İçeriğe atla

Rusya'nın federal bölümleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Rusya'nın federal bölümleri (Rusçaсубъекты Российской Федерации, romanizesubyektı Rossiyskoy Federatsii), Rusya Anayasası'na göre Rusya'nın en üst düzey idari bölümleri olan kurucu varlıklardır.[1] Rusya, 85 adet federal bölüme ayrılmakta olup[2] bu bölümler cumhuriyetler, kraylar, oblastlar, federal şehirler, özerk oblastlar ve özerk okruglar olmak üzere altı düzeyde toplanmaktadır.[3]

Her federal bölümün kendi anayasası, yöneticisi, parlamentosu ve anayasa mahkemesi bulunmaktadır. Bu federal bölümlerin hepsi eşit bir biçimde iki delege ile Federal Meclis'in üst meclisi olan Federasyon Meclisi'nde temsil edilirler. Bununla birlikte sahip oldukları özerklik bakımından farklılık gösterirler. Çukotka Özerk Okrugu istisna olmak kaydıyla özerk okruglar kendi federal haklarıyla birlikte kendilerinden daha büyük bir federal bölüme bağlıdır.

1993 yılında Rusya Federasyonu 89 federal bölümden oluşmaktaydı. 2008 yılına kadar federal bölümlerin sayısı birkaç bölümün birleşmesi nedeniyle 83'e düştü. Son olarak 2014 yılında Kırım'ın ilhakının ardından Sivastopol ve Kırım Cumhuriyeti Rusya'nın 84. ve 85. federal bölümleri haline geldiler. Bu bölümler uluslararası alanda Ukrayna'nın parçası olarak kabul edilmektedirler.[4][5]

Tüm federal bölümler daha büyük sekiz federal bölge altında toplanmıştır. Bu bölgeler idari bölümler olmayıp federal hükûmetin farklı federal bölümlerdeki faaliyetlerini organize etmekten sorumludurlar.

Hiyerarşik düzen

[değiştir | kaynağı değiştir]
  22 cumhuriyet
  9 kray
  46 oblast
  3 federal şehir
  1 özerk oblast
  4 özerk okrug

Her federal bölüm aşağıdaki kategorilerden birine dahildir:

  • Cumhuriyetler (республика respublika), özerktirler, her birinin kendi anayasaları, cumhurbaşkanları ve meclisleri vardır, uluslararası ilişkilerde federal hükûmetçe temsil edilirler ve her biri belirli bir etnik kökenin ana vatanı kabul edilirler. Toplam 22 adet bulunmaktadır.
  • Oblastlar (область oblast), bir valisi ve yerel olarak seçilmiş bir meclisi bulunan en yaygın federal bölümlerdir. Genel olarak oblast merkezinin ismini alırlar. Toplam 46 adet bulunmaktadır.
  • Kraylar (край kray), esas itibarı ile oblastlar ile aynı olup zamanında öncü bölge sayıldıklarından bu isimle adlandırılmışlardır. Toplam dokuz adet bulunmaktadır.
  • Özerk oblastlar (автономная область avtonomnaya oblast), oblastlardan daha özerk oblastlardır. Rusya'nın tek özerk oblastı Yahudi Özerk Oblastı'dır.
  • Özerk okruglar (автономный округ avtonomni okrug), oblastlardan daha özerk ama cumhuriyetlerden daha bağımlı federal bölümlerdir. Genellikle önemli veya baskın etnik azınlığa sahiptirler ve Çukotka Özerk Okrugu istisna olmak kaydıyla kendilerinden daha büyük bir federal bölüme bağlıdır. Toplam dört adet bulunmaktadır.
  • Federal şehirler (федеральный город federalni gorod), federal hükûmetin doğrudan yönetimi altında olan ayrı bölgeler gibi hareket eden büyük şehirlerdir.
Adı Kod Merkez/Başkent Tür Federal bölge Yüzölçümü¹ Nüfus² ISO
 Adige Cumhuriyeti 01 Maykop Cumhuriyet Güney 7.600 447.000 AD
 Başkurdistan 02 Ufa Cumhuriyet Volga 143.600 4.103.000 BA
 Buryatya 03 Ulan Ude Cumhuriyet Sibirya 351.300 981.000 BU
 Altay Cumhuriyeti 04 Gorno-Altaysk Cumhuriyet Sibirya 92.600 203.000 AL
 Dağıstan 05 Mahaçkale Cumhuriyet Kuzey Kafkasya 50.300 2.584.000 DA
 İnguşetya 06 Magas Cumhuriyet Kuzey Kafkasya 4.000 469.000 IN
 Kabardino-Balkarya 07 Nalçik Cumhuriyet Kuzey Kafkasya 12.500 901.000 KB
 Kalmukya 08 Elista Cumhuriyet Güney 76.100 292.000 KL
 Karaçay-Çerkesya 09 Çerkessk Cumhuriyet Kuzey Kafkasya 14.100 440.000 KC
 Karelya 10 Petrozavodsk Cumhuriyet Kuzeybatı 172.400 717.000 KR
 Komi 11 Sıktıvkar Cumhuriyet Kuzeybatı 415.900 1.019.000 KO
 Mari El 12 Yoşkar-Ola Cumhuriyet Volga 23.200 728.000 ME
 Mordovya 13 Saransk Cumhuriyet Volga 26.200 889.000 MO
 Yakutistan 14 Yakutsk Cumhuriyet Uzak Doğu 3.103.000 948.000 SA
 Kuzey Osetya 15 Vladikavkaz Cumhuriyet Kuzey Kafkasya 8.000 710.000 SE
 Tataristan 16 Kazan Cumhuriyet Volga 68.000 3.780.000 TA
 Tuva Cumhuriyeti 17 Kızıl Cumhuriyet Sibirya 170.500 306.000 TY
 Udmurtya 18 İjevsk Cumhuriyet Volga 42.100 1.571.000 UD
 Hakasya 19 Abakan Cumhuriyet Sibirya 61.900 546.000 KK
 Çeçenistan 20 Grozni Cumhuriyet Kuzey Kafkasya 15 300 1.100.000 CE
 Çuvaşistan 21 Şupaşkar Cumhuriyet Volga 18 300 1.314.000 CU
 Altay Krayı 22 Barnaul Kray Sibirya 169.100 2.607.000 ALT
 Zabaykalski Krayı 23 Çita Kray Sibirya 431.500 1.156.000 ZAB
 Kamçatka Krayı 24 Petropavlovsk-Kamçatski Kray Uzak Doğu 472.300 359.000 KAM
 Krasnodar Krayı 25 Krasnodar Kray Güney 76.000 5.124.000 KDA
 Krasnoyarsk Krayı 26 Krasnoyarsk Kray Sibirya 2.339.700 2.966.000 KYA
 Perm Krayı 27 Perm Kray Volga 160.600 2.824.000 PER
 Primorski Krayı 28 Vladivostok Kray Uzak Doğu 165.900 2.068.000 PRI
 Stavropol Krayı 29 Stavropol Kray Kuzey Kafkasya 66 500 2.731.000 STA
 Habarovsk Krayı 30 Habarovsk Kray Uzak Doğu 788.600 1.435.000 KHA
 Amur Oblastı 31 Blagoveşçensk Oblast Uzak Doğu 169.100 2.607.000 AMU
 Arhangelsk Oblastı 32 Arhangelsk Oblast Kuzeybatı 587.400 1.336.000 ARK
 Astrahan Oblastı 33 Astrahan Oblast Güney 44.100 1.007.000 AST
 Belgorod Oblastı 34 Belgorod Oblast Merkez 27.100 1.512.000 BEL
 Bryansk Oblastı 35 Bryansk Oblast Merkez 34 900 1.379.000 BRY
 Vladimir Oblastı 36 Vladimir Oblast Merkez 29.000 1.525.000 VLA
 Volgograd Oblastı 37 Volgograd Oblast Güney 113.900 2.703.000 VGG
 Vologda Oblastı 38 Vologda Oblast Kuzeybatı 145.700 1.270.000 VLG
 Voronej Oblastı 39 Voronej Oblast Merkez 52.400 2.379.000 VOR
 İvanovo Oblastı 40 İvanovo Oblast Merkez 21 800 1.149.000 IVA
 İrkutsk Oblastı 41 İrkutsk Oblast Sibirya 767.900 2.582.000 IRK
 Kaliningrad Oblastı 42 Kaliningrad Oblast Kuzeybatı 15.100 943.000 KGD
 Kaluga Oblastı 43 Kaluga Oblast Merkez 29.900 1.041.000 KLU
 Kemerovo Oblastı 44 Kemerovo Oblast Sibirya 95.500 2.900.000 KEM
 Kirov Oblastı 45 Kirov Oblast Volga 120.800 1.504.000 KIR
 Kostroma Oblastı 46 Kostroma Oblast Merkez 60.100 738.000 KOS
 Kurgan Oblastı 47 Kurgan Oblast Ural 71.000 1.020.000 KGN
 Kursk Oblastı 48 Kursk Oblast Merkez 29.800 1.236.000 KRS
 Leningrad Oblastı 49 Sankt-Peterburg[a] Oblast Kuzeybatı 84.000 1.671.000 LEN
 Lipetsk Oblastı 50 Lipetsk Oblast Merkez 24.100 1.213.000 LIP
 Magadan Oblastı 51 Magadan Oblast Uzak Doğu 461.400 183.000 MAG
 Moskova Oblastı 52 Moskova[b] Oblast Merkez 46.000 6.627.000 MOS
 Murmansk Oblastı 53 Murmansk Oblast Kuzeybatı 144.900 893.000 MUR
 Nijni Novgorod Oblastı 54 Nijni Novgorod Oblast Volga 76.900 3.524.000 NIZ
 Novgorod Oblastı 55 Veliki Novgorod Oblast Kuzeybatı 55.300 695.000 NGR
 Novosibirsk Oblastı 56 Novosibirsk Oblast Sibirya 178.200 2.692.000 NVS
 Omsk Oblastı 57 Omsk Oblast Sibirya 139.700 2.079.000 OMS
 Orenburg Oblastı 58 Orenburg Oblast Volga 124.000 2.178.000 ORE
 Oryol Oblastı 59 Oryol Oblast Merkez 24.700 861.000 ORL
 Penza Oblastı 60 Penza Oblast Volga 43.200 1.453.000 PNZ
 Pskov Oblastı 61 Pskov Oblast Kuzeybatı 55.300 761.000 PSK
 Rostov Oblastı 62 Rostov-na-Donu Oblast Güney 100.800 4.407.000 ROS
 Ryazan Oblastı 63 Ryazan Oblast Merkez 39.600 1.228.000 RYA
 Samara Oblastı 64 Samara Oblast Volga 53.600 3.240.000 SAM
 Saratov Oblastı 65 Saratov Oblast Volga 100.200 2.669.000 SAR
 Sahalin Oblastı 66 Yujno-Sahalinsk Oblast Uzak Doğu 87.100 547.000 SAK
 Sverdlovsk Oblastı 67 Yekaterinburg Oblast Ural 194.800 4.490.000 SVE
 Smolensk Oblastı 68 Smolensk Oblast Merkez 49.800 1.051.000 SMO
 Tambov Oblastı 69 Tambov Oblast Merkez 34.300 1.180.000 TAM
 Tver Oblastı 70 Tver Oblast Merkez 84.100 1.473.000 TVE
 Tomsk Oblastı 71 Tomsk Oblast Sibirya 316.900 1.046.000 TOM
 Tula Oblastı 72 Tula Oblast Merkez 25.700 1.676.000 TUL
 Tümen Oblastı 73 Tümen Oblast Ural 1.435.200 3.266.000 TYU
 Ulyanovsk Oblastı 74 Ulyanovsk Oblast Volga 37.300 1.382.000 ULY
 Çelyabinsk Oblastı 75 Çelyabinsk Oblast Ural 87.900 3.606.000 CHE
 Yaroslavl Oblastı 76 Yaroslavl Oblast Merkez 36.400 1.368.000 YAR
 Moskova 77 Federal şehir Merkez 1.064 10.358.000 MOW
 Sankt-Peterburg 78 Federal şehir Kuzeybatı 1.433 4.669.000 SPE
 Yahudi Özerk Oblastı 79 Birobican Özerk oblast Uzak Doğu 1.064 190.915 YEV
 Kırım[c] 80 Simferopol Cumhuriyet Güney 26.964[6] 1.966.801[7]
 Nenets Özerk Okrugu[d] 81 Naryan-Mar Özerk okrug Kuzeybatı 176.700 41.000 NEN
 Hantı-Mansi Özerk Okrugu[e] 82 Hantı-Mansiysk Özerk okrug Ural 534.800 1.538.463 KHM
 Çukotka 83 Anadır Özerk okrug Uzak Doğu 737.700 54.000 CHU
 Yamalo-Nenets Özerk Okrugu[e] 84 Salehard Özerk okrug Ural 750.300 507.000 YAN
Sivastopol[c] 85 Federal şehir Güney 864[8] 379.200[8]
 Donetsk Halk Cumhuriyeti[c] 86 Donetsk Cumhuriyet 26.517 4.100.280
 Lugansk Halk Cumhuriyeti[c] 87 Luhansk Cumhuriyet 26.684 2.121.322
Zaporijya Oblastı[c] 88 Zaporijya Oblast 27.183 1.666.515
Herson Oblastı[c] 89 Herson Oblast 28.461 1.016.707

Notlar: ¹ km²;[9] ² 2002 yılı itibarıyla;[10]

^a Sankt-Peterburg, Leningrad Oblastı'nın idari merkezi olmasına rağmen oblasta dahil değildir.
^b Moskova, Moskova Oblastı'nın idari merkezi olmasına rağmen oblasta dahil değildir.
^c Uluslararası alanda Ukrayna'nın parçası olarak kabul edilmektedir.
^d Arhangelsk Oblastı'na bağlıdır.
^e Tümen Oblastı'na bağlıdır.
Birleştirilen veya birleştirilmesi planlanan federal bölümler

2005 yılından başlayarak bazı bölümler birleştirilerek daha büyük bölümler oluşturuldu. Birleştirmeler 1 Mart 2008 tarihi itibari ile tamamlanmış olup günümüzde henüz yeni bir birleştirme planlanmamaktadır.

Referendum tarihi Birleşme tarihi Birleşenler
7 Aralık 2003 1 Aralık 2005 Perm Oblastı + Komi-Permyak Özerk OkruguPerm Krayı
17 Nisan 2005 1 Ocak 2007 Krasnoyarsk Krayı + Evenk Özerk Okrugu + Taymir Özerk OkruguKrasnoyarsk Krayı
23 Ekim 2005 1 Temmuz 2007 Kamçatka Oblastı + Koryak Özerk OkruguKamçatka Krayı
16 Nisan 2006 1 Ocak 2008 İrkutsk Oblastı + Ust-Orda Buryat Özerk Okruguİrkutsk Oblastı
11 Mart 2007 1 Mart 2008 Çita Oblastı + Agin Buryat Özerk OkruguZabaykalski Krayı

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "The Constitution of the Russian Federation: Chapter 3, The Federal Structure". 30 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018. 
  2. ^ "Constitution of the Russian Federation". Russian Presidential Executive Office. 17 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018. 
  3. ^ "Chapter 1. The Fundamentals of the Constitutional System - The Constitution of the Russian Federation". 22 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018. 
  4. ^ Kremlin.ru. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20150319083750/http://kremlin.ru/news/20605 arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 20 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 20 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Договор между Российской Федерацией и Республикой Крым о принятии в Российскую Федерацию Республики Крым и образовании в составе Российской Федерации новых субъектов (Rusça)] 20 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^ Steve Gutterman and Pavel Polityuk (18 Mart 2014). "Putin signs Crimea treaty as Ukraine serviceman dies in attack". Reuters. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018. 
  6. ^ "Autonomous Republic of Crimea". Ministry of Foreign Affairs of Ukraine. 16 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018. 
  7. ^ "Population as of February 1, 2014. Average annual populations January 2014". ukrstat.gov.ua. 15 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018. 
  8. ^ a b "A General data of the region". Sevastopol City State Administration. 11 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: June 15, 2018. 
  9. ^ Федеральная служба государственной статистики (21 Mayıs 2004). "Территория, число районов, населённых пунктов и сельских администраций по субъектам Российской Федерации". Всероссийская перепись населения 2002 года (Rusça). Federal Devlet İstatistik Servisi. 21 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018. 
  10. ^ Федеральная служба государственной статистики (21 Mayıs 2004). "Численность населения России, субъектов Российской Федерации в составе федеральных округов, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов – районных центров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более человек". Всероссийская перепись населения 2002 года (Rusça). Federal Devlet İstatistik Servisi. 8 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]