Diyanet İşleri Başkanlığı

Diyanet İşleri Başkanlığı
Dosya:Diyanet logo.jpg
Diyanet İşleri Başkanlığı Binası, Ankara
Kuruluş	3 Mart 1924
Tür	Kamu Kurumu
Merkez	Üniversiteler Mahallesi, Dumlupınar Bulvarı No:147/A 06800 Çankaya/Ankara
Resmî diller	Türkçe
Lider	Mehmet Görmez
Bütçe	₺5.743.383.000
Resmî site	diyanet.gov.tr

Diyanet İşleri Başkanlığı, 3 Mart 1924 tarihinde Şeriye ve Evkaf Vekaletinin yerine kurulan, İslam dininin inançları, ibadet ve ahlâk esasları ile ilgili işleri yürütmek, din konusunda toplumu aydınlatmak ve ibadet yerlerini yönetmekle görevli kurumdur. Mustafa Kemal Atatürk'ün emriyle 429 sayılı kanunla Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığına bağlı bir teşkilat olarak kurulmuştur.

Diyanet İşleri Başkanlığı Binasının bitişiğinde bulunan Diyanet İşleri Başkanlığı Ahmed Hamdi Akseki Camii, Ankara

Anayasanın 136. maddesinde; "Genel idare içinde yer alan Diyanet İşleri Başkanlığı, laiklik ilkesi doğrultusunda, bütün siyasî görüş ve düşünüşlerin dışında kalarak ve milletçe dayanışmayı ve bütünleşmeyi amaç edinerek, özel kanununda gösterilen görevleri yerine getirir." hükmü yer almaktadır.

Örgütte Din Şurası, Merkez Disiplin Kurulu, Teftiş Kurulu, Hukuk Müşavirliği, Din İşleri Yüksek Kurulu, Dini Görevler ve Din Görevlilerini Olgunlaştırma Müdürlüğü, il ve ilçe Müftülükleri, bucak ve köy İmamlıkları, Vaizlikler, Cami görevlileri.

Diyanet işleri başkanları

#	İsim	Görev başlangıcı	Görev bitişi
1	Mehmet Rifat Börekçi	1 Nisan 1924	5 Mart 1941
2	Mehmed Şerafeddin Yaltkaya	14 Ocak 1942	23 Nisan 1947
3	Ahmet Hamdi Akseki	29 Nisan 1947	9 Ocak 1951
4	Eyüp Sabri Hayırlıoğlu	17 Nisan 1951	10 Haziran 1960
5	Ömer Nasuhi Bilmen	30 Haziran 1960	6 Nisan 1961
6	Hasan Hüsnü Erdem	6 Nisan 1961	13 Ekim 1964
7	Mehmet Tevfik Gerçeker	15 Ekim 1964	16 Aralık 1965
8	İbrahim Bedreddin Elmalılı	17 Aralık 1965	25 Ekim 1966
9	Ali Rıza Hakses	25 Ekim 1966	15 Ocak 1968
10	Lütfi Doğan	15 Ocak 1968	25 Ağustos 1972
11	Lütfi Doğan	26 Ağustos 1972	26 Temmuz 1976
12	Süleyman Ateş	28 Temmuz 1976	7 Şubat 1978
13	Tayyar Altıkulaç	9 Şubat 1978	10 Kasım 1986
14	Mustafa Sait Yazıcıoğlu	17 Haziran 1987	2 Ocak 1992
15	Mehmet Nuri Yılmaz	3 Ocak 1992	13 Mart 2003
16	Ali Bardakoğlu	28 Mart 2003	11 Kasım 2010
17	Mehmet Görmez	11 Kasım 2010	Görevde

Türk Devrimi ve Diyanet

Türk devrimi, Osmanlı ulemasını, ilmiyeyi tasfiye ettikten sonra, eski kurumları birer birer kaldırdı. Din işlerinin düzenlenmesi için Diyanet İşleri Başkanlığı kuruldu.

Bilimsel açıdan devletin egemenliğinde bir devlet memurluğu olan Diyanet İşleri Başkanı bir bürokrattır, Diyanet'in fetvaları laik sistemde bağlayıcı değildir, rehber niteliğindedir. Bunun sebebi Türk devriminin ana unsurunun laiklik oluşudur. Her ne kadar Batı'da din ve devlet teşkilatları birbirinden ayrı ise, ve devlet bütçesinden din görevlilerine maaş ödenmemekteyse de, Türkiye'de Batı'daki gibi bir ruhban sınıfı, kilise, rahiplik bulunmadığından bu anlamda bir sorun oluşturmamakta, ancak kurumun Sünni-Hanefi yapısı dolayısıyla zaman zaman hem diğer din ve mezheplerce, hem tam laiklik taraftarlarınca eleştirilmektedir.

İslam'da ruhbanlık yoktu, ancak siyasi ve sosyolojik olarak ulemanın yapılanışında bir ruhbanlık eğilimi vardı ve bu güçle saltanatla yan yana idi. Cumhuriyet rejiminde ise devrimin genel felsefesi dini vicdana indirgemek olduğu için Diyanet kurumu, devlet bürokrasisi içinde olmasına rağmen iktidarın dışında bir yapıdadır. Mesela Din işleri Yüksek Kurulu kararları ictihadi kararlar değildir. Başörtüsünün zaruri dini emir olduğunu söylese bile fetvanın siyasi ve hukuki bir yaptırımı yoktur, sadece yurttaşları aydınlatıcıdır. Çünkü Diyanet'in muamelat sahasında hükümler vazetmesi rejime aykırıdır. Devrimin amacı da buydu: Diyanet ibadet işlerine, devlet muamelata ilişkin yasalara bakacaktı.

Ruhbanlaşmış ilmiye sınıfı Osmanlı'nın son devirlerinde iktidara dini kılıf sağlama makamı olmuştu. Mesela İstanbul hükümeti, milli mücadeleciler için 'bunlar haindir, idamları caizdir' diye fetva çıkarttırmıştı. Cumhuriyetin ilk Diyanet İşleri Başkanı olan Rıfat Börekçi ise, o zaman Ankara'da Müdafaai Hukuk'un başkanı olarak, milli mücadelenin kutsal bir savaş olduğunu, halifenin esarette olduğunu belirten fetvasını Anadolu'ya dağıtmış, İstanbul hükümetince gıyaben idama mahkûm edilmişti. İstanbul hükümetinin çıkardığı fetvaların ve arama emirlerinin işgalcileri yanıltmak üzere alınmış bir tertip olduğu, Mustafa Kemal ve kuvvacılar hakikaten yakalanmak istenseydi kolaylıkla bunun mümkün olduğu da öne sürülmüştür. Eski başbakanlardan Ecevit de vefatından kısa bir süre önce "Vahdettin hain değildi" açıklamasını yaparak, Mustafa Kemal'in bizzat Sultan Vahdettin tarafından görevlendirilmiş ve yetkilendirilmiş olduğunu zımnen kabul etmiştir.

Milli mücadeleden sonra TBMM'nin dünyevi ve uhrevi bütün yetkileri elinde bulundurduğu ilan edilerek, monarşiye ve hilafete son verilmiş, şeriye ve evkaf vekillikleri kaldırılmıştı, bunların bıraktığı boşluğu doldurmak üzere Diyanet kuruldu. Diyanet ruhani bir kurum olmadı.

Dış bağlantılar

• Resmî site