Kazakistan'daki Uygurlar
| Diller | |
|---|---|
Kazakistan'daki Uygurlar, öncelikle İslam'ı uygulayan bir Türk etnik grubudur. 1999 nüfus sayımına göre, Uygurlar ülkenin yedinci en büyük etnik grubunu oluşturuyor.
Göç geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]
Günümüzde komşu Kazakistan Cumhuriyeti ve Çin tarafından kontrol edilen bölgeler arasında yüzyıllar süren bir nüfus hareketleri tarihi vardır.[1] Genellikle bu durum, sınırın bir tarafında zulümden kaçan ve diğer tarafına sığınan azınlıkları içeriyor.[2]
Rus İmparatorluğu nüfus sayımına göre, 1897'de Kazakistan'da yaklaşık 56.000 Uygur vardı.[3] 1940'larda, Kazak SSC'ndeki üst düzey Komünist Parti yetkilileri, günümüz Almatı Eyaleti topraklarının büyük bir bölümünde Uygur özerk bölgesi kurmayı planladılar. Bununla birlikte, hükûmetin amacı Sincan'daki yerel Uygurların gerçek özerkliğini gözetmek yerine Sovyet yörüngesine sokmak olduğu için, plan 1949'da Çin'deki Komünist zaferinden sonra kaldırıldı.[4] 1950'lerde Çin'de etnik gerilimler ve azınlık ayrılıkçı hareketlerden dolayı oluşan baskı sonucunda Sincan'dan Uygurlar, Kazaklar, Kırgızlar ve Moğollardan oluşan topluluklar Kazak SSC'sine kitlesel göç gerçekleştirdi.[5] Çin-Sovyet ayrışması ve sınır çatışmasının ardından Çin hükûmeti, hem etnik azınlıkların göçünü hem de Sovyet gizli ajanlarının Çin'e girmesini önlemek için Sincan-Kazak SSC sınırını kapattı.[6]
Kazakistan'daki Uygurlar, atalarının göç zamanına göre kabaca üç gruba ayrılabilir. En eski olan yärlik ("yerli halk"), ülkede en uzun süredir yaşayanlardır.[7] 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Kazakistan'ın çeşitli bölgelerine, özellikle Yedisu'ya göç ettiler.[8] Kazakistan'daki 200.000'den fazla Uygur'un çoğu, kökleriniin izini 1950'ler ve 1960'larda gerçekleşen göçlere kadar takip edebiliyor.[9] Kegänlär Kendilerini, kelimenin tam anlamıyla "yeni gelenler" olarak ifade etme eğilimindedirler.[10] Diğerleri onlara kitailik derlerdi, ama şimdi daha sık kullanılan terim köchäp kegän oldu; kitailik bunun yerine 1990'lardan bu yana gelen yeni Uygur gelenlerine (wätändin veya "vatandan gelenler" olarak da bilinir) hitaben söylenir oldu.[7] Bugün, Kazakistan Uygurların Batı Avrupa ve Kuzey Amerika'ya göçü için genellikle bir geçiş noktasıdır; Norveç ve Kanada gibi ülkelere giden çoğu Uygur Çin'den ziyade Orta Asya'dan gidiyor.[11]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ Sadovskaya 2007, s. 159
- ^ Laruelle & Peyrouse 2009, s. 104
- ^ Alekseenko 2001, s. 2
- ^ Kamalov 2007, s. 36
- ^ Parham 2004, s. 39
- ^ Parham 2004, s. 57
- ^ a b Roberts 2007, s. 204
- ^ Laruelle & Peyrouse 2009, s. 96
- ^ Parham 2004, s. 59
- ^ Parham 2004, s. 88
- ^ Kamalov 2005, s. 164
- Genel
- Alekseenko, A. N. (2001), "Республика в зеркале переписей населения" (PDF), Sotsiologicheskie Issledovaniia, 12, ss. 58-62, 30 Haziran 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 14 Nisan 2010
- Parham, Stephen (2004), Narrating the Border: The Discourse of Control over China's Northwest Frontier (PDF), Arbeitsblatt, 25, Institut fur Ethnologie, Universitat Bern, ISBN 3-906465-25-X, 10 Aralık 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 20 Şubat 2006
- Laruelle, Marlène; Peyrouse, Sebastien (2009), "Cross-border Minorities as Cultural and Economic Mediators between China and Central Asia" (PDF), China and Eurasia Forum Quarterly, 7 (1), ss. 29-46, ISSN 1653-4212, erişim tarihi: 17 Nisan 2009[ölü/kırık bağlantı]
- Roberts, Sean R. (2007), "'The Dawn of the East': A Portrait of a Uyghur Community Between China and Kazakhstan", Bellér-Hann, Ildikó (Ed.), Situating the Uyghurs between China and Central Asia, Anthropology and cultural history in Asia and the Indo-Pacific, Ashgate Publishing, ss. 203-218, ISBN 978-0-7546-7041-4
- Solovyov, Dmitry (Haziran 2011), "Kazakh deports Uighur to China, rights groups cry foul", Reuters, 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 10 Ağustos 2011
- Kamalov, Ablet (2005), "Uighurs in Post-Soviet Central Asia", Atabaki, Touraj; Mehendale, Sanjyot (Ed.), Central Asia and the Caucasus: Transnationalism and Diaspora, Psychology Press, ss. 154-168
- Kamalov, Ablet (2007), "The Uyghurs as a Part of Central Asian Commonality: Soviet Historiography on the Uyghurs", Bellér-Hann, Ildikó (Ed.), Situating the Uyghurs between China and Central Asia, Anthropology and cultural history in Asia and the Indo-Pacific, Ashgate Publishing, ss. 31-46, ISBN 978-0-7546-7041-4