Kazakça: Revizyonlar arasındaki fark

Kazakça
Kazakça
Kazak Türkçesi
қазақ тілі
Telaffuz	qazaq tili
Bölge	Orta Asya
Etnisite	Kazaklar
Dönem	2011
Dil ailesi	Türki diller Şaz Türkçesi Kıpçak grubu Kıpçak-Nogay Kazakça; ; ; ;
Yazı sistemi	Kazak alfabesi (Kiril alfabesi, Latin, Fars alfabesi)
Resmî durumu
Resmî dil	Kazakistan; Rusya: Altay Cumhuriyeti; Çin: İli Kazak Özerk İli;
Dil kodları
ISO 639-1	kk
ISO 639-2	kaz
ISO 639-3	kaz
	Kazakça'nın coğrafi konuşan dağılımı: Çoğunluk Kazakça konuşur Önemli oranda bir azınlık Kazakça konuşur

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

(Tüm bekleyen değişiklikleri göster)

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 17.03, 15 Mayıs 2019 tarihindeki hâli

Kazakça veya Kazak Türkçesi^[3], (Kazakça: қазақ тілі), Kıpçak öbeğine ait, Kazakistan'da konuşulan çağdaş Türki dillerden biridir. Noğay ve Karakalpak Türkçesine yakındır.

Dünya'da yaklaşık 16 milyon kişi, Kazakistan'da da 10 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Moğolistan'ın batı bölgesindeki Bayan Ölke (diğer adı Bayan Ölgey) eyaletinde yaşayan Kazak Türkleri Kazakistan'ın kullandığı alfabeyi kullanarak Kazak Türkçesi yazmaktadırlar. Bayan Ölgey'de oturanların çoğu %88,7 oranla Kazak Türkleridir. Bu bakımdan eyalet nüfusunun %98'i kadarını Türk halkları oluşturmaktadır. İldeki önemli bir nüfus Kazak Türkçesi konuşmaktadır.

Özellikleri

Türkçe asıllı kelimelerde; baştaki y'ler j'ye (yok → joq, yıl → jıl, yay → jay), ç'ler ş'ye (ağaç → ağaş, aç → aş), ş'ler s'ye (aş → as, boş → bos, baş → bas) dönüşmüştür. Eklerde de aynı değişme olur: Qazaqşa (Kazakça)… Yabancı asıllı kelimelerde bu değişmeler görülmez: şükir (şükür). Kazakça bir kelime birleşik ya da alıntı bir kelime değilse ikinci heceden sonra yuvarlak ünlü barındırmaz ve bu uyumu bâzı alıntı kelimelere uydurmuştur.

J harfiyle yazılan kelimeler bâzı ağızlarda c olarak söylenmektedir: Jasaymız (yapıyoruz, yapacağız)- casaymız

Ayrıca konuşma dilinde ilk hecede ö ya da ü gelirse ikinci ve üçüncü hecelerde de gelebilir. Bu yazıda olmaz.

Örnek: Körgende (yazılış) - Körgöndö (okunuş) "gördüğünde"

Kazakçada üç farklı şimdiki zaman vardır. Jalpı osı şak (genel şimdiki zaman), nak osı şak (kesin şimdiki zaman), negaybıl osı şak (belirsiz şimdiki zaman).

Alfabe

Kazakçanın eski şekilleri 38 harfli Orhun yazısıyla yazılmıştır.Şablon:Kaynakbelirt Günümüzdeyse Kazakça bâzı ilâve harfler kullanılarak Latin alfabesi, Kiril alfabesi ve Arap alfabesiyle yazılabilmektedir. Kiril alfabeli Kazakistan Alfabesi 42 harf olup şu işaretlerden oluşmaktadır: а (a), ә (a-e arası), б (b), в (v), г (ince g), ғ (kalın g), д (d), е (söz başında ye okunur, söz içinde e okunur), ё (yo), ж (j), з (z), и (iy), й (y), к (ince k), қ (kalın k, q), л (l), м (m), н (n), ң(nazal n, genizden n, ñ), о (o), ө (ö), п (p), р (r), с (s), т (t), у (uv), ұ (u), ү (ü), ф (f), х(hırıltılı h), һ (geniş h), ц (ts), ч (ç), ш (ş), щ (şç), ъ (kalın ün verir), ы (ı), і (i), ь ( inceleştirir), э (é), ю (yu), я (ya).

Metin örneği

Kiril	Latin	Latin (2017 yıl)^[4]
Мен Қазақ, Қазақпын Деп Мақтанамын Ұранға Алаш Деген Атты Аламын Сүйгенім Қазақ Өмірі, Өзім Қазақ Мен Неге Қазақтықтан Сақтанамын Ер Түрік Ұрпағымын Даңқы Кеткен Бір Кезде Европаңды Ті Тіреткен Кіргені Есік, Шыққаны Тесік Болып Күнбатыс, Күншығысқа Әмірі Жеткен Кешегі Хан Шынғыстың Ұрпағына Талай Царь, Талай Князь Тәжім Еткен Мен Қазақ, Қазақпын Деп Мақтанамын Ұранға Алаш Деген Атты Аламын Сүйгенім Қазақ Өмірі, Өзім Қазақ Мен Неге Қазақтықтан Сақтанамын (Торайғыров)	Men Qazaq, Qazaqpın Dep Maqtanamın Uranğa Alaş Degen Attı Alamın Süygenim Qazaq Ömiri, Özim Qazaq Men Nege Qazaqtıqtan Saqtanamın Er Türik Urpağımın Dañqı Ketken Bir Kezde Evropañdı Ti Tiretken Kirgeni Esik, Şıqqanı Tesik Bolıp Künbatıs, Künşığısqa Ämiri Jetken Keşegi Xan Şınğıstıñ Urpağına Talay Carʹ, Talay Knyazʹ Täjim Etken Men Qazaq, Qazaqpın Dep Maqtanamın Uranğa Alaş Degen Attı Alamın Süygenim Qazaq Ömiri, Özim Qazaq Men Nege Qazaqtıqtan Saqtanamın (Torayğırov)	Men Qazaq, Qazaqpyn Dep Maqtanamyn Urang'a Alas' Degen Atty Alamyn Su'i'genim Qazaq O'miri, O'zim Qazaq Men Nege Qazaqtyqtan Saqtanamyn Er Tu'rik Urpag'ymyn Dan'qy Ketken Bir Kezde Evropan'dy Ti Tiretken Kirgeni Esik, S'yqqany Tesik Bolyp Ku'nbatys, Ku'ns'yg'ysqa A'miri Jetken Kes'egi Han S'yng'ystyn' Urpag'yna Talai' Car', Talai' Kni'az' Ta'jim Etken Men Qazaq, Qazaqpyn Dep Maqtanamyn Urang'a Alas' Degen Atty Alamyn Su'i'genim Qazaq O'miri, O'zim Qazaq Men Nege Qazaqtyqtan Saqtanamyn (Torai'g'yrov)
Sözcüğü Sözcüğüne Aktarım	Türkiye Türkçesi
Men Qazaq, Qazaqpın Dep Maqtanamın Uranğa alaş degen atti alamın Süygenim Qazaq ömiri özim Qazaq Men nege Qazaqtıqtan saqtanamın Er Türik urpağımın danqı ketken Bir kezde Evropandı ti tiretken Kirgeni esik şıqqanı tesik bolıp Künbatıs künşığıska æmiri jetken Keşegi xan şıngıstıng urpağına Talay tsar' talay knyaz' tæjim etken Men Qazaq Qazaqpın dep maktanamın Uranğa alaş degen attı alamın Süygenim Qazaq ömiri, özim Qazaq Men nege Qazaqtıqtan saktanamın (Toraygirov)	Ben Kazak, Kazak'ım diye övünürüm Sloganıma "alaş" denen adı alırım Sevdiğim Kazak yaşantısı, kendim Kazak Ben niye Kazaklıktan sakınayım Er Türk sülalesiyim ünü geçen Aynı zamanda Avrupa'ya dayanan Girdiği kapı, çıktığı deşik olmuş Batıdan doğuya emiri ulaşan Kaderi yar, kaderi prens tacım eden Ben Kazak, Kazak'ım diye övünürüm Sloganıma "alaş" denen adı alırım Sevdiğim Kazak yaşantısı, kendim Kazak Ben niye Kazaklıktan sakınayım (Toraygirov)

Dilbilgisi

Zamirler

**Şahıs Zamirleri**
Tekil		Çoğul
Kazakça	Türkçe	Kazakça	Türkçe
Мен (Men)	Ben	Біз (Biz)	Biz
Сен (Sen)	Sen (tekil samîmî)	Сендер (Sender)	Siz (çoğul samîmî)
Сіз (Siz)	Siz (tekil resmî)	Сіздер (Sizder)	Siz (çoğul resmî)
Ол (Ol)	O	Олар (Olar)	Onlar

Kazak Türklerinde kişi isimleri

Arman (düş, rüya), Şolpan (Çolpan, Venüs, Zühre (uydu)), Kanat (kanat), Aynur (ayın nuru), Aygül, Gülnur, Gülcan, Aycan, Nurcan (Işık ruhu), Togcan (Saf can), Аydаnа, Аymаn, Аysаnа, Аysаnеm, Аysu, Аysulu, Аygеrim, Аygül, Аynur, Аynа, Аydоs, Аydаn, Аyzа, Аygаnım, Аysа, Аybаlа, Аybikе, Аynаgul, Аybоl, Аypаrа, Aytugan, Kudayberdi, Kütken (Bekleyen), Aydar, Temir, Temirlan (Demir delikanlı), Kıztumas, Amankeldi (Esenlik geldi), Ulbolsın (Oğul olsun), Ulbala (oğul çocuk). Erkek adlarında başına ve sonuna bay, bek, han, gali (ali) eklemeleri yaygındır. Kız adlarında ise gül, nur eklemeleri yaygındır.

Ayrıca bakınız

Karakalpakça

Kaynakça

^ http://www.ethnologue.com/language/kaz
^ Katzner, Kenneth (2002). Languages of the World(Third ed.). Routledge. ISBN 978-0-415-25004-7.
^ http://www.fef.gazi.edu.tr/turkish/modialec/ERASMUS/webpage/1-1/TLE_117.htm
^ "О переводе алфавита казахского языка с кириллицы на латинскую графику" [On the change of the alphabet of the Kazakh language from the Cyrillic to the Latin script] (Rusça). President of the Republic of Kazakhstan. October 26, 2017. October 27, 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: October 26, 2017. Birden fazla |arşivurl= ve |archive-url= kullanıldı (yardım); Birden fazla |arşivtarihi= ve |archive-date= kullanıldı (yardım)

Dış bağlantılar

Kazak Türkçesiyle Yüksek Yüksek Tepelere Şarkısı
Kazakça-Türkçe, Türkçe-Kazakça Sözlük
Kazakça-Türkçe, Türkçe-Kazakça Sözlük (Latin harfli fakat Kiril harfleriyle de aranabiliyor.)
Kazak Edebiyatı
РУССКО-КАЗАХСКИЙ СЛОВАРЬ ҚАЗАҚША-ОРЫСША СӨЗДIК
Qazaq translit Kazak Kiril yazısını QazaAqparat Latin yazısına çevirmek için
VikiSözlük Kazakça Kelimeler Kategorisi
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü
Kazakistan Devlet Dil Portalı
İstanbul Kazak Türkçesi Öğrenenler Grubu
Şakerim Kudayberdioğlu'nun Kazakça bir şiirinden örnek

[1] ttp://www.ethnologue.com/language/kaz

[2] Katzner, Kenneth (2002). Languages of the World(Third ed.). Routledge. ISBN 978-0-415-25004-7.

[3] ttp://www.fef.gazi.edu.tr/turkish/modialec/ERASMUS/webpage/1-1/TLE_117.htm

[Decree569-4] "О переводе алфавита казахского языка с кириллицы на латинскую графику" [On the change of the alphabet of the Kazakh language from the Cyrillic to the Latin script] (Rusça). President of the Republic of Kazakhstan. October 26, 2017. October 27, 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: October 26, 2017. Birden fazla |arşivurl= ve |archive-url= kullanıldı (yardım); Birden fazla |arşivtarihi= ve |archive-date= kullanıldı (yardım)

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ 179. satır: / 179. satır: @@
 * [http://www.youtube.com/watch?v=Eq29I6zm72A Kazak Türkçesiyle Yüksek Yüksek Tepelere Şarkısı]
 * [http://www.yesevi.edu.tr/index.php?menu_id=75 Kazakça-Türkçe, Türkçe-Kazakça Sözlük]
-* [http://ctle.pau.edu.tr/kztr/ Kazakça-Türkçe, Türkçe-Kazakça Sözlük] (Latin harfli fakat Kiril harfleriyle de aranabiliyor.)
+* [http://pauctle.com/kztr/ Kazakça-Türkçe, Türkçe-Kazakça Sözlük] (Latin harfli fakat Kiril harfleriyle de aranabiliyor.)
 * [http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFB0ED0AA5232E402F25881B305C3223FF Kazak Edebiyatı]
 * [http://www.sozdik.kz/ РУССКО-КАЗАХСКИЙ СЛОВАРЬ ҚАЗАҚША-ОРЫСША СӨЗДIК]

g t d Rusya federal birimleri'ndeki resmî diller
Rusya Federasyonu resmî dili	Rusça
Rusya federal birimlerindeki resmî diller	Abazaca Adigece Ağulca Altayca Güney Altayca Avarca Azerice Başkurtça Buryatça Çeçence Çirmişce Dağlık Marice Ova Marice Çuvaşça Dargince Kabardeyce Hakasça İnguşça Kalmukça Karaçay-Balkarca Kırım Tatarcası Komice Kumukça Lakça Lezgice Mordvin dilleri Erzyanca Mokşanca Nogayca Osetçe Rutulca Sahurca Sibirya Yupikçesi Tabasaranca Tatarca Tatça Tuvaca Udmurtça Ukraynaca Yakutça
Resmî fonksyonu olan diller	Çukçice Dolganca Evence Evenkice Fince Hantıca Karelce Kazakça Komi-Permyakça Mansice Nenetsçe Selkupça Vepsçe Yukagirca Güney Yukagirce Kuzey Yukagirce
Alfabeler	Kiril¹ Kiril Braille Latin alfabesi² Moğol alfabesi²
¹ Rusya'da Kiril alfabesi resmi olarak desteklenmektedir. ² Kiril olmayan diğer alfabeler için ayrı federal yasalar gereklidir.