Rusya'nın federal bölümleri
| Rusya'nın idari bölümleri |
|---|
| Federal bölümler |
| İdari bölümler |
| Belediyesel bölümler |
| Diğer |
| Federal bölgeler |
Rusya'nın federal bölümleri (Rusça: субъекты Российской Федерации, romanize: subyektı Rossiyskoy Federatsii), Rusya Anayasası'na göre Rusya'nın en üst düzey idari bölümleri olan kurucu varlıklardır.[1] Rusya, 85 adet federal bölüme ayrılmakta olup[2] bu bölümler cumhuriyetler, kraylar, oblastlar, federal şehirler, özerk oblastlar ve özerk okruglar olmak üzere altı düzeyde toplanmaktadır.[3]
Her federal bölümün kendi anayasası, yöneticisi, parlamentosu ve anayasa mahkemesi bulunmaktadır. Bu federal bölümlerin hepsi eşit bir biçimde iki delege ile Federal Meclis'in üst meclisi olan Federasyon Meclisi'nde temsil edilirler. Bununla birlikte sahip oldukları özerklik bakımından farklılık gösterirler. Çukotka Özerk Okrugu istisna olmak kaydıyla özerk okruglar kendi federal haklarıyla birlikte kendilerinden daha büyük bir federal bölüme bağlıdır.
1993 yılında Rusya Federasyonu 89 federal bölümden oluşmaktaydı. 2008 yılına kadar federal bölümlerin sayısı birkaç bölümün birleşmesi nedeniyle 83'e düştü. Son olarak 2014 yılında Kırım'ın ilhakının ardından Sivastopol ve Kırım Cumhuriyeti Rusya'nın 84. ve 85. federal bölümleri haline geldiler. Bu bölümler uluslararası alanda Ukrayna'nın parçası olarak kabul edilmektedirler.[4][5]
Tüm federal bölümler daha büyük sekiz federal bölge altında toplanmıştır. Bu bölgeler idari bölümler olmayıp federal hükûmetin farklı federal bölümlerdeki faaliyetlerini organize etmekten sorumludurlar.
Hiyerarşik düzen
[değiştir | kaynağı değiştir].svg)
22 cumhuriyet
9 kray
46 oblast
3 federal şehir
1 özerk oblast
4 özerk okrug
Her federal bölüm aşağıdaki kategorilerden birine dahildir:
- Cumhuriyetler (республика respublika), özerktirler, her birinin kendi anayasaları, cumhurbaşkanları ve meclisleri vardır, uluslararası ilişkilerde federal hükûmetçe temsil edilirler ve her biri belirli bir etnik kökenin ana vatanı kabul edilirler. Toplam 22 adet bulunmaktadır.
- Oblastlar (область oblast), bir valisi ve yerel olarak seçilmiş bir meclisi bulunan en yaygın federal bölümlerdir. Genel olarak oblast merkezinin ismini alırlar. Toplam 46 adet bulunmaktadır.
- Kraylar (край kray), esas itibarı ile oblastlar ile aynı olup zamanında öncü bölge sayıldıklarından bu isimle adlandırılmışlardır. Toplam dokuz adet bulunmaktadır.
- Özerk oblastlar (автономная область avtonomnaya oblast), oblastlardan daha özerk oblastlardır. Rusya'nın tek özerk oblastı Yahudi Özerk Oblastı'dır.
- Özerk okruglar (автономный округ avtonomni okrug), oblastlardan daha özerk ama cumhuriyetlerden daha bağımlı federal bölümlerdir. Genellikle önemli veya baskın etnik azınlığa sahiptirler ve Çukotka Özerk Okrugu istisna olmak kaydıyla kendilerinden daha büyük bir federal bölüme bağlıdır. Toplam dört adet bulunmaktadır.
- Federal şehirler (федеральный город federalni gorod), federal hükûmetin doğrudan yönetimi altında olan ayrı bölgeler gibi hareket eden büyük şehirlerdir.
Liste
[değiştir | kaynağı değiştir]
| Adı | Kod | Merkez/Başkent | Tür | Federal bölge | Yüzölçümü¹ | Nüfus² | ISO |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Adige Cumhuriyeti |
01 | Maykop | Cumhuriyet | Güney | 7.600 | 447.000 | AD |
 Başkurdistan |
02 | Ufa | Cumhuriyet | Volga | 143.600 | 4.103.000 | BA |
 Buryatya |
03 | Ulan Ude | Cumhuriyet | Sibirya | 351.300 | 981.000 | BU |
 Altay Cumhuriyeti |
04 | Gorno-Altaysk | Cumhuriyet | Sibirya | 92.600 | 203.000 | AL |
 Dağıstan |
05 | Mahaçkale | Cumhuriyet | Kuzey Kafkasya | 50.300 | 2.584.000 | DA |
 İnguşetya |
06 | Magas | Cumhuriyet | Kuzey Kafkasya | 4.000 | 469.000 | IN |
 Kabardino-Balkarya |
07 | Nalçik | Cumhuriyet | Kuzey Kafkasya | 12.500 | 901.000 | KB |
 Kalmukya |
08 | Elista | Cumhuriyet | Güney | 76.100 | 292.000 | KL |
 Karaçay-Çerkesya |
09 | Çerkessk | Cumhuriyet | Kuzey Kafkasya | 14.100 | 440.000 | KC |
 Karelya |
10 | Petrozavodsk | Cumhuriyet | Kuzeybatı | 172.400 | 717.000 | KR |
 Komi |
11 | Sıktıvkar | Cumhuriyet | Kuzeybatı | 415.900 | 1.019.000 | KO |
 Mari El |
12 | Yoşkar-Ola | Cumhuriyet | Volga | 23.200 | 728.000 | ME |
 Mordovya |
13 | Saransk | Cumhuriyet | Volga | 26.200 | 889.000 | MO |
 Yakutistan |
14 | Yakutsk | Cumhuriyet | Uzak Doğu | 3.103.000 | 948.000 | SA |
 Kuzey Osetya |
15 | Vladikavkaz | Cumhuriyet | Kuzey Kafkasya | 8.000 | 710.000 | SE |
 Tataristan |
16 | Kazan | Cumhuriyet | Volga | 68.000 | 3.780.000 | TA |
 Tuva Cumhuriyeti |
17 | Kızıl | Cumhuriyet | Sibirya | 170.500 | 306.000 | TY |
 Udmurtya |
18 | İjevsk | Cumhuriyet | Volga | 42.100 | 1.571.000 | UD |
 Hakasya |
19 | Abakan | Cumhuriyet | Sibirya | 61.900 | 546.000 | KK |
 Çeçenistan |
20 | Grozni | Cumhuriyet | Kuzey Kafkasya | 15 300 | 1.100.000 | CE |
 Çuvaşistan |
21 | Şupaşkar | Cumhuriyet | Volga | 18 300 | 1.314.000 | CU |
 Altay Krayı |
22 | Barnaul | Kray | Sibirya | 169.100 | 2.607.000 | ALT |
 Zabaykalski Krayı |
23 | Çita | Kray | Sibirya | 431.500 | 1.156.000 | ZAB |
 Kamçatka Krayı |
24 | Petropavlovsk-Kamçatski | Kray | Uzak Doğu | 472.300 | 359.000 | KAM |
 Krasnodar Krayı |
25 | Krasnodar | Kray | Güney | 76.000 | 5.124.000 | KDA |
 Krasnoyarsk Krayı |
26 | Krasnoyarsk | Kray | Sibirya | 2.339.700 | 2.966.000 | KYA |
 Perm Krayı |
27 | Perm | Kray | Volga | 160.600 | 2.824.000 | PER |
 Primorski Krayı |
28 | Vladivostok | Kray | Uzak Doğu | 165.900 | 2.068.000 | PRI |
 Stavropol Krayı |
29 | Stavropol | Kray | Kuzey Kafkasya | 66 500 | 2.731.000 | STA |
 Habarovsk Krayı |
30 | Habarovsk | Kray | Uzak Doğu | 788.600 | 1.435.000 | KHA |
 Amur Oblastı |
31 | Blagoveşçensk | Oblast | Uzak Doğu | 169.100 | 2.607.000 | AMU |
 Arhangelsk Oblastı |
32 | Arhangelsk | Oblast | Kuzeybatı | 587.400 | 1.336.000 | ARK |
 Astrahan Oblastı |
33 | Astrahan | Oblast | Güney | 44.100 | 1.007.000 | AST |
 Belgorod Oblastı |
34 | Belgorod | Oblast | Merkez | 27.100 | 1.512.000 | BEL |
 Bryansk Oblastı |
35 | Bryansk | Oblast | Merkez | 34 900 | 1.379.000 | BRY |
 Vladimir Oblastı |
36 | Vladimir | Oblast | Merkez | 29.000 | 1.525.000 | VLA |
 Volgograd Oblastı |
37 | Volgograd | Oblast | Güney | 113.900 | 2.703.000 | VGG |
 Vologda Oblastı |
38 | Vologda | Oblast | Kuzeybatı | 145.700 | 1.270.000 | VLG |
 Voronej Oblastı |
39 | Voronej | Oblast | Merkez | 52.400 | 2.379.000 | VOR |
 İvanovo Oblastı |
40 | İvanovo | Oblast | Merkez | 21 800 | 1.149.000 | IVA |
 İrkutsk Oblastı |
41 | İrkutsk | Oblast | Sibirya | 767.900 | 2.582.000 | IRK |
 Kaliningrad Oblastı |
42 | Kaliningrad | Oblast | Kuzeybatı | 15.100 | 943.000 | KGD |
 Kaluga Oblastı |
43 | Kaluga | Oblast | Merkez | 29.900 | 1.041.000 | KLU |
 Kemerovo Oblastı |
44 | Kemerovo | Oblast | Sibirya | 95.500 | 2.900.000 | KEM |
 Kirov Oblastı |
45 | Kirov | Oblast | Volga | 120.800 | 1.504.000 | KIR |
 Kostroma Oblastı |
46 | Kostroma | Oblast | Merkez | 60.100 | 738.000 | KOS |
 Kurgan Oblastı |
47 | Kurgan | Oblast | Ural | 71.000 | 1.020.000 | KGN |
 Kursk Oblastı |
48 | Kursk | Oblast | Merkez | 29.800 | 1.236.000 | KRS |
 Leningrad Oblastı |
49 | Sankt-Peterburg[a] | Oblast | Kuzeybatı | 84.000 | 1.671.000 | LEN |
 Lipetsk Oblastı |
50 | Lipetsk | Oblast | Merkez | 24.100 | 1.213.000 | LIP |
 Magadan Oblastı |
51 | Magadan | Oblast | Uzak Doğu | 461.400 | 183.000 | MAG |
 Moskova Oblastı |
52 | Moskova[b] | Oblast | Merkez | 46.000 | 6.627.000 | MOS |
 Murmansk Oblastı |
53 | Murmansk | Oblast | Kuzeybatı | 144.900 | 893.000 | MUR |
 Nijni Novgorod Oblastı |
54 | Nijni Novgorod | Oblast | Volga | 76.900 | 3.524.000 | NIZ |
 Novgorod Oblastı |
55 | Veliki Novgorod | Oblast | Kuzeybatı | 55.300 | 695.000 | NGR |
 Novosibirsk Oblastı |
56 | Novosibirsk | Oblast | Sibirya | 178.200 | 2.692.000 | NVS |
 Omsk Oblastı |
57 | Omsk | Oblast | Sibirya | 139.700 | 2.079.000 | OMS |
 Orenburg Oblastı |
58 | Orenburg | Oblast | Volga | 124.000 | 2.178.000 | ORE |
 Oryol Oblastı |
59 | Oryol | Oblast | Merkez | 24.700 | 861.000 | ORL |
 Penza Oblastı |
60 | Penza | Oblast | Volga | 43.200 | 1.453.000 | PNZ |
 Pskov Oblastı |
61 | Pskov | Oblast | Kuzeybatı | 55.300 | 761.000 | PSK |
 Rostov Oblastı |
62 | Rostov-na-Donu | Oblast | Güney | 100.800 | 4.407.000 | ROS |
 Ryazan Oblastı |
63 | Ryazan | Oblast | Merkez | 39.600 | 1.228.000 | RYA |
 Samara Oblastı |
64 | Samara | Oblast | Volga | 53.600 | 3.240.000 | SAM |
 Saratov Oblastı |
65 | Saratov | Oblast | Volga | 100.200 | 2.669.000 | SAR |
 Sahalin Oblastı |
66 | Yujno-Sahalinsk | Oblast | Uzak Doğu | 87.100 | 547.000 | SAK |
 Sverdlovsk Oblastı |
67 | Yekaterinburg | Oblast | Ural | 194.800 | 4.490.000 | SVE |
 Smolensk Oblastı |
68 | Smolensk | Oblast | Merkez | 49.800 | 1.051.000 | SMO |
 Tambov Oblastı |
69 | Tambov | Oblast | Merkez | 34.300 | 1.180.000 | TAM |
 Tver Oblastı |
70 | Tver | Oblast | Merkez | 84.100 | 1.473.000 | TVE |
 Tomsk Oblastı |
71 | Tomsk | Oblast | Sibirya | 316.900 | 1.046.000 | TOM |
 Tula Oblastı |
72 | Tula | Oblast | Merkez | 25.700 | 1.676.000 | TUL |
 Tümen Oblastı |
73 | Tümen | Oblast | Ural | 1.435.200 | 3.266.000 | TYU |
 Ulyanovsk Oblastı |
74 | Ulyanovsk | Oblast | Volga | 37.300 | 1.382.000 | ULY |
 Çelyabinsk Oblastı |
75 | Çelyabinsk | Oblast | Ural | 87.900 | 3.606.000 | CHE |
 Yaroslavl Oblastı |
76 | Yaroslavl | Oblast | Merkez | 36.400 | 1.368.000 | YAR |
 Moskova |
77 | — | Federal şehir | Merkez | 1.064 | 10.358.000 | MOW |
 Sankt-Peterburg |
78 | — | Federal şehir | Kuzeybatı | 1.433 | 4.669.000 | SPE |
 Yahudi Özerk Oblastı |
79 | Birobican | Özerk oblast | Uzak Doğu | 1.064 | 190.915 | YEV |
 Kırım[c] |
80 | Simferopol | Cumhuriyet | Güney | 26.964[6] | 1.966.801[7] | — |
 Nenets Özerk Okrugu[d] |
81 | Naryan-Mar | Özerk okrug | Kuzeybatı | 176.700 | 41.000 | NEN |
 Hantı-Mansi Özerk Okrugu[e] |
82 | Hantı-Mansiysk | Özerk okrug | Ural | 534.800 | 1.538.463 | KHM |
 Çukotka |
83 | Anadır | Özerk okrug | Uzak Doğu | 737.700 | 54.000 | CHU |
 Yamalo-Nenets Özerk Okrugu[e] |
84 | Salehard | Özerk okrug | Ural | 750.300 | 507.000 | YAN |
 Sivastopol[c] |
85 | — | Federal şehir | Güney | 864[8] | 379.200[8] | — |
 Donetsk Halk Cumhuriyeti[c] |
86 | Donetsk | Cumhuriyet | — | 26.517 | 4.100.280 | — |
 Lugansk Halk Cumhuriyeti[c] |
87 | Luhansk | Cumhuriyet | — | 26.684 | 2.121.322 | — |
 Zaporijya Oblastı[c] |
88 | Zaporijya | Oblast | — | 27.183 | 1.666.515 | — |
 Herson Oblastı[c] |
89 | Herson | Oblast | — | 28.461 | 1.016.707 | — |
Notlar: ¹ km²;[9] ² 2002 yılı itibarıyla;[10]
- ^a Sankt-Peterburg, Leningrad Oblastı'nın idari merkezi olmasına rağmen oblasta dahil değildir.
- ^b Moskova, Moskova Oblastı'nın idari merkezi olmasına rağmen oblasta dahil değildir.
- ^c Uluslararası alanda Ukrayna'nın parçası olarak kabul edilmektedir.
- ^d Arhangelsk Oblastı'na bağlıdır.
- ^e Tümen Oblastı'na bağlıdır.
Birleşmeler
[değiştir | kaynağı değiştir]
2005 yılından başlayarak bazı bölümler birleştirilerek daha büyük bölümler oluşturuldu. Birleştirmeler 1 Mart 2008 tarihi itibari ile tamamlanmış olup günümüzde henüz yeni bir birleştirme planlanmamaktadır.
| Referendum tarihi | Birleşme tarihi | Birleşenler |
|---|---|---|
| 7 Aralık 2003 | 1 Aralık 2005 | Perm Oblastı + Komi-Permyak Özerk Okrugu → Perm Krayı |
| 17 Nisan 2005 | 1 Ocak 2007 | Krasnoyarsk Krayı + Evenk Özerk Okrugu + Taymir Özerk Okrugu → Krasnoyarsk Krayı |
| 23 Ekim 2005 | 1 Temmuz 2007 | Kamçatka Oblastı + Koryak Özerk Okrugu → Kamçatka Krayı |
| 16 Nisan 2006 | 1 Ocak 2008 | İrkutsk Oblastı + Ust-Orda Buryat Özerk Okrugu → İrkutsk Oblastı |
| 11 Mart 2007 | 1 Mart 2008 | Çita Oblastı + Agin Buryat Özerk Okrugu → Zabaykalski Krayı |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "The Constitution of the Russian Federation: Chapter 3, The Federal Structure". 30 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018.
- ^ "Constitution of the Russian Federation". Russian Presidential Executive Office. 17 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018.
- ^ "Chapter 1. The Fundamentals of the Constitutional System - The Constitution of the Russian Federation". 22 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018.
- ^ Kremlin.ru. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20150319083750/http://kremlin.ru/news/20605 arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 20 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 20 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Договор между Российской Федерацией и Республикой Крым о принятии в Российскую Федерацию Республики Крым и образовании в составе Российской Федерации новых субъектов (Rusça)] 20 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Steve Gutterman and Pavel Polityuk (18 Mart 2014). "Putin signs Crimea treaty as Ukraine serviceman dies in attack". Reuters. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018.
- ^ "Autonomous Republic of Crimea". Ministry of Foreign Affairs of Ukraine. 16 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018.
- ^ "Population as of February 1, 2014. Average annual populations January 2014". ukrstat.gov.ua. 15 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018.
- ^ a b "A General data of the region". Sevastopol City State Administration. 11 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: June 15, 2018.
- ^ Федеральная служба государственной статистики (21 Mayıs 2004). "Территория, число районов, населённых пунктов и сельских администраций по субъектам Российской Федерации". Всероссийская перепись населения 2002 года (Rusça). Federal Devlet İstatistik Servisi. 21 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018.
- ^ Федеральная служба государственной статистики (21 Mayıs 2004). "Численность населения России, субъектов Российской Федерации в составе федеральных округов, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов – районных центров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более человек". Всероссийская перепись населения 2002 года (Rusça). Federal Devlet İstatistik Servisi. 8 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Russian Classifier of Municipal Entities Territories (OTKMO) 13 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Cumhuriyetler |  | |
|---|---|---|
| Kraylar | ||
| Oblastlar |
| |
| Federal şehirler | ||
| Özerk oblastlar | ||
| Özerk okruglar | ||
1Tümen Oblastı'na bağlıdır. 2Arhangelsk Oblastı'na bağlıdır. 3 Kırım'ın ve Sivastopol şehrinin durumu Mart 2014'ten bu yana Rusya ile Ukrayna arasında ihtilaftadır. Ukrayna Kırım'ın kendisinin özerk cumhuriyetlerinden biri, Sivastopol'u ise özel statülü şehir olarak tanımakta, diğer taraftan Rusya ise Kırım'ı kendi federal birimi, Sivastopol'u ise kendi federal şehri olarak tanımaktadır. | ||
