1956 Macaristan Ayaklanması: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Teacher0691 (mesaj | katkılar) düzeltme AWB ile |
Teacher0691 (mesaj | katkılar) anlam ayrımı sayfasına yönlenen bağlantı düzeltme AWB ile |
||
| 26. satır: | 26. satır: | ||
'''Macar Devrimi''', 1956 yılında [[Macaristan]]'daki [[Sovyetler Birliği]] destekli [[Stalinist]] hükümete karşı başlatılan halk hareketidir. |
'''Macar Devrimi''', 1956 yılında [[Macaristan]]'daki [[Sovyetler Birliği]] destekli [[Stalinist]] hükümete karşı başlatılan halk hareketidir. |
||
[[Moskova]]'ya bağlılığıyla tanınan ve 1952'de [[Macaristan İşçi Partisi]] sekreterliğinin yanı sıra başbakanlığı da üstlenen [[Mátyás Rákosi]], [[Sovyetler Birliği|SSCB]] lideri [[Josef Stalin|Stalin]]'in ölümünden kısa bir süre sonra Temmuz 1953'te bu görevini [[İmre Nagy]]'ye bıraktı. Siyasi baskıları yumuşatarak bazı ekonomik reformlara girişen Nagy, [[Moskova]]'nın desteğini yitirince 1955 ilkbaharında görevden alınarak partiden atıldı. Rákosi eski konumunu elde ederek reformcu gelişmeyi durdurduysa da, Temmuz 1956'da bu kez bütün görevlerinden uzaklaştırıldı. [[Sovyet]] lideri [[Nikita Kruşçev]]'in bu tutumunun temelinde daha önce Rákosi'yle sürtüşen [[Yugoslavya]] lideri [[Tito]]'yla ilişkileri düzeltme amacı yatıyordu. Rákosi'nin yerini alan [[Ernő Gerő]] ilk iş olarak reformcu çizgiye ödün verilmeyeceğini açıkladı. |
[[Moskova]]'ya bağlılığıyla tanınan ve 1952'de [[Macaristan İşçi Partisi]] sekreterliğinin yanı sıra başbakanlığı da üstlenen [[Mátyás Rákosi]], [[Sovyetler Birliği|SSCB]] lideri [[Josef Stalin|Stalin]]'in ölümünden kısa bir süre sonra Temmuz 1953'te bu görevini [[İmre Nagy]]'ye bıraktı. Siyasi baskıları yumuşatarak bazı ekonomik reformlara girişen Nagy, [[Moskova]]'nın desteğini yitirince 1955 ilkbaharında görevden alınarak partiden atıldı. Rákosi eski konumunu elde ederek reformcu gelişmeyi durdurduysa da, Temmuz 1956'da bu kez bütün görevlerinden uzaklaştırıldı. [[Sovyetler Birliği|Sovyet]] lideri [[Nikita Kruşçev]]'in bu tutumunun temelinde daha önce Rákosi'yle sürtüşen [[Yugoslavya]] lideri [[Tito]]'yla ilişkileri düzeltme amacı yatıyordu. Rákosi'nin yerini alan [[Ernő Gerő]] ilk iş olarak reformcu çizgiye ödün verilmeyeceğini açıkladı. |
||
[[Dosya:Hungary 1956 memorial.jpg|230px|thumb|sol|1956 Macar Devrimi anıtı]] |
[[Dosya:Hungary 1956 memorial.jpg|230px|thumb|sol|1956 Macar Devrimi anıtı]] |
||
| 32. satır: | 32. satır: | ||
Ama Nagy döneminde temelleri atılan adımlar, [[Sovyetler Birliği|SSCB]]'de [[Josef Stalin|Stalin]]'e karşı başlatılan kampanya ve [[Polonya]]'daki gelişmeler Macarlar arasında değişim isteğini güçlendirmiş bulunuyordu. 23 Ekim 1956'da [[Budapeşte]]'de öğrencilerin yetkililere bir dilekçe sunmak üzere düzenlediği yürüyüş halktan da geniş destek gördü. [[Ernő Gerő|Gerő]]'nün sert demeci üzerine polisin kalabalığa ateş açmasıyla barışçı gösteriler bir anda ayaklanmaya dönüştü. Ordu birliklerinin de ayaklanmacılara katılmasıyla halk silahlanmaya başladı. Ülkenin hemen her kentinde yerel konseyler ortaya çıktı. Köylüler kamulaştırılmış arazileri işgal etmeye girişti. Bürokrasi ve kolluk kuvvetleri hızla dağılmaya başladı. Yeniden iktidara gelen Nagy'nin üst üste verdiği ödünler, geçmişteki siyasi partilerin canlanarak neredeyse iktidara ortak olmasına yol açtı. Kilise de eski gücüne kavuştu. |
Ama Nagy döneminde temelleri atılan adımlar, [[Sovyetler Birliği|SSCB]]'de [[Josef Stalin|Stalin]]'e karşı başlatılan kampanya ve [[Polonya]]'daki gelişmeler Macarlar arasında değişim isteğini güçlendirmiş bulunuyordu. 23 Ekim 1956'da [[Budapeşte]]'de öğrencilerin yetkililere bir dilekçe sunmak üzere düzenlediği yürüyüş halktan da geniş destek gördü. [[Ernő Gerő|Gerő]]'nün sert demeci üzerine polisin kalabalığa ateş açmasıyla barışçı gösteriler bir anda ayaklanmaya dönüştü. Ordu birliklerinin de ayaklanmacılara katılmasıyla halk silahlanmaya başladı. Ülkenin hemen her kentinde yerel konseyler ortaya çıktı. Köylüler kamulaştırılmış arazileri işgal etmeye girişti. Bürokrasi ve kolluk kuvvetleri hızla dağılmaya başladı. Yeniden iktidara gelen Nagy'nin üst üste verdiği ödünler, geçmişteki siyasi partilerin canlanarak neredeyse iktidara ortak olmasına yol açtı. Kilise de eski gücüne kavuştu. |
||
[[Sovyet]] birliklerinin [[Macaristan]]'dan çekildiği sırada, Nagy 1 Kasım'da [[Varşova Paktı]]'ndan ayrılma kararını açıklayarak [[Birleşmiş Milletler]] aracılığıyla büyük devletlerin korumasını istedi. Bu gelişme üzerine takviye edilerek geri döndürülen [[Sovyet]] birlikleri [[Budapeşte]]'yi işgal etti; Nagy [[Yugoslavya]]'nın [[Budapeşte]]'deki büyükelçiliğine sığınırken, reformcu önderlerin çoğu tutuklandı. Bu sırada Nagy hükümetinde görev almış [[János Kádár]], ''karşıdevrim''in bastırılmasından sonra reformlara gidilmesini öngören bir programla yeni bir hükümet kurulduğunu açıkladı. Sovyet birliklerine karşı silahlı direniş bir gecede kırıldı. İşçilerin başlattığı genel grevin sona erdirilmesi ise birkaç haftayı aldı. Düzenin sağlanmasından sonra geniş çaplı tutuklamalara girişildi. Bu arada 150 bin kadar Macar yurt dışına kaçtı. |
[[Sovyetler Birliği|Sovyet]] birliklerinin [[Macaristan]]'dan çekildiği sırada, Nagy 1 Kasım'da [[Varşova Paktı]]'ndan ayrılma kararını açıklayarak [[Birleşmiş Milletler]] aracılığıyla büyük devletlerin korumasını istedi. Bu gelişme üzerine takviye edilerek geri döndürülen [[Sovyetler Birliği|Sovyet]] birlikleri [[Budapeşte]]'yi işgal etti; Nagy [[Yugoslavya]]'nın [[Budapeşte]]'deki büyükelçiliğine sığınırken, reformcu önderlerin çoğu tutuklandı. Bu sırada Nagy hükümetinde görev almış [[János Kádár]], ''karşıdevrim''in bastırılmasından sonra reformlara gidilmesini öngören bir programla yeni bir hükümet kurulduğunu açıkladı. Sovyet birliklerine karşı silahlı direniş bir gecede kırıldı. İşçilerin başlattığı genel grevin sona erdirilmesi ise birkaç haftayı aldı. Düzenin sağlanmasından sonra geniş çaplı tutuklamalara girişildi. Bu arada 150 bin kadar Macar yurt dışına kaçtı. |
||
Bu olaydan sonra, [[Time dergisi]] 1956 yılında Macar halkını, "Macar Özgürlük Savaşçıları" olarak "[[Yılın Adamı]]" seçmiştir. |
Bu olaydan sonra, [[Time dergisi]] 1956 yılında Macar halkını, "Macar Özgürlük Savaşçıları" olarak "[[Yılın Adamı]]" seçmiştir. |
||
Sayfanın 20.33, 22 Mart 2018 tarihindeki hâli
| 1956 Macar Devrimi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Soğuk Savaş | |||||||
 Budapeşte'deki Stalin'in Anıtı'nın devrilen başının etrafında toplanan Macarlar | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Sovyetler Birliği  ÁVH (Macar Devlet Güvenlik Müdürlüğü) |
 Macar devrimciler | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
İvan Konev |
Imre Nagy Pál Maléter | ||||||
| Güçler | |||||||
|
31,550 asker, 1,130 tank[1] | Bilinmeyen sayıda milis, isyancı ve onları destekleyen Macar askerleri | ||||||
| Kayıplar | |||||||
|
(Sadece Sovyet kayıpları) 722 ölü 1,251 yaralı[2] |
2,500 ölü (yaklaşık) 13,000 yaralı (yaklaşık)[3] | ||||||
Macar Devrimi, 1956 yılında Macaristan'daki Sovyetler Birliği destekli Stalinist hükümete karşı başlatılan halk hareketidir.
Moskova'ya bağlılığıyla tanınan ve 1952'de Macaristan İşçi Partisi sekreterliğinin yanı sıra başbakanlığı da üstlenen Mátyás Rákosi, SSCB lideri Stalin'in ölümünden kısa bir süre sonra Temmuz 1953'te bu görevini İmre Nagy'ye bıraktı. Siyasi baskıları yumuşatarak bazı ekonomik reformlara girişen Nagy, Moskova'nın desteğini yitirince 1955 ilkbaharında görevden alınarak partiden atıldı. Rákosi eski konumunu elde ederek reformcu gelişmeyi durdurduysa da, Temmuz 1956'da bu kez bütün görevlerinden uzaklaştırıldı. Sovyet lideri Nikita Kruşçev'in bu tutumunun temelinde daha önce Rákosi'yle sürtüşen Yugoslavya lideri Tito'yla ilişkileri düzeltme amacı yatıyordu. Rákosi'nin yerini alan Ernő Gerő ilk iş olarak reformcu çizgiye ödün verilmeyeceğini açıkladı.
Ama Nagy döneminde temelleri atılan adımlar, SSCB'de Stalin'e karşı başlatılan kampanya ve Polonya'daki gelişmeler Macarlar arasında değişim isteğini güçlendirmiş bulunuyordu. 23 Ekim 1956'da Budapeşte'de öğrencilerin yetkililere bir dilekçe sunmak üzere düzenlediği yürüyüş halktan da geniş destek gördü. Gerő'nün sert demeci üzerine polisin kalabalığa ateş açmasıyla barışçı gösteriler bir anda ayaklanmaya dönüştü. Ordu birliklerinin de ayaklanmacılara katılmasıyla halk silahlanmaya başladı. Ülkenin hemen her kentinde yerel konseyler ortaya çıktı. Köylüler kamulaştırılmış arazileri işgal etmeye girişti. Bürokrasi ve kolluk kuvvetleri hızla dağılmaya başladı. Yeniden iktidara gelen Nagy'nin üst üste verdiği ödünler, geçmişteki siyasi partilerin canlanarak neredeyse iktidara ortak olmasına yol açtı. Kilise de eski gücüne kavuştu.
Sovyet birliklerinin Macaristan'dan çekildiği sırada, Nagy 1 Kasım'da Varşova Paktı'ndan ayrılma kararını açıklayarak Birleşmiş Milletler aracılığıyla büyük devletlerin korumasını istedi. Bu gelişme üzerine takviye edilerek geri döndürülen Sovyet birlikleri Budapeşte'yi işgal etti; Nagy Yugoslavya'nın Budapeşte'deki büyükelçiliğine sığınırken, reformcu önderlerin çoğu tutuklandı. Bu sırada Nagy hükümetinde görev almış János Kádár, karşıdevrimin bastırılmasından sonra reformlara gidilmesini öngören bir programla yeni bir hükümet kurulduğunu açıkladı. Sovyet birliklerine karşı silahlı direniş bir gecede kırıldı. İşçilerin başlattığı genel grevin sona erdirilmesi ise birkaç haftayı aldı. Düzenin sağlanmasından sonra geniş çaplı tutuklamalara girişildi. Bu arada 150 bin kadar Macar yurt dışına kaçtı.
Bu olaydan sonra, Time dergisi 1956 yılında Macar halkını, "Macar Özgürlük Savaşçıları" olarak "Yılın Adamı" seçmiştir.
| Macaristan tarihi |
|---|
 |
Kaynakça
- ^ Sources vary widely on numbers of Soviet forces involved in the intervention. The UN General Assembly Special Committee on the Problem of Hungary (1957) estimated 75,000-200,000 troops and 1,600-4,000 tanks [1] (p. 56, para. 183), but recently released Soviet archives (available in Lib.ru, Maksim Moshkow's Library) list the troop strength of the Soviet forces as 31,550, with 1,130 tanks and self-propelled artillery pieces.[2] (Rusça)
- ^ Györkei, Jenõ (1999). Soviet Military Intervention in Hungary, 1956. New York: Central European University Press. s. 350. ISBN 9639116351. Bilinmeyen parametre
|coauthors=görmezden gelindi (yardım) - ^ UN General Assembly Special Committee on the Problem of Hungary (1957) Chapter V footnote 8PDF (1.47 MiBXGG0XEXEXEXE0CVB)
