Vedat Türkali
Vedat Türkali | |
|---|---|
 | |
| Doğum |
13 Mayıs 1919 Samsun, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm |
29 Ağustos 2016 (97 yaşında) Yalova, Türkiye |
| Ölüm sebebi | Çoklu organ yetmezliği |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul |
| Milliyet | Türk |
| Mezun olduğu okul(lar) | İstanbul Üniversitesi |
| Meslek | Yazar, şair |
| Evlilik |
Ayşe Merih Pirhasan (e. 1942; ö. 2013) |
| Çocuk(lar) |
Deniz Türkali Barış Pirhasan |
| Akraba(lar) |
Zeynep Casalini (torunu) Yusuf Pirhasan (torunu) |
| Ödüller |
Altın Portakal Film Festivali 2009 – Yaşam Boyu Onur Ödülü |
Abdülkadir Pirhasan (13 Mayıs 1919, Samsun - 29 Ağustos 2016, Yalova), Türk roman ve senaryo yazarı, şair.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Asıl adı Abdülkadir Demirkan olan sanatçı, dört çocuklu bir ailenin tek erkek çocuğu olarak Kökçüoğlu Mahallesi-Samsun'da doğdu.[1] Babası Osman Bey annesi Melek Hanım'dır.[1] Kökeni baba tarafından Hoca Ahmet Yesevî’ye intisab etmiş ve onun yönlendirmesi ile Anadolu’ya göç edip, Ahlat'a yerleşen Pirhasanoğlu ailesine dayanmaktadır.[1] Osman Bey'in babası Yusuf Bey 93 Harbi denilen 1877-78 Osmanlı-Rus savaşına gitmiş ve bir daha dönmemiştir.[1] Vedat Türkali, anne tarafının ise Kerkük’ten geldiğini, bunların da Türkmen ya da İran’dan gelme olduklarını söylemektedir.[1] 1951’e kadar öz Türkçe kullanma zorunluluğu nedeniyle Demirkan soyadını kullandı.[1] 1960’larda mahkeme kararıyla aile soyadı olan Pirhasan'ı aldı.[1] Üniversiteye kadar olan tüm eğitimini Samsun’da yaptı.[1] İki yıl Fazıl Kadı Mahallesindeki okulda okuduktan sonra Kökçüoğlu Mahallesine en yakın okul olan Bozkurt İlkokulu'na geçiş yaptı.[1] Ortaokul ve liseyi ise aynı binada bulunan Samsun Lisesi'nde okudu.[1] İlk ve ortaokul yıllarındaki yaz tatillerinde bakkal, marangoz, kuyumcu, tuhafiyeci ve karoser yapımcısı çıraklığı yaptı.[1] Lise son sınıfta Ayşe Merih Baykal ile tanıştı ve 1942 yılında evlendi.[1] Bu evlilikten oyuncu ve dizi yapımcısı Deniz Türkali (d. 1944) ile şair, yazar ve sinema yönetmeni Barış Pirhasan (d. 1951) oldu.[1]
1988-1999 yılları arasında Güven romanını yazmak için Londra'da bulundu ve bu sürede sinemaya ara verdi.[1] Eşi Merih Hanım, 1993'te sıla hasretine dayanamadığı için yurda dönmeye karar verdi.[1] Romanı tamamlamadan dönmek istemeyen Vedat Türkali, eşinin bu tercihi üzerine boşanma kararı aldı.[1] Türkali, 1999'da Türkiye'ye geri döndü.[1] Londra'dan döndükten sonra da edebî çalışmalarını sürdürdü.[1] Üç roman daha yayımladı.[1] 2007'de Merih Hanım'la tekrar evlendi.[1]
Kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Üniversite mezuniyetinin ardından Maltepe Askerî Lisesi ve Kuleli Askerî Lisesi'nde edebiyat öğretmenliği yaptı. 1951 yılında siyasî düşünceleri nedeniyle görevine son verildi ve tutuklandı. 9 yıl ceza aldı, 7 yıl sonunda şartlı tahliyeden faydalanarak serbest kaldı. Gar Yayınları'nı Rıfat Ilgaz ile kurduktan sonra, 1960'ta Dolandırıcılar Şahı filmi ile senaristliğe başladı. Senaristliğine devam eden Türkali, 1965'te yönetmenliği denemiştir.
Bir Gün Tek Başına ve Mavi Karanlık gibi romanları Türk edebiyatının en büyük eserleri arasına girmiştir. Bu romanlarını Yeşilçam Dedikleri Türkiye ve Tek Kişilik Ölüm başlıklı romanları takip etti.
Vedat Türkali, Mihri Belli'nin yakın arkadaşı, Atıf Yılmaz'ın da hem arkadaşı, hem de kayınpederidir.[2] Türkiye Komünist Partisi'nin ilk üyelerindendir. 2002 seçimlerinde Demokratik Halk Partisi'nden aday olarak aktif siyasete atılmıştır.
Vedat Türkali, oyuncu Deniz Türkali ve yönetmen Barış Pirhasan'ın babası; Deniz Türkali'nin kızı şarkıcı Zeynep Casalini'nin de dedesiydi. Türk edebiyatının usta isimlerinden olan Vedat Türkali, 29 Ağustos 2016'da Yalova'da tedavi gördüğü hastanede 97 yaşında hayatını kaybetti. Naaşı Zincirlikuyu Mezarlığına defnedildi.[3]
Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1965 Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Senaryo Ödülü, Karanlıkta Uyananlar
- 1970, TRT Oyun Ödülü (Dallar Yeşil Olmalı)
- 1974, Milliyet Yayınları Roman Yarışması Birincilik Ödülü
- 1976, Orhan Kemal Roman Armağanı
- 2009: Sadri Alışık Tiyatro ve Sinema – Sinema Onur Ödülü
- 2009: Altın Portakal Film Festivali – Yaşam Boyu Onur Ödülü
- 2009 Sinema Yazarları Derneği (SİYAD) Onur Ödülü [4]
- 2016, Beyaz Martı Edebiyat Onur Ödülü[5]
Başlıca eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Bir Gün Tek Başına, roman, 1974, ISBN 978-6053140177
- Eski Şiirler, Yeni Türküler, şiirler, 1979,
- Üç Film Birden, senaryolar, 1979,
- Mavi Karanlık, roman, 1983, ISBN 978-6053140191
- Eski Filmler, senaryolar, 1984,
- Bu Gemi Nereye (yazılar, anılar, 1985)
- Dallar Yeşil Olmalı (oyun, 1985)
- Tek Kişilik Ölüm, roman, 1989, ISBN 978-6053140207
- Özgürlük İçin Kürt Yazıları (yazılar, 1996)
- Güven (roman, 1999)
- Komünist (anı, 2001)
- Yeşilçam Dedikleri Türkiye (roman, 2001)
- Bu Ölü Kalkacak (oyun, 2002)
- Dallar Yeşil Olmalı (oyun, 2002)
- Kayıp Romanlar (roman, 2004)
- Yalancı Tanıklar Kahvesi (roman, 2009)
- Bitti Bitti Bitmedi (roman, 2014)
Vedat Türkali üzerine yazılan kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Edebiyatta Siyaset: Vedat Türkali Örneği, Şebnem Cansun (2020)
- Vedat Türkali and Third Cinema, Halil Şoreş Karakoç (2020)
- Vedat Türkali: Hayatı ve Eserleri, Mehmet Emin Purçak (2021)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Vikisöz'de Vedat Türkali ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t "Vedat Türkali". 3 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022.
- ^ "Deniz Türkali: Cilve olsun flört olsun". 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Vedat Türkali, İstanbul'da eşi Merih Pirhasan'ın mezarının yanında toprağa verilecek". Hürriyet. 4 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2016.
- ^ "SİYAD - Türk Sineması Ödülleri". Sinema Yazarları Derneği. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2016.
- ^ Beyaz Martı Ödülü Vedat Türkali'nin 19 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Cumhuriyet, Erişim tarihi: 17 Mayıs 2016
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- BBC Türkçe ile 1987 yılında yapılan röportaj12 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- BirGün: Her gün tek başına bir adam: Abdülkadir Pirhasan7 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Altın Portakal En İyi Senaryo Ödülü sahipleri
- Altın Portakal Yaşam Boyu Onur Ödülü sahipleri
- Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedilenler
- 1919 doğumlular
- Samsun doğumlular
- 20. yüzyıl Türk roman yazarları
- 21. yüzyıl Türk roman yazarları
- Orhan Kemal Roman Armağanlı yazarlar
- İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde öğrenim görenler
- 2016 yılında ölenler
- Yalova'da ölenler
- Türk senaristler
- 20. yüzyıl Türk şairleri
- 21. yüzyıl Türk şairleri
- 20. yüzyıl erkek yazarları