Madagaskar
Madagaskar | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Başkent ve en büyük şehir | Antananarivo 18°55′G 47°31′D / 18.917°G 47.517°D | ||||
| Resmî dil(ler) | Malgaşça, Fransızca | ||||
| Hükûmet | Üniter yarı başkanlık cumhuriyeti | ||||
| |||||
| Tarihçe | |||||
| |||||
| Yüzölçümü | |||||
• Toplam | 587.295 km2 (47.) | ||||
• Su (%) | 0,13 | ||||
| Nüfus | |||||
• 2018 tahminî | 26.262.313 (52.) | ||||
• Yoğunluk | 35,2/km2 (174.) | ||||
| GSYİH (SAGP) | 2020 tahminî | ||||
• Toplam | 45,425 milyar $[1] (110.) | ||||
• Kişi başına | 1.647 $[1] (176.) | ||||
| GSYİH (nominal) | 2020 tahminî | ||||
• Toplam | 14,199 milyar $[1] (128.) | ||||
• Kişi başına | 515 $[1] (180.) | ||||
| Gini (2010) | 44.1[2] orta | ||||
| İGE (2019) |  0.528[3]düşük · 164. | ||||
| Para birimi | Ariary (MGA) | ||||
| Zaman dilimi | UTC+3 (EAT) | ||||
• Yaz (YSU) | UTC+3 (kullanılmamaktadır) | ||||
| Telefon kodu | +261 | ||||
| İnternet alan adı | .mg | ||||
Madagaskar ya da resmî adıyla Madagaskar Cumhuriyeti, Afrika kıtasına bağlı bir ada ülke olup, kıtanın doğu kesiminde Hint Okyanusu'nun batı kısmında yer almaktadır. Mozambik Kanalı ülkeyi Afrika ana kıtası ile birbirinden ayırmaktadır. Madagaskar adası, dünyanın dördüncü büyük adasıdır. Ülke ada ülkesi olması nedeniyle sınır komşusu bulunmamakta olup, en yakın anakara ülkesi adanın batısında yer alan Mozambik'tir. Bunun haricinde komşu ada ülkeler ise kuzeybatıda Komorlar ve Fransa denizaşırı bölgesi Mayotte, doğuda Mauritius ile yine Fransa denizaşırı bölgesi olan Réunion adalarıdır. Ülkenin başkenti Antananarivo'dur.
Ülke ismi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ülke ismi olan Madagaskar herhangi bir yerel dilden ortaya çıkmış bir isim konumunda değildir. Marco Polo anılarında dolaylı yollardan bilgi edindiği ve Afrika'da tarifsiz zenginliğe sahip bir ada olarak tanımladığı adadan karışıklık sonucu Somali'de bulunan Mogadişu şehrinin isminin farklı bir formu olan Madageiscar olarak bahsetmiş, bu isimde daha sonraları Orta Çağ Avrupa'sında karşılık bularak sık bir şekilde kullanılmıştır.[4] Her ne kadar Portekizli kâşif Diogo Dias 1500 yılında Aziz Laurentius kutlamalarına denk gelen gün adaya çıkan ilk Avrupalı olarak adanın ismini São Lourenço olarak değiştirmiş olsa da, Polo tarafından kullanılan isim daha fazla benimsenerek rönesans dönemi haritalarında kullanılmıştır.[5]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ada olması nedeniyle kara komşusu bulunmayan ülkenin civarında bulunan diğer ada ülkeler ile birlikte Afrika anakarasında bulunan Mozambik ile deniz sınırı bulunmaktadır. Madagaskar coğrafî olarak Afrika kıtasının bir parçası konumundadır. Madagaskar sahip olduğu 587.295 km2 yüzölçümü ile dünyanın en büyük dördüncü adası konumundadır ve toplamda 4.828 km'lik bir kıyı şeridine sahiptir.
Süper kıta Gondvana'nın parçalanmasıyla Madagaskar yaklaşık 88 milyon yıl önce Hindistan kara kütlesinden ayrılmıştır. Böylelikle adanın coğrafik olarak izolasyonu, üzerindeki bitki örtüsü ve hayvanların tamamen dış dünyadan bağımsız bir şekilde gelişmesine yol açmıştır. Madagaskar üzerindeki bitki ve hayvan türlerinin %90'ı dünyanın başka hiçbir yerinde bulunmamaktadır. Ada biyolojik çeşitlilik alanında dünyanın önde gelen bölgelerinden bir konumunda olmuş, yüzyıllar içerisinde adada insan yaşamanın başlaması ile bu çeşitlilik tehdit altına girmiştir.
Ülke coğrafî yapı gereği genel olarak beş bölgeye ayrılmıştır. Bunlar doğu sahili, kuzeyde bulunan Tsaratanana kütlesi, merkez yaylalar, batı sahili ve güneybatı olarak adlandırılmıştır.[6] Ülkenin doğu sahilleri daha yeşil bir görünüme sahip olup, adanın geri kalanında bu yoğunlukta bir ormanlık alan görülmemektedir. Madagaskar adası genel olarak yüksek yayların hakim olduğu bir ülkedir. Kıyı şeridinde deniz seviyesi ile eşit olan yükseklikler ada merkezine doğru giderek yükselir ve ortalama 1.000 m ile 2.000 m yüksekliklere ulaşır. Merkezî platoda kuzey-güney yönünde uzanan ve en yüksek noktası 2.644 m olan Ankaratra volkanik dağ silsilesi bulunur. Ülkenin en yüksek noktasını adanın kuzeyinde Tsaratanana kütlesi olarak adlandırılan coğrafî bölge içerisinde yer alan 2.876 m ile Maromokotro Dağı oluşturmaktadır.
Ada ülkesi genelinde görülen ve verimsizliğin bir simgesi olan kırmızı topraklar nedeniyle büyük kırmızı ada olarak da anılmaktadır.[6]
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Madagaskar genelinde coğrafî konum gereği farklı iklimler yaşanabilmektedir. Genel itibarıyla kasım ile nisan aylarında sıcak ve yağışlı bir iklim yaşanırken, mayıs ile ekim ayları arasında kurak ve soğuk bir süreç yaşanmaktadır. Ülkenin doğu kıyıları Madagaskar'ın en nemli ve yağış alan bölgesi konumundadır. Yıllık ortalama 4.000 mm yağış alabilme özelliği nedeniyle adanın doğusunda sık yağmur ormanları yer almaktadır. Ülkenin doğu kıyıları belirli aralıklarla şiddetli tropikal fırtınalara ve siklonlara maruz kalabilmektedir.[7] Adanın orta kesiminde yer alan yüksek yaylalarda serin ve kurak bir iklim hakimdir. Ülkenin güneybatı bölümleri ada genelinde en kurak bölümü oluşturmaktadır. Yıllık ortalama 500 mm yağış alması nedeniyle bölgede çöl oluşumları gözlemlenebilmektedir. Ülke genelinde ortalama yıllık sıcaklık değerleri 25 °C düzeyindedir. Bu yıllık ortalamasına rağmen sıcaklıklar kıyı kesimlerinde daha yüksek, iç kesimlerde ise 0 °C de altına düşecek kadar düşük değerlere ulaşabilmektedir.
Bitki örtüsü ve yaban hayat
[değiştir | kaynağı değiştir]
Keşfedilmesinden önce neredeyse tamamen sık ormanlarla kaplı olan Madagaskar, insan yaşamının başlaması ile birlikte ormanların kapladığı alan yıllar geçtikçe azalmış ve günümüzde de sadece doğu kıyı sahillerinde bulunan ve adanın %4'ünü kaplayan ormanlar kalmıştır. Ülkenin en yoğun ve sık bir şekilde yağmur ormanlarını görüldüğü bölgesi Masoala yarımadasıdır. Doğudan batı yönüne doğru ilerlendiğinde yağmur ormanları yerini önce nemli savan örtüsüne sonra da tek tek ağaçların bulunduğu, dikenli kurak çalılıkların yer aldığı çayırlara bırakmaktadır.
Madagaskar adası genelinde yerel ve o ülkeye özgü türler bulunmaktadır. Ada üzerinde bulunan tek yırtıcı tür olarak Madagaskar etçilleri familyasının üyeleri olan Fossa, Fanaloka ve Falanuk yer almaktadır. Dünya üzerinde sadece Madagaskar'da yaşam bulan makimsiler, farklı türleri ile bu adada yaşamaktadırlar. Makimsiler üyelerinin haricinde Tenrekgillerde neredeyse tamamen sadece Madagaskar adası üzerinde yaşamaktadır. Hem makimsiler hem de tenrekgiller Adaptif radyasyon yayılımın en önemli örnekleri arasında gösterilmektedir.[8] Dünya genelinde 22 farklı çeşidi bulunan batağan üyelerinin sadece iki tanesi Madagaskar'da bulunmaktadır. Bu familyanın bir üyesi olan ve Madagaskar'da yaşamış olan Tachybaptus rufolavatus günümüzde soyu tükenmiş olarak kabul edilmektedir. Aynı familyadan olan ve yine sadece Madagaskar'da gözlemlenen Tachybaptus pelzelnii türü ise soyunun tükenmesi ile karşı karşıya kalan bir batağan türüdür. Ördekgiller familyasını bir üyesi konumunda olan Anas bernieri de sadece bu adada gözlemlenebilen bir kuş türüdür. Ada genelinde çoğunluğunu kurbağaların oluşturduğu 220'den fazla iki yaşamlılara ait tür bulunmaktadır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Madagaskar genelinde son olarak 1993 yılında gerçekleştirilen resmi sayım sonuçlarına göre 12.238.914 nüfus tespit edilmiştir. Bu güncel olarak son resmî sayım konumunda olup, 2022 tahmini sayım sonuçlarına göre adada 28,172,462 kişi yaşamaktadır. Ülke nüfusunun çoğunluğu başkent ile başkentin bağlı bulunduğu bölgede yaşamaktadır.
Madagaskar genç bir nüfusa sahip olup, 2018 tahmini verilerine göre nüfusun %59,78'i 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %3,35'i 65 yaş ve üzerindedir.[9]
0-14 yaş: %38.86 (erkek 5,278,838/kadın 5,196,036)
15-24 yaş: %20.06 (erkek 2,717,399/kadın 2,689,874)
25-54 yaş: %33.02 (erkek 4,443,147/kadın 4,456,691)
55-64 yaş: %4.60 (erkek 611,364/kadın 627,315)
65 yaş ve üzeri: %3.47 (erkek 425,122/kadın 509,951)
Şehirde yaşayanların oranı 2022verilerine göre %39,90, olan ülkede nüfusun yıllık artış oranı 2022 tahmini verilerine göre %2,27 düzeyindedir.[9]
Etnik gruplar
[değiştir | kaynağı değiştir]Adaya ilk yerleşen insanlar yakındaki Afrika kıtasından değil, Endonezya üzerinden Hint Okyanusunu aşarak buraya geldiler. Bugün Madagaskar halkının konuştuğu Malgaş dili de bu göçmenlerce Güneydoğu Asya adalarından buraya taşındı. Malgaşçanın en yakın akrabaları Madagaskar'dan binlerce kilometre uzakta, Borneo adasının güneyindeki Barito nehri civarında konuşulan dillerdir. Bu Avustronezyalı göçmenleri yaklaşık bin yıl sonra, 1000 yılı civarında Afrika'dan gelen yeni bir göçmen dalgası izledi. Afrikalı Bantular, daha çok kıyılarda ve adanın batı yarısında yerleştiler ancak kendi dillerini kullanmayı bırakıp adada yaşayan Avustronezyalıların dil ve kültürüne asimile oldular. Avustronezyalılar hala adanın iç ve dağlık kısımlarıyla, doğu yarısında yoğunlaştılar. Bu sebeple kıyılardaki yerliler antropolojik tip itibarıyla daha Afrikalı görünümlü, adanın iç kısımlarında yaşayan Merinalar gibi diğer bazı Avustronezya kökenliler ise daha Asyatik fiziksel özellikler taşır.
Madagaskar'da yaşayan birçok etnik grup konuşulan ortak dil ile ortak bir kimlik ortaya çıkarmıştır. Buna rağmen sosyal alanlarda foko olarak adlandırılan farklı alt grupların gelenek ve görenekleri önemli ölçüde yaşam biçimini belirleyebilmektedir. Madagaskar devleti resmi olarak 18 farklı etnik grubu ana etnik grup olarak kabul etmektedir.[10] Ülke genelinde en büyük etnik grubu Merinalar oluşturmaktadır. 19. yüzyıl sonlarına kadar adanın neredeyse genelinde kendi devletlerini yöneten Merinalar bu süreçte farklı fokoları baskı altına almışlardır. 1970 yılı verilerinde bu etnik gruba mensup 1,6 milyon kişi sayılmıştır. Merina Krallığı döneminde Merinaların baskı altına aldığı diğer etnik unsurlar arasında Betsileo, Sihanaka ve Bezanozano yer almıştır. Bunun haricinde ada genelinde mevcudiyeti bulunan ve Madagaskar devleti tarafından ana etnik unsur olarak kabul edilen diğer unsurlar ise şu şekildedir:
- Tsimihety
- Tankarana
- Antakaran̈a
- Antaimoro
- Ikongos
- Antaifasy
- Antaisaka
- Antambahoaka
- Antandroy
- Antonosy
- Bara
- Betsimisaraka
- Mahafaly
- Sakalava
- Tanala
- Vezo
Bu ana etnik unsurların haricinde avı olarak yaşam sürdüren Mikealar da An̈alabo ile Lac Ihotry bölgeleri arasında yaşamlarını sürdürmektedirler.[11]
Madagaskar'da yerli unsurların haricinde yurt dışından gelen yabancılar da yaşamakta olup, çoğunluğu Komorlar, Hindistan ve Fransa'dan gelen kişiler oluşturmaktadır. Yakın zamanda Çin vatandaşı kişilerin de adaya gelmesi ile Çin nüfusunda artış gözlemlenmiştir.[12]
Dil
[değiştir | kaynağı değiştir]Ülkenin resmi dili Malgaşça ile Fransızcadır. Madagaskar nüfusunun büyük çoğunluğu Malgaşça dilini anadili olarak kullanırken, batı kıyılarına göç eden ve bu bölgelerde yaşayan Mozambikliler Makoa dilini kullanmaktadır. Ülkenin kuzey kesiminde bulunan ve Malgaşça'da büyük ada olarak adlandırılan Nosy Be adası üzerinde yaşayan halk Svahili dilini konuşmaktadır.[13]
Malgaşça'nın yanı sıra resmi dil konumunda olan Fransızca, sömürge döneminde ülkenin tek resmi dili konumundaydı. Günümüzde önemli duyurular Fransızca yapılmaktadır. 2007 ile 2010 yılları arasında İngilizce de resmi dil konumundaydı. Bu sürenin ardından 17 Kasım 2010 tarihinde kabul edilen yeni anayasa doğrultusunda İngilizce resmi dil statüsünden kaldırılmıştır.[14]
Din
[değiştir | kaynağı değiştir]Ülke genelinde nüfusun %52'si animizm ve atalara tapınma gibi yerel dinlere inanmaktadır. Madagaskar'da %41 Hristiyan dinine mensuptur. Burada Katolik mezhebine göre inancını yaşayanların oranı %23 olarak ifade edilirken, Protestan mezhebine inananların oranı %18 düzeyindedir. İslamiyet dinine inananlar Madagaskar'da azınlıkta bulunmakta olup, nüfusun sadece %7'si islami inancına göre yaşamını sürdürmektedir.
Sosyal durum
[değiştir | kaynağı değiştir]_Madagascar.jpg)
Sağlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Ülkede temiz su kaynaklarına ulaşabilen nüfusun oranı düşük düzeyde olup, 2012 tahmini verilerine göre nüfusun yarısından azı olan %49,6'sı temiz kaynaklardan su temin edebilmektedir. Tam teçhizatlı sağlık hizmetlerinden yararlanma oranının düşük olduğu ülkede, nüfusun %13,9'u bu yönde bir hizmet alabilirken, %86,1'i ilkel şartlarda sağlık hizmeti alabilmektedir. Ülke içerisinde ishal, hepatit, tifo, sıtma, humma ve kuduz[9] çok sık görülen hastalıklar arasındadır. AIDS, Afrika anakarasının aksine düşük oranda görülmekte olup, bu oran 2013 tahmini verilerine göre %0,4 düzeyindedir.[9]
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]Ülke genelinde 15 yaş ve üzerinde okuma yazma bilenlerin oranı 2015 verilerine göre %64,7 düzeyindedir. Bu oran erkeklerde %66,7 iken, kadınlarda %62,6 seviyesindedir. Madagaskar genelinde altı ile on dört yaş arası erkek ve kız çocukları için zorunlu ilk ve ortaokul eğitimi bulunmaktadır. Öğrenciler beş yıllık ilkokul eğitiminin ardından üç yıllık da ortaokul eğitimi almaktadır. Ülkede University of Madagascar olarak 1961 yılına kadar faaliyet gösteren ve bu yıldan itibaren University of Antananarivo olarak isim değişikliğine giden üniversite ülkenin devlet üniversitesi konumundadır.[15] Bunun haricinde University of Toamasina da devlet üniversitesi olarak faaliyet gösteren başka bir üniversitedir.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Ön tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Madagaskar kıyıları Afrika anakarasının doğu kıyılarına yakın bir konumda bulunmasına rağmen, dünya üzerinde insanlar tarafından yerleşilen en son bölgelerden biri olarak kabul edilmektedir. Adada ilk insan varlığı muhafazakâr tahminlere göre MÖ 350 yıllarına dair belirtilmektedir.[16] Adaya ilk defa gelen yerleşimcilerin ilk olarak nereden geldikleri tam olarak bilinmese de, dilsel ve genetik bulgular Madagaskar'a ilk gelen kişilerin Afrika'nın doğusundan, güney ve güneydoğu Asya'dan ve Ortadoğu'dan geldiğini işaret etmektedir.[13]
İlk dönemlerde yerleşimin az olduğu Madagaskar'da, nüfusun artması ile birlikte Sakalavalar, Merinalar ve Betsileolar tarafından krallıklar kurulmuştur.
Avrupalılar ile ilk temas
[değiştir | kaynağı değiştir]10 Ağustos 1500 tarihinde Portekizli denizci Diogo Dias adaya ilk ayak basan Avrupalı olarak adaya o günün de Aziz Laurentius kutlamalarına denk gelmesi nedeniyle São Lorenço adını vermiştir.[17] Adanın ismi ilerleyen dönemlerde özellikle Portekiz haritalarında Santa Apolonia, France occidentale ve île Dauphine gibi farklı isimlerle de belirtilmiş olsa da, Avrupa genelinde Polo'nun kullandığı isim benimsenmiş ve bu isimden yola çıkarak adanın ismi Madagaskar olarak ifade edilmiştir.[17] Avrupa'nın ticaret merkezlerini Hint Okyanusu üzerinden bulunan güzergahta konumlandırmasından dolayı Madagaskar ilk dönemlerde ticari güzergâh olarak pek bir önem arz etmemiştir.[18] Ada ilk olarak 1641 yılında ilk önce Hollandalılar tarafından ve daha sonraki dönemlerde de Britanyalı ve Amerikalı tüccarlar adına dolaşan gemiler tarafından uğrak yeri olarak kullanılmış, burada elde edilen köleler de sömürge bölgesi Mauritius'a götürülmek üzere gemilere alınmıştır. 1643 ile 1672 yılları arasında Fransa'nın ada üzerinde kurmaya çalıştığı ilk sömürge düzeni başarıya ulaşamamış, 17. ve 18. yüzyıl genelinde de ada korsanlar tarafından da üs olarak kullanılmıştır.[19]
Merina Krallığı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ada üzerinde 1787 yılından itibaren Andrianampoinimerina önderliğinde birleşen Merina etnik grubu adada kurulan ilk modern devlet yapısının temelini atmıştır.[20] 1810 yılındaki ölümüne kadar krallığı yöneten Andrianampoinimerinas, 1794 yılına kadar küçük bir krallık olan Ambohimanga'nın hükumdarlığını yapmış, 1794 yılında yine küçük bir krallık olan Antananarivo Krallığı'nı fethederek krallık merkezini günümüzde de ülkenin başkenti olan Antananarivo'ya taşımıştır. İlerleyen yıllarda da adanın neredeyse tamamını elde eden Andrianampoinimerina, karşılaştığı direnç nedeniyle adanın güneyini elde edememiş ve kurduğu devleti tam anlamıyla sağlamlaştıramamıştır.[21] Andrianampoinimerina'nın otokratik iktidarı boyunca devlet modernleştirilmiş, yeni bir ceza yasası yayımlanmıştır. İktidarı döneminde çalışanlarını kast sistemine benzer bir sistem ile gruplara ayırmış ve böylece keskin ve eşit olmayan bir tabakalaşma oluşturmuştur.[22]
Andrianampoinimerina'nın ölümünden sonra tahta geçen oğlu I. Radama adayı yurt dışına açmış ve özellikle Fransa ile birlikte Hint Okyanusu üzerinde hakimiyeti genişletme çabalarında olan Büyük Britanya ile ikili ilişkilerini geliştirme gayreti içerisinde olmuştur.[23] Krallık birliklerini Britanya askeri modeline göre yeniden düzenleyen I.Radama iktidarında ilk İngilizler de endüstriyel faaliyetlerde bulunmak adına ülkenin doğu kıyılarına yerleşmişlerdir. İngiliz misyonerler bu dönemde incili Malgaşça'ya çevirmiş, latin alfabesinin kullanımı ve yaygınlaşması adına faaliyetlerde bulunmuşlardır. I.Radama 1824 yılında İngilizlerin de askeri desteği ile tüm ada üzerinde de kontrolü ele geçirmiştir.
I.Radama'nın 1828 yılında hayatını kaybetmesi ile tahta geçen eşi, I. Ranavalona unvanı ile ülkeyi 1861 yılına kadar yönetmiştir. Ada ülkesi kendi yönetiminde aydınlanma çağından izolasyonizme keskin bir dönüş gerçekleştirmiş, ilerleyen dönemlerde kendisine rakip olmaması adına eşinin tüm aile üyelerini öldürtmüş, Hristiyan dinini yasaklamış ve 1835-1836 döneminde tüm yabancıları ülke dışına çıkartmış ve dış ülkeler ile ikili ilişkileri en aza indirmiştir.[24]
1861 ile 1863 yılları arasında krallığın başına geçen I. Ranavalona'nın oğlu II. Radama iktidarı boyunca diğer ülkeler ile yeniden ilişkileri canlandırma yolunu izlemiş, Fransa'ya Lambert Yasası ile imtiyazlar tanımış, din özgürlüğünü yeniden serbest bırakmış ve liberal bir siyaset izlemiştir. II.Radama'nın izlediği bu siyasi yol belli bir kesim tarafından hoş karşılanmamış ve iktidarının ikinci yılında boğularak öldürülmüş ve iktidarına son verilmiştir.
1863 ile 1868 yılları arasında iktidarda olan Rasoherina, II. Radama'nın ilk eşiydi. İktidarı döneminde İngilizler ile iyi ilişkiler içerisinde bulunmaya gayret gösteren Rasoherina, dönemin başbakanı olan ve o dönem de gücü elinde bulunduran ve kendisinden sonra gelecek olan iki kraliçe ile de aynı şekilde evlilik gerçekleştirecek olan Rainilaiarivony ile evlenmiştir.
II. Radama'nın ikinci eşi olan II. Ranavalona 1868 yılından 1883 yılları arasında ülkenin kraliçesi olarak tahta bulunmuştur. İktidarı döneminde Protestan mezhebini ülkenin resmi dini olarak kabul etmiştir. II. Radama iktidarında Fransızlar 1883 yılında adaya zorla sahip olmaya çalışmışlar ve iki yıl sürecek olan kanlı bir savaşın başlangıcını tetiklemişlerdir.
Merina Krallığı'nın son kraliçesi olarak 1883 yılında tahta çıkan III. Ranavalona II. Ranavalona'nın yeğeniydi. Ülkesi Fransa tarafından işgal edildiği bir süreçte tahta çıkmış, kısa bir süre Madagaskar ordusu işgalcileri geri püskürtmeyi başarmış olsa da, 1896 yılında Fransız saldırılarına direnememiş ve ada ülkesi Fransa'nın himayesi altına giren bir bölge hâline getirilmiştir. III. Ranavalona 1897 yılına kadar resmiyette kraliçe olarak tahtta kalmış ancak daha sonra 28 Şubat 1897 yılında Fransız general Joseph Gallieni tarafından tahtı bırakmaya zorlanmış ve 1917 yılında da hayatını kaybedeceği Cezayir'e sürgüne gönderilmiştir.
Fransız sömürge dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Madagaskar'ın 1885 yılında gerçekleştirilen Berlin Konferansı'nda Fransa'nın ilgi alanı olarak belirlenmesinden sonra 1896 yılında Madagaskar toplumunun karşı çabalarına rağmen adaya sömürge devleti olarak sahip olmuştur. Yaşanan bu süreçte Merina Krallığı 1883 yılında Alman İmparatorluğu ile gerçekleşen ilk diplomatik ilişkiler sonucunda varılan barış antlaşmasını Fransa'ya karşı devreye almaya çalışmış ancak bunda başarılı olamamıştır. Ada üzerinde sömürge döneminin başlaması ile birlikte Fransız firmaları mika ve grafit yer altı madenlerini bitirme noktasına getirmiş, ada genelinde kahve ve pirinç plantasyonları oluşturulmuştur. Yerel halk apartheid benzeri bir sistem olan Code de l’indigénat ile bastırılmıştır. 1915 ile 1929 yılında gerçekleştirilen ulusal isyanlar Fransa tarafından şiddetli bir şekilde bertaraf edilmiştir.[25]
II. Dünya Savaşı'nın başlarında Vichy rejimine bağlı bir sömürge yönetimine sahip olan adaya Büyük Britanya Mayıs 1942'de Operation Ironclad adını verdiği işgal ile çıkartma yapmış son Fransız birliklerini de Kasım 1942'de adadan çıkartarak adanın sahibi olmuştur. Japonya'nın bu süreçte güneydoğu Asya'da elde ettiği kazanımlar ile müttefik devletlerin Avrupa ile Asya ve Afrika arasındaki tedarik yollarının tehlikeye soktuğu düşüncesi ile bu adım atılmış, savaşın bitmesinden sonra da ada Charles de Gaulle yönetimindeki Özgür Fransa hükûmetine devredilmiştir.
1896 ile 1960 yılları arasında süren Fransa sömürge düzeni boyunca askeri şiddet ile ada yönetilmiş, 1945 yılından itibaren de bağımsızlığı hedefleyen oluşumlar kurulmuştur. Bu doğrultuda Mouvement démocratique de la rénovation malgache / MDRM, PANAMA ve JINA hareketleri ortaya çıkmıştır. Mart 1947 sonlarına doğru adanın kuzeyinde sömürge hükûmetine karşı ortaya çıkan ayaklanma neticesinde isyancılar ilk iki hafta içerisinde 200 Fransız askerini öldürmüş, adanın yedide birine denk gelen bir bölümü kontrolleri altına almışlardır. Bu gelişmeler üzerine Fransa 18.000 askerini adaya göndermiş, 1948 yılı sonunda da isyancıların yeterli düzeyde organize olamaması ve teçhizatlarının üst seviyede olmaması nedeniyle bastırmayı başarmıştır. Yaşanan bu çatışmalarda 90.000 Madagaskarlı'nın hayatını kaybettiğini belirten kaynakların haricinde 10.000 dolayında kişinin hayatını kaybettiğini belirten kaynaklar da ortaya çıkmıştır.[26][27] İsyanın bastırılması sonrasında MDRM'nin üst kadrosu tutuklanmış bazıları da infaz edilmiş, isyana katıldığı düşünülen birçok kişi de işkenceye maruz bırakılmış ve Nosy Lava'da bulunan kamplara gönderilmiştir.[28]
Sömürge yönetimi isyanın planlayıcısı olarak MDRM'yi sorumlu tutmasına rağmen, isyan hareketleri diğer gizli organizasyonlar olan PANAMA ve JINA tarafından planlanmış, suçlanan konumda bulunan MDRM ise bu tür bir isyanın yapılmasını kabul etmemiştir. Adada hakim olan olağanüstü hâl 1950 yılına kadar sürmüş, 1955 yılına kadar tüm siyasi aktiviteler yasaklanmış ve isyanın sorumlusu olarak görülen MDRM tamamen ortadan kaldırılmıştır. Sömürge yönetimi seçim hakkını 1956 yılında yeniden kabul ederek yürürlüğe almıştır.
Bağımsızlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Birinci Cumhuriyet dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Fransa'nın 1956 yılında denizaşırı bölgelerini kapsayan ve loi-cadre Defferre adını verdikleri yeni bir yasa oluşturmuş, bu yasa kapsamında da Madagaskar'a şiddetin oluşmadığı bir ortamda bağımsızlığa gitme yolu açılmıştır. Madagaskar ilk olarak 14 Ekim 1958 yılında Fransız Topluluğu içerisinde Malgaşça Cumhuriyeti adı ile özerk bir statüye sahip bir bölge olarak yer almış, 1959 yılında ülke anayasını kabul edilmesi ile ülke 26 Haziran 1960 yılında Philibert Tsiranana başkanlığında bağımsızlığını elde etmiştir. Afrika Yılı olarak kabul edilen 1960 yılında bağımsızlığını elde eden üçüncü ülke olan Madagaskar, Tsiranana yönetiminde birçok diğer Fransız eski sömürge bölgelerin aksine komünizm karşıtı bir siyaset izlemiştir.[29] 1960 yılında gerçekleştirilen ilk seçimlerde Sosyal Demokrat Parti oyların %88,2'sini elde ederek mümkün olan 107 sandalyeden 104 tanesinin sahibi olmuştur.[30]
1971 yılında ülke genelinde çiftçilerin gerçekleştirdiği gösteriler Madagaskar'ın zor bir dönem geçirmesine neden olmuştur. Tsiranana 1972 yılında gerçekleştirilen seçimlerde her ne kadar oyların %99'unu elde etmiş olsa da, çoğunluğu Merina etnik grubu üyesi muhalefet partilerinin planladığı büyük gösteriler Tsiranana'nın makamını tehdit etmiş ve sonucunda da makamdan uzaklaştırılarak yerine Gabriel Ramanantsoa önderliğinde askeri bir yönetimi geçmiştir.
Sosyalist Cumhuriyet dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir].jpeg)
Ülke genelinde yaygınlaşan gösteriler neticesinde 1975 yılında sosyalist bir düşünce yapısına sahip olan Didier Ratsiraka iktidara gelmiş, 30 Aralık 1975 tarihinde ülkenin yeni isminin Demokratik Madagaskar Cumhuriyeti olduğunu ilan etmiş,[31] benimsenen siyasi düşünce doğrultusunda adada finans pazarını elinde bulunduran yabancı banka ve sigorta kuruluşlarını kamulaştırmış, mevcut sistemdeki bankaları Banque Nationale de l’Industrie, Agricultural Bank ve Trade Bank isimli üç bankada birleştirmiş, sigorta firmalarını da kurulan ARO ve NY Havana firmalarında bir araya getirmiştir.[32] Banka ve sigorta kuruluşlarının haricinde ülkede bulunan çok uluslu endüstriyel holdingler de kamulaştırılarak devlet denetimine alınmış ve Fransa ile olan tüm ilişkiler askıya alınmıştır.[33] Tarım sektörü de tek bir noktada toplanmış, tüm mahsulün elde edilmesi, satılması gibi konularda da devlet tek yetkili kılınmıştır. Özellikle tarım alanında alınan bu kararlar Madagaskar ekonomisini olumsuz yönde etkilemiş, büyüme oranları bu yıllarda eksi %2 ile %1 arasında gerçekleşmiş, pirinç gibi üretimi çok olan mahsuller de 1980'li yılların başında yeterli düzeyde elde edilemediği için bölgesel olarak kıtlık yaşanmasına neden olmuştur.[34] Bu süreçte ülkede kara piyasa oluşmuş ve işsizlik oranları artmıştır. Tüm bu siyasi ve ticari yaşananlara rağmen Ratsiraka iktidarına karşı herhangi bir direniş gösterilmemiştir. Ratsiraka iktidarı süresince kendisi ve kendisine bağlı kişilerin refah içerisinde yaşaması sağlanmış, ordu zayıf düşürülmüş ve muhalefet partileri de sindirilmiştir.[35]
Üçüncü Cumhuriyet
[değiştir | kaynağı değiştir]1992 yılında les Forces Vives adını verdikleri bir muhalefet hareketi ile Ratsiraka 1993 yılında gerçekleştirilen ilk çok partili seçimler sonucunda iktidardan indirilmiş, üçüncü cumhuriyet döneminin başlangıcı olacak yeni bir anayasa oluşturularak bu yasa da devlet başkanın yetkileri kısıtlanmış, ülkenin başkanlık sistemi ile yönetilen bir ülke olduğu beyan edilmiştir.[36] Seçimlerden başarılı bir şekilde çıkan Albert Zafy ülkenin yeni anayasanın kabulü sonrası ilk devlet başkanı olmuş, iktidarda kaldığı dört yıl boyunca ülkeyi istenilen ve düşünülen seviyeye getiremediği için 1996 yılında görevden alınarak suç duyurusunda bulunulmuştur. 1997 yılında gerçekleştirilen seçimlerde seçime katılım oranı %50'nin altında kalmış, sürpriz bir şekilde Ratsiraka seçimlerden zaferle ayrılarak yeniden iktidara gelmiştir. Bir önceki döneminde de olduğu gibi sosyalizm odaklı bir siyaset benimseyen Ratsiraka, ülke genelinde kamulaştırma işlemlerini yaygınlaştırarak bu süreçte kaldığı yerden devam etmiştir.
Ratsiraka iktidarına karşı yeniden birleşen muhalefet, 2000 yılında gerçekleştirilen yerel seçimlere katılmayarak boykot etmişlerdir. 2001 yılında gerçekleştirilen devlet başkanlığı seçimlerinde muhalefetin adayı Marc Ravalomanana ilk tur sonrasında zaferini ilan etmiş, Ratsiraka bu açıklamalar meydan okuyarak kendi zaferini ilan etmiştir. 2002 yılında her iki adayın destekçileri arasında çatışmalar yaşanmış, bu süreçte Ravalomanana'da seçimlerde gerçekleştirilen hileleri belgeleyerek oyların yeniden sayılmasını talep etmiştir. Nisan ayı içerisinde gerçekleştirilen tekrar sayım sonucu anayasa mahkemesi Ravalomanana'yı seçimin galibi olarak ilan etmiştir. Ratsiraka sonuçları tanımadığını açıklasa da, uluslararası alanda Ravalomanana'nın devlet başkanlığı kabul görmüş ve bunun üzerine Ratsiraka Fransa'ya sürgüne kaçmıştır.
Aralık 2002'de gerçekleştirilen meclis seçimlerinde Ravalomanana'nın partisi I Love Madagaskar büyük bir başarı elde etmiş, meclis çoğunluğunun da elde edilmesi ile Ravalomanana Uluslararası Para Fonu ve Dünya Bankası'nın desteği ile ticari reformlar gerçekleştirmeye çalışmış ve rüşvet ile mücadele etmiştir. Bu dönemde Ratsiraka'ya karşı açılan dava sonuçlanmış ve kendisi gıyabında on yıl zorunlu çalışma cezasına çarptırılmıştır.[37]
18 Kasım 2006 tarihinde general Fidy Andrianafidisoa önderliğinde bir grup asker darbe girişiminde bulunmuş ancak başarılı olunamamıştır. 3 Aralık 2006 tarihinde gerçekleştirilen devlet başkanlığı seçimlerinde görevde olan Ravalomanana oyların %54,8'ini alarak ikinci kez bu göreve seçilmiştir.
27 Ocak 2009 tarihinde Ravalomanana'nın sürgündeki Ratsiraka'nın bir konuşmasını yayınlayan TV Viva kanalını kapatma kararını vermesi neticesinde iktidarına karşı protesto gösterileri gerçekleştirilmiş, bu gösterilere karşı güvenlik güçlerinin açtığı ateş neticesinde de 30 kişi ölmüştür. Gösterileri organize eden TV Viva'nın sahibi ve aynı zamanda Antananarivo belediye başkanı Andry Rajoelina askeri de kendi safına çekerek kendi önderliğinde bir hükûmet kurulduğunu açıklamış, bu açıklama hukukçular tarafından darbe olarak yorumlanmıştır. Rajoelina'nın açıklaması sonrası devlet başkanlığı sarayına yürüyen destekçileri güvenlik güçleri ile çatışmış, Ravalomanana'da görevini bırakarak Güney Afrika Cumhuriyeti'ne sürgüne kaçmıştır.[38] Rajoelina kendisinin ilan ettiği geçici hükûmet ile yönetimi ele almış, 2010 yılında gerçekleştirilen yeni anayasa referandumu sonrası görevi yeni seçimler yapılana kadar devam edeceğini ifade etmiştir. 2011 yılının ilkbahar aylarında yapılması planlanan yeni devlet başkanlığı seçimleri birçok kez ileri bir tarihe ertelenmiş, iki yıllık bir gecikmenin sonucunda seçimlerin ilk turu 25 Ekim 2013 tarihinde gerçekleştirilmiş, en yüksek oyu alan iki aday arasında da gerçekleştirilen ikinci turun 20 Aralık 2013 tarihinde yapılması sonrası geçici olarak oturduğu devlet başkanlığı makamını 4 yılın sonunda Hery Rajaonarimampianina'ya teslim etmiştir.[39]
Siyaset
[değiştir | kaynağı değiştir]Madagaskar Cumhuriyeti anayasa ile yönetilen bir cumhuriyettir. Ülke çok partili bir siyasi sisteme sahiptir ve merkezi bir yöntem ile başkanlık sistemi ile yönetilmektedir. Madagaskar devlet başkanı beş yıllık süreç için seçilmektedir.
Madagaskar parlamentosu iki kanattan oluşmakta olup, bunlar ulusal meclis ve senato konumundadır. Ulusal meclis 160 sandalyeye sahiptir ve üyeleri dört yılda bir gerçekleştirilen seçimler ile belirlenmektedir. Senatoda bulunan 33 sandalyeden 22 tanesinin sahibi her bir bölgeden bir kişi olmak üzere seçimler ile belirlenirken, 11 tanesi bizzat devlet başkanı tarafından atanmaktadır.
| Makam | İsim | Başlangıç |
|---|---|---|
| Devlet başkanı | Rivo Rakotovao | 7 Eylül 2018 |
| Başbakan | Christian Ntsay | 6 Haziran 2018 |
Dış siyaset
[değiştir | kaynağı değiştir]Madagaskar birçok uluslararası organizasyonlarda üye olarak bulunmaktadır. Birleşmiş Milletler, Afrika Birliği, Uluslararası Para Fonu, Uluslararası Finans Kurumu, Bağlantısızlar Hareketi ve Birleşmiş Milletler Afrika Ekonomik Kurulu ülkenin üyeliğinin bulunduğu organizasyonlardan birkaç tanesidir.
Madagaskar, 1985-1986 döneminde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde geçici üye olarak bulunmuştur.
İdari yapılanma
[değiştir | kaynağı değiştir]
Madagaskar kendi içerisinde faritra olarak adlandırılan 22 bölgeye ayrılmıştır. Söz konusu 22 bölge de yine kendi içerisinde fivondronana olarak adlandırılan 119 ilçeye ayrılmıştır. İdari yapılanmada en alt idari birimi belediyeler oluştururken, fokontany olarak adlandırılan köyler de kendi kendine yönetebilme yetkisine sahiptir. 4 Nisan 2007 tarihinde gerçekleştirilen referandum sonucu kabul edilen teklife istinaden daha önce altı ile ayrılmış bir idari yapılanmaya sahip olan Madagaskar'da, bu yasa neticesinde 22 bölge oluşturulmuş ve yeni idari yapılanma düzenine Ekim 2009 tarihinden itibaren geçilmiştir.
| Bölge | 2011 nüfusu [40] | Yüzölçümü [km2][41] | Eski il | Haritada numara | Yoğunluk kişi/km2 |
|---|---|---|---|---|---|
| Alaotra-Mangoro | 973.216 | 31.948 | Toamasina | 11 | 30,46 |
| Amoron’i Mania | 677.508 | 16.141 | Fianarantsoa | 14 | 41,97 |
| Analamanga | 3.173.077 | 16.911 | Antananarivo | 4 | 187,63 |
| Analanjirofo | 980.817 | 21.930 | Toamasina | 13 | 44,73 |
| Androy | 695.423 | 19.317 | Toliara | 21 | 36,00 |
| Anosy | 636.554 | 25.731 | Toliara | 22 | 24,74 |
| Atsimo-Andrefana | 1.247.663 | 66.236 | Toliara | 20 | 18,84 |
| Atsimo-Atsinanana | 851.545 | 18.863 | Fianarantsoa | 17 | 45,14 |
| Atsinanana | 1.204.006 | 21.934 | Toamasina | 12 | 54,89 |
| Betsiboka | 278.120 | 30.025 | Mahajanga | 9 | 9,26 |
| Boeny | 757.714 | 31.046 | Mahajanga | 8 | 24,41 |
| Bongolava | 433.369 | 16.688 | Antananarivo | 6 | 25,97 |
| Diana | 663.289 | 19.266 | Antsiranana | 1 | 34,43 |
| Haute Matsiatra | 1.136.260 | 21.080 | Fianarantsoa | 15 | 53,90 |
| Ihorombe | 295.920 | 26.391 | Fianarantsoa | 18 | 11,21 |
| Itasy | 694 381 | 6.993 | Antananarivo | 3 | 99,30 |
| Melaky | 274.399 | 38.852 | Mahajanga | 10 | 7,06 |
| Menabe | 561.043 | 46.121 | Toliara | 19 | 12,17 |
| Sava | 929.342 | 25.518 | Antsiranana | 2 | 36,42 |
| Sofia | 1.181.603 | 50.100 | Mahajanga | 7 | 23,59 |
| Vakinankaratra | 1.708.685 | 16.599 | Antananarivo | 5 | 102,93 |
| Vatovavy-Fitovinany | 1.342.135 | 19.605 | Fianarantsoa | 16 | 68,46 |
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Madagaskar ekonomisi gelişmekte olan ülkelerde görülen verileri sergilemektedir. Ülke genelinde kakao, vanilya, şeker kamışı, karanfil, kahve, pirinç, manyok, fasulye, muz ve fıstık tarımsal ürün olarak ekilip yetiştirilmektedir. Bunun haricinde kümes hayvanı yetiştiriciliği de ülke ekonomisine katkı sağlamaktadır. Tarımsal ürünlerin dışında endüstriyel alanda da deniz ürünleri, sabun, bira, deri, şeker, cam, çimento, kâğıt, otomobil montaj, madencilik gibi ürünler üretilerek ya da imal edilerek ekonomiye katkı sağlanmaktadır.[9]
İhracat
[değiştir | kaynağı değiştir]Ülke ekonomisinin en önemli ihracat ürünlerini kakao, vanilya, kabuklu deniz ürünleri, şeker, pamuklu kumaş, giyim, kromit ve petrol ürünleri oluşturmaktadır. Ülkenin 2013 verilerine göre ihracat yaptığı ilk dokuz ülke şu şekildedir:[9]
Fransa %21.6
ABD %8.6
Çin %8.2
Hollanda %5.3
Almanya %5.1
Kanada %4.9
Belçika %20.4
Japonya %4.4
Güney Afrika Cumhuriyeti %4.2
İthalat
[değiştir | kaynağı değiştir]Ülke ekonomisinin en önemli ithalat ürünlerini sermaye ekipmanları, gıda ürünleri, tüketim ürünleri ve petrol ürünleri oluşturmaktadır. Ülkenin 2013 verilerine göre ithalat yaptığı ilk yedi ülke şu şekildedir:[9]
Çin %19.4
Fransa %11.9
Hindistan %6.4
Güney Afrika Cumhuriyeti %5.6
Bahreyn %4.6
Kuveyt %4.3
Mauritius %7.3
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]Demiryolu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Madagaskar da demiryolu hatları uzun bir süre devlet kurumu olan Réseau national des chemins de fer malagasy tarafından yönetilmiş, kamu kurumlarının özelleştirilmesi kapsamında hatlar 2003 yılında 25 yıllık bir süre için Madarail'e devredilmiştir. Ülkede iki adet demiryolu hattı bulunmaktadır. Toplam uzunluğu 1.030 km olan demiryolu hatlarında bir tanesi 1901 ile 1903 yılları arasında yapılan Tananarive-Côte-Est-Linie hattı olup, adanın merkezinde yer alan Antsirabe'yi başkent Antananarivo üzerinden Moramanga'ya buradan da iki kola ayrılarak bir koldan doğu kıyısında yer alan Tamatave'ye bir diğer koldan da Ambatrasoratra'ya bağlamaktadır. Fianarantsoa-Côte-Est-Linie olarak ifade edilen ve 1926 ile 1936 yılları arasında yapılan hat ise merkezi yaylalardan sahil şehri Manakara'ya kadar uzanmaktadır.[42][43]
Denizyolu
[değiştir | kaynağı değiştir]Ülkenin en önemli limanı Toamasina'dır. 2005 yılı verilerine göre Madagaskar'de gemi taşımacılığının %68'i bu liman üzerinden gerçekleşmektedir.[44] Ada içerisinde bulunan su yolları da doğal oluşumları nedeniyle küçük boyuttaki deniz araçları tarafından kullanılabilmektedir. Bu tür su yolları yerel olarak önem arz etmekte olup, ada genelinde sadece Betsiboka nehri 80 km'lik bölümünde insan ve yük taşımacılığında yoğun olarak kullanılmaktadır.[45]
Karayolu
[değiştir | kaynağı değiştir]_parked_at_Toliara_Airport.jpg)
Ada ülkesi genelinde 2010 verilerine göre toplam 34.476 km karayolu bulunmaktadır. Bu karayolunun 5.613 km'si asfaltlanmış olup, geriye kalan 28.863 km ise stabilize yol konumundadır.[9]
Havayolu
[değiştir | kaynağı değiştir]2010 verilerine göre ülke genelinde var olan 133 havaalanından sadece 29 tanesinin pisti asfaltlanmış konumdadır. Ada ülkesinin tek uluslararası havaalanı başkent Antananarivo'da bulunan Ivato Uluslararası Havalimanı (Ivato International Airport) olup, diğer havaalanları daha çok yerel uçuşlar için kullanılmaktadır.
Ülkenin ulusal havayolu 1962 yılında kurulan Air Madagascar'dır. Söz konusu havayolu başkent Antananarivo'dan Bangkok, Paris, Marsilya, Johannesburg, Mauritius, Nairobi gibi güzergahlara uçuşlar gerçekleştirilmektedir. Havayolu şirketi Haziran 2015 verilerine göre 10 adetlik uçak filosu mevcuttur.[46]
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]Madagaskar genelinde en sevilen spor dalı dövüş sanatı ile dansı bir araya getiren Moringue ya da Maraingy olarak adlandırılan spordur. Brezilya'da yaygın olan Capoeira ile benzerlikler gösteren Moringue, Malgaşça dilinde boks maçı anlamına gelmektedir.
Ayrıca ragbide ülke genelinde ulusal bir takım sporu olarak görülmektedir. Madagaskar Millî Ragbi Birliği Takımı Temmuz 2015'te açıklanan son dünya sıralamasında 41. sırada yer almakta olup, Madagaskar Ragbi Federasyonu (Fédération Malagasy de Rugby) tarafından yönetilmektedir.[47]
Madagaskar futbolu, 1961 yılında kurulan Madagaskar Futbol Federasyonu (Fédération Malagasy de Football) tarafından yönetilmektedir. Ülkede yirmi dört takımın katılımı ile gerçekleştirilen ve THB Champions League adı ile anılan ulusal ligde, takımlar dört takımlı gruplar hâlinde lig usulü turnuva esasına göre birbirleriyle karşılaşırlar. Bu aşamaların en sonuncusunda oluşan dört takımlı son grubu şampiyon bitiren takım ulusal şampiyon ilan edilmektedir. Ülkenin en başarılı takımları dört şampiyonluk yaşayan AS Fortior ile AS Sotema takımları iken, 2013 ile 2014 yılına ait son iki yıl şampiyonluğunu CNaPS Sport elde etmiştir.[48]
Madagaskar millî futbol takımı Temmuz 2015'te FIFA sıralamasında 122. sırada yer almakta olup, en yüksek sıralamasını 1993 yılında 89. olarak elde etmiştir.[49]
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Madagaskar'da yaşayan farklı etnik kökene sahip gruplar kendi inanışlarına göre yaşamaktadır ve tarihten gelen kendilerine özgü kimliklerine katkıda bulunmuş yaşam yolları uygulamaktadırlar. Ada genelinde yaygın olan çekirdek kültürel özellikler güçlü ve birleşik bir Madagaskar kültürünün kimliğini oluşturmaktadır. Ortak bir dil ve geleneksel dini inançların yanı sıra geleneksel Madagaskar dünya görüşünde vurgulayan değerler mevcuttur. Bu değerler fihavanana (dayanışma), vintana (kader), tody (karma) ve hasina (kutsal yaşam gücü) olarak adlandırılmaktadır.
Ülke genelinde kendi ifade etmenin en önemli kültürel yollarından biri de müziktir. Madagaskar'da müzik yelpazesi geleneksel halk müziklerinden, kıyı kesimlerinde salegi olarak adlandırılan müziğe kadar uzanmaktadır. Madagaskar'ın geleneksel müzik aletleri arasında bambustan yapılan ve valiha olarak adlandırılan arp gelmektedir. Bambus arp valihalar günümüzde de Madagaskar'da hala üretilmekte ve kullanılmaktadır. Madagaskar geleneksel tiyatrosu olan hira gasy ile sanatsal formda stilize edilmiş konuşma türü olan kabary Madagaskar kültürel hayatında günümüzde de önemli bir yer tutmaktadır.[50]
Madagaskar kültüründe fanorona olarak adlandırılan masa oyunu toplum arasında sık bir şekilde oynana bir masa oyunu türüdür. Bu oyun geçmiş yıllarda Madagaskar kralı ve kraliçeleri tarafından da sık bir şekilde oynanmış hatta oynadıkları oyunun sonucuna göre siyasi kararlar vermişlerdir.[50]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "Madagascar". International Monetary Fund. 16 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Gini Index". World Bank. 2 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2011.
- ^ "Human Development Report 2020" (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020.
- ^ W.E. Cousins, Madagascar of To-day,1895, Sayfa 11-12
- ^ "Madagaskar hakkında bilgiler". 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2015.
- ^ a b "www.wildmadagascar.org". 22 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2015.
- ^ "www.weather.unisys.com". 3 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2015.
- ^ David Quammen: Der Gesang des Dodo. Eine Reise durch die Evolution der Inselwelten. Yayınevi: List, Berlin 2004, Sayfa 55-56
- ^ a b c d e f g h "www.cia.gov". 25 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2007.
- ^ "République Française, Commission des Recours des Réfugiés (Hrsg.): Note d'actualité Madagascar. Bilan de la situation politique récente. Sayfa 1" (PDF). 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015.
- ^ Lin Poyer, Robert L. Kelly: Mystification of the Mikea: Constructions of Foraging Identity in Southwest Madagascar. In: Journal of Anthropological Research. 56, Nr. 2, 2000, Sayfa 167
- ^ Charles Cadoux: La république malagache. Berger-Levrault, Paris 1969, Sayfa 25
- ^ a b Robert E. Dewar, Henry T. Wright: The culture history of Madagascar. In: Journal of World Prehistory. 7, 1993, Sayfa 418
- ^ "2010 Anayasa referandumu kabul edildi". 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2015.
- ^ "Antananarivo Üniversitesi resmi sitesi". 6 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2015.
- ^ David A. Burney u. a.: A chronology for late prehistoric Madagascar. In: Journal of Human Evolution 47, Nr. 1–2, 2004, Sayfa 32 http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0047248404000843 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b Charles Cadoux: La république malagache. Berger-Levrault, Paris 1969, Sayfa 9
- ^ Arne Bialuschewski: Pirates, Slavers, and the Indigenous Population in Madagascar, c. 1690–1715. In: The International Journal of African Historical Studies 38, Nr. 3, 2005, Sayfa 403
- ^ Arne Bialuschewski: Pirates, Slavers, and the Indigenous Population in Madagascar, c. 1690–1715. In: The International Journal of African Historical Studies 38, Nr. 3, 2005, Sayfa 401
- ^ Charles Cadoux: La république malagache. Berger-Levrault, Paris 1969, Sayfa 12
- ^ Charles Cadoux: La république malagache. Berger-Levrault, Paris 1969, S. 12
- ^ Virginia Thompson, Richard Adloff: The Malagasy Republic. Madagascar Today. Stanford University Press, Stanford 1965, Sayfa 4
- ^ Charles Cadoux: La république malagache. Berger-Levrault, Paris 1969, Sayfa 13
- ^ Gwyn Campbell: The Adoption of Autarky in Imperial Madagascar, 1820–1835. In: The Journal of African History. 28, Nr. 3, 1987, Sayfa 395
- ^ Douglas Little: Cold War and Colonialism in Africa: The United States, France, and the Madagascar Revolt of 1947. In: The Pacific Historical Review. 59, Nr. 4, 1990, Sayfa 530
- ^ Douglas Little: Cold War and Colonialism in Africa: The United States, France, and the Madagascar Revolt of 1947. In: The Pacific Historical Review. 59, Nr. 4, 1990, Sayfa 527
- ^ "Jean Fremigacci: 1947: L'insurrection à Madagascar". 2 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2015.
- ^ "Gérard Althabe Les luttes sociales à Tananarive en 1972" (PDF). 10 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Temmuz 2015.
- ^ "lonely Planet: Madagascar history". 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2015.
- ^ Charles Cadoux: La république malagache. Berger-Levrault, Paris 1969, Sayfa 54
- ^ "Franz Nuscheler, Klaus Ziemer: Die Wahl der Parlamente und anderer Staatsorgane, Band 2 Afrika, Sayfa 1182". 14 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015.
- ^ Eliphas G. Mukonoweshuro: State „Resilience“ and Chronic Political Instability in Madagascar. In: Canadian Journal of African Studies/Revue Canadienne des Études Africaines. 24, Nr. 3, 1990, Sayfa 377
- ^ "www.bbc.com Madagaskar tarihi". 20 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015.
- ^ Eliphas G. Mukonoweshuro: State „Resilience“ and Chronic Political Instability in Madagascar. In: Canadian Journal of African Studies/Revue Canadienne des Études Africaines. 24, Nr. 3, 1990, Sayfa 379
- ^ Eliphas G. Mukonoweshuro: State „Resilience“ and Chronic Political Instability in Madagascar. In: Canadian Journal of African Studies/Revue Canadienne des Études Africaines. 24, Nr. 3, 1990, Sayfa 386–390
- ^ Solofo Randrianja „Be Not Afraid, Only Believe“: Madagascar 2002. In: African Affairs. 102, Nr. 407, 2003, Sayfa 310
- ^ "Ratsiraka'nın cezası açıklandı". 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015.
- ^ "Ravalomanana ülkeyi terk etmiştir". 20 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015.
- ^ "Rajaonarimampianina yeni devlet başkanı". 4 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015.
- ^ "Institut National de la Statistique". 20 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2015.
- ^ "Institut National de la Statistique". 6 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2015.
- ^ [Republique de Madagascar (Hrsg.): Transfert de technologies et estimation des besoins prioritaires dans le cadre des changements climatiques. Technology Transfer Clearing House, Bonn 2007, Sayfa 89 Madagaskar'da demiryolu]
- ^ [William A. Hance: Transportation in Madagascar. In: Geographical Review. 48, Nr. 1, 1958, Sayfa 53 Madagaskar'da ulaşım]
- ^ Christian Andrianarisoa: La voie maritime assure l’essentiel. In: Dans les media demain. 27 Kasım 2005
- ^ [William A. Hance: Transportation in Madagascar. In: Geographical Review. 48, Nr. 1, 1958, Sayfa 55
- ^ "Air Madagascar resmi sitesi". 13 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020.
- ^ "www.worldrugby.org". 11 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2015.
- ^ "Madagaskar Futbol Ligi - fifa.com". 24 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2015.
- ^ "Madagaskar millî takımı - fifa.com". 24 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2015.
- ^ a b "www.madainfo.de". 5 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2015.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Madagaskar Hükûmeti resmî sitesi
- National Assembly of Madagascar
- Embassy of Madagascar in Canada12 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Consulate of Madagascar2 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Embassy of Madagascar in Washington DC12 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ministry of Foreign Affairs of Madagascar
- Madagaskar tarihi kronolijik sıralama20 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Hint Okyanusu'na kıyısı olan ülkeler ve bölgeler | ||
|---|---|---|
| Afrika |
|  |
| Asya |
| |
| Diğer | ||
| Üye ülkeler | Angola · Botsvana · Güney Afrika Cumhuriyeti · Kongo Demokratik Cumhuriyeti · Lesotho · Madagaskar · Malavi · Mauritius · Mozambik · Namibya · Seyşeller · Esvatini · Tanzanya · Zambiya · Zimbabve |  |
|---|---|---|
| Liderler | Başkanlar: Levy Mwanawasa · Kgalema Motlanthe Genel sekreterler: Kaire Mbuende · Prega Ramsamy · Tomaz Salomão | |
| Ayrıca bakınız | ||
