Kuzey Makedonya: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
TSS89 (mesaj | katkılar)
111 değişiklik
TSS89 (mesaj | katkılar)
111 değişiklik
195. satır: 195. satır:


== Demografi ==
== Demografi ==
{{ana madde|Kuzey Makedonya Cumhuriyeti demografisi}}
{{ana madde|Makedonya Cumhuriyeti demografisi}}


=== Nüfus ===
=== Nüfus ===

Sayfanın 17.52, 17 Mayıs 2019 tarihindeki hâli

Başlığın diğer anlamları için Makedonya sayfasına bakınız.
Kuzey Makedonya
Makedonca: Република Северна Македонија
Makedonca: Republika Severna Makedonija
Arnavutça: Republika Veriore e Maqedonisë
Kuzey Makedonya Cumhuriyeti
Slogan
Ya istiklâl ya ölüm
Слобода или смрт (Makedonca)
{Sloboda ili Smrt}
Kuzey Makedonya haritadaki konumu
Başkent
ve
Üsküp
Resmî dil(ler)Makedonca, Arnavutça[1]
Tanınan bölgesel dil(ler)Türkçe, Romca, Ulahça, Sırpça[2]
Etnik gruplar
(2002)
HükûmetParlamenter demokrasi
Stevo Pendarovski
• Başbakan
Zoran Zaev
Tarihçe 
• Yugoslavya'dan Bağımsızlık İlan Edildi
8 Eylül 1991
• Tanınma
8 Nisan 1993
Yüzölçümü
• Toplam
25,713 km2 (148..)
• Su (%)
1.9
Nüfus
• 2017[3] tahminî
2,083,869 (146..)
• 2002 sayımı
2,022,547
• Yoğunluk
80.1/km2 (122..)
GSYİH (SAGP)2016 tahminî
• Toplam
$30.377 milyar[4]
• Kişi başına
$14,631[4]
GSYİH (nominal)2016 tahminî
• Toplam
$10.424 milyar[4]
• Kişi başına
$5,021[4]
Gini (2011)39.2[5]
orta
İGE (2014)artış 0.747[6]
yüksek · 81..
Para birimiMakedonya Denarı (MKD)
Zaman dilimiUTC+1 (OAZD)
• Yaz (YSU)
UTC+2 (OAYZD)
Tarih formatıgg/aa/yyyy (AD)
Trafik akışıright
Telefon kodu+389
ISO 3166 koduMK
İnternet alan adı

Kuzey Makedonya (Şablon:Dil-mk, Makedonca telaffuz: [makɛˈdɔnija]), resmî adıyla Kuzey Makedonya Cumhuriyeti[8][9] (Şablon:Dil-mk Makedonca telaffuz: [rɛˈpublika ˌmakɛˈdɔnija]), Balkanlar'da bir ülkedir. Kuzeyde Sırbistan ve Kosova, batıda Arnavutluk, güneyde Yunanistan, doğuda Bulgaristan ile komşudur. 1991 yılında Yugoslavya'dan bağımsızlığını "Makedonya Cumhuriyeti" adıyla ilan etti ve kısa ad olarak hâlen resmî olmayan kaynaklarda kullanılmakta olan "Makedonya" adını kullanmaya başladı. Birleşmiş Milletler tarafından 1993 yılında tanınan ülke, Yunanistan'ın itirazı sonucu Birleşmiş Milletlere "Makedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti" adıyla üye oldu.[10][11][12] Makedon ve Yunan hükûmetleri, 12 Haziran 2018'de ülkenin adının "Kuzey Makedonya" olarak değiştirilmesi konusunda anlaşmaya vardı.[13]

Tarih

Ana madde: Makedonya Cumhuriyeti tarihi

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti topraklarında antik çağlarda Paeonia krallığı yer almaktaydı.[14][15] Bu krallık Makedonya krallığının kuzeyindeydi;[16] Paeonia halkıysa Traklara mensuptu.[17] Kuzeybatıda Dardani, güneybatıda Enchelae, Pelagones ve Lyncestae adlı kabileler yerleşikti. Bunlardan ilk ikisi İliryalıydı, diğer ikisiyse kuzeybatı Yunanların Molosyalı kolundandı.[18][19][20][21][22][23]

MÖ 6. yüzyılın sonlarında I. Darius komutasındaki Pers Ahameniş İmparatorluğu bölgeyi ele geçirdi.[24][25][26] Yunanistan'a ikinci Pers saldırısının başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından Persler günümüzün Makedonya Cumhuriyeti toprakları da dahil olmak üzere Avrupa'daki topraklarını terk etti.

MÖ 356 yılında II. Filip Yukarı Makedonya ve güney Paeonia'yı Makedonya krallığına kattı.[27] Oğlu Büyük İskender Paeonia'nın geri kalanını Scupi bölgesine ulaşacak şekilde ele geçirdi; ancak Scupi ve çevresi Dardani hakimiyetinde kaldı.[28]

MÖ 146 yılında Roma İmparatorluğu Makedonya eyaletini kurdu. Diocletianus dönemine gelindiğinde, bu eyalet güneyde antik Makedonya krallığını kapsayan "Macedonia Prima" ("İlk Makedonya") ve kuzeyde Paeonia'nın tamamıyla Dardania'nın bir kısmını, yani günümüzde Makedonya Cumhuriyeti topraklarının çoğunu kapsayan "Macedonia Salutaris" bölgelerine bölünmüştü. Stobi şehri bölgenin başkentiydi.[29] Domitian döneminde (MS 81-96) Scupi bölgesi Roma egemenliğine geçti ve Moesia Superior eyaletine bağlandı.[30] İmparatorluğun doğu bölgesinde Yunanca egemen dil olarak statüsünü korusa da Makedonya'da Latince yayılım gösterdi.[31]

MS 6. yüzyılda Slavlar Makedonya'ya yerleşti.[32] 580'lerdeki Bizans kayıtları Ön Bulgarların yardımıyla Makedonya'daki Bizans yerleşimlerine akın eden Slavlarda bahseder. 680'lerde Kuber liderliğinde Ön Bulgarlar, Slavlar ve Bizanslılardan oluşan bir grup Manastır civarına yerleşti.[33] Bulgar hanı I. Presyan döneminde Makedonya'daki Slavlar Bulgar yönetimine girdi. I. Boris döneminde bölgedeki Slavlar Hıristiyanlığı kabul etti.

1014 yılında Bulgaristan çarı Samuil'in ordusunu yenen II. Basileios komutasındaki Bizanslılar dört yıl içinde Makedonya da dahil olmak üzere Balkanlarda kontrolü sağladı. 12. yüzyıl sonlarına gelindiğindeyse bu kontrol zayıflamıştı. 13. yüzyılın başlarında İkinci Bulgar İmparatorluğu bölgeyi ele geçirdi. Bizans İmparatorluğu iç çekişmeler nedeniyle yıkılan bu imparatorluktan bölgeyi 14. yüzyıl başlarında geri aldı. 14. yüzyılda kendilerini Bizans zulmü altında ezilen Slavların kurtarıcısı olarak gören Sırp İmparatorluğu bölgeyi ele geçirdi. Üsküp Stefan Dušan'ın krallığının başkenti oldu.

1389 yılındaki I. Kosova Muharebesi'nde Sırp ordusunu yenen Osmanlı İmparatorluğu, muharebe sonrasında Makedonya'yı ele geçirdi. Osmanlı idaresinde Makedonya adı kullanımdan kayboldu.[32]

600 yıla yakın süre Osmanlı egemenliğinde kalan bölge, 20. yüzyılda Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti'nin en güney kısımlarını oluşturmuştur.

1991 yılında özerk cumhuriyet Makedonya, Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti’nin iç savaşlara girdiği dönemde bağımsızlığını ilan etmiştir.

Coğrafya

Ana madde: Makedonya Cumhuriyeti coğrafyası

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'nin tek büyük ırmağı tam ortasından geçen Vardar Nehri'dir. Ülkede yüksekliği 2,000 metreyi geçen 16 dağ bulunmaktadır. En büyük göller Arnavutluk, Yunanistan ve Makedonya Cumhuriyeti'nin kesiştiği noktada bulunan Ohri, Prespa ve Doyran Gölü'dür. Deniz kıyısı olmayan Makedonya Cumhuriyeti karasal iklimi vardır.

Dağlar

Ana madde: Makedonya Cumhuriyeti'nin dağları

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'ndeki en önemli dağlar şunlardır:

Korab Dağı 2,764 m
Şar Dağları 2,747 m
Baba Dağı 2,601 m
Yakupitsa Dağı 2,540 m
Nice Dağı 2,521 m
Deşat Dağı 2,373 m

İdari yapılanma

Ana madde: Makedonya Cumhuriyeti'nin idari yapılanması
Makedonya istatistiksel bölgeleri haritası
Makedonya belediye sınırları haritası

Kuzey Makedonya’nın idari yapılanmasında aşağıdaki sistemlerden oluşur:

  • İstatistiksel Bölgeler
  • Belediyeler

İstatistiksel bölgeler

Ana madde: Kuzey Makedonya'nın bölgeleri

Kuzey Makedonya’nın istatistiksel bölgeleri şunlardır:

Belediyeler

Ana madde: Kuzey Makedonya'nın belediyeleri

Kuzey Makedonya’da 84 belediye vardır. Ağustos 2004’te Kuzey Makedonya idaresi tarafından, söz konusu 84 belediye yeniden düzenlenmiştir. Bu belediye merkezlerinden on tanesi Büyük Üsküp’ü oluşturur.

Demografi

Ana madde: Makedonya Cumhuriyeti demografisi

Nüfus

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti nüfusu 2002 nüfus sayımına göre 2.022.547 kişidir. Halkın %58i büyük şehirlerde toplanmıştır.

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'nin büyük şehirleri

Şehirler

Ana madde: Kuzey Makedonya'daki şehirler listesi
Makedonya Cumhuriyeti'nin büyük şehirleri
Şehir Nüfus Arma İdari Bölge Nüfus
Üsküp 500.000 Üsküp Bölgesi 506.926
Kumanova 71.000 Kuzeydoğu Bölgesi 105.484
Manastır 80.000 Pelagonya Bölgesi 95.385
Pirlepe 68.000 Pelagonya Bölgesi 76.768
Kalkandelen 60.000 Polog Bölgesi 86.580
Gostivar 46.000 Polog Bölgesi 81.042
Ohri 51.000 Güneybatı Bölgesi 55.749
Köprülü 48.000 Vardar Bölgesi 55.108
İştip 42.000 Doğu Bölgesi 47.796

Etnik gruplar

Makedonya Cumhuriyeti etnik gruplar haritası (2002 yılı)

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti çok etnik yapıya sahip bir devlettir. 2002 sayımlarına göre en büyük nüfus 1.297.981 kişiyle Makedonlar’a aittir. Sonraki dağılım Arnavutlar 509.083; Türkler 77.959; Çingeneler 53.879; Sırplar 35.939; Boşnaklar 17.018; Ulahlar 9695 şeklinde oluşmuştur.

2002 sayımlarına göre ülkenin etnik yapısı:

Sayı %
Toplam 2.022.547 100
Makedon 1.297.981 64,18
Arnavut 509.083 25,17
Türk 77.959 3,85
Çingene 53.879 2,66
Sırp 35.939 1,78
Boşnak 17.018 0,84
Ulah 9.695 0,48
diğer 20.993 1,04

Din

Ana madde: Makedonya'daki Osmanlı camileri listesi
Ohri'deki Aziz Kliment ve Pantheleimon kilisesi
Üsküp’te Mustafa Paşa Camii

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'nde en yaygın din %64,7 ile Makedon Ortodoks Kilisesi'ne bağlı Ortodoksluk, %34,3 ile en yaygın ikinci din İslam'dır. Makedonya Cumhuriyeti oran açısından Türkiye, Kosova, Arnavutluk ve Bosna-Hersek'ten sonra Avrupa'daki en büyük Müslüman nüfusu barındırır.[kaynak belirtilmeli]

Ülkede Müslümanlar'ın büyük çoğunluğunu Arnavutlar oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra Türkler, Boşnaklar ve 40.000 - 80.000 kadar nüfusa sahip oldukları tahmin edilen bir Müslüman Makedon topluluğu da vardır. Müslüman Makedonlar, Hristiyanlardan ayırt edilmek için kendilerine Torbeş demektedirler.[34] Ülkede 1200 kilise, 750 cami bulunur.[kaynak belirtilmeli] Üsküp'te Ortodoks ve İslam dinine mensup insanlar için değişik okullar vardır.

Günümüzde Kuzey Makedonya

Ülkenin başkenti Üsküp 500,000 civarındaki nüfusuyla aynı zamanda ülkenin en büyük şehridir. Ülkede Üsküp hariç büyük şehirler Manastır, Kumanova, Pirlepe, Kalkandelen, Ohri, Köprülü, İştip, Gostivar ve Ustrumca'dır. Ülkede 50 kadar doğal ve yapay göl ve yüksekliği 2,000 metreden fazla 16 dağ bulunmaktadır.

Ülke Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, Frankofon, Dünya Ticaret Örgütü, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'na üye olmakla birlikte Aralık 2005'ten beri Avrupa Birliği ile müzakerede, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'ne de adaydır.

Makedonya adlandırma sorunu

Daha fazla bilgi: Makedonya adlandırma sorunu
1944-1991 yılları arasında Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti bayrağı
1992-1995 yılları arasında Makedonya bayrağı
1995'ten sonra Makedonya Cumhuriyeti bayrağı

Ülke 1991 yılında Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nden Makedonya ismi ile bağımsızlığını ilan etti. Birleşmiş Milletler ülkeyi 1993 yılında Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti (EYMC) (Makedonca: Поранешна Југословенска Република Македонија (ПЈРМ)) ismi ile tanıdığını duyurdu. Diğer uluslararası örgütler olan Avrupa Birliği, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü, Uluslararası Para Fonu, Avrupa Yayın Birliği ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi gibi örgütler ülkeyi Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti (EYMC) adıyla tanıdı.

Türkiye, Makedonya Cumhuriyeti'nin bağımsızlık ilanıyla beraber ülkeyi kendi ismi ile tanımıştır. Nitekim bu sebeple Makedonya'yı Eski Yugoslav Cumhuriyeti Makedonya ismiyle (FYROM) tanıyan NATO teşkilatına ait ve içinde Makedonya geçen tüm belgelerde metinde "FYROM" kısaltması geçerken belgenin sonundaki bir dipnotta Türkiye'nin ve diğer NATO üyeleri A.B.D, Arnavutluk, Bulgaristan, Estonya, Hırvatistan, İsveç, İzlanda, Kanada, Litvanya, Macaristan, Norveç, Polonya, Romanya ve Slovakya ile birlikte Makedonya'yı anayasal ismi ile tanıdığı ayrıca belirtilmiştir.

Diplomatik ilişkiler

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'nin şu ülkelerde temsilcilikleri vardır: Amerika Birleşik Devletleri, Almanya, Arnavutluk, Avustralya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Çin, Danimarka, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, Kanada, Katar, Kazakistan, Macaristan, Mısır, Polonya, Romanya, Rusya, Sırbistan, Slovenya, Türkiye, Ukrayna, Yunanistan ve Vatikan.

Resimler

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Arnavutça Makedonya'da ikinci resmi dil oldu". 6 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2019. 
  2. ^ Söz konusu bölgesel diller, Makedoncanın yanında belediye sınırları dâhilinde % 20’den fazla konuşura sahip olunan bölgelerde resmî kullanımdadırlar. bk: Diller yasası hk. haber
  3. ^ "Macedonia: Statistical Regions, Major Cities & Towns – Population Statistics in Maps and Charts". citypopulation.de. 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ a b c d "FYR Macedonia". International Monetary Fund. 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2016. 
  5. ^ "CIA – The World Factbook – Field Listing :: Distribution of family income – Gini index". Central Intelligence Agency. 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2014. 
  6. ^ "2015 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2015. 18 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2015. 
  7. ^ "Св. Климент Охридски е патрон на македонскиот народ и неговата историја". dnevnik.mk. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "Makedonya Meclisi 'Kuzey'i onayladı". 11 Ocak 2019. 3 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2019. 
  9. ^ "Yunanistan Parlamentosu'ndan 'Kuzey Makedonya' onayı". 25 Ocak 2019. 29 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ United Nations Resolution 225 (1993) (İngilizce)
  11. ^ Igor Janev, Legal Aspects of the Use of a Provisional Name for Macedonia in the United Nations System, AJIL, Vol. 93. no 1. 1999. (İngilizce)
  12. ^ "TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ". 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25-10-2013. AVRUPA BİRLİĞİ İLE TÜRKİYE CUMHURİYETİ ARASINDA TÜRKİYE CUMHURİYETİNİN MAKEDONYA ESKİ YUGOSLAV CUMHURİYETİNDEKİ AVRUPA BİRLİĞİ KUVVETİNE KATILIMINA İLİŞKİN ANLAŞMA VE BUNA BAĞLI MALÎ DÜZENLEMENİN ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDUĞUNA DAİR KANUN - Kanun No. 5247.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  13. ^ Kırbaki, Yorgo (12 Haziran 2018). "Sorun çözüldü: İşte o ülkenin yeni ismi!". Hürriyet. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  14. ^ Ovid (2005). Green, Peter (Ed.). The Poems of Exile: Tristia and the Black Sea Letters. University of California Press. s. 319. ISBN 0520242602. Ovid was lax in his geography, not least over Paeonia (in fact roughly coextensive with the present Slav republic of Macedonia). 
  15. ^ Roisman, Joseph; Worthington, Ian (2010). A Companion to Ancient Macedonia. John Wiley and Sons. s. 13. ISBN 1-4051-7936-8. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. 
  16. ^ Strabo, Geography, Book 7, Frg. 4:
  17. ^ Bauer, Susan Wise: The History of the Ancient World: From the Earliest Accounts to the Fall of Rome (2007), 0-393-05974-X, page 518: "...to the north, Thracian tribes known collectively as the Paeonians."
  18. ^ Willkes, John (1996). The Illyrians. Wiley-Blackwell. s. 49. ISBN 978-0-631-19807-9. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. 
  19. ^ Sealey, Raphael (1976). A history of the Greek city states, ca. 700-338 B.C. University of California Press. s. 442. ISBN 978-0-520-03177-7. 
  20. ^ Evans, Thammy (2007). Macedonia. Bradt Travel Guides. s. 13. ISBN 978-1-84162-186-9. 
  21. ^ Borza, Eugene N. (8 Eylül 1992). In the shadow of Olympus: the emergence of Macedon. Princeton University Press. ss. 74–75. ISBN 978-0-691-00880-6. 
  22. ^ Lewis, D.M. et al. (ed.) (1994). The Cambridge ancient history: The fourth century B.C. Cambridge University Press. ss. 723–724. ISBN 978-0-521-23348-4. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. 
  23. ^ The Cambridge Ancient History Volume 3, Part 3: The Expansion of the Greek World, Eighth to Sixth Centuries BC by John Boardman and N. G. L. Hammond,1982,0-521-23447-6,page 284
  24. ^ Howe & Reames 2008, s. 239.
  25. ^ Roisman & Worthington 2011, ss. 135–138, 342–345.
  26. ^ "Persian influence on Greece (2)". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2014. 
  27. ^ Poulton, Hugh (23 Şubat 2000). Who are the Macedonians?. C. Hurst & Co. Publishers. s. 14. ISBN 978-1-85065-534-3. 
  28. ^ Macedonia yesterday and today Author Giorgio Nurigiani, Publisher Teleurope, 1967 p. 77.
  29. ^ A Companion to Ancient Macedonia, By Joseph Roisman and Ian Worthington, page 549
  30. ^ "Encyclopædia Britannica – Scopje". Britannica.com. 26 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2011. 
  31. ^ A. F. Christidis, A History of Ancient Greek: From the Beginnings to Late Antiquity, Cambridge University Press, 2007, p.351: "Despite Roman domination, there was no retreat on the part of Greek tradition in the eastern part of the empire, and only in Macedonia did Latin spread in some extent".
  32. ^ a b "Makedonya". İslam Ansiklopedisi. 27. Türkiye Diyanet Vakfı. 2003. s. 437-444. 
  33. ^ "Acta Sancti Demetrii", V 195–207, Гръцки извори за българската история, 3, стр. 159–166
  34. ^ Tom Gallagher, The Balkans In The New Millennium: In the Shadow of War and Peace, Routledge 2005, s. 85


Dış bağlantılar

Şablon:Portal

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
'
hakkında daha fazla bilgi edinin
Vikisözlük'te ara Vikisözlük'te tanımlar
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar

Wikimedia Atlas'da the Republic of Macedonia

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuzey_Makedonya&oldid=20631125" sayfasından alınmıştır