Salarca

Salarca
Ana dili olanlar	Çin
Bölge	Çinghay ve Kansu
Konuşan sayısı	70.000 (2002)
Dil ailesi	Türki diller Oğuz grubu Salarca; ;
Dil kodları
ISO 639-3	slr
Glottolog	sala1264
	Bu sayfa UFA fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir görüntüleme desteğiniz bulunmadığı takdirde, soru işaretleri, kutular veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız Yardım:IPA.

Salarca, çoğunlukla Çin'in Çinghay ve Kansu eyaletlerinde yaşayan Salar halkı tarafından konuşulan bir Türk dilidir. Türk dillerinin Oğuz kolunun doğu parçasıdır, diğer Oğuz dilleri (Türkçe, Azerice, Türkmence) çoğunlukla Batı ve Orta Asya'da konuşulmaktadır. Salarlar yaklaşık 105.000 kişidir, yaklaşık 70.000'i^[3] (2002) Salar dilini ana dil olarak konuşmaktadır.

Konuşulan iki ayrı lehçesi vardır. Bunlar Çince ve Tibetçeden etkilenen Kinhay lehçesi, Uygurca ve Kazakçadan etkilenmiş İli lehçeleridir.

Konuşucu sayısı ve yayılımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Salarcanın 1982 yılında 55.000 kişi tarafından ana dil olarak konuşulduğu bilinmektedir. Çin`de 2000 yılında yapılan nüfus sayımında 104.500 kişinin bu etnik halka ait olduğu tespit edilmiştir.

Günümüzde konuşulan Oğuzcanın en doğuda konuşulan örneğini temsil eder. Salarların (Salur boyu); İpek Yolu üzerinde ipek ticaretinin canlı olduğu zamanlarda batıdan, ipeğin o zamanlar kaynağı olan doğuya, bugünkü yaşadıkları bölgeye yerleştikleri varsayılmaktadır. Göçebe değil yerleşik bir hayat sürdürmüşler ve genelde ipekçilik ve ipek ticareti ile uğraşmışlardır.

Salarların yerleşim yerleri Çin Cumhuriyeti sınırları içinde Qinghai ilinin Xunhua Salar özerk bölgesinde ve Hualong Hui özerk bölgesinde bulunur.

Konuşucuları genelde birden fazla diller konuşur. Salarcanın yanında Çince ve çoğu ayrıca Uygurca konuşur.

Salarlar birçok sınıflandırmalarda komşuları ve diğer bir Türk halkı olan Yugurların üçte biri ile birlikte bir dil birliği olarak gösterilmektedir.

Alfabe[değiştir | kaynağı değiştir]

Salarca 10’uncu yüzyıldan sonra uzun süre Arap alfabesi ile yazılmıştır.

1969-1970 yıllarında Latin alfabesi kullanılmaya başlanmıştır. Bu alfabe Uygurların Latin alfabesine benzemekteydi. Günümüzde Salarlar Latin alfabesi kullanmaktadırlar. Dil kodu: SLR' dir.

Salar Latin alfabesi (Salır Latin Oğuş)[değiştir | kaynağı değiştir]

А а	B b	C c	Ç ç	D d	Е е	F f	G g
Ğ ğ	H h	I ı	İ i	J j	K k	L l	M m
N n	Ñ ñ	O o	Ö ö	Р р	Q q	R r	S s
Ş ş	T t	U u	Ü ü	V v	X x	Y y	Z z

Metin örneği[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki hikâye The folklore of China's Islamic Salar nationality adlı eserde yer alan kiš yiγen ġadïn kiš (Türkçe: insan yiyen kadın) hikâyesinden bir parçadır.^[4]^[5]

oholdï bir ninor vumiš
aŋa kiǰičix anor vara
bir gunor ninačux anasini parlïǰani ziden yanbar(r)
yarïm yoldï ulïr xari ġadïnkïšor učiramiš
xari ġadïnkiščix daš išdende zoğziba(r)
bu ninačix yana varǰani aŋnišmiš
e xari nina sen eyiŋ bir kiščuγïŋ munda natburi dimiš

Eskiden bir nine varmış.
Onun küçük bir kızı varmış.
Bir gün ninecik kızıyla pazardan dönmüş.
Yarı yolda yaşlı bir kadınla karşılaşmışlar.
Bu yaşlı kadın bir taş üzerinde oturuyormuş.
Bu ninecik ona yanaşmış:
"Hey yaşlı nine burada tek başına ne yapıyorsun?" demiş.

Söz varlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Alfabe: İlipbe
Altın: Altun
Anne: Ana
Ayak: Ayax
Büyük: Beyik
Ben: Men
Çocuk: Bala
Devlet :Dövlet
Deniz: Deñiz
Deve: Döye
Düşman: yağı
Evlat: Övlat
Fayda: Faydı
Güvercin: Gurğincix
Gök: Göx
Göre: Göre
Güzel: Güzel
Gündoğan: Gündogan
Gümüş: Kümiş
Gökdeniz: Göxdeñiz
Hoş geldiniz: Xoş geldiñiz
Hüküm: Höküm
Hemen: Heme
Hizmet: Hızmat
İş: İş
İpek: İpex
İlan:İlan
İş görür:Revan olur
Küçük :Kiçi
Kara: Qara
Kılıç: Qılıç
Kulak: Qulax
Koyun: Qoyun
Kuyruk: Quyrux
Kızıl: Qızıl
Kişi: Kişi
Moğol:Mongol
Millet:Millet
Mülk:Mülk
Nerede:Nirede
Nüfus:Nüfus
Nereye:Nandeki
Payidaht: Paytagdı
Palto:Palta
Ramazan:Rözı
Onaltı:Onaltı
Olur:Ular
Onbir:On bir
Oğuz:Oğuz
Oğul:Oğul
Orta:Orta
Öz: Öz
Ömür: Ömür
Önem: Önem
Sağır: Sagır
Seksen:Seksen
Şehir:Şehir
Tarih:Tarix
Tırnak:Tırnax
Tarafından: Tarapından
Tuz: Tuz
Uzak: Uzıx
Unvan: Unvan
Üzerinde: Üzerinde
Ülke: Guojia
Vatan: Vatan
Yok: Yox
Yakın: Yaxın
Yanak: Yanax
Zaman: Zaman

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Lewis, M. Paul; Gary F. Simons; Charles D. Fennig, (Edl.) (2015). Ethnologue: Languages of the World (18th bas.). Dallas, Texas: SIL International. 5 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2021.
^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Edl.) (2017). "Salar". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
^ "Salar". Ethnologue (İngilizce). 21 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2022.
^ Ma, Wei (2001). The folklore of China's Islamic Salar nationality. E. Mellen Press. OCLC 606504539.
^ Robbeets, Martin; Cuyckens, Hubert (2013). Shared grammaticalization : with special focus on the transeurasian languages. Benjamins. ss. 248-9. ISBN 978-90-272-0599-5. OCLC 875771914.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dwyer, Arienne M. 1998. The Turkic strata of Salar: An Oghuz in Chaghatay clothes? Turkic Languages 2, 4983.
Chen ZONGZHEN, Nurbeg, ZHao Xiangru, (1990). Türkiy Tillarning Selişturma Lugiti, Bei Jing.
LIN Lianyun, (1985). Sa-la-yu Jian-Zhi, `Ana Çizgileriyle Salarca` Pekin.
Salarca-Çince, Çince-Salarca Sözlük, CHengdu 1992.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

The Salar ethnic minority8 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Çin Hükümetinin Çin`de yasal olarak tanıdığı 55 Etnik gruptan Salarlar`a ait bilgi)
Salarca örnekler28 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
SALARÇA,OĞUŞ 撒拉尔语文
撒拉語^{[ölü/kırık bağlantı]}，2006，大英百科全書，2006年1月30日取自大英線上繁體中文版。

İncubator’daki diğer Türk dilleri Vikipedi’leri[değiştir | kaynağı değiştir]

Gagavuzca Vikipedi10 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kırımçakça Vikipedi3 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kumukça Vikipedi3 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Güney Altayca Vikipedi26 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Osmanlı Türkçesi Vikipedi20 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Karaçayca Vikipedi29 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Lewis, M. Paul; Gary F. Simons; Charles D. Fennig, (Edl.) (2015). Ethnologue: Languages of the World (18th bas.). Dallas, Texas: SIL International. 5 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2021.

[Glottolog-2] Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Edl.) (2017). "Salar". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.

[3] "Salar". Ethnologue (İngilizce). 21 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2022.

[4] Ma, Wei (2001). The folklore of China's Islamic Salar nationality. E. Mellen Press. OCLC 606504539.

[5] Robbeets, Martin; Cuyckens, Hubert (2013). Shared grammaticalization : with special focus on the transeurasian languages. Benjamins. ss. 248-9. ISBN 978-90-272-0599-5. OCLC 875771914.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]