M4 (İstanbul metrosu)

; M4 (Kadıköy - Sabiha Gökçen Havalimanı) Metro Hattı
Genel bilgiler
Tip	Metro
Sistem	İstanbul metrosu
Durum	İşletmede; Kadıköy - Sabiha Gökçen Havalimanı; İnşa hâlinde; M4ʙ (Tavşantepe - İçmeler/Tuzla Bld.); Proje aşamasında; M4ᴀ (Sabiha Gökçen Havalimanı - Kurtköy YHT/ViaPort); M4ʙ (İçmeler/Tuzla Bld. - Tuzla)
Bölge	İstanbul, Türkiye
Terminal	Kadıköy; Sabiha Gökçen Havalimanı (Günümüzde); İçmeler/Tuzla Belediyesi (4. Etap)
İstasyonlar	M4ᴀ: 23; M4ʙ: 25
Sefer sıklığı	5 dakika
Yolculuk süresi	50 dakika (Tek yönde)
Yolcu kapasitesi	70.000
Tren sayısı	144
Web sitesi	M4 Hattı Resmî Sitesi; M4ᴀ Hattı Kurtköy YHT Garı Uzatması Proje Sayfası; M4ʙ Hattı İçmeler Uzatması Proje Sayfası; M4ʙ Hattı İçmeler Uzatması İnternet Sitesi
İşletim
Açılış	17 Ağustos 2012 (1. Etap: Kadıköy - Kartal); 10 Ekim 2016 (2. Etap: Kartal - Tavşantepe); 2 Ekim 2022 (3. Etap: Tavşantepe - Sabiha Gökçen Havalimanı)
Sahibi	İstanbul Büyükşehir Belediyesi
İşletmeci(ler)	Metro İstanbul
Depo merkezleri	Maltepe
Teknik
Hat uzunluğu	33,90 km (21,06 mi)
Hat açıklığı	Standart (1435 mm)
İşletme hızı	80 km/sa (50 mph)
Rota sayısı	2; Kadıköy - Sabiha Gökçen Havalimanı; Sabiha Gökçen Havalimanı - Kadıköy
Güzergâh haritası
	Sembol açıklamaları
	Bu diyagramı: görüntüle; tartış; değiştir;

M4 (Kadıköy - Sabiha Gökçen Havalimanı) Metro Hattı, İstanbul'un Anadolu Yakası'nda yer alan metro hatlarından biridir. Anadolu Yakası'nın ilk metro hattı olma özelliğini taşır. İlk istasyonu Kadıköy, son istasyonu ise Sabiha Gökçen Havalimanı olmak üzere 23 istasyonu mevcuttur ve istasyonlar tamamen yer altındadır. Kadıköy ve Ayrılık Çeşmesi istasyonları ile Tavşantepe - Sabiha Gökçen Havalimanı arasındaki istasyonlar hariç, hat 'e paralel gider. 17 Ağustos 2012 tarihinde Kadıköy - Kartal, 10 Ekim 2016 tarihinde Kartal - Tavşantepe uzatması ve 2 Ekim 2022 tarihinde Tavşantepe - Sabiha Gökçen Havalimanı uzatması hizmete girmiştir.^[3] M4 hattı 34 kilometre (21 mi) uzunluğu ile İstanbul'daki mevcut en uzun metro hattıdır. Hattaki toplam seyahat süresi 50 dakikadır.

Metro hattının Tavşantepe - İçmeler/Tuzla Belediyesi arasındaki uzatması İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından inşa edilmekte olup 2029'a kadar hizmete girmesi planlanmaktadır. Tüm inşaat çalışmaları bittiğinde hattaki işletme M4ᴀ ve M4ʙ olarak ikiye ayrılacaktır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Başlangıçta Harem - Tuzla Hafif Raylı Sistemi olarak düşünülmesine rağmen Marmaray projesiyle bütünleştirilmesinin daha uygun olacağı düşünülerek hattın başlangıç noktası Kadıköy’e kaydırılmıştır. Projeye göre Kadıköy - Acıbadem arası delme tünel, Acıbadem’den Kartal Köprüsü'ne kadar olan kısmın ise hemzemin olarak inşa edilmesi kararlaştırılmıştır. Yıllarca İBB ve Karayolları Genel Müdürlüğü arasında süren mülkiyet problemleri yüzünden hayata geçirilemeyen proje için 2002′de iki kurum arasında bir protokol imzalanarak, Harem - Tuzla arasında 'ün orta refüjü İBB’ye devredilmiştir. Ocak 2005′te Anadoluray Grubu (Yapı Merkezi - Doğuş - Yüksel - Yenigün - Belen İnşaat Ortak Girişimi) ile sözleşme imzalanmış ve 29 Ocak 2005′te de temel atılmıştır.

Çalışmalara başlandıktan sonra, yapılan analizlerde aksında yaşanan yoğunluğun enerji maliyetinin yıllık yaklaşık 80 milyon dolar ve zaman kaybının ise yaklaşık 120 milyon dolar olduğu, inşaat maliyetleri çevresel faktörler ve artacak yoğunluk da göz önünde bulundurulduğunda kısa sürede (yaklaşık 6,5 yıl) kendini amorti edeceği ortaya çıkmıştır. İnşaat aşamasında 'ün kısmen trafiğe kapatılacak olması, raylı sisteme ayrılacak bölüm dolayısı ile yolun kalıcı olarak daralacak olması, hafif raylı sistemin ihtiyaca tam olarak cevap veremeyecek olması gibi etkenler de göz önüne alınarak İTÜ görüşü, İETT önerisi ve UKOME kararıyla 2005 yılı Temmuz ayında sistemin tamamen yer altında ve metro standartları ile inşasına karar verilmiştir. Hattın metro olarak inşa edilmesi kararından sonra projeler gözden geçirmiş, Ocak 2008′de ikmal işleri ihalesini Avrasya Metro Grubu (Astaldi - Makyol - Gülermak) kazanmış ve Mart’ta yer teslimi yapılıp inşaata başlanmıştır. Tüneller 2 yılda kazılarak 2010 yılında bitirilmiştir. Metro araçlarıyla ilgili aranılan niteliklerde en uygun teklifi sunan İspanyol CAF firması ile Eylül 2009′da sözleşme imzalanmış ve vagon üretimleri başlatılmıştır. İlk vagonlar da 2011 Ocak'ta gelmiştir. Birkaç aylık test sürüşleri ve bazı sorunlar nedeniyle geciken hat, 17 Ağustos 2012'de dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş ve çeşitli bakanların katılımıyla hizmete girmiştir.

Metro hattının Kadıköy, Ayrılık Çeşmesi, Ünalan ve Göztepe istasyonları deniz seviyesinin altındadır. İstasyonlar arası mesafe ortalama olarak 1300 metre olup, birbirine en yakın istasyonlar 800 metre mesafe ile Maltepe ve Huzurevi, en uzak istasyonlar ise 2300 metre mesafe ile Bostancı ve Küçükyalı’dır. Hattın kumanda merkezi Esenkent'te, deposu ise Maltepe'de konumlandırılmıştır. Hattın vizyon planlarında Kurtköy YHT Garı bölgesinde bir depo sahası daha yapılması planlanmaktadır. Hattın tasarımı 90 saniye aralıkla işletmeye imkân vermektedir. 2600 kişi kapasiteli 8′li metro dizilerine göre tasarlanan peronlara sahip metro hattında kullanılan araçlar enerji temininde rijit katener sistemini kullanmaktadır. Tüm istasyonlarda yürüyen merdivenli giriş-çıkışların yanı sıra engeli asansörü de bulunmaktadır. güzergâhındaki tüm istasyonlarda karayolunun kuzey ve güney taraflarında giriş-çıkışlar ve bu giriş-çıkışları birbirine bağlayan alt geçitler vardır.

İşletme bilgileri[değiştir | kaynağı değiştir]

İşletmeci: Metro İstanbul
Hat uzunluğu: 33,90 kilometre
Hat açıklığı: 1435 milimetre
İstasyon sayısı: 23 (işletmede olan), 6 (inşaatı devam eden)
Vagon sayısı: 144
Araç seti: 36 adet 4'lü vagon
Vagon Dizilimi: 4 Vagon ve 4+4 Vagon
Araç Marka / Model: CAF
Sefer süresi: 50 dakika
İşletme saatleri: 06.00 - 00.00
Günlük yolcu Sayısı: 400.000 yolcu/saat^[1]
Sefer sıklığı: 4 dakika (pik saatlerde) ^[1]
Kumanda merkezi: Esenkent Yerleşkesi
Depo merkezi: Maltepe Yerleşkesi (52 vagon kapasiteli depo alanı, 32 vagon kapasiteli bakım atölyesi)
Hat voltajı: 1500 V DC
Sürüş modu: ATO, ATP^[1]
Tren Kodları:
• M4ᴀ Kadıköy - Sabiha Gökçen Havalimanı
• M4ʙ Kadıköy - Tuzla

Teknik bilgiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Çift hatta toplam tünel uzunluğu: 67.80 km (bağlantı tünelleri, şaftlar, merdiven tünelleri dâhil)
Toplam proje maliyeti -Tavşantepe uzatması ve vagonlar dâhil- 3 milyar 100 milyon Türk lirası.
Hat için 120 vagon alındı. Tavşantepe uzatması üzerine sipariş sayısı 144'e çıkarıldı.
5.350 ton ray kullanıldı.
Rayları birleştirmek için 5.500 kaynak yapıldı.
Ray altına uygulanan ve titreşimleri önleyen elastomer mesnet malzemesi, Türkiye’de kullanılan en kalın ve en fazla titreşim önleyen yastık.
Dizgede toplam 69 giriş, 315 turnike(30 Engelli), 85 asansör ve 335 yürüyen merdiven var.

Vagonların özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Önceki vagonlardan farklı olarak bu hatta trenler istendiğinde vatmansız olarak kullanılabilme özelliği vardır. Bu sayede vagonların parklanma, tamir-bakım atölyesi gibi yerlere erişimi kontrol merkezinden sağlanmaktadır.
Vagonlar arası geçiş sayesinde yolcular homojen olarak dağılabilmektedir.
Isıtma, soğutma, havalandırma, kamera sistemi, dinamik yol göstergesi ve LCD ekranlar mevcuttur.
Titreşim ve ses izolasyonu yapılmıştır.

İstasyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Sıra	İstasyon	İlçe	Aktarma	Tür	Notlar
1	Kadıköy	Kadıköy	(Kadıköy İDO・İskele Camii)・ (İDO Kadıköy・ŞH Kadıköy・Turyol・Dentur Avrasya)	Yer altı	Kadıköy Haldun Taner Sahnesi・Osmanağa Camii・Sultan Mustafa İskele Camii・Kadıköy İETT Peronları
2	Ayrılık Çeşmesi		(Ayrılık Çeşmesi)		Ayrılık Çeşmesi・İbrahim Ağa Camii・Tepe Nautilus
3	Acıbadem				Acıbadem Metrobüs İstasyonu'na yaklaşık 2 km. yürüme mesafesi bulunmakta olup, istasyonlar arası aktarma imkânı yoktur.
4	Ünalan	Üsküdar	(Ünalan)・ (Uzunçayır)		Uzunçayır Metrobüs İstasyonu'na yaklaşık 700 metre yürüme mesafesi bulunmakta olup, istasyonlar arası aktarma imkânı vardır.
5	Göztepe	Üsküdar			Göztepe Camii
6	Yenisahra	Kadıköy	(Yenisahra)		İstanbul Optimum Premium Outlet AVM・Hilton İstanbul Kozyatağı
7	Kozyatağı	Ataşehir	(Kozyatağı)		City's İstanbul AVM・Kozyatağı Camii
8	Bostancı	Kadıköy			Bostancı Oto Sanayi Sitesi (BOSS)
9	Küçükyalı	Maltepe			Hilltown Küçükyalı・İstanbul Ticaret Üniversitesi Küçükyalı Kampüsü
10	Maltepe				Maltepe Depo Sahası
11	Huzurevi				Maltepe Huzurevi
12	Gülsuyu				Türkan Saylan Kültür Merkezi
13	Esenkent^[2]				Maltepe Piazza AVM・CarrefourSA Maltepe Park
14	Hastane - Adliye	Kartal			Kartal Dr. Lütfi Kırdar Şehir Hastanesi^[4]・Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi^[4]・İstanbul Anadolu Adalet Sarayı・Anatolium Marmara
15	Soğanlık				Burak Bora Anadolu Lisesi・Köy Hizmetleri Anadolu Lisesi
16	Kartal				Kartal Meydanı・Kartal Metro İETT Peronları
17	Yakacık - Adnan Kahveci				Yakacık Vergi Dairesi
18	Pendik	Pendik			Pendik Tren İstasyonu'na yaklaşık 1 km. yürüme mesafesi olup, istasyonlar arası aktarma imkânı bulunmamaktadır.
19	Tavşantepe				Pendik Kaymakamlığı
20	Fevzi Çakmak - Hastane		(Fevzi Çakmak - Hastane)		Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi^[4]・Pendik Belediyesi
21	Yayalar - Şeyhli		(Yayalar - Şeyhli)		İstanbul Gedik Üniversitesi Pendik Yerleşkesi
22	Kurtköy		(Kurtköy)		Kurtköy Sanayi Sitesi
23	Sabiha Gökçen Havalimanı		(Sabiha Gökçen Havalimanı)・ (Sabiha Gökçen Havalimanı)・ (Sabiha Gökçen Havalimanı)		Sabiha Gökçen Havalimanı
↓↓ 2029 sonrası inşa edilmesi planlanan ↓↓
24	Teknopark	Pendik	(Teknopark)	Yer altı	İstanbul Teknopark
25	Yenişehir		(Yenişehir)		World Atlantis AVM
26	Kurtköy YHT/ViaPort		・・ (Kurtköy YHT/ViaPort)		Kurtköy Depo Sahası・ViaPort Asia Outlet AVM
M4ʙ (Kadıköy - Tuzla) Metro Hattı istasyonları
↓↓ 2025 Sonuna Kadar İnşa Edilmesi Planlanan ↓↓
20	Kaynarca Merkez	Pendik	(Kaynarca Merkez)	Yer altı	Özel Pendik Yüzyıl Hastanesi^[4]
↓↓ 2029 Sonuna Kadar İnşa Edilmesi Planlanan ↓↓
21	Çamçeşme	Pendik		Yer altı
22	Kavakpınar
23	Esenyalı
24	Aydıntepe
25	İçmeler/Tuzla Belediyesi	Tuzla	(İçmeler)		Tuzla Belediyesi・Tuzla Kaymakamlığı・Tuzla Devlet Hastanesi^[4]
26	Değirmenaltı
27	Tuzla		(İDO Tuzla)		Tuzla Marina・Tuzla Tersanesi・Tuzla İETT Peronları

Not: Fevzi Çakmak - Hastane, Yayalar - Şeyhli, Kurtköy, Sabiha Gökçen Havalimanı istasyonları ile ortak istasyondur ve trenler aynı peronu ortaklaşa kullanıcaktır.
Not: Kaynarca Merkez istasyonu ile ortak istasyondur, fakat trenler farklı peronları kullanacaktır.

İstasyon özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İstasyonlar	İstasyon tipi (Turnike katı ve teknik katlar)	Platform tipi	Derinlik (metre)	Yürüyen merdiven (Cadde seviyesi - Turnike katı)	Yürüyen merdiven (Tunike katı - Peron)	Asansör (Cadde seviyesi - Turnike katı)	Asansör (Tunike katı - Peron)	Yürüyen bant	Giriş/Çıkış sayısı
Kadıköy	Aç-Kapa + Top-Down	Tünel	34	8	8	4	2		4
Ayrılık Çeşmesi	Aç-Kapa		28	6	12	2	1		3
Acıbadem	Tünel		34	6	4	2	1		3
Ünalan	Aç-Kapa + Tünel		31	13	8	6	1	6	7
Göztepe	Aç-Kapa + Tünel		38	6	8	2	1		3
Yenisahra	Aç-Kapa		34	6	8	2	1		3
Kozyatağı	Aç-Kapa + Tünel		32	10	8	4	1		5
Bostancı			41	14	8	5	4		5
Küçükyalı			29	6	4	2	1		3
Maltepe			30	12	12	7	1	4	6
Huzurevi			32	6	4	3	1		3
Gülsuyu			33	4	12	2	1		2
Esenkent			30	8	12	2	1		3
Hastane - Adliye			36	8	14	3	4	8	4
Soğanlık			35	6	12	2	1		3
Kartal			38	8	12	4	1		4
Yakacık - Adnan Kahveci			35	6	12	3	2		3
Pendik			31	14	12	5	2		5
Tavşantepe			36	8	10	2	2		2
Fevzi Çakmak - Hastane			60	8	8	3	9		3
Yayalar - Şeyhli			32	4	8	2	1		2
Kurtköy			30	4	8	2	1		2
Sabiha Gökçen Havalimanı	Aç-Kapa		22	4	6	1	3	4	3
Toplam				199	210	71	43	22	81

İstasyon uzaklıkları[değiştir | kaynağı değiştir]

İstasyonların platform ortası baz alınarak ölçüm yapılmıştır.

Sıra	İstasyon	İstasyonlar arası uzaklık	İlk istasyona olan uzaklık
1	Kadıköy	0+00 km	Başlangıç
2	Ayrılık Çeşmesi	1+39 km	1+39 km
3	Acıbadem	1+44 km	2+83 km
4	Ünalan	1+41 km	4+24 km
5	Göztepe	0+98 km	5+22 km
6	Yenisahra	1+98 km	7+20 km
7	Kozyatağı	1+31 km	8+51 km
8	Bostancı	1+28 km	9+79 km
9	Küçükyalı	2+23 km	12+02 km
10	Maltepe	2+06 km	14+08 km
11	Huzurevi	0+89 km	14+97 km
12	Gülsuyu	0+96 km	15+93 km
13	Esenkent	1+03 km	16+96 km
14	Hastane - Adliye	1+11 km	18+07 km
15	Soğanlık	1+25 km	18+22 km
16	Kartal	1+75 km	19+97 km
17	Yakacık - Adnan Kahveci	1+73 km	21+70 km
18	Pendik	1+30 km	23+00 km
19	Tavşantepe	1+12 km	24+12 km
20	Fevzi Çakmak - Hastane	1+69 km	25+81 km
21	Yayalar - Şeyhli	2+15 km	27+96 km
22	Kurtköy	1+97 km	29+93 km
23	Sabiha Gökçen Havalimanı	1+62 km	31+55 km
24	Teknopark	1+65 km	33+20 km
25	Yenişehir	0+87 km	34+07 km
26	Kurtköy YHT/ViaPort	2+31 km	36+38 km
M4ʙ (Kadıköy - Tavşantepe - İçmeler/Tuzla Belediyesi) Metro Hattı
21	Kaynarca Merkez	1+20 km	25+32 km
22	Çamçeşme	1+11 km	26+43 km
23	Kavakpınar	1+16 km	27+59 km
24	Esenyalı	1+91 km	29+50 km
25	Aydıntepe	0+69 km	30+19 km
26	İçmeler/Tuzla Belediyesi	1+73 km	31+92 km

Entegrasyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kadıköy istasyonundan T3 (Kadıköy - Moda) Nostaljik Tramvay Hattına, İDO, Şehir Hatları, Turyol ve Dentur Avrasya iskelelerine, Ayrılık Çeşmesi istasyonundan Marmaray'a, Ünalan istasyonundan Metrobüslere, Kozyatağı istasyonundan M8 (Bostancı - Parseller) Metro Hattı'na entegrasyon sağlanmıştır. Yakın gelecekte Yenisahra istasyonundan yapımı devam eden M12 (60. Yıl Parkı - Kazım Karabekir) Metro Hattı'na da entegrasyon sağlanacaktır.

Ayrıca İçmeler/Tuzla Belediyesi istasyonundan Marmaray hattına, Kaynarca Merkez, Fevzi Çakmak - Hastane, Yayalar - Şeyhli, Kurtköy ve Sabiha Gökçen Havalimanı istasyonlarında yapımı devam eden M10 (Pendik - Sabiha Gökçen) Metro Hattına, Sabiha Gökçen Havalimanı ve Kurtköy YHT/ViaPort istasyonlarından ise plan aşamasındaki Hızray / M34 (Beylikdüzü - Sabiha Gökçen Havalimanı) Hızlı Metro Hattı'na entegrasyon planlanmaktadır. Hattın 5. etabı için -inşa edilmesi planlanan- Kurtköy YHT/ViaPort'a uzatılması planlanmıştır. Böylece hattın yapılması planlanan yüksek standartlı demiryolu ile birlikte İstanbul Havalimanı'na entegrasyonu sağlanacaktır.^[5]

Metroya Entegre İETT Otobüs Hatları[değiştir | kaynağı değiştir]

İETT tarafından işletilen otobüs hatlarından KM kodlu İETT hatları M4 Metro Hattına ücretsiz şekilde tam aktarma yapmaktadır.

Ücretsiz Entegre İETT Hatları

KM2 Kavakpınar - Tavşantepe Metro
KM11 Aydınlı Toki / Ahmet Yesevi - Pendik Köprüsü
KM12 Tuzla Deniz Harp Okulu - Kartal Metro
KM13 Tuzla - Pendik Metro/Pendik YHT/Pendik
KM17 Tuzla Emlak Konutları - Tavşantepe Metro
KM21 Hilal Konutları - Kartal Metro/Cevizli
KM24 Kavakpınar - Pendik Metro/Pendik YHT/Pendik
KM26 Çamlık Mahallesi - Pendik Metro/Pendik YHT/Pendik
KM31 Uğurmumcu - Kartal Metro
KM32 Kurfalı - Kartal Metro
KM33 Pendik Sahil/Pendik YHT - Esenkent Metro
KM34 Kartal Metro - Topselvi / Gülsuyu Metro
KM35 Uğurmumcu - Cevizli
KM36 Kurfalı Mahallesi - Cevizli
KM37 Hilal Konutları - Pendik Metro/Pendik YHT/Pendik
KM41 Başıbüyük Sağlık Kampüsü - Küçükyalı Metro
KM42 Başıbüyük - Süreyyapaşa Hastanesi/Maltepe Metro
KM44 Maltepe Üniversitesi/Siteler - Maltepe Metro
KM45 Maltepe Üniversitesi - Küçükyalı Metro
KM47 Gülensu Mahallesi - Huzurevi Metro
KM48 Esenkent - Huzurevi Metro

Güzergâh şeması[değiştir | kaynağı değiştir]

Görseller[değiştir | kaynağı değiştir]

Vagonun fabrikadan çıkış tarihini gösteren imzalı etiket.
M4 Transfer listesi
Vatman kabini
Kapıüstü ledler
Pendik istasyonu
Tren Zaman Sayacı
Kozyatağı engelli asansörü
Çıkış yönlendirmeleri
M4 ve M10 çıkış yönlendirmeleri
Güzergah Tablosu
Sabiha Gökçen Havalimanı Platformu
Bilgilendirme Panosu
Metro Hattı Çizgisi

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Genel Tanıtım Kataloğu (PDF). Metro İstanbul. 2021. s. 4. 1 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Şubat 2022.
^ ^a ^b ve hatlarında aynı isimde başka bir istasyon olduğu için bu şekilde adlandırılmıştır.
^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2016.
^ ^a ^b ^c ^d ^e İstanbul'daki hastaneler listesi
^ "Raylı Sistem Hatları". İstanbul Büyükşehir Belediyesi. 28 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Metro İstanbul resmî sitesi 1 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[katalog-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Genel Tanıtım Kataloğu (PDF). Metro İstanbul. 2021. s. 4. 1 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Şubat 2022.

[M7&M13-2] ve hatlarında aynı isimde başka bir istasyon olduğu için bu şekilde adlandırılmıştır.

[3] "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2016.

[İHL-4] İstanbul'daki hastaneler listesi

[5] "Raylı Sistem Hatları". İstanbul Büyükşehir Belediyesi. 28 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]