Liberal demokrasi

Liberal demokrasi ya da Batı demokrasisi, liberalizmin temel ilkelerini esas alan, temsili demokrasiye dayalı yönetim şeklidir.

Bir liberal demokraside vatandaşların siyasal katılımı, sadece düzenli aralıklarla yapılan seçimler aracılığıyla temsilcilerini seçmekle sınırlı değildir. Klasik demokrasi modeline benzer bir şekilde, siyasal otorite kimi önemli kamusal meselelerde referandum uygulayarak halkın doğrudan iradesine başvurabilir. Bunun yanı sıra, liberal demokrasilerde vatandaşlar sahip oldukları kısıtlı toplanma ve örgütlenme özgürlüğü, düşünce ve ifade özgürlüğü gibi sivil özgürlükler sayesinde sivil toplum örgütleri, medya ve işveren kuruluşları gibi kurum ve kuruluşlar aracılığıyla kamusal meseleler hakkında belli bir kamuoyu oluşturarak siyasal iktidara etkide bulunurlar. Liberal demokrasi cumhuriyet yönetiminde uygulanabildiği gibi meşrutiyet yönetiminde de uygulanabilir. Avustralya, Belçika ve Kanada gibi ülkeler buna örnektir.

Liberal demokrasiler evrensel seçim hakkını savunur; bütün yetişkinlerin ırk, cinsiyet, dil, din veya sosyal statü ayırmaksızın seçime katılmalarına izin verir.

Bir siyasi rejimin liberal demokrasi olarak kabul edilebilmesi için medeni, siyasi ve mülkiyet haklarını sağlaması gerekir. Özgür ve adil seçimler seçim demokrasisinin ayırt edici özelliğidir, ancak liberal demokrasi eşit muamele ve ayrımcılık yapmamayı da gerektirir. Güçlü bir demokratik çoğunluk yönetimi geleneği olmayan ülkelerde sürdürülebilir demokrasi için kültürel değişimler ve demokratik kurumların oluşturulması gereklidir. Muhalefet, azınlıkların korunması ve seçmenler arasında siyasi eşitlik demokratik kültürün temel bileşenleridir. Liberal demokrasi, hükûmet tarafından ayrımcılık yapılmasını önlemek ve siyasi gücü rekabet eden ve işbirliği yapan aktörler ve kurumlar arasında bölüştürmek için azınlık haklarını da gerektirir.

Temel Haklar ve Özgürlükler

1971 yılında Robert Dahl, tüm liberal demokrasiler tarafından paylaşılan temel hak ve özgürlükleri sekiz hak olarak özetlemiştir:

1. Örgüt kurma ve örgütlere katılma özgürlüğü.
2. İfade özgürlüğü.
3. Oy kullanma hakkı.
4. Kamu görevi için aday olma hakkı.
5. Siyasi liderlerin destek ve oy için rekabet etme hakkı.
6. Alternatif bilgi kaynaklarına erişim özgürlüğü.
7. Özgür ve adil seçimler.
8. Oylar ve diğer tercih ifadeleri yoluyla hükûmet politikasını kontrol etme hakkı.

Demokratik Toplumlarda Özgürlüklerin Sınırları

Demokratik toplumlarda, bireysel özgürlüklerin ve hakların korunması temel bir ilkedir. Bununla birlikte, bazı özgürlükler üzerinde sınırlamalar vardır.

Yasal Sınırlamalar

Demokratik toplumlardaki yasal sınırlamalardan biri, yaratıcıların haklarını koruyan ve telif hakkıyla korunan materyallerin kullanımını ve dağıtımını sınırlayan telif hakkı yasalarıdır. Bir kişinin itibarına zarar veren yanlış ifadelerin yayınlanmasını yasaklayan hakarete karşı yasalar da mevcuttur.

Anti-demokratik söylemin yanı sıra insan haklarını baltalamaya yönelik girişimler ve terörizmin desteklenmesi ya da meşrulaştırılması da sınırlamalara tabidir. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri'nde bu tür kısıtlamalar Soğuk Savaş döneminde komünistlere uygulanmıştır. Günümüzde ise daha çok terörizmi teşvik ettiği ya da grup nefretini körüklediği düşünülen örgütlere uygulanmaktadır. Örnekler arasında terörle mücadele mevzuatı, Hizbullah uydu yayınlarının kapatılması ve nefret söylemine karşı bazı yasalar yer almaktadır.

Eleştirmenler bu sınırlamaların çok ileri gidebileceğini ve gerekli ve adil bir yargı süreci olmayabileceğini savunmaktadır. Ancak bu sınırlamaları destekleyenler, demokrasinin ya da özgürlüklerin varlığını garanti altına almak için gerekli olduklarını iddia etmektedirler. Örneğin, toplu katliamları savunanlara ifade özgürlüğü tanınması yaşam ve güvenlik hakkını zedeler. Demokrasinin, demokrasi düşmanlarını da demokratik sürece dahil edecek şekilde ne kadar genişletilebileceği konusunda görüş ayrılıkları vardır. Eğer nispeten az sayıda insan bu nedenlerle bu tür özgürlüklerden dışlanıyorsa, bir ülke hala liberal bir demokrasi olarak görülebilir.

Ayrımcı Davranış

Demokratik olduğu düşünülen hükûmetler, Holokost inkârı ve nefret söylemi gibi ifade özgürlüğüne kısıtlamalar getirebilir. Bazı ülkelerde, bazı Avrupa ülkelerinde eskiden baskın olan komünist, faşist veya Nazi hükûmetleri gibi tarihi totaliter hükûmetlerle bağlantıları olan siyasi örgütlerin üyeleri oy hakkından ve belirli işlerde çalışma ayrıcalığından mahrum bırakılabilir.

Bazı ayrımcı davranışlar da yasaklanabilir, örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde kamuya açık yerlerde "ırk, renk, din veya ulusal köken" temelinde ayrımcılık yapılamaz. Kanada'da, Kanada Lezbiyen ve Gey Arşivleri için materyal basmayı reddeden bir matbaacı, İnsan Hakları Mahkemesi tarafından para cezasına çarptırıldı.

Liberal Demokrasinin Gereklilikleri

Bir siyasi rejimin liberal demokrasi olarak kabul edilebilmesi için medeni haklar, siyasi haklar ve mülkiyet haklarını içermesi gerekmektedir. Medeni haklar adalet, güvenlik, eğitim ve sağlık gibi kamu mallarının sağlanmasında ayrımcılık yapılmamasını içerir. Siyasi haklar, özgür ve adil seçim yarışmalarının güvence altına alınmasını içerir ve bu tür yarışmaların kazananlarının diğer haklar tarafından belirlenen kısıtlamalara tabi olarak politikayı belirlemelerine izin verir. Mülkiyet hakları, varlık sahiplerini ve yatırımcıları devlet veya diğer gruplar tarafından kamulaştırılmaya karşı korur.

Liberal demokraside, seçilmiş bir hükûmet adaleti sağlarken, toplanma ve ifade özgürlüğü gibi temel hakları korurken, kolektif güvenliği sağlarken veya ekonomik ve sosyal faydaları dağıtırken belirli bireylere veya gruplara karşı ayrımcılık yapamaz. Önemli bir orta sınıfın ve geniş ve gelişen bir sivil toplumun oluşmasıyla sonuçlanan bir nebze bireysel ve ekonomik özgürlükler, liberal demokrasinin ön koşulları olarak görülmektedir.

Liberal demokrasinin gerekliliklerinden biri de seçmenler arasında siyasi eşitliktir; tüm seslerin ve tüm oyların eşit sayılmasını ve bunların hükûmet politikasını gerektiği gibi etkileyebilmesini sağlamaktır. Bunun için genel, yetişkin oy hakkı; tekrarlanan, serbest, rekabetçi ve adil seçimler; birden fazla siyasi parti; ve vatandaşların hükûmete rasyonel ve etkili bir şekilde baskı yapabilmeleri için geniş bir bilgi yelpazesi gerekir. Liberal demokrasiler azınlık haklarının gerekliliğini ve çoğunluğun tiranlığının önlenmesini dikkate alır.

Liberal Demokrasiye Geçiş

Diktatörlükten demokrasiye geçişi sağlamak için serbest seçimlerin yapılması tek başına nadiren yeterli olmuştur. Siyasi kültürde daha geniş bir değişime ve demokratik hükûmet kurumlarının kademeli olarak oluşturulmasına ihtiyaç vardır. Daha geniş kültürel değişimler demokrasinin gelişebileceği koşulları oluşturana kadar demokrasiyi sadece geçici olarak veya sınırlı bir şekilde sürdürebilen çeşitli ülke örnekleri vardır.

Demokratik Kültür

Demokratik kültürün kilit unsurlarından biri "muhalefet" kavramıdır; siyasi rakipler aynı fikirde olmayabilir ancak birbirlerine tahammül etmeli ve her birinin oynadığı meşru ve önemli rolleri kabul etmelidirler. Bu, iktidar geçişlerinin tarihsel olarak şiddet yoluyla gerçekleştiği ülkelerde başarılması özellikle zor bir kültürel değişimdir. Bu terim, bir demokrasideki tüm tarafların demokrasinin temel değerlerine ortak bir bağlılığı paylaşması anlamına gelir. Toplumun temel kuralları, kamusal tartışmalarda hoşgörü ve nezaketi teşvik etmelidir.

Demokratikleşme ve Ekonomik Büyüme

Demokratikleşme, demokratik bir siyasi sisteme doğru ilerleme sürecidir. Bu, özgür ve adil seçimler, bağımsız yargı, ifade özgürlüğü ve işleyen bir demokrasi için önemli olan diğer temel haklara sahip olmak anlamına gelir. Son yıllarda demokratikleşme ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiye yönelik artan bir ilgi söz konusudur. Bazı çalışmalar demokratikleşme ve ekonomik büyüme arasında pozitif bir ilişki olduğunu öne sürerken, diğerleri anlamlı bir ilişki bulamamıştır.

Bir görüşe göre ekonomik büyüme ve kalkınma demokratikleşmeye yol açmaktadır. Çünkü insanlar daha müreffeh hale geldikçe daha fazla siyasi özgürlük talep etmekte, bu da daha fazla demokratikleşmeye yol açmaktadır. Öte yandan, bazıları demokratikleşmenin ekonomik büyümeye yol açtığını savunmaktadır. Demokratik kurumların daha iyi yönetişim sağladığını, bunun da ekonomik büyümeyi destekleyen daha etkili politikalara yol açtığını savunmaktadırlar.

Demokrasinin ekonomik büyümeye ne derece katkıda bulunabileceği konusunda da görüş ayrılıkları vardır. Bazıları demokrasinin ancak Sanayi Devrimi ve kapitalizmin ortaya çıkmasından sonra yaygınlaştığını savunmaktadır. Diğerleri ise çeşitli ekonomik özgürlük endeksleriyle ölçülen ekonomik özgürlüğün, ekonomik büyümenin demokrasiden daha güçlü bir belirleyicisi olduğunu savunmaktadır. Katar gibi yüksek düzeyde ekonomik özgürlüğe sahip bazı ülkeler hiçbir zaman demokratik olmamıştır.

Demokratik olmayan yönetimle ilişkilendirilebilecek bir faktör, yüksek derecede petrol veya maden ihracatıdır. Bu tür bir zenginliğe sahip olan liderler güvenlik aygıtlarına daha fazla harcama yapabilir ve halkın huzursuzluğunu azaltan faydalar sağlayabilir. Ayrıca, bu tür bir zenginliği, sıradan ekonomik büyümenin toplumları dönüştürebileceği sosyal ve kültürel değişimler takip etmez.

Bu tartışmalara rağmen, bazı çalışmalar demokrasilerin ekonomilerini demokrasi dışı ülkelerden daha hızlı büyüttüğünü göstermektedir. Baltık ülkeleri, Botsvana, Kosta Rika, Gana ve Senegal gibi yoksul demokrasiler Angola, Suriye, Özbekistan ve Zimbabve gibi demokrasi dışı ülkelerden daha hızlı büyümüştür. Ayrıca, demokrasilerin mali felaketler ya da kişi başına düşen GSYH'de düşüşler yaşama olasılığı demokrasi olmayan ülkelere kıyasla daha düşüktür.

Ayrıca, demokratikleşmenin daha yüksek beşeri sermaye birikimi, daha düşük enflasyon, daha düşük siyasi istikrarsızlık ve daha yüksek ekonomik özgürlük gibi ekonomik büyümeye katkıda bulunan dolaylı etkileri olabileceğini gösteren bazı kanıtlar vardır.

Ayrıca bakınız

• Demokratik liberalizm