nemrut (2150 m), Bozdağ (1200 m) ve Karadağ (1115 m)'dır. İlin kuzeyinde, Toroslar'ın uzantısı olan Malatya dağları yer almaktadır. Güneye idoğru yükseklikler azalmakta ve ovalık alanlar görülür. Çelikhan, Tut ve Gerger ilçelerinin tamamına yakını dağlıktır. Merkez, Besni ve Kahta ilçelerinin kuzey kesimleri dağlık, güney kesimleri ova şeklindedir. Samsat ilçesi ise ilin en düşük arazilerine sahiptir. İlin önemli ovaları; Kahta, Çakırhöyük (Keysun), İnekli ve Pınarbaşı ovalarıdır.

Akarsular

İlin en önemli akarsuyu Fırat Nehri'dir. Şanlıurfa ve Diyarbakır ile sınır oluşturan nehirin il içerisindeki uzunluğu 180 km' dir. Diğer başlıca akarsular; Göksu Çayı, Besni Akdere Çayı, Sofraz Çayı, Kahta Çayı, Ziyaret Çayı, Keysun Çayı, Çakal Çayı, Birimşe Çayı, Eğriçay ve Halya Deresidir.

İlçeler

Ana madde: Adıyaman'ın ilçeleri

2013 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 9 ilçesi, 23 belediyesi ve 433 köyü vardır.

Nüfus

Adıyaman il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1955[4] 208.755 54
  %15     32.350
176.405     %85  
1960[5] 233.717 53 %12
  %17     39.701
194.016     %83  
1965[6] 267.288 47 %14
  %19     51.463
215.825     %81  
1970[7] 303.511 48 %14
  %23     70.398
233.113     %77  
1975[8] 346.892 45 %14
  %29     100.722
246.170     %71  
1980[9] 367.595 46 %6
  %32     116.986
250.609     %68  
1985[10] 430.728 44 %17
  %35     150.991
279.737     %65  
1990[11] 513.131 39 %19
  %43     219.304
293.827     %57  
2000[12] 623.811 35 %22
  %54     338.939
284.872     %46  
2007[13] 582.762 36 -%7
  %56     329.060
253.702     %44  
2008[14] 585.067 35 %0
  %56     329.965
255.102     %44  
2009[15] 588.475 35 %1
  %58     338.617
249.858     %42  
2010[16] 590.935 35 %0
  %59     347.236
243.699     %41  
2011[17] 593.931 35 %1
  %60     356.595
237.336     %40  
2012[18] 595.261 35 %0
  %61     365.381
229.880     %39  
2013[19] 597.184 35 %0
  %62     373.183
224.001     %38  
2014[20] 597.835 35 %0
  %64     382.755
215.080     %36  
2015[21] 602.774 33 %1
  %65     393.472
209.302     %35  
2016[21] 610.484 33 %1
  %66     404.702
205.782     %34  
2017[21] 615.076 33 %1
  %67     414.025
201.051     %33  
2018[21] 624.513 33 %2
  %68     421.889
202.624     %32  
2019[21] 626.465 33 %0
  %69     431.758
194.707     %31  
2020[21] 632.459 33 %1
  %70     441.165
191.294     %30  
2021[21] 632.148 33 -%0
  %71     447.227
184.921     %29  
2022[21] 635.169 32 %0
2023[21] 604.978 32 -%5


Ekonomi

Sanayi siteleri

Adıyaman Organize Sanayi Bölgesi

1991 yılında kuruluş çalışmalarına başlanan Adıyaman Organize Sanayi Bölgesinde, 1996 yılında kamulaştırma ve etüd-proje işlemleri tamamlanmıştır. 1997 yılında altyapı çalışmalarına ve arsa tahsis işlemlerine başlanmıştır.

İl Merkezine 6 km uzaklıkta, ilimiz kuzeybatı istikametinde, Belediye sınırları içerisinde, TPAO tesisleri ile açılacak olan Adıyaman Kuzey Çevre Yolunun bitişiğinde 150 hektarlık alan üzerinde kurulan Bölge, 86 adet sanayi parseli ile 1. Derecede Kalkınmada Öncelikli Yöre, teşvik, imkân ve kolaylıklarıyla sanayicilerimizin hizmetine sunulmuştur.

Adıyaman Küçük Sanayi sitesi 1969 yılında kurulmuş 1987 yılında ihale edildikten sonra yapımına fiilen 30.4 1988 yılında başlanmış ve 2000 yılı içerisinde tamamlanarak hizmete açılmıştır. Toplam 350.000 m² alana sahip olan sitede 350 adet iş yeri bulunmaktadır.

Ancak Küçük Sanayi sitesinin ihtiyacı karşılayamaması nedeniyle 200 ek iş yeri 2001 yatırım programına alınarak inşaatına başlanmıştır.

Besni Küçük Sanayi sitesi

Besni'nin kayaardı mevkiinde 06.12.1993 tarihinde ihale edilen sitenin inşaatına Nisan 1994 yılında başlanılmıştır. Besni Küçük Sanayi Sitesi % 85 sanayi ve Ticaret Bakanlığı kredi desteği ile yürütülmektedir. Tamamlandığında 278 iş yerinin bulunacağı sitenin inşaatı % 30 oranında tamamlanmış olup, faaliyete geçtiğinde 1500 kişi istihdam edilecektir.

Gölbaşı Küçük Sanayi sitesi

22 Kasım 1989 yılında kurulan küçük sanayi sitesinin inşaatı Gaziantep yolu üzerinde belediye imar planı içerisinde 30 dönüm üzerinde devam etmektedir. K.S.S 100 iş yeri kapasiteli %70 sanayi ve Ticaret Bakanlığı Kredi desteğine sahiptir. Site tamamlandığında küçük esnaf ve zanaatkar daha sağlıklı ortamlarda daha iyi hizmet verme imkânına kavuşacaktır.

Öz Kahta Küçük Sanayi Sitesi

Kahta Küçük Sanayi Sitesi 27.09.1996 yılında kurulmuş olup, proje çalışmaları tamamlanmıştır. 2001 yılı revize yatırım programına alınması için girişimler devam etmektedir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Ntv.com.tr, Valiler Kararnamesi Yayımlandı, Erişim:01 Haziran 2016
  2. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  3. ^ a b c d e f g h *Türkiye Karayolları Atlası. Doğan Burda Dergi Yayıncılık. 2014. s. 14. 
  4. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  5. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  6. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  7. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  8. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  9. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  19. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  20. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  21. ^ a b c d e f g h i

Dış bağlantılar

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Adıyaman (il)
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikikaynak'ta ara Vikikaynak'ta belgeler
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Adıyaman_(il)&oldid=17818971" sayfasından alınmıştır