İçeriğe atla

Yılmaz Güney

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Yılmaz güney sayfasından yönlendirildi)
Yılmaz Güney
Yılmaz Güney'in siyah–beyaz fotoğrafı
DoğumYılmaz Pütün
1 Nisan 1937(1937-04-01)
Yenice, Yüreğir, Adana, Türkiye
Ölüm9 Eylül 1984 (47 yaşında)
Paris, Fransa
Ölüm sebebiMide kanseri
Defin yeriPère Lachaise Mezarlığı, Paris, Fransa
Diğer ad(lar)ıÇirkin Kral
Etnik kökenKürt ve Zaza
VatandaşlıkTürkiye (1983'e kadar)
Vatansız (1983–1984)[not 1]
MeslekYönetmen, senarist, oyuncu, yapımcı, yazar, aktivist
Etkin yıllar1959–1984
AjansGüney Film
Önemli eser(ler)Umut (1970)
Ağıt (1971)
Baba (1971)
Umutsuzlar (1971)
Arkadaş (1974)
Endişe (1974)
Sürü (1978)
Düşman (1979)
Yol (1981)
Duvar (1983)
Evlilik
Nebahat Çehre
(e. 1967; b. 1968)

Fatoş Güney
(e. 1970; ö. 1984)
Çocuk(lar)2
EtkilendikleriAtıf Yılmaz[5]
Elia Kazan[6]
Lütfi Ömer Akad[7]
Yaşar Kemal[5]
EtkiledikleriAhmet Zîrek[8]
Alejandro G. Iñárritu[9][10]
Atilla Dorsay[11]
Costa–Gavras[12]
Cüneyt Arkın[13]
Fatih Akın[14]
Fazıl Say[15]
Filiz Akın[16]
Mahsun Kırmızıgül[17]
Nuri Bilge Ceylan[18]
Nur Sürer[19]
Tarık Akan[20]
Tuncel Kurtiz[21][22]
Türkan Şoray[23]
Yılmaz Erdoğan[24]
Zeki Demirkubuz[25]
Zeki Ökten[26]
ÖdüllerCannes Film Festivali
Altın Palmiye (1982)

Altın Portakal Film Festivali
En İyi Film (1970, 1975)
En İyi Erkek Oyuncu (1967, 1970)

Altın Koza Film Festivali
En İyi Film (1970, 1971)
En İyi Erkek Oyuncu (1969, 1970, 1971)
En İyi Yönetmen (1971)

(Tüm Liste)
Resmî siteyilmazguneyofficial.com

Yılmaz Güney veya doğum adıyla Yılmaz Pütün (1 Nisan 1937; Yenice, Adana – 9 Eylül 1984; Paris), Türk oyuncu, yönetmen, senarist, yapımcı, yazar ve aktivisttir.[27] Güney, Türk film endüstrisinde hızla öne çıkmış, eserlerinin birçoğunu sol perspektiften yapmış ve bunları Türkiye'deki işçi sınıfı insanlarının içinde bulunduğu kötü duruma adamıştır.[28] Filmlerinde yer yer Kürt kültürünün, halkının ve dilinin tasvirini etkin bir şekilde kullanmıştır.[29][30] Özellikle 1966'daki Çirkin Kral dönemi sonrasında yazıp yönettiği ödüllü Yol, Sürü, Düşman ve Duvar, yazıp yönettiği ve oynadığı Umut, Umutsuzlar, Baba, Ağıt, Arkadaş ve Endişe filmleriyle tanınmaktadır.

1959'da sinemaya adımını atan ve kariyeri boyunca birçok kez yasal sorunlar yaşayan Güney, ilk olarak 1961'de, önceden yazdığı bir öyküde komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle tutuklanıp bir buçuk yıl hapis ve altı ay sürgün cezası aldı. Bir dönem macera ve aksiyon filmleri çeken Güney, 1960'ların sonlarından itibaren ise toplumsal ve politik filmlere yöneldi. 1972'de devrimcileri sakladığı gerekçesiyle 10 yıl hapse mahkûm edildi, ancak 1974 Genel Affı sonucunda serbest kaldı.[31][32][33] 13 Eylül 1974'te, Endişe filminin çekimleri için bulunduğu Adana'da bir gazinoda bir yargıcı silahla öldürmekten suçlu bulundu.[34] Cinayetin ardından yargılandı ve 1976'da 19 yıl ağır hapis cezasına çarptırıldı.[35] Hapiste kaldığı dönemde senaristliğe ve yönetmenliğe devam etti. 1978'de senaryosunu yazdığı ve Zeki Ökten ile yönettiği Sürü filmi, 1979'da Locarno Uluslararası Film Festivali'nde "En İyi Film" seçilip Altın Leopar Ödülü'nü kazandı.[36]

Güney, 1981'de izinli olarak çıktığı Isparta Yarı Açık Cezaevi'ne geri dönmeyip yurt dışına firar etti ve yaşamını Fransa'da sürdürmeye başladı. Kendisinin yazdığı, yapımcılığını üstlendiği ve asistanı Şerif Gören ile birlikte yönetmenliğini yaptığı 1981 yapımı Yol filmi, 1982'de Cannes Film Festivali'nde "En İyi Film" seçilip Altın Palmiye Ödülü'nü kazandı ve bu ödülü Türkiye'den kazanan ilk yönetmen oldu. Güney, firarından sonra yurda dönme çağrılarına uymadığı gerekçesiyle 12 Eylül döneminde, 1983'te Türk vatandaşlığından çıkarıldı.[4][37] 1983'te Cigerxwîn ve Abdurrahman Şerefkendi gibi Kürt aydınlarla birlikte Paris Kürt Enstitüsü'nü kurdu. 9 Eylül 1984'te, mide kanserinden dolayı 47 yaşında Paris'te öldü.

Hayatı ve kariyeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk yılları: 1937–1958

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yılmaz Güney'in doğum adı Yılmaz Pütün'dür.[38] Kendi ifadesine göre Pütün, "kırılması zor ve sert meyve çekirdeği" demektir. 1 Nisan 1937 tarihinde,[not 2] toprağı olmayan köylü bir ailenin iki çocuğundan biri olarak Adana'nın Yüreğir ilçesine bağlı Yenice köyünde doğdu. Zaza kökenli[not 3] babası, Şanlıurfa'nın Siverek ilçesinin Desman köyünden; Kürt kökenli annesi ise Muş'un Varto ilçesindendir.[38][42] Babası, Siverek'ten bir kan davası nedeniyle Adana'ya kaçmıştı. Kan davası Yılmaz'ın dedesinin öldürülmesi ile sonuçlanınca, babası da Adana'ya göç etmişti. Ailesi; toprağı olmayan, kazancı sadece emeğe ve çalışmaya dayalı olan bir çiftçi ailesiydi.[43]

Çocukluğu Adana'da geçen, ilkokul üçüncü sınıfa kadar doğduğu Yenice'de okuyan ve geçinmek için çiftçilik dışında da işler yapan Güney, lise yıllarında bisikletiyle sinemalara 16mm bobinleri taşıyarak sinema dünyasının içerisine girdi.[43] Çocukluğunun geçtiği Adana, ileride birçok filmine konu oldu.

Adana'da bir süre çeşitli film şirketlerinde çalışan Yılmaz Güney, 1957'de Ankara'ya gitti ve Ankara Üniversitesi İktisat Fakültesi'ne kaydını yaptı. Ancak sinemaya daha yakın olabilmek için Ankara Üniversitesi'nden ayrılmaya karar verdi ve İstanbul'a gitti. Orada yönetmen Atıf Yılmaz ve hemşehrisi Yaşar Kemal ile tanıştı. Bu süreçte bir yandan da hikâyeler yazdı. Daha sonra Atıf Yılmaz'ın da desteğiyle onun asistanı olarak sinemada çalışmalarına başladı.[43]

Sinemaya başlaması: 1959–1965

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Ben sinemayı ilk defa, köyümüze gelen kutulu bir makinada tanıdım. [...] Sinemanın taşıyıcısı, yani o kutunun taşıyıcısı; filmi seslendiren, filmin şarkılarını söyleyen, filmdeki olayları anlatan aynı zamanda bir şovmen gibiydi. Daha sonra şehre sinema hastası hâliyle geldim. Daha çok kovboy filmlerini, gangster filmlerini, kavgalı dövüşlü filmleri, savaş filmlerini seviyordum. Daha sonra, bu çocukluk döneminin tatları yerini daha sosyal içerikli filmlere bıraktı ve ondan sonra filmlerde daha başka şeyler aramaya başladım."

— Yılmaz Güney, 1984[44]

Yılmaz Güney, 1959'da Atıf Yılmaz ve Yaşar Kemal'in önerisiyle Bu Vatanın Çocukları isimli filmde rol alarak sinema hayatına doğrudan adımını attı. Ayrıca Güney, başrol oynadığı bu filmin senaryosunu Atıf Yılmaz ve Yaşar Kemal ile birlikte yazdı. Aynı yıl Atıf Yılmaz'ın yönettiği Ala Geyik filminde senarist ve başrol, Orhon Murat Arıburnu'nun yazıp yönettiği Tütün Zamanı filminde başrol, tekrar Atıf Yılmaz'ın yönettiği Karacaoğlan'ın Kara Sevdası filminde ise senarist ve yönetmen yardımcısı olarak görev yaptı.[42]

Bunların yanında, Yeni Ufuklar ve On Üç gibi dergilere de öyküler yazan Güney, "3 Bilinmeyenli Eşitsizlik Sistemleri" isimli öyküsünde komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle yargılandı ve 1961 yılında bir buçuk yıl hapis ve altı ay sürgün cezasına mahkûm oldu.[45][46] Sürgün dönemini Konya'da geçirdi.[43] Hapishane sürecinde, bazılarının "komünist bir roman" olarak adlandırdığı ve yoksul köylüleri konu alan Boynu Bükük Öldüler adlı bir kitap yazdı.[47] İki yıl sonra kaldığı yerden devam eden Güney, bu dönemde daha çok macera ve aksiyon filmleri çekti. Oynadığı filmlerin genellikle senaryosunu yazan Güney, filmlerinde "ezilen, hor görülen Anadolu insanının otoriteye başkaldırısı" konusunu işledi ve kariyeri boyunca solcu perspektife sadık kaldı.[48]

Sinemada yükseldiği yıllar: 1966–1971

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bülent Oran'ın yazdığı, Yılmaz Atadeniz'in yönettiği 1966 yapımı Çirkin Kral filmi, kendisine halk tarafından "Çirkin Kral" lakabının verilmesine ve bu lakapla tanınmasına neden oldu. Güney'in bu dönemdeki en önemli filmi ise, Lütfi Ömer Akad'ın yönettiği ve kendisinin yazdığı Hudutların Kanunu (1966) idi. Bu filmin çekimleri sırasında Güney, Şanlıurfa'da alkollü araç kullanırken arkasından koşan bir çocuğa çarparak ölümüne sebep oldu.[49][50] Olaydan sonra tutuklanan Güney, ölen çocuğun babasının şikayetçi olmaması nedeniyle iki ay sonra serbest bırakıldı.[49] Sınır boylarında kaçakçılık yapan köylüler üzerinden bozuk düzeni eleştiren Hudutların Kanunu filminde Pervin Par, Erol Taş, Tuncel Kurtiz, Osman Alyanak gibi isimlerle çalışan Güney, canlandırdığı "Hıdır" karakteriyle 1967'deki 4. Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde En İyi Erkek Oyuncu Ödülü'nü kazandı ve bu, aldığı ilk büyük ödül oldu. Aynı yıl Çirkin Kral Affetmez, Benim Adım Kerim, Şeytanın Oğlu, Eşkiya Celladı, İnce Cumali ve daha birçok filmde oynadı.

Yılmaz Güney, 1968'de kendi yapım şirketi olan Güney Film'i kurdu ve bundan sonra rol alacağı filmlerin çoğunda yönetmenlik yapmaya başladı. 1966'dan itibaren üstlendiği filmlerle önemli miktarda para kazandı ve bu da ona bir miktar mali özgürlük sağladı.[48] 1968'de, kendisinin yazıp yönettiği ve başrolünü nikâhlı eşi Nebahat Çehre ve Hayati Hamzaoğlu ile birlikte paylaştığı Seyyit Han: Toprağın Gelini filmini çekti. Film, köyde pek çok düşmanı olan Seyyit Han'ın Keje isimli bir kadına sevdasını anlatmaktadır. Güney bu filmle 1969'daki 1. Adana Altın Koza Film Festivali'nde En İyi Erkek Oyuncu Ödülü'ne layık görüldü ve En İyi Kadın Oyuncu Ödülü'nü kazanan Fatma Girik'le birlikte bu ödüle sahip olan ilk Altın Kozalı sanatçı oldu.[51] Aynı yıl Bir Çirkin Adam filmini çekti. Senaristliğini, yönetmenliğini, yapımcılığını ve başrol oyunculuğunu üstlendiği bu film, babasını arayan "Bino" adlı genç bir kiralık katilin öyküsünü anlatmaktadır. Bir Çirkin Adam, Güney'e 1970'teki 7. Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde "En İyi Film" ve "En İyi Erkek Oyuncu" ödüllerini kazandırdı.[52]

1960'lı yılların sonundan itibaren macera ve gangster filmlerinden uzaklaşıp ülke gerçeklerine değinen ve dram yüklü filmlere yönelen Yılmaz Güney'in bu alandaki ilk büyük projesi, 1970 yılında çektiği Umut filmi oldu. Film, geçimini atına bağlamış olan bir faytoncunun, atının bir araba çarpması sonucu ölmesinin ardından meçhul bir definenin peşinden koşmasını anlatmaktadır. Senaristliğini, yönetmenliğini ve yapımcılığını Yılmaz Güney'in yaptığı Umut, aynı zamanda Türk sinemasının ilk gerçekçi filmi ve ülkede o tarihe kadar çekilen en iyi film olarak kabul edilmiştir.[53][54] Umut, aynı yıl düzenlenen 2. Adana Altın Koza Film Festivali'nde beş farklı alanda ödüle layık görüldü; Güney'e de "En İyi Film, En İyi Erkek Oyuncu ve En İyi Senaryo" ödüllerini kazandırdı. Güney, Umut filmi ile kazandığı ödülünün parasını filmde yer alan oyuncular arasında paylaştırdı.[51] Ancak daha sonra çeşitli gerekçelerle sansüre uğrayan film, kaçak olarak ilk kez 1971 Cannes Film Festivali'nde gösterildi ve bu festivalde gösterilen ilk Türk filmi oldu.[55]

1971 yılında Yılmaz Güney; Acı, Ağıt, Baba, Umutsuzlar, Vurguncular gibi hem senaryolarını yazdığı, hem yönettiği, hem de başrol oynadığı filmlerle festivallere damgasını vurmaya devam etti. Türkiye'de 200'den fazla filmin çekildiği 1971 yılında, Güney'in dram temalı Ağıt ve Acı ve romantik temalı Umutsuzlar filmleri, o yılki 3. Altın Koza Festivali'nde sırasıyla En İyi Film, En İyi 2. Film ve En İyi 3. Film seçildi. Güney, Ağıt filmiyle ayrıca En İyi Erkek Oyuncu, En İyi Yönetmen ve En İyi Senaryo ödüllerinin de sahibi oldu. Güney'in Acı filminde başrol oynadığı Fatma Girik de En İyi Kadın Oyuncu seçildi. Yılmaz Güney, festivalde Ağıt filmi ile aldığı birincilik ödülünü Türk Hava Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı'na bağışladı.[51]

İki yıllık hapis dönemi: 1972–1974

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yılmaz Güney, 1972 yılında İsrailli diplomat Efraim Elrom'un öldürülmesinden sorumlu olan başta Mahir Çayan olmak üzere diğer Türkiye Halk Kurtuluş Partisi–Cephesi militan devrimcilerini sakladığı ve onlara yardım ettiği gerekçesiyle 10 yıl hapse mahkûm edildi.[56] Güney içeride kaldığı süre boyunca sinema ve sanat ile ilgili fikirlerini, şiir ve öykülerini; o dönemde çıkarmaya başladığı Güney dergisinde yayımladı. Güney, Bülent Ecevit başbakanlığındaki 37. Türkiye Hükûmeti tarafından çıkarılan genel aftan yararlanarak 20 Mayıs 1974'te Üsküdar Cezaevi'nden çıktı.

Cinayet olayı ve mahkeme: 1974–1976

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaklaşık iki yıl cezaevinde kalan Güney, hapisten çıktıktan sonra kafasındaki projeleri gerçekleştirmeye başladı ve yaklaşık dört ayda iki film çekti. İlk çektiği Arkadaş filminde Kerim Afşar ve o sıralar 18 yaşında olan şarkıcı Melike Demirağ ile başrol oynadı. Daha sonra Atıf Yılmaz ile ortak olarak, dram yönü ağır Zavallılar filmini yaptı. Toplumsal temalı olan üçüncü filmi Endişe'nin çekimlerini ise Eylül ayında doğum yeri Adana'da gerçekleştirecekti. 13 Eylül 1974'te Güney, Endişe filminin çekimlerinin ilk günü akşamı film ekibiyle Yumurtalık ilçesindeki bir gazinoya gitti. Gazinoda ilçe yargıcı Sefa Mutlu ile yaşadığı bir tartışma sonucunda yargıç, kafasından silahla vurularak öldürüldü ve Güney, bu cinayetten suçlu bulunup tutuklandı.[34][35][57] Yarıda kalan Endişe filminin çekimlerini ise Güney'in asistanı Şerif Gören devraldı ve tamamladı.

Güney'in yargılaması, 25 Ekim 1974'te Ankara 1. Ağır Ceza Mahkemesi'nde başladı. Bu sırada, cinayet olayından önce yaptığı üç film Endişe, Arkadaş ve Zavallılar, 1975'teki 12. Altın Portakal Festivali'nde sırasıyla "en iyi üç film" arasına girdi. Daha sonra 13 Temmuz 1976'da Yılmaz Güney, yargılamaların sonucunda mahkeme kararıyla 19 yıl ağır hapis cezasına çarptırıldı.[58]

Cezaevi yılları: 1976–1981

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ulucanlar Cezaevi Müzesi'nde bulunan, Yılmaz Güney'in hayat hikâyesinin özetinin yazılı olduğu pano.

Güney'in cezaevinde sinema ile olan ilgisi devam etti. Bu dönemde, kariyerinin en başarılı olduğu söylenen senaryoları kaleme aldı. Kendisinin yazdığı, yapımcılığını üstlendiği ve arkadaşı Zeki Ökten tarafından çekilen Sürü (1978) ve Düşman (1979) filmleri büyük ilgi gördü.[59][60] Tarık Akan, Melike Demirağ, Tuncel Kurtiz gibi oyuncuların başrolde yer aldığı Sürü filminde Güney, ilk kez bir filminde kendi etnik kökeni olan Kürt halkının yaşadığı zorluklara değindi ve yeri geldiğinde Kürtçeyi kullanmaktan çekinmedi. Politik sahneler de barındıran Sürü, İstanbul ve Ankara'da birkaç kez gösterildikten sonra sansüre uğradı ve 12 Eylül Darbesi'nden sonra da filme resmî yasak geldi.[61] Sürü daha sonra, 1979'da İsviçre'deki Locarno Uluslararası Film Festivali'nde "En İyi Film" seçilip Altın Leopar Ödülü'nü kazandı.[36] Düşman ise Berlin Film Festivali'nde gösterildi ve Mansiyon Ödülü'nü kazandı.[62] Bu iki filmin başarısı, Güney'in yurt dışında çeşitli çevrelerce tanınmaya başlamasını sağladı. Hapishanedeyken ünlü Amerikalı yönetmen Elia Kazan, siyasi aktivizmi nedeniyle hapse atıldığına inanarak onu birkaç kez ziyaret etti ve destekledi.[48]

12 Eylül 1980'de Türkiye'de gerçekleşen askerî darbe, Güney'in kariyerini kötü yönde etkiledi. Darbeden sonra Güney'in eserleri; yeni askerî cunta tarafından yasaklandı, bazılarının kopyaları yakıldı ve bazıları da yok edildi. Bu sıralarda Güney, Bayram adını verdiği yeni bir filmin senaryosunu hapishanede tamamladı ve filmin çekimi için yönetmen Erden Kıral'ı işe aldı. Kıral'ın çekip kendisine gönderdiği görüntüleri beğenmeyen Güney, Kıral ile yollarını ayırdı ve eski asistanı Şerif Gören'e bu sorumluluğu verdi.[63] Gören, 1981'in başlarında Bayram filminin çekimlerine başladı ve çekimler yaklaşık dört ay sürdü.[64] Güney, büyük önem verdiği bu filmin çekimlerinde bulunamayacağı için senaryoyu normal bir film senaryosuna göre oldukça detaylı hazırladı ve asistanı Şerif Gören de Güney'in talimatları ve yönlendirmelerine harfiyen uydu.[65][66] Güney, filmin çekimleri tamamlandıktan sonra görüntüleri yurt dışına, İsviçre'ye gönderdi.

1974'ten 1981'e kadar yedi yıl boyunca hapis yatan Yılmaz Güney, son filminin çekimleri bittikten sonra, 9 Ekim 1981 tarihinde izinli olarak çıktığı Isparta Yarı Açık Cezaevi'nden yurt dışına firar etti.[67] Güney'in hapisten kaçışı da filmlerini anımsattı. Hapse girmeden yıllar önce çekmiş olduğu Şeytanın Oğlu (1967) filminde, bir günlük bayram izninde dışarı çıkan ve kayıplara karışan bir adamın hikâyesini anlatmıştı. Güney, filmine benzer bir yaşantı tecrübe etti. Bir haftalık izinden yararlanıp hapisten çıkan Güney, Antalya'nın Kaş ilçesinden Yunanistan'a bağlı Meis Adası'na, oradan da İsviçre'ye kaçtı.

Yurt dışına kaçış, Cannes ve sonrası: 1982–1984

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yılmaz Güney, Altın Palmiye Ödülü'nü İtalyan sinema sanatçısı Vittorio Gassman'ın elinden aldı.[68]

Yılmaz Güney, İsviçreli bir sinemacı olan Edi Hubschmid'in yardımlarıyla yurt dışına kaçtıktan sonra, son filminin görüntülerini almak için İsviçre'ye gitti.[69] Bir süre İsviçre'de kalan Güney, daha sonra görüntüleri alıp Fransa'ya geçti ve filminin kurgusunu yapmaya başladı. Edi Hubschmid de filme ortak olup kendisine yapımcılık alanında destek sağladı. Güney, filmi Cannes Festivali'ne yetiştirmek istiyordu; bu nedenle kurgu sırasında beğenmediği bazı sahneleri çıkardı ve senaryoda Bayram olan filmin ismini Yol olarak değiştirdi. Politik, dram ve gerilim türünde olan ve Tarık Akan, Şerif Sezer, Halil Ergün, Necmettin Çobanoğlu, Meral Orhonsay gibi oyuncuların başrolde yer aldığı Yol'un kurgusu bittikten sonra filmi festivale gönderdi. Film, 1982 Cannes Film Festivali'nde "En İyi Film" seçilip Altın Palmiye Ödülü'nü kazandı ve bu başarıyı sergileyen ilk Türkiye yapımı film oldu.[70] Sürü ve Düşman filmlerinden sonra bu kez Yol filminin büyük bir Avrupa film festivalinde ödül kazanması, Yılmaz Güney'in yurt dışındaki ününü daha da artırdı. Üstelik Yol, 1982 Altın Küre Ödülleri'nde "Yabancı Dilde En İyi Film" dalında aday gösterilerek şu ana kadar bu başarıyı yakalayan tek Türkiye yapımı film oldu.[71] Fakat Türkiye hükûmeti, askerî darbenin ardından ülkede yaşanan siyasi ve sosyal sorunları eleştiren bir içeriğe sahip olduğu için Yol filmini "devlet aleyhine propaganda" yapmakla suçladı ve ülke sınırlarında gösterilmesini yıllarca yasakladı.[72] Buna karşın İsviçre hükûmeti, 1983'teki 55. Akademi Ödülleri'nde "En İyi Uluslararası Film" dalında aday gösterilmesi için, yapımında İsviçre'nin de payı olduğu Yol filmini seçip filmi "kendi adına" gönderdi. Ancak film aday olamadı.

Altın Palmiye'yi kazandıktan sonra Güney, Fransız hükûmetinin desteğiyle Fransa'da yaşamını sürdürmeye başladı. Bu sırada, 6 Ocak 1983 tarihinde dönemin Türkiye Cumhurbaşkanı Kenan Evren tarafından Türk vatandaşlığından çıkarıldı.[37] Kendisiyle aynı gün vatandaşlıktan çıkarılanlar arasında müzik sanatçısı Cem Karaca da vardı.[37] Güney, vatandaşlıktan atılmasının kendisi ve mücadelesi için hiçbir anlam taşımadığını belirtti. Öte yandan Türk mahkemeleri, siyasi suçlamalarla onu 22 yıldan fazla hapis cezasına daha mahkûm etti.[47]

1983 yılında Fransa'da Duvar isimli filmini çekti. Güney'in 1976 yılında Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi'nde tanıklık ettiği, çocuklar koğuşunda çıkan ve tüm cezaevine yayılan bir isyanın sinemaya aktarıldığı Duvar, onun son filmi oldu. Filmin çekim sürecinde Amerikalı yönetmen Elia Kazan onu ziyaret etti.[73] Güney'in bu filminde yer alan bütün çocuk oyuncular, hayatlarında ilk defa kamera karşısına çıkmışlardı. Duvar, aynı yıl Cannes Film Festivali'nde gösterilip Altın Palmiye için yarıştı ama ödül alamadı.[74] Aynı yıl Güney; Cigerxwîn ve Abdurrahman Şerefkendi gibi Kürt aydını ve sanatçılarıyla birlikte Paris Kürt Enstitüsü'nü kurdu. Kürt dilini, kültürünü ve tarihini belgeler ışığında araştırmayı amaçlayan enstitüye, öldüğü 1984 yılına kadar destek verdi ve oradaki faaliyetlerini sürdürdü. 1984'ün Mart ayında enstitüde düzenlenen Nevruz kutlamasında Kürtleri konu alan ünlü bir konuşma yaptı:

"...Arkadaşlar! Acı, baskı, yoksulluk, kan ve gözyaşı Kürt halkının kaderi değildir. Biz bu kaderi reddediyoruz! Bu kaderi tanımıyoruz! Biz, dört bir yandan işgal edilmiş bir sömürge ülkenin çocukları değil; bağımsız, birleşik, özgür bir Kürt ülkesinin, Kürdistan'ın çocukları olmak istiyoruz! Biz kendi toprağımızda, kendi dilimizle aşk ve özgürlük türküleri söylemek istiyoruz! Biz kendi dünyamızı, kendi toprağımızı kendi ellerimizle yoğurmak ve ona yeniden biçim vermek istiyoruz! Ve biz kendi toprağımızda, kendi bayrağımızın altında özgür ve bağımsız olmak istiyoruz! [...] Arkadaşlar! Bugün Kürdistan'ın çeşitli kesimlerinde, dağlarda, ovalarda, faşist zindanlarda sömürgecilerin baskı ve zulümlerine karşı dövüşenlerin, dövüşerek ölenlerin amacı da bu! Biz; dövüşerek ölenlerin, bu uğurda şehit düşenlerin anısını kalbimizde ve mücadelemizde yaşatıyoruz..."

— Yılmaz Güney, Paris Kürt Enstitüsü, Mart 1984[75]

Güney, bu konuşması ve Yol, Sürü gibi filmlerinde Kürt halkının tasvirini açıkça kullanması nedeniyle ölene kadar Türk hükûmetiyle sürekli bir anlaşmazlık içerisinde oldu. Bu dönemde Taşnak dergisi Armenian Review'e bir demeç vererek ASALA tarafından Türk diplomatlarına düzenlenen suikastları, Ermeni Soykırımı'na dair dünya kamuoyunun dikkatini çekmek için işlevsel olduğunu ancak uzun vadede bu yöntem ile Ermenilerin soykırımın tanınması taleplerinin gerçekleşemeyeceğini belirtmiştir.[76]

Ölümü

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yılmaz Güney'in Père Lachaise Mezarlığı'ndaki mezarı, Paris.

Yılmaz Güney, 1976–1978 yılları arasında hapishaneden verdiği bir röportajda midesinden, böbreklerinden ve karaciğerinden rahatsız olduğunu, ara sıra doktora görünüp tedavi olduğunu belirtti.[61] Bu rahatsızlıklar, daha sonra Güney'in mide kanserine yakalanmasına neden oldu. Son yıllarını Paris'te geçiren Güney, mide kanseri nedeniyle zayıfladı ve bağışıklığı çöktü. Birçok günlerini hastanelerde geçiren Güney, 9 Eylül 1984 tarihinde 47 yaşında Paris'te öldü. Mezarı, Paris'te bulunan Père Lachaise Mezarlığı'nda 62. kısımda bulunmaktadır.

Özel hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yılmaz Güney, yazdığı bir öyküden dolayı 1960'lı yılların başında aldığı altı ay sürgün cezasını Konya'da geçirirken orada Birten Ünal ismindeki bir kadınla tanışmıştır.[77] Çok sevdiği için ona "Can" ismiyle hitap eden Güney, Ünal'dan 1966 yılında evlilik dışı bir kız çocuk babası olmuş ve kızına Elif adını vermiştir.[77][78] O sıralarda da Birten Ünal ile ilişkileri kopmaya başlayınca, daha önce Türkiye Güzeli seçilmiş olan Nebahat Çehre ile bir ilişkisi başlamıştır. Çehre, Yılmaz ile evlenmek için önce çocuğunun doğmasını şart koşmuştur. Çocuk doğunca da 1967 yılında Çehre ile nikâh masasına oturmuştur. Ancak Güney, kızının babasız büyümemesi için kızı ve annesi Birten Ünal ile de ilgilenmiştir.[78]

Yılmaz Güney'in Nebahat Çehre ile olan evliliği 1968'e kadar sürmüştür. 1968'de Güney'in Çehre'yi araba ile ezmeye kalkışması üzerine evlilikleri sona ermiştir. Çehre, 2019 yılında konuk olduğu Şafak Yavuz'un Vizöründen adlı programda Güney ile ilişkisine dair detayları paylaşmış, araba ile çarpma olayına da değinmiştir.[79] Güney'in birçok filminde yapımcılık yapan Abdurrahman Keskiner ise 2011 yılında Hürriyet gazetesine verdiği röportajda olayı anlatmıştır. Keskiner; Güney ile Çehre'nin bir gece kulübünde kavga ettiklerini, Çehre'nin kulübü terk ettiğini, Güney'in ise öfkeyle arabasına binip eşine çarptığını, daha sonra Çehre'nin dört gün kadar hastanede yattığını ve olaydan sonra da ilişkilerinin bittiğini belirtmiştir.[80] Temmuz 2024'te ise Abdurrahman Keskiner, gazeteci Ebru Dedeoğlu'na verdiği röportajda yine olaydan kısaca bahsetmiş; Yılmaz'ın bir hafta hastanede Nebahat'in başında beklediğini, taburcu olduktan sonra da resmî olarak boşandıklarını söylemiştir.[81] Öte yandan Keskiner, çiftin aslında birbirini çok seven, tutkuyla bağlı iki insan olduğunu ve Güney'in her zaman en büyük aşkının Nebahat Çehre olduğunu söyleyip bir anısını paylaştı:[81]

Ölümünden önce Cannes'da Yılmaz'la buluştuğumuzda, bir ara Fatoş (Yılmaz Güney'in o sıradaki eşi) yanımızdan gider gitmez "Nebahat ne yapıyor?" diye sordu. Sonra da "Oğlum, kızın bizde çok emeği var. Hakkını ödeyemeyiz, ne olursa olsun Nebahat'a sahip çık." dedi.

— Abdurrahman Keskiner, 2024

Bunların yanı sıra Keskiner, 2011'de verdiği röportajda "Nebahat, Yılmaz'dan çok dayak yedi." şeklinde bir ifade kullanmıştır. Bu şiddetin önemli noktalarından biri olarak da Eşrefpaşalı (1966) filminin çekimleri esnasında Güney'in Çehre'nin kafasına bardak koyup gerçek silah kurşunuyla nişan alması diye gösterilmiştir. Keskiner, bu konuda da açıklama yapmış; Yılmaz'ın gerçek kurşunla bardağı vurmak istediğini, Nebahat'in bunu yapmamak istediğini, daha sonra Yılmaz'ın bardağı vurduğunu, Nebahat'in ağladığını, Yılmaz'ın da onu sakinleştirdiğini söyledi ve ikilinin "çok tutkulu, kavga ve dayakla dolu şiddetli bir aşkları" olduğunu ekledi.[80] Nebahat Çehre, 2022 yılında konuk olduğu Fatih Altaylı ile Bire Bir adlı programda Keskiner'in bu söyledikleriyle çelişen ifadeler kullanmış; Yılmaz Güney'i kendisinin ayarladığını ve evlilikleri sırasında da kendisinin "ince ruhlu bir kişi" olduğunu söylemiştir.[82]

Nebahat Çehre 2017 yılında, Doğa Rutkay'la Her Şey Bu Masada adlı programda Güney ile olan ilişkisi hakkında, "Olmayacaktı. 4,5 sene sürdü ama olmaması gereken bir şeydi." diye konuşmuştur.[83] Çehre ayrıca, 2019 yılında konuk olduğu Şafak Yavuz'un Vizöründen adlı programda Güney ile olan evliliğinde hamile kaldığını fakat Güney'e olan aşkının sona ermesi ve kendisine karşı sadece korku hissettiğinden dolayı kürtaj olduğunu açıklamıştır.[79]

Yılmaz Güney'in ikinci evliliği, 1970'te asıl adı "Jale Fatma Süleymangil" olan Fatoş Güney ile oldu. İstanbul'da zengin bir ailenin çocuğu olarak doğmuş olan Fatoş Güney, 1970'te 17 yaşındayken Yılmaz Güney ile evlendi ve eğitimini yarıda bıraktı.[63] Fatoş, Yılmaz'ın 1984'teki ölümüne dek onun eşi oldu. Çiftin 1971 yılında, "Remzi Yılmaz" adını verdikleri bir erkek çocuğu doğdu.[84] Fatoş Güney, eşinin 1981'de Türkiye'den ayrılmasından sonra kendisi de yurt dışına çıktı ve Yılmaz'ın ölümüne dek onun yanında kaldı. Üstelik Yılmaz Güney’in son filmi Duvar'da reji asistanı olarak görev yaptı.[85]

Filmografisi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Yılmaz Güney filmografisi
Yılmaz Güney'in önemli filmlerinden bazıları
Yıl Film Görevi
Oyuncu Senarist Yönetmen Yapımcı
1966 Çirkin Kral Evet
1966 Hudutların Kanunu Evet Evet
1967 Çirkin Kral Affetmez Evet Evet
1968 Seyyit Han: Toprağın Gelini Evet Evet Evet Evet
1969 Bir Çirkin Adam Evet Evet Evet Evet
1970 Umut Evet Evet Evet Evet
1971 Ağıt Evet Evet Evet Evet
1971 Baba Evet Evet Evet
1971 Umutsuzlar Evet Evet Evet
1974 Arkadaş Evet Evet Evet Evet
1974 Endişe Evet Evet Evet
1978 Sürü Evet Evet Evet
1979 Düşman Evet Evet Evet
1981 Yol Evet Evet Evet
1983 Duvar Evet Evet

Kitapları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yılmaz Güney'in senaryosunu yazmış olduğu birçok filmin senaryo kitabı, İthaki Yayınları tarafından günümüzde basılmaktadır. Bu senaryo kitapları arasında Yol, Sürü, Zavallılar, Bir Gün Mutlaka, Arkadaş, Hudutların Kanunu, Ağıt, Baba, Endişe, Umut, Acı ve daha birçok film senaryosu vardır.[86] Hususi olarak kaleme aldığı kitaplarının listesi ve yayım yılları ise aşağıda verilmiştir. Güney'in kaleme aldığı ilk kitap olan Boynu Bükük Öldüler, 1972 yılında 1. Orhan Kemal Roman Armağanı'nı kazandı.

Ödüller ve adaylıklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Festival Yapım Kategori Sonuç Notlar
1967 4. Altın Portakal Film Festivali Hudutların Kanunu En İyi Erkek Oyuncu Kazandı
1969 1. Altın Koza Film Festivali Seyyit Han: Toprağın Gelini En İyi Erkek Oyuncu Kazandı
1970 7. Altın Portakal Film Festivali Bir Çirkin Adam En İyi Film Kazandı
En İyi Erkek Oyuncu Kazandı
1970 2. Altın Koza Film Festivali Umut En İyi Film Kazandı
En İyi Erkek Oyuncu Kazandı
En İyi Senaryo Kazandı
1971 3. Altın Koza Film Festivali Ağıt En İyi Film Kazandı
En İyi Erkek Oyuncu Kazandı
En İyi Yönetmen Kazandı
En İyi Senaryo Kazandı
1972 4. Altın Koza Film Festivali Baba En İyi Film İptal edildi [not 4]
En İyi Erkek Oyuncu İptal edildi
1975 12. Altın Portakal Film Festivali Endişe En İyi Film Kazandı [not 5]
En İyi Senaryo Kazandı
1979 32. Locarno Uluslararası Film Festivali Sürü En İyi Film Kazandı [not 6]
1982 35. Cannes Film Festivali Yol En İyi Film Kazandı [not 7]
FIPRESCI Ödülü Kazandı
Özel Mansiyon Ödülü Kazandı
1983 55. Akademi Ödülleri En İyi Uluslararası Film Aday olamadı [not 8]
1983 36. Cannes Film Festivali Duvar En İyi Film Adaylık
2015 47. Sinema Yazarları Derneği Ödülleri Umut 100 Yılın En İyi Türk Filmi Kazandı

Diğer ödüller

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Türk vatandaşı olarak doğmuş olan Yılmaz Güney, 12 Eylül döneminde, 1983 yılında vatandaşlıktan çıkarıldı.[1] 13 Nisan 1993'te ise Güney'in Türk vatandaşlığının kaybı kararı iptal edildi ve Güney'e vatandaşlığı iade edildi, 9 Eylül 1994'te de ölüm kaydı işlendi.[2][3] Ancak bazı hukukçular, Güney 1984'te öldüğü ve ailesi de herhangi bir başvuruda bulunmadığı için onun hâlâ bir Türk vatandaşı olmadığı görüşündedirler.[4]
  2. ^ Kendisi bazı söyleşilerinde 1931 doğumlu olduğunu belirtir.[39] Bazı belgelerde ise 3 Nisan 1931 olarak geçer.[40]
  3. ^ Kendisi bazı röportajlarında hem babasını hem de annesini Kürt olarak tanıtmıştır.[41]
  4. ^ Festivalin ilk aşamasında jüri üyeleri, Baba filmine "En İyi Film" ve "En İyi Erkek Oyuncu" ödüllerinin verileceğini duyurdular. Ancak sonrasında Adana Belediye Başkanı'nın itirazları ve politik baskılar sebebiyle bu ödüller ikinci olan isimlere verildi. Oyunculuk kategorisinde ikinci sırada bulunan Cüneyt Arkın, ödülü reddederek "O ödül Yılmaz'ın hakkı" dedi.
  5. ^ Yılmaz Güney, senaryosunu yazdığı Endişe filminin ilk gün yaklaşık ilk 10 dakikalık kısmını çektikten sonra Adana, Yumurtalık'taki bir gazinoda bir yargıcın öldürülmesi olayına bulaşır ve tutuklanır. Filmi arkadaşı ve asistanı Şerif Gören tamamlar. Ödül, yapımcısı da olduğundan ötürü Güney'e verilir. Yine bu filmle kazanılan "En İyi Yönetmen Ödülü" ise Gören'e verilir.
  6. ^ Yılmaz Güney'in senaryosunu hapishanede yazdığı ve yapımcılığını da üstlendiği Sürü filmi, Güney'in istekleri doğrultusunda arkadaşı Zeki Ökten tarafından çekilir. Film, İsviçre'de Altın Leopar Ödülü'nü kazanır. Ödülü, Güney'in hapishanede olması nedeniyle Zeki Ökten alır.
  7. ^ Yılmaz Güney'in senaryosunu hapishanedeyken yazdığı Yol filmi, Güney'in hapishaneden verdiği talimatlar ve yönlendirmelerle 1981'de Şerif Gören tarafından çekilir. Ardından görüntüler yurt dışına gönderilir. Güney aynı yıl hapishaneden ve Türkiye'den kaçar ve filmin kurgusunu yurt dışında yapar. Altın Palmiye, ortak olarak Yılmaz Güney ve Şerif Gören'e verilir. Ancak sıkıyönetim dolayısıyla yurt dışı yasağı olan Gören, Fransa'ya gelemez; ödül törenine film ekibinden yalnızca Güney katılır.
  8. ^ İsviçre hükûmeti, Yılmaz Güney'in Türkiye'de yasaklanan ve Altın Palmiye kazanan Yol filmini "kendi adına" 55. Akademi Ödülleri'nde "En İyi Yabancı Film Ödülü" için seçip başvuruda bulundu. Ancak film aday gösterilemedi ve ilk 5'e giremedi.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "6 Ocak 1983 tarihli Resmî Gazete - Türk Vatandaşlığını Kaybettirme Listesi - Pütün Yılmaz" (PDF). 8 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  2. ^ "Yılmaz Güney 1993'ten Beri "Yeniden Vatandaş"". Bianet. 9 Ocak 2009. 7 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2024. 
  3. ^ "Yılmaz Güney, 16 yıldır vatandaş". Hürriyet. 8 Ocak 2009. 18 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2024. 
  4. ^ a b "Yılmaz Güney'in tartışmalı vatandaşlığı". Milliyet. 8 Ocak 2009. 26 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2023. 
  5. ^ a b "ARŞİV ODASI: Yılmaz Güney, 1988". BBC News Türkçe. 21 Mayıs 2015. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023 – YouTube vasıtasıyla. 
  6. ^ "Elia Kazan ile Yılmaz Güney'in Toptaşı Cezaevi'nde buluşması". Milliyet. 13 Şubat 2000. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023. 
  7. ^ "Türk Sinemasının Usta Yönetmeni Ömer Lütfü Akad Üzerine". dergipark.org.tr. Journal of Social Sciences. 2011. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023. 
  8. ^ Oylum, Rıza (12 Nisan 2021). "Duvar'ın vatansız gardiyanı Ahmet Zîrek". Gazete Duvar. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023. 
  9. ^ "Diriliş'te Yılmaz Güney esintisi". Habertürk. 23 Mayıs 2019. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023. 
  10. ^ "Nuri Bilge Ceylan'la sinema sohbeti". CNN Türk. 24 Haziran 2016. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023. Yabancı bir dergide, ünlü yönetmen Alejandro Gonzales Inarritu'nun Yılmaz Güney'in 'Yol' filmini izledikten sonra sinemaya başladığını yazıyordu. Bir film bir insanın hayatını değiştirebilir. Bir tek laf, söz bile, öyle bir yere dokunur ki yeni bir başlangıç yapabilir. 
  11. ^ "Yılmaz Güney Kitabı - Atilla Dorsay". Kitapyurdu. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023. 
  12. ^ "Costa Gavras'ın Yol'a Bakışı". Güney Kültür Sanat Edebiyat Dergisi. 6 Ekim 2021. 17 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2023. 
  13. ^ "Cüneyt Arkın: O ödül Yılmaz Güney'in hakkıydı". NTV. 6 Temmuz 2016. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023. 
  14. ^ "Yönetmen Fatih Akın, "Biz Onun Çocuklarıyız" dediği Yılmaz Güney'in Yaşamını Çekmeye Hazırlanıyor!". Uçankuş TV. 26 Şubat 2006. 25 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2024. 
  15. ^ ""Yol" filmi benim için bu ülkede hala aşılamamış bir başyapıttır". Fazıl Say. 17 Eylül 2023. 17 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2023 – Twitter vasıtasıyla. Yılmaz Güney üzerine tartışılıyor. Özeli üzerinden. Deli bir ruh anı; bir cinayet. Sonra sürgün yılları. Erken ölüm. Az yaşadı. Erdeme varacak kadar uzun yaşasa belki pişmanlığı yaşayacaktı? 
  16. ^ "Filiz Akın, hangi filmde Yılmaz Güney ile birlikte çalıştı?". CNN Türk. 22 Haziran 2015. 17 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2023. 
  17. ^ "Yılmaz Güney'i Kendime Örnek Aldım". Beyaz Show. 30 Ekim 2019. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023 – YouTube vasıtasıyla. 
  18. ^ "Nuri Bilge Ceylan'dan Yılmaz Güney pozu açıklaması". Hürriyet. 30 Mayıs 2014. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023. 
  19. ^ "Nur Sürer: Yılmaz Güney kırmızı çizgimiz!". Hürriyet. 10 Ekim 2023. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023. 
  20. ^ "Tarık Akan ve Yılmaz Güney". Güney Kültür Sanat Edebiyat Dergisi. 11 Mayıs 2017. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023 – YouTube vasıtasıyla. 
  21. ^ "Tuncel Kurtiz ile Yılmaz Güney Üzerine Söyleşi". Güney Kültür Sanat Edebiyat Dergisi. 4 Ekim 2021. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023 – YouTube vasıtasıyla. 
  22. ^ "Tuncel Kurtiz & Yılmaz Güney". sosyalbilgi. 5 Nisan 2010. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023 – YouTube vasıtasıyla. 
  23. ^ Çil, Mehmet (5 Eylül 2010). "Türkan Şoray'dan aşk itirafı". Hürriyet. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023. 
  24. ^ "Yılmaz Erdoğan'ın gözünden Yılmaz Güney". Halk TV. 1 Haziran 2020. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023 – YouTube vasıtasıyla. 
  25. ^ "Zeki Demirkubuz sevişme sahnelerini oynayacak aktör bulamadı, kendisi oynadı!". Radikal. 11 Ekim 2015. 11 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2024 – Internet Archive vasıtasıyla. 
  26. ^ Şeref, Salih (18 Aralık 2020). "Unutulmayan filmlerin yönetmeni: Zeki Ökten". Anadolu Ajansı. 1 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023. 
  27. ^ "Yılmaz Güney kimdir?". Sabah. 31 Mart 2010. 20 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2016. 
  28. ^ Akyol, Osman (23 Nisan 2021). ""Karanlıkta Uyananlar"dan "Maden"e Yeşilçam'da İşçi Filmleri". evrensel.net. 1 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2023. 
  29. ^ Yoksu, Eyüp Kaan (29 Kasım 2020). "Kürt sinemasında mutlaka izlenmesi gereken 18 film". Independent Türkçe. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2023. 
  30. ^ Dallı, Cem Mert. "Türkiye Sinemasında Kürt İmgesi: Dünün Doğulu Taşralıları, Bugünün Ressamları". Academia.edu. 22 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2023. 
  31. ^ "Mahir Çayan'ı Evinde Saklayan Yılmaz Güney". eskigaste.com. 8 Nisan 2021. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2023. 
  32. ^ Çakırtaş, Şeyhmus (7 Nisan 2020). "Bir fırtınalı yaşamın özeti: Yılmaz Güney". Independent Türkçe. 12 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2023. 
  33. ^ "21 Mayıs 1974 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Güney tahliye edildi". Cumhuriyet Gazete Arşivi. 21 Mayıs 1974. 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022. 
  34. ^ a b "Lumpen değil, centilmendi". Hürriyet. 10 Şubat 2000. 18 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2023. 
  35. ^ a b "Fatoş Güney, Yılmaz Güney'in katil olduğu geceyi anlattı". T24. 25 Kasım 2010. 30 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023. 
  36. ^ a b "Sürü". İthaki Yayınları. 14 Nisan 2017. 16 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023. 
  37. ^ a b c "6 Ocak 1983 Tarihli Resmi Gazete'de Türk Vatandaşlığını Kaybettirme Listesi" (PDF). Resmi Gazete. 6 Ocak 1983. 8 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ekim 2023. 
  38. ^ a b "ARŞİV ODASI: Yılmaz Güney, 1988". BBC Türkçe. 21 Mayıs 2015. 31 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2024. 
  39. ^ Güney, Yılmaz (1999). Güney, Fatoş (Ed.). İnsan, Militan ve Sanatçı Yılmaz Güney (4. bas.). Güney Yayınları. s. 21. ISBN 978-9757956105. 9 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021. 
  40. ^ Feyizoğlu, Turhan (2003). Yılmaz Güney: Bir Çirkin Kral. Ozan Yayıncılık. s. 70. ISBN 978-9757891628. 9 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021. 
  41. ^ Benge, Alfreda (31 Mart 2022). "Türkiye ve Batı: Yılmaz Güney ile Röportaj". Kürd Araştırmaları. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  42. ^ a b "Yılmaz Güney". SinemaTürk. Erişim tarihi: 25 Eylül 2023. 
  43. ^ a b c d "Başrol - Yılmaz Güney". Habertürk TV. 24 Kasım 2018. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024 – YouTube vasıtasıyla. 
  44. ^ "ARŞİV ODASI: Yılmaz Güney, 1988". BBC Türkçe. 21 Mayıs 2015. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2024 – YouTube vasıtasıyla. 
  45. ^ "Yılmaz Güney Sinemasında Örgütsel İlişkilerin Yansımaları". Bianet. 2 Mayıs 2015. 26 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2023. 
  46. ^ "Kürt sanatçı Yılmaz Güney'in ölümünün üzerinden 39 yıl geçti". Rûdaw. 9 Eylül 2023. 24 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2023. 
  47. ^ a b "Yilmaz Guney Is Dead; Turkish Film Director" (İngilizce). The New York Times. 10 Eylül 1984. ISSN 0362-4331. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2024. 
  48. ^ a b c Heß, Michael Reinhard (2012). "Wer war Yilmaz Güney? Schlaglichter auf eine linke Macho-Ikone". Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes. 102: 51–80. ISSN 0084-0076. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2024. 
  49. ^ a b "Film Çekerken Arabayla Çocuğa Çarptık, Yılmaz Güney'i Tutukladılar!". medyaradar.com. 30 Haziran 2013. 6 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2023. 
  50. ^ "Aktör Yılmaz Güney Urfa'da tevkif edildi". tarihtenyazilar.files.wordpress.com. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2023. 
  51. ^ a b c "Altın Koza Film Festivali - Tarihçe". altinkozaff.org. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2024. 
  52. ^ "Tarihçe - 7. Antalya Altın Portakal Film Festivali". antalyaff.com. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2024. 
  53. ^ Dönmez–Colin, Gönül (2007). The Cinema of North Africa and the Middle East (İngilizce). Wallflower Press. ss. 41-49. ISBN 978-1-905674-10-7. Erişim tarihi: 8 Ekim 2023. 
  54. ^ "Sinemamızın en iyi 100 filmi". Hürriyet. 25 Mart 2017. 18 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2018. 
  55. ^ "Lokum yalanıyla 'Umut' yolculuğu". Hürriyet. 2 Ekim 2022. 2 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2023. 
  56. ^ Karakaş, Gökhan. "Güney, Çayan'ı bu arabada sakladı". Milliyet. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2015. 
  57. ^ Halis, Müjgan (11 Eylül 2021). "Yılmaz Güney tartışması... Fatoş Güney: İtibarsızlaştırma; Orhan Miroğlu: Helalleşmeliyiz". Independent Türkçe. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023. 
  58. ^ ""Yılmaz Güney kardeşimi vurdu, bizim söz hakkımız yok mu?" Zaman gaz., 19.9.2012". 19 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2012. 
  59. ^ "Sürü". SinemaTürk. 4 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2023. 
  60. ^ "Düşman". SinemaTürk. 26 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2023. 
  61. ^ a b ""Çirkin Kral" Yılmaz Güney ile Hapishanede Röportaj: Çarpıcı Açıklamalar". BBA Worldwibe. 28 Mayıs 2024. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2024 – YouTube vasıtasıyla. 
  62. ^ "Düşman (1979) - Ödüller ve Festivaller". MUBI. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024. 
  63. ^ a b "ARŞİV ODASI: Yılmaz Güney, 1988 - BBC TÜRKÇE". 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023. 
  64. ^ "Tarık Akan ve Yılmaz Güney". Güney Kültür Sanat Edebiyat Dergisi. 11 Mayıs 2017. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2024 – YouTube vasıtasıyla. 
  65. ^ Corliss, Richard (18 Ekim 1982). "YOL" (İngilizce). Time. ISSN 0040-781X. 14 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023. 
  66. ^ Pavard, Charlotte (19 Mayıs 2017). "Yol - The full version in Cannes Classics, the birth of the Palme d'or 1982" (İngilizce). Festival de Cannes. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2024. 
  67. ^ "Çirkin Kral, Türkiye'den nasıl kaçtı?". Gazete Vatan. 29 Eylül 2021. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2024. 
  68. ^ Dorsay, Atilla (2022). Yılmaz Güney Kitabı. Puslu Yayıncılık. ISBN 978-625-8035-04-9. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024. 
  69. ^ "Yılmaz Güney'i yurt dışına kaçıran İsviçreli Edi Hubschmid". Artı Gerçek. 2 Şubat 2020. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2024. 
  70. ^ "1982 Cannes Film Festivali, kazanan filmler:Missing ve Yol, İMDB". 3 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2010. 
  71. ^ Sonok, Hakan. "Kış Uykusu, Fransa'da Yol'un gerisinde kalabilir". Antrakt Sinema. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2024. 
  72. ^ Akbalık, Seher (17 Mart 2024). "Bir Başyapıtın Yasaklanma Hikayesi: Yol Filmi ve Türkiye'de Sansür". Malatya Söz. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024. 
  73. ^ "Elia Kazan vs Yilmaz Güney - Le Mur - Die Mauer - Duvar". 1299Darren. 16 Haziran 2012. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024 – YouTube vasıtasıyla. 
  74. ^ "Duvar (1983)". MUBI. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024. 
  75. ^ "YILMAZ GÜNEY - 1984 PARİS NEWROZ". Hasan Deniz Arşivi. 24 Mart 2021. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024 – YouTube vasıtasıyla. 
  76. ^ "Armenian Review, Autumn 1984, Volume 37, Number 3: Yılmaz Güney". 22 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2022. 
  77. ^ a b Çetin, Abidin (4 Haziran 2018). "Yılmaz Güney'in ilk eşi Birten Ünal yaşamını yitirdi". PİRHA. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024. 
  78. ^ a b Çapa, İzzet (17 Kasım 2014). "Kadınların gözünden Çirkin Kral Yılmaz Güney". Hürriyet. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024. 
  79. ^ a b "Nebahat Çehre'nin Sesi Nasıl Keşfedildi?". Woman TV. 19 Mart 2019. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024 – YouTube vasıtasıyla. 
  80. ^ a b "Nebahat, 'Yapma' diye yalvarıyordu". Hürriyet. 10 Mart 2011. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024. 
  81. ^ a b Dedeoğlu, Ebru D. (7 Temmuz 2024). "Abdurrahman Keskiner Yeşilçam'ın sırlarını anlattı: Yılmaz Güney en çok kimi sevdi?". T24. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024. 
  82. ^ "15 Yaşında Türkiye Güzeli... 127 Filmde Oynadı... Yılmaz Güney'le Evliliği... Şarkıcılık Serüveni..." Habertürk TV. 26 Kasım 2022. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024 – YouTube vasıtasıyla. 
  83. ^ "Doğa Rutkay'la Her Şey Bu Masada | Nebahat Çehre | 20 Haziran 2017". Doğa Rutkay'la Her Şey Bu Masada. 28 Haziran 2017. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024 – YouTube vasıtasıyla. 
  84. ^ "Babam kadar cesur olmak istemem". Hürriyet. 30 Ekim 2000. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024. 
  85. ^ Çiftçi, Esra (27 Şubat 2021). "Fatoş Güney, yeni kitabı "Camları Kırın Kuşlar Kurtulsun"u anlattı". Independent Türkçe. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024. 
  86. ^ "Yılmaz Güney Kitapları ve Tüm Eserleri". D&R. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Yılmaz Güney
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikisöz'de ara Vikisöz'de alıntılar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yılmaz_Güney&oldid=33587049" sayfasından alınmıştır