Ana Türkçe
Ana Türkçe, Ön Türkçe veya Proto Türkçe, Türkî diller ailesinin Oğuz ve Oğur branşlarına ayrılmadan önceki dönemlerine ait varsayımsal bir dildir.
Dilbilimde proto dil, mevcut veriler birleştirilerek 'yeniden oluşturulmuş' bir dildir.[1] Proto öneki "ilk" ve "en eski" anlamlarına gelir.[2] Proto bir dil, belirli bir dönemdeki konuşma dili ile birebir aynı olmayabilir.[1] Belirli hipotezlere dayanarak oluşturulmuş bir modeldir ve bir dilin sonraki dönemlerdeki varyasyonları arasındaki farklılıkların daha iyi anlaşılması için formüller sunar.[1]
İçindekiler
Kapsam[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkçenin elde mevcut en eski yazılı kaydı; Göktürk dönemine ait, 8. yüzyılın ortalarında Göktürk alfabesi ile yazılmış Orhun Yazıtlarıdır. Orhun Yazıtları Türk dillerinin doğu branşının karakteristiklerini gösterir. Geçmişte Proto Türkçenin oluşturulma çalışmaları daha çok Eski Doğu Türkçesi ve Oğuz dillerine dayanıyorken günümüzde yaşayan tüm yazılı ve sözlü Türkî dillerin kapsamlı olarak incelenmesine başlandı.[3] Eski doğu Türkçenin Runik, Uygur ve Mani belgeleri yeniden oluşturulma çalışmalarında anahtar rol oynarken Çuvaş ve Hazar dilleri gibi Eski Batı dilleri ile ilgili belgeler yetersizdir.[3]
Zaman aralığı[değiştir | kaynağı değiştir]
Dünyadaki tüm proto dillerin bir üst zaman limiti yani takribi başlangıç noktası vardır ve bu aralık genellikle Mezolitik dönemin sonu veya Neolitik dönemin başıdır.[4] Neolitik Devrim denen dönemde oluşan sosyo-dilsel şartlar, bugün bildiğimiz anlamda dillerin ortaya çıkması sonucunu doğurmuştur.[4] Proto Türkçe bu dönemde ortaya çıkmış bir dil ise üst limiti MÖ 4500-4000 yıllarıdır.[4] Eğer Proto Türkçeden daha eski bir dil, örneğin Proto Altay dili varsa, Proto Türkçe bu dil çözüldüğü zaman ortaya çıkmış olmalıdır.[4] Proto Türkçenin alt zaman limiti ise mevcut Türkî dillerle ilgili ilk verilere rastlanılan zamanlar yani MS ilk binyılın ortalarıdır.[4]
Fonoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkçenin *r ve *z ağzına ayrılması daha Altay döneminde olmuştur ve en azından M.Ö. 2. bin yıllarına dayanmaktadır. Bazı araştırmacılara göre Türkçede bu ses değişimi r`nin z`den önce olması fikrindedirler. Aksini iddia edenler de vardır.[5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c The Turkic Languages Lars Johanson. s 67. 1998. ISBN 0-415-08200-5
- ^ "proto-." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ^ a b The Turkic Languages Lars Johanson. s 69. 1998. ISBN 0-415-08200-5
- ^ a b c d e The Turkic Languages Lars Johanson. s 68. 1998. ISBN 0-415-08200-5
- ^ Karadeniz Araştırmaları, Sayı 3 (Güz 2004), s.71-77. Fuzuli BAYAT: Oğuz kelimesinin etimolijisi. UZ ~ ĞUZ ~ OĞUZ ~ KAVIM ADININ ETIMOLOJISI. sayfa 74.
